ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΦΘΟΡΑΣ ΚΑΙ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΦΘΟΡΑΣ ΚΑΙ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ"

Ῥαάβ Ζαχαρίου
8 χρόνια πριν
Προβολές:

1 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΦΘΟΡΑΣ ΚΑΙ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ Τα μνημεία που συναντάμε στους αρχαιολογικούς χώρους της Ελλάδας, είναι φτιαγμένα με δομικούς λίθους διαφόρων πετρωμάτων, συνήθως ασβεστολίθων και μαρμάρων, ενώ σπανιότερα συναντάμε άλλα πετρώματα, όπως ηφαιστειακά, κροκαλοπαγή, ψαμμίτες (ψαμμόλιθους) ή μεταμορφωμένα πετρώματα. Στα μνημεία της ρωμαϊκής και βυζαντινής εποχής συναντάμε επίσης ως δομικό υλικό και τους οπτόπλινθους (τούβλα). Ρωμαϊκή Αγορά Η εικόνα των μνημείων σήμερα διαφέρει πολύ από την εικόνα που παρουσίαζαν την εποχή της δημιουργίας τους. Οι αιώνες που πέρασαν, τους προκάλεσαν φθορές. Επειδή η εξόρυξη των δομικών λίθων στα λατομεία, τα παλαιά χρόνια ήταν δύσκολη και ακριβή, η λεηλασία των δομικών υλικών, ώστε να επαναχρησιμοποιηθούν σε νεώτερα κτίσματα είναι ένας πολύ σημαντικός λόγος καταστροφής τους. Αυτό συνέβη σε αρκετούς αρχαίους ναούς, απ όπου αντλήθηκε δομικό υλικό για να χτιστούν παλάτια, βυζαντινές εκκλησίες και άλλα κτίρια. Άλλος σημαντικός λόγος Θέατρο Διονύσου καταστροφής τους είναι οι σεισμοί, οι πόλεμοι και διάφοροι βανδαλισμοί. Οι οπές από τις οβίδες στα μνημεία της Ακρόπολης είναι ένα πολύ γνωστό και χαρακτηριστικό παράδειγμα. Όμως, ακόμη κι αν τίποτε από όλα αυτά δεν είχε συμβεί, πάλι θα υπήρχαν φθορές αφού το ίδιο το υλικό των μνημείων, όσο κι αν μοιάζει απρόσβλητο από το χρόνο, δεν είναι αθάνατο. Ακόμα και αν γίνεται με βραδύ ρυθμό, υπόκειται κι αυτό στη φυσιολογική φθορά όλων των γνωστών υλικών. Πράγματι, το πιο συνηθισμένο δομικό υλικό των αρχαίων ελλήνων, από ορυκτολογική άποψη, είναι ασβεστόλιθοι, με κύριο συστατικό το ανθρακικό ασβέστιο, το οποίο καθώς εκτίθεται στις ατμοσφαιρικές συνθήκες επί αιώνες, διαλύεται.

Στα μνημεία της ρωμαϊκής και βυζαντινής εποχής συναντάμε επίσης ως δομικό υλικό και τους οπτόπλινθους (τούβλα).

2 Το νερό της βροχής στις πόλεις κάνει μεγάλη ζημιά στα μνημεία, επειδή είναι όξινο (όξινη βροχή). Το διοξείδιο του άνθρακα που υπάρχει στην ατμόσφαιρα από τα καυσαέρια, διαλύεται στις σταγόνες της βροχής και σχηματίζει αραιό ανθρακικό και θειικό οξύ που όταν πέφτει στα μνημεία καταστρέφει τον ασβεστόλιθο. Επίσης τον χειμώνα η υγρασία εισχωρεί στους πόρους και στις μικρορωγμές της πέτρας και όταν τις νύχτες και τις κρύες μέρες παγώνει, εξασκεί πολύ μεγάλες πιέσεις στο πέτρωμα, εφόσον όπως όλοι γνωρίζουμε, ο όγκος του νερού όταν παγώνει αυξάνεται κατά 10% περίπου. Αυτό κάνει πάρα πολύ μεγάλη ζημιά στα μνημεία καθώς οι υπάρχουσες ρωγμές μεγαλώνουν αρκετά και επίσης σχηματίζονται νέες. Όταν αρχίσει ο θρυμματισμός ενός δομικού λίθου, η κατάστασή του επιδεινώνεται διαρκώς ταχύτερα. Καθώς αποσπώνται κομμάτια από τη δομή του, χάνονται οι αρχικές διαστάσεις της λαξευμένης πέτρας, έτσι αλλοιώνεται τόσο η εξωτερική εμφάνιση του μνημείου, όσο και οι αντοχές του. Διεύθυνση Τεχνικών Έργων Αναστήλωσης Υπουργείο Πολιτισμού Ειδικά τα θεμέλια των Διεύθυνση αρχαίων Τεχνικών κτισμάτων, Έργων ιδιαίτερα όταν αποτελούνται από πορώδη και μαλακά Αναστήλωσης πετρώματα, Υπουργείο αν εκτεθούν Πολιτισμού στην ατμόσφαιρα μετά την αρχαιολογική ανασκαφή, φθείρονται ταχύτατα, μέσα σε μερικές δεκαετίες και καταστρέφονται. Κι αυτό γιατί ο προορισμός τους ήταν να είναι θαμμένα στη γη. Άλλη μεγάλη αιτία καταστροφής των αρχαίων κατασκευών είναι τα φυτά, που δεν στολίζουν τους αρχαιολογικούς χώρους, αλλά προκαλούν φθορές. Οι σπόροι τους, μεταφερόμενοι με τον άνεμο ή τα πουλιά, όταν βρουν έστω και ελάχιστο χώμα, αναπτύσσονται και βγάζουν ρίζες που εισδύουν όλο βαθύτερα και θρυμματίζουν τις πέτρες. Ιδιαίτερα μεγάλες ζημιές προκαλούνται όταν φυτρώσουν δέντρα ή ορισμένα είδη φυτών όπως η κάπαρη. Και απλό χορτάρι όμως είναι επικίνδυνο.

3 Οι επισκέπτες που σκαρφαλώνουν στους ευαίσθητους τοίχους και τα τακούνια των παπουτσιών λειώνουν τους δομικούς λίθους (αυτό είναι πολύ φανερό στον καθένα σε κάποιες μεσαιωνικές εκκλησίες, όπου βλέπουμε στην είσοδο το πάτωμα να είναι φθαρμένο - βαθουλωμένο). Μία άλλη φθορά, πολύ επικίνδυνη αισθητικά και λειτουργικά είναι η συνήθεια κάποιοι επισκέπτες να χαράζουν με αιχμηρά αντικείμενα τα ονόματά τους στις μαρμάρινες κολώνες (Αυτή η συνήθεια ήταν πολύ διαδεδομένη τα παλαιότερα χρόνια, αλλά ακόμη δεν έχει εξαλειφτεί και μερικοί ασυνείδητοι, όταν δεν τους βλέπουν συνεχίζουν να προκαλούν φθορές με αιχμηρά αντικείμενα). Τέλος, μία από τις μεγαλύτερες σε έκταση, αλλά και σπουδαιότητα αιτίες φθοράς των μνημείων, είναι μερικές λανθασμένες επεμβάσεις που έγιναν στο παρελθόν για τη συντήρησή τους με ακατάλληλα υλικά. Πριν από δεκαετίες χρησιμοποιήθηκε πολύ το τσιμέντο στις εργασίες συντήρησης και αναστήλωσης των μνημείων. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να γίνει μεγαλύτερο κακό στα μνημεία, απ ότι αν τα είχαμε αφήσει στην ησυχία τους. Τραμπίδου Γεωργία

Μία άλλη φθορά, πολύ επικίνδυνη αισθητικά και λειτουργικά είναι η συνήθεια κάποιοι επισκέπτες να χαράζουν με αιχμηρά αντικείμενα τα ονόματά τους στις μαρμάρινες κολώνες (Αυτή η συνήθεια ήταν πολύ

4 ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΟΜΙΛΟΥ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ Τραμπίδου Γεωργία Γιαννακού Λεόντιος Το Σχ. Έτος , στα πλαίσια των δραστηριοτήτων του Ομίλου Φυσικών και Περιβαλλοντικών Επιστημών επισκεφθήκαμε: 1.Τη Ρωμαϊκή Αγορά, όπου μάθαμε πως αναγνωρίζουμε και καταγράφουμε τους παράγοντες φθοράς (φυσικούς ανθρωπογενείς) καθώς και τις μεθόδους συντήρησης. Λανθασμένες επεμβάσεις στη Ρωμαϊκή Αγορά 2. Το θέατρο Διονύσου, όπου μάθαμε να αναγνωρίζουμε τους τεχνητούς λίθους και τις μεθόδους κατασκευής τους. Τεχνητοί και φυσικοί λίθοι στα τείχη του Θεάτρου του Διονύσου

Τη Ρωμαϊκή Αγορά, όπου μάθαμε πως αναγνωρίζουμε και καταγράφουμε τους παράγοντες φθοράς (φυσικούς ανθρωπογενείς) καθώς και τις μεθόδους

5 3. Τη Διεύθυνση Τεχνικών Έργων Αναστήλωσης του Υπουργείου Πολιτισμού, όπου ενημερωθήκαμε για την παρασκευή κονιαμάτων. Τράπεζα εξαπλώσεως δείγματος για τον υπολογισμό της ποσότητας νερού που απαιτείται για κάθε κονίαμα Οι απόψεις των μαθητών μας για τη συγκεκριμένη δραστηριότητα του Ομίλου συνοψίζονται παρακάτω: 1. Συμβολή των Φυσικών Επιστημών στους αρχαίους χώρους - Πρώτη φορά με ξεναγούν σε αρχαιολογικούς χώρους φυσικοί επιστήμονες. Τώρα καταλαβαίνω. Κάνουν σημαντικότατη δουλειά και παρόλα αυτά βρίσκονται στο παρασκήνιο. Από τις επισκέψεις έμαθα τους τρόπους με τους οι φυσικοί επιστήμονες συντηρούν τα μνημεία. - Μπορώ να πω πως δεν περίμενα να δω τις φυσικές επιστήμες σε αρχαιολογικό χώρο. - Αν και στην αρχή τα αρχαία μνημεία δε φαίνεται να έχουν κάποια σχέση με τις φυσικές επιστήμες, στην πραγματικότητα εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από αυτές αφού οι παράγοντες φθοράς και οι τρόποι αντιμετώπισής τους αποτελούν αντικείμενο μελέτης Φυσικών Επιστημών. Με εντυπωσίασε το γεγονός ότι τελικά οι φυσικοί επιστήμονες είναι απαραίτητοι για τη συντήρηση και διατήρηση των μνημείων στο χρόνο. - Είναι εντυπωσιακό πως οι Φυσικές Επιστήμες επηρεάζουν την τωρινή και μελλοντική κατάσταση των μνημείων.

Συμβολή των Φυσικών Επιστημών στους αρχαίους χώρους - Πρώτη φορά με ξεναγούν σε αρχαιολογικούς χώρους φυσικοί επιστήμονες. Τώρα καταλαβαίνω.

6 2. Ρωμαϊκή αγορά - Με εντυπωσίασαν τα φυτά που είχαν φυτρώσει πάνω στις πέτρες, η φθορά των πετρωμάτων από την όξινη βροχή και τις κουτσουλιές των περιστεριών. - Θυμάμαι τις κολώνες που είχαν υποστεί σακχαροποίηση, τα περιττώματα των πουλιών, τη λανθασμένη επέμβαση στα πιθάρια. Σε πολλά σημεία των αρχαιοτήτων υπήρχαν συμπληρώματα κονιαμάτων. - Με εντυπωσίασαν οι λανθασμένες επεμβάσεις των περασμένων χρόνων. - Θυμάμαι όλους τους τρόπους διάβρωσης των μαρμάρων. 3. Θέατρο Διονύσου - Με εντυπωσίασε ο τρόπος παρασκευής τεχνητών λίθων και οι διαφορές τους με τους αρχαίους λίθους. - Αυτό που με εντυπωσίασε στο Θέατρο ήταν τα διαφορετικά πετρώματα και τα διαφορετικά χρώματά τους. Επίσης τα καθίσματα με τα κιτρινίσματα που ακόμη δεν έχουν εξηγηθεί. - Μου άρεσε το πόσο καλά έχει διατηρηθεί η κατάσταση του θεάτρου. Κατάλαβα πως με τη Φυσική / Χημεία συντηρούνται τα καθίσματα αλλά και η σκηνή. 4. Διεύθυνση Τεχνικών Έργων Αναστήλωσης του Υπουργείου Πολιτισμού, - Η επίσκεψη στο εργαστήριο ήταν πολύ ενδιαφέρουσα, διότι μου άρεσαν τα μηχανήματα και ο τρόπος επεξεργασίας των υλικών. Μάθαμε πως φτιάχνονται τα κονιάματα σε διάφορα στάδια. - Το εργαστήριο ήταν επίσης πολύ εντυπωσιακό, καθώς είδαμε πόσο μεγάλη διαδικασία χρειάζεται η παρασκευή ενός κονιάματος. - Στο εργαστήριο τα μηχανήματα ήταν ωραία. Επίσης, ο θάλαμος που στέγνωναν τα κονιάματα ήταν πολύ ζεστός και μικρός. - Με εντυπωσίασε πως τα κονιάματα μπορούν να αποκαταστήσουν τα αρχαία πετρώματα και να βοηθήσουν στη συντήρηση των μνημείων. Η εργασία παρασκευής κονιαμάτων είναι πολλή χρονοβόρα και η κυρία Ηλιάδου ήταν πολύ χαρούμενη και περήφανη για τη δουλειά της.

- Με εντυπωσίασαν οι λανθασμένες επεμβάσεις των περασμένων χρόνων. - Θυμάμαι όλους τους τρόπους διάβρωσης των μαρμάρων. 3.

Σχετικά έγγραφα

Ακρόπολη 447 π.χ. Παλάτι του Μίνωα (Κνωσός) Πύλη των λεόντων (Μυκήνες) Κατασκευασμένη από πεντελικό μάρμαρο και ασβεστόλιθο.

Ακρόπολη 447 π.χ. Παλάτι του Μίνωα (Κνωσός) Πύλη των λεόντων (Μυκήνες) Κατασκευασμένη από πεντελικό μάρμαρο και ασβεστόλιθο. ΤΟΙΧΟΠΟΙΙΑ το αρχαιότερο δομικό υλικό 1) Σύγχρονα υλικά (σκυρόδεμα και χάλυβας) περιόρισαν τη χρήση της. 2) Η τρωτότητα της υπό σεισμικές δυνάμεις κατέστησαν ακατάλληλη ως δομικό σύστημα. την Σήμερα η