ΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΤΑΛΑΝΤΗΣ ΦΘΙΩΤΙ ΟΣ

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΤΟΜΕΑΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ ΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΤΑΛΑΝΤΗΣ ΦΘΙΩΤΙ ΟΣ Ι ΑΚΤΟΡΙΚΗ ΙΑΤΡΙΒΗ ΤΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ Ι. ΠΑΛΥΒΟΥ ΓΕΩΛΟΓΟΥ ΑΘΗΝΑΙ 2001

2 ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΤΟΜΕΑΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ ΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΤΑΛΑΝΤΗΣ ΦΘΙΩΤΙ ΟΣ Ι ΑΚΤΟΡΙΚΗ ΙΑΤΡΙΒΗ ΤΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ Ι. ΠΑΛΥΒΟΥ ΓΕΩΛΟΓΟΥ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ : ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Αναπλ. Καθηγητής Χ. ΜΑΡΟΥΚΙΑΝ (Eπιβλέπων) Αναπλ. Καθηγητής Γ. ΛΕΙΒΑ ΙΤΗΣ Επικ. Καθηγήτρια Κ. ΓΑΚΗ-ΠΑΠΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ Καθηγητής Σ. ΛΕΟΝΤΑΡΗΣ Καθηγητής Σ. ΛΕΚΚΑΣ Καθηγήτρια Α. ΑΛΕΞΟΥΛΗ ΛΕΙΒΑ ΙΤΗ (Ε.Μ.Π.) Αναπλ. Καθηγητής Β. ΣΑΜΠΩ ΑΘΗΝΑΙ 2001

3 Η έγκριση της παρούσας διατριβής από την Εξεταστική Επιτροπή και το Τµήµα Γεωλογίας δεν προϋποθέτει και την αποδοχή των απόψεων του συγγραφέα (Νόµος 5343/1932, Άρθρο 202)

4 H βόλτα πήρε ανάποδα και το ψηλά καθέτως Και αντίς το ποιός µε φώναξε να βγω να ιδώ -αντιθέτωςεγώ που µήδε ήξερα και που νοούσα µήδε βγήκα στην πόρτα ανάποδα και φώναξα «ποιός µ είδε;» - Γ. Σκαρίµπας

5 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΛΟΓΟΣ - ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ... iv ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο ΕΙΣΑΓΩΓΗ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ Ι. Περιοχή µελέτης - Φυσικογεωγραφική οριοθέτηση... 1 II. Σκοποί - Άξονες µελέτης - Μεθοδολογία... 3 ΙΙΙ. Ιστορικό ερευνών... 4 ΙV. Γεωλογία IV.1. Αλπικοί σχηµατισµοί IV.2. Μεταλπικοί σχηµατισµοί V. Ενεργός τεκτονική V.1. Ευρύτερο γεωδυναµικό καθεστώς V.2. Ενεργείς νεοτεκτονικές δοµές της ΒΑ Στερεάς Ελλάδας VI. Σεισµικότητα VI.1. Ενόργανες σεισµολογικές πληροφορίες VI.2. Ιστορική σεισµικότητα Αρχαιοσεισµολογικά και παλαιοσεισµολογικά δεδοµένα VI.3. Σεισµοί Αταλάντης ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο ΜΟΡΦΟΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΛΟΚΡΙ ΟΣ Ι. Εισαγωγή ΙΙ. Ενότητα Χλωµού Ρόδων ΙΙ.1. ΒΑ περιθώρια (ρήγµα Αταλάντης-Αγ. Αναργύρων) ΙΙ.2. Β περιθώρια (ρηξιγενής ζώνη Υαµπόλεως) ΙΙ.2.Α. Ρήγµατα Λυγδαίικων Αγ. Σωτήρας ΙΙ.2.Β. Μέτωπο Κορακόλιθου Καραγκιόζη ΙΙ.3. Ν περιθώρια ΙΙ.4. Επιφάνειες διάβρωσης Χλωµού ΙΙΙ. Ενότητα ποταµού Άσσου ΙΙΙ.1. Γενικά γεωµορφολογικά χαρακτηριστικά ΙΙΙ.2. Ποταµο-λιµναίες αποθέσεις Άσσου ΙΙΙ.3. Ρηξιγενής ζώνη Υαµπόλεως (Ν τµήµα) ΙΙΙ.3.Α. Μέτωπο Σουβάλας ΙΙΙ.3.Β. Μέτωπο Υαµπόλεως ΙΙΙ.4. Ρήγµα Μακρυoκάστρων ΙΙΙ.5. Μέτωπα Ελάτειας ΙΙΙ.6. Εγκάρσια ρήγµατα πρφ. Ηλία Σφάκας ΙΙΙ.7. Μακρυράχη ΙΙΙ.8. Ρηξιγενής ζώνη Ασπληδώνος ρήγµατα Ηδυλείου IV. Ενότητα ανατολικής υπολεκάνης Λοκρίδας IV.1. Γενική Μορφολογία IV.2. Επιφάνεια Γουλεµίου ΙV.3 Ρήγµατα τοµών Καλαποδίου i

6 V. Eνότητα Κυρτώνης - Μαρτίνου V.1. Γενική µορφολογία V.2. υτικό τµήµα V.3. υτικά Περιθώρια V.4 Ανατολικό τµήµα V.5. Βύθισµα Υηττού V.6. Ρήγµα Παύλου VI. Ενότητα Μαλεσίνας ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ο Υ ΡΟΓΡΑΦΙΚΑ ΙΚΤΥΑ - ΠΟΤΑΜΙΑ ΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ Ι. Εισαγωγή ΙΙ. Υδρογραφικά δίκτυα -Β τοµέα ΙΙ.1. Πλατύρεµα-Αλαργινό ΙΙ.1.Α. Ανεµοτοµή (wind-gap) Πλατυρέµατος ΙΙ.1.B. Αναβαθµίδες Αλαργινού ΙΙ.2. Υδρογραφικά ίκτυα Β κλιτύων Χλωµού III. Λεκάνη ποταµού Άσσου ΙΙΙ.1. Ανεµοτοµές κατά µήκος της ρηξιγενούς ζώνης Ασπληδώνος Στενά Βοιωτικού Κηφισσού ΙΙΙ.2. Κοιλάδα Υαµπόλεως IV. Λεκάνες των ρηξιγενών µετώπων της ζώνης Αταλάντης IV.1. ίκτυα µετώπου Ρόδων ΙV.1.A. Ασπρόρεµα IV.2. Λεκάνη Αγ. Παντελεήµονα ΙV.3. Λεκάνες Κυπαρισσίου Προσκυνά V. ίκτυα Μαλεσίνας - Λάρυµνας ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ο ΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙKEΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑ ΜΗΚΟΣ ΤΗΣ ΡΗΞΙΓΕΝΟΥΣ ΖΩΝΗΣ ΤΗΣ ΑΤΑΛΑΝΤΗΣ Ι. Εισαγωγή ΙΙ. Β απόληξη της ρ.ζ. Αταλάντης ΙΙ.1. Μέτωπο Λ ΙΙ.2. Αλαργινό ρ. περιοχή Σοροπάνι ΙΙΙ. Β τµήµα της ρ.ζ. Αταλάντης (µέτωπο Ρόδων) ΙΙΙ.1. Β Ρόδα ΙΙΙ.2. Κεντρικά Ρόδα (µέτωπο Αταλάντης s.s.) ΙΙΙ.3. ΝΑ Ρόδα IV. Περιοχή Αγ. Αναργύρων Κυπαρισσίου IV.1. Ασπρόρεµα ΙV.2. Αγ. Ανάργυροι IV.3. Κουρκουράς Καστρί V. Μέτωπο Κυπαρισσίου Προσκυνά V.1. Ασβεστολιθικά µέτωπα Παλαιόκαστρου Τραγάνας V.2. Μέτωπο Τραγάνας-Προσκυνά VI. Μέτωπο Μαρτίνου - Λάρυµνας ii

7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ο ΣΥΖΗΤΗΣΗ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ABSTRACT ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΨΗΦΙΑΚΗ ΒΑΣΗ Ε ΟΜΕΝΩΝ ΣΕ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ (G.I.S.) iii

8 ΠΡΟΛΟΓΟΣ - ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Η παρούσα διατριβή µου ανατέθηκε από τον Τοµέα Γεωγραφίας Κλιµατολογίας του Τµήµατος Γεωλογίας του Πανεπιστηµίου Αθηνών και εκπονήθηκε κατά την περίοδο Νοεµβρίου 1997 Μαϊου 2001, µε οικονοµική υποστήριξη από το Ίδρυµα Κρατικών Υποτροφιών (υποτροφία εσωτερικού για 3.5 έτη). Από τη θέση αυτή οφείλω και επιθυµώ να εκφράσω τις θερµές ευχαριστίες µου στον επιβλέποντα Αναπλ. Καθηγητή κ. Χ. Μαρουκιάν, για τις αµέτρητες ώρες που διέθεσε για συζητήσεις και κριτική, τις πολύτιµες κατευθύνσεις, ιδέες και βιβλιογραφικό υλικό, αλλά και την ηθική υποστήριξη και την υποµονή του. Χωρίς την γεωµορφολογική υποδοµή που διαµόρφωσε ο κ. Μαρουκιάν, δεν θα µπορούσε να ολοκληρωθεί η διατριβή αυτή. Καθοριστική ήταν επίσης η συνεισφορά των µελών της συµβουλευτικής επιτροπής, του Αναπλ. Καθηγητή κ. Γ. Λειβαδίτη και της Επίκ. Καθηγήτριας κ. Κ. Γάκη- Παπαναστασίου, τους οποιους θέλω να ευχαριστήσω για τις εύστοχες και ουσιαστικές παρατηρήσεις, αλλά και για την πολύ θετική αντιµετώπισή τους σε όλα τα στάδια εκπόνησης της διατριβής αυτής. Μεγάλη παράλειψη θα ήταν να µην εκφράσω τις ευχαριστίες µου στον ρ.. Παπαναστασίου (Γεωδυναµικό Ινστιτούτο, Αστεροσκοπείο Αθηνών), ο οποίος ως τέταρτο µέλος της συµβουλευτικής επιτροπής µε βοήθησε πολύ µε κατευθύνσεις και βιβλιογραφικό υλικό και µου έδωσε πολύτιµες ευκαιρίες απόκτησης εµπειρίας υπαίθρου σε τεκτονικο-γεωµορφολογικές και παλαιοσεισµολογικές µελέτες. Για τους ίδιους λόγους, πολλές ευχαριστίες οφείλω και στην ρ. D. Pantosti (INGV, Ρώµη), καθώς και τους P.-M. DeMartini και ρ. G. D Αddezio (επίσης INGV) και τον ρ. F. Lemeille (ΙPSN, Παρίσι) για την προθυµία τους να µοιρασθούν γνώσεις και εµπειρία µε έναν νεοφώτιστο. Ευχαριστίες οφείλω ασφαλώς στον διευθυντή του Τοµέα Γεωγραφίας-Κλιµατολογίας κατά τη διάρκεια εκπόνησης της διατριβής µου-, Καθηγητή κ. Σ. Λεοντάρη, και όλα τα µέλη ΕΠ και το προσωπικό του Τοµέα για την υποστήριξη και την προθυµία τους να βοηθήσουν όποτε προέκυπτε κάποιο από τα πολλά προβλήµατα που συνεπάγεται µια διδακτορική διατριβή. Το όµορο των περιοχών µελέτης των διατριβών µας και η χρονική συγκυρία υπήρξε αιτία και απαρχή συνεργασίας µε τον ρ. Γεωλόγο Χ. Κράνη, συνεργασία η οποία ήταν για µένα διδακτική εµπειρία γι αυτό και τον ευχαριστώ. Ευχαριστίες οφείλω και στον Καθηγητή του τµήµατος Τοπογραφίας του ΕΜΠ κ.. Παραδείση, για τις σωτήριες πληροφορίες που µου έδωσε στο ξεκίνηµα για τις προβολές των χαρτών της ΓΥΣ, στην Επικ. Καθηγήτρια του Τοµέα Γεωφυσικής - Γεωθερµίας κ. Β. Κουσκουνά, που µου παρείχε πρόθυµα δυσεύρετη βιβλιογραφία για τους σεισµούς του 1894, όπως και τους φίλους που συνέλεξαν βιβλιογραφία από ξένες βιβλιοθήκες. Πολλούς φίλους και συναδέλφους πρέπει να ευχαριστήσω διότι υποµονετικά µε άκουγαν τα τελευταία τέσσερα χρόνια, όµως µε διαφορά, τις περισσότερες ώρες ψυχανάλυσης τις πέρασα στο φιλόξενο γραφείο του Λέκτορα Σ. Πούλου. Θέλω ακόµη να ευχαριστήσω και όλους τους ανθρώπους που κουβέντιασαν µαζί µου στο ύπαιθρο και φυσικά τον Αλέκο Βούλγαρη (Σαρακίνα, Αταλάντη) και την οικογένειά του. Τέλος, οι άνθρωποι στους οποίους χρωστάω σχεδόν τα πάντα, είναι οι γονείς, οι αδελφοί µου και η Κατερίνα, που µε ανέχθηκαν τα τελευταία τέσσερα χρόνια. Σε αυτούς και αφιερώνω την διατριβή αυτή. Ν.Π., Οκτώβριος 2001 iv