Δημιουργία εφαρμογής ΓΣΠ των αρχαιολογικών χώρων του Ν. Θεσσαλονίκης με σκοπό την βέλτιστη διαχείριση και προβολή τους

Transcript

1 EΛΛHNIKH ΔHMOKPATIA APIΣTOTEΛEIO ΠANEΠIΣTHMIO ΘEΣΣAΛONIKHΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΔIATMHMATIKO ΠPOΓPAMMA METAΠTYXIAKΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠPOΣTAΣIA ΣYNTHPHΣH KAI AΠOKATAΣTAΣH MNHMEIΩN ΠOΛITIΣMOY Επιβλέπουσες : Ο. Γεωργούλα, Β. Χαστάογλου Δημιουργία εφαρμογής ΓΣΠ των αρχαιολογικών χώρων του Ν. Θεσσαλονίκης με σκοπό την βέλτιστη διαχείριση και προβολή τους Βλαστάρης Ανδρέας Αγρ. Τοπογράφος Μηχανικός

2 Περιεχόμενα 1. Προλογικό Σημείωμα Εισαγωγή Χωρικό Υπόβαθρο Αναζήτηση-Συλλογή-Έλεγχος Χωρικών Υποβάθρων Μετασχηματισμοί-Γεωαναφορές-Διορθώσεις Συσχέτιση Υποβάθρων-Έλεγχος-Διορθώσεις Περιγραφική Πληροφορία Διαδίκτυο-Αποδελτίωση Διασταύρωση-Έλεγχος Προσδιορισμός Θέσεων Προσδιορισμός Με Συντεταγμένες (Αναλυτικός) Οπτικός Εντοπισμός Και Προσδιορισμός (Περιγραφικός) Συσχέτιση Περιγραφικής Πληροφορίας Με Χωρικό Υπόβαθρο (Δημιουργία GIS) Δημιουργία Βάσης Δεδομένων (Δελτίο Καταγραφής-Οργάνωση Πεδίων Βάσης) Εισαγωγή Υποβάθρου Και Προσδιορισμένων Θέσεων Δημιουργία Γεωβάσης Συσχέτιση Βάσης Δεδομένων Με Τις Προσδιορισμένες Θέσεις Εμπλουτισμός Βάσης Δεδομένων Και Υποβάθρου-Παραγωγή Χαρτών Αξιολογήσεις Και Συμπεράσματα Χρησιμότητα, Χρηστικότητα και Δυνατότητες Επέκτασης Συμπεράσματα Παράρτημα Δείγματα Εικόνων, Εκτυπώσεις Οθόνης (Print Screens) και Περιγραφή Διαδικασιών Σταδίων Επεξεργασίας Παραγόμενοι Χάρτες

3 1.Προλογικό Σημείωμα 1. Προλογικό Σημείωμα Η συνειδητή αναζήτηση οδηγεί σε ξεκάθαρες επιλογές ακόμα κι όταν αυτές απαιτούν μια άμεση αντίδραση. Ωστόσο, όσο ξεκάθαρες κι αν είναι αυτές οι επιλογές, η βαρύτητά τους δεν είναι προκαθορισμένη. Το πόσο αυτές επηρεάζουν την αρχική τροχιά μετράται πάντα εκ του αποτελέσματος και από το μέγεθος της παρέκκλισης. Αρκετά χρόνια μετά την ολοκλήρωση των βασικών μου σπουδών ως τοπογράφος μηχανικός, συνειδητοποίησα την ανάγκη και την ευχέρεια να παρακολουθήσω κάποιο πρόγραμμα μεταπτυχιακών σπουδών. Όχι με σκοπό την εξαργύρωση ενός τέτοιου τίτλου σπουδών στην μετέπειτα επαγγελματική τροχιά μου, αλλά την ικανοποίηση της προσωπικής ανησυχίας και τη διεύρυνση των επαγγελματικών επιλογών, που τότε φάνταζαν στείρες. Η αναζήτηση κατέληξε στο να επιλέξω μεταξύ άλλων και το συγκεκριμένο διατμηματικό πρόγραμμα, το οποίο εξαρχής έδειχνε ελκυστικότερο έναντι άλλων και ικανοποιούσε περισσότερο τους σκοπούς και τις ανησυχίες μου. Ωστόσο, η απόφαση να εκμεταλλευτώ την ευκαιρία που μου δόθηκε ως επιλαχόντας, απαίτησε μια άμεση αντίδραση αγνώστου βαρύτητας. Παρά τις απαιτήσεις του προγράμματος σε χρόνο και όγκο δουλειάς, το ενδιαφέρον μου κατά τη διάρκειά του γινόταν ολοένα και εντονότερο για τα μαθήματα της επαγγελματικής μου ειδικότητας, αλλά κυρίως για κάποια μαθήματα άλλων ειδικοτήτων. Σε αυτή την ένταση ενδιαφέροντος οφείλεται το ότι ολοκληρώνω αυτό τον απαιτητικό κύκλο σπουδών και το ότι απολογιστικά θεωρώ πως ασχολήθηκα όσο έπρεπε (ίσως κάποιες φορές και περισσότερο), αλλά όχι όσο θα ήθελα με κάποια από τα θέματα του προγράμματος. Ελπίζω αυτή η ανησυχία να καλυφθεί στο μέλλον, και στο υπόλοιπο της επαγγελματικής τροχιάς μου. Από τα παραπάνω, φαίνεται ότι η βαρύτητα της επιλογής μου να παρακολουθήσω το συγκεκριμένο πρόγραμμα μεταπτυχιακών σπουδών, ήταν ισχυρότερη απ ότι προϋπολόγιζα. Το γεγονός ότι αποφοιτώ περισσότερο ανήσυχος και προβληματισμένος, με γεμίζει ικανοποίηση για την επιλογή μου, αλλά και ερωτηματικά. Προσπαθώ ακόμα να μετρήσω την παρέκκλιση της τροχιάς λόγω της βαρύτητας αυτών των δύο τελευταίων χρόνων. Κάποιοι ισχυρίζονται ότι η τροχιά είναι αυστηρά ορισμένη εκ των πρότερων, και κάθε αναζήτηση αποτελεί απλά και μόνο μια σύγκρουση με τα αδιαπέρατα όρια αυτής. Στην περίπτωση αυτή το μόνο που μένει να κάνω είναι, ως σωστός μηχανικός να αποτυπώσω και να μελετήσω κάθε σημείο αυτής της τροχιάς και ως ανήσυχος άνθρωπος να επιμείνω στις όποιες αναζητήσεις

4 2.Εισαγωγή 2. Εισαγωγή Η εργασία που περιγράφεται στο παρόν τεύχος συντάχθηκε ως διπλωματική εργασία ολοκλήρωσης της φοίτησης στο Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών με αντικείμενο την ΠPOΣTAΣIA ΣYNTHPHΣH KAI AΠOKATAΣTAΣH MNHMEIΩN ΠOΛITIΣMOY. Η ιδέα δημιουργίας ενός Γεωγραφικού Συστήματος Πληροφοριών (ΓΣΠ ή GIS) προήλθε από την προσωπική επιζήτηση να ενασχοληθώ με το αντικείμενο του GIS με το οποίο, μέχρι και πριν την παρούσα εργασία, είχα καταπιαστεί πολύ επιφανειακά. Η πρόταση για το περιεχόμενο μιας τέτοιας εφαρμογής GIS έγινε από την επιβλέπουσα κα Χαστάογλου, με αφορμή μια δική της συνεργασία με την ΙΣΤ ΕΠΚΑ για το Ρυθμιστικό Σχέδιο Θεσσαλονίκης (ΡΣΘ). Το θέμα συζητήθηκε και οριστικοποιήθηκε σε συνεργασία με την κα Γεωργούλα, η οποία ήταν και η κύρια επιβλέπουσα καθηγήτρια της εργασίας. Ως γενικότερος στόχος της εργασίας μπορεί να χαρακτηριστεί η ανάδειξη βασικών δυνατοτήτων μιας εφαρμογής GIS, για τη διαχείριση αρχαιολογικών δεδομένων. Η ανάδειξη δηλαδή ενός εργαλείου καταγραφής, διαχείρισης και παρουσίασης τέτοιων δεδομένων μέσα από την ένταξή τους σε ενιαίο χωρικό υπόβαθρο. Απώτερος σκοπός αυτής, μπορεί να θεωρηθεί η γενικότερη αξιοποίηση τέτοιων εφαρμογών GIS. Η αξιοποίησή τους αποτελεί πλέον άμεση ανάγκη δημοσίων και ιδιωτικών υπηρεσιών και φορέων, οι οποίοι διαχειρίζονται μεγάλους όγκους πληροφοριών που συσχετίζονται ή έχουν χωρική αναφορά. Αν εξαιρέσουμε τις ανθρωποκεντρικές υπηρεσίες, όπως το ΙΚΑ ή η Οικονομικές Εφορίες, το σύνολο σχεδόν των υπολοίπων θα μπορούσαν, ή καλύτερα θα έπρεπε να υιοθετήσουν τέτοιες εφαρμογές, ως μέσο διαχείρισης και οργάνωσης. Οι απαιτήσεις παρουσίασης και διάθεσης της πληροφορίας για την εξυπηρέτηση των επισκεπτών, με τη χωρική συσχέτιση και οργάνωση ενός GIS, είναι συνεχώς αυξανόμενες σε χώρους μεγάλης επισκεψιμότητας, τόσο διαδικτυακούς (ιστοσελίδες φορέων), όσο και πραγματικούς (γραφεία ενημέρωσης, αρχαιολογικοί χώροι). Η περεταίρω αξιοποίηση της λογικής αλλά και της τεχνολογίας μιας εφαρμογής GIS, μέσα από την διαδραστική παρουσίαση αλλά και τις δυνατότητες συνδυασμένων ερωτημάτων και συσχετίσεων, μπορεί να μεταφερθεί σε βιβλιοθήκες και γενικότερα σε χώρους μελέτης και έρευνας. Βάσει αυτών των αναγκών και απαιτήσεων, φανταστήκαμε το τελικό αποτέλεσμα της εργασίας ως μια εφαρμογή GIS, η οποία να δίνει μια γενική άποψη των κηρυγμένων αρχαιολογικών χώρωνμνημείων του Νομού Θεσσαλονίκης. Η σχεδίαση των πολυγώνων προστασίας τους βάσει των κηρύξεων, η διάταξή τους στον χώρο και η συσχέτισή τους με ένα πολυσύνθετο χωρικό υπόβαθρο να συμπληρώνεται από μια βάση περιγραφικών δεδομένων, η οποία με τη βοήθεια ερωτημάτων να δίνει στατιστικές πληροφορίες και νέα δεδομένα προς περεταίρω ανάλυση και μελέτη. Επίσης πέρα από την γενική άποψη, να παρέχει τη δυνατότητα επικέντρωσης σε συγκεκριμένες θέσεις, δίνοντας λεπτομερέστερη εικόνα της κάθε περιοχής, και βασικές περιγραφικές πληροφορίες των θέσεων αυτών. Ως προϊόν αυτής της εφαρμογής GIS, πέρα από τη διαδραστική οντότητα της ίδιας της εφαρμογής, θεωρήσαμε και την εξαγωγή θεματικών χαρτών, με κάποιες ενδεικτικές επιλογές μέσα από μια μεγάλη ποικιλία θεμάτων. Έτσι, ο ειδικότερος στόχος της εργασίας ήταν να δομήσει μια εφαρμογή GIS, με δυναμική εξέλιξης και εμπλουτισμού των δεδομένων της, αλλά και με δυνατότητα εύκολης προσαρμογής της σε αντίστοιχα αντικείμενα πραγμάτευσης άλλων Νομών ή περιοχών. Γι αυτό και σε πολλά σημεία της Βάσης Δεδομένων προτιμήθηκε η ενδεικτική παράθεση κάποιων επιπρόσθετων περιγραφικών στοιχείων, έστω και μόνο για κάποιες θέσεις, αντί του αποκλεισμού τους, ώστε να αναδείξουμε τις δυνατότητες που έχουμε. Η απόλυτη πληρότητα μιας Βάσης Δεδομένων με αρχαιολογικά στοιχεία θα ήταν αντικείμενο μιας άλλης διπλωματικής, στην οποία η συμβολή ενός αρχαιολόγου, θα ήταν σημαντική για τον εμπλουτισμό και την οργάνωση των αρχαιολογικών - 4 -

5 2.Εισαγωγή στοιχείων. Ίσως θα ήταν καλό στο μέλλον να αναθεωρηθεί η άποψη για την εκπόνηση διπλωματικών εργασιών μέσα από συνεργασία διαφορετικών ειδικοτήτων, στοιχείο που θέλει ούτως ή άλλως να αναδείξει το συγκεκριμένο Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών. Επιστρέφοντας στο παρόν και στην παρούσα εργασία, θα ήθελα να ευχαριστήσω τις επιβλέπουσες καθηγήτριες κα Όλγα Γεωργούλα και κα Βίλμα Χαστάογλου. Ευχαριστίες οφείλω επίσης στη φίλη, συμφοιτήτρια και αρχαιολόγο Κατερίνα Μπόλη για την πρόσβαση στο προσωπικό της αρχείο ΑΕΜΘ και τις εποικοδομητικές συζητήσεις, συμβουλές και προτάσεις επί του θέματος, καθώς και στο φίλο και συνάδελφο Γιάννη Μαυρόπουλο για την διασωστική βοήθειά του στα βαθειά νερά της Access

6 3.Χωρικό Υπόβαθρο 3. Χωρικό Υπόβαθρο 3.1. Αναζήτηση-Συλλογή-Έλεγχος Χωρικών Υποβάθρων Στη σύνθεση του χωρικού υποβάθρου, θεωρήθηκε σχεδόν αυτονόητο να συμπεριλαμβάνονται οι βασικότεροι τύποι τοπογραφικών, χαρτογραφικών και φωτογραφικών υποβάθρων που χρησιμοποιεί ο τοπογράφος μηχανικός στην καθημερινότητά του, ώστε να είναι άμεσα αναγνωρίσιμο, ελέγξιμο και συμβατό με την όποια τοπογραφική εργασία. Πέρα από αυτό, οι επί μέρους κατηγορίες υποβάθρων θα έπρεπε να ικανοποιούν και τις ανάγκες ομοιογένειας στο χώρο αναφοράς (Νομός Θεσσαλονίκης), αλλά και ύπαρξης αντίστοιχων χωρικών δεδομένων για άλλες περιοχές της Ελλάδας, ώστε να καλύπτεται η δυνατότητα προσαρμογής της εργασίας σε όποιον άλλο χώρο αναφοράς. Αυτές οι συνθήκες ικανοποιούνται αποκλειστικά και μόνο από δύο φορείς στη χώρα: τη Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού (ΓΥΣ) και το Υπουργείο Γεωργίας (ΥΓ). Σε αυτές προστέθηκε τον τελευταίο καιρό και η Κτηματολόγιο ΑΕ, ωστόσο τα δεδομένα της δεν είναι ακόμα πλήρως προσβάσιμα και επεξεργάσιμα από το ευρύ κοινό. Επιπλέον, λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες της εργασίας σε διαφορετικές κλίμακες υποβάθρων, επιλέχθηκαν οι εξής κατηγορίες υποβάθρων για τη σύνθεση του συνολικού χωρικού υποβάθρου της εργασίας (βλ Παράρτημα Εικόνες 1-4): Τοπογραφικά διαγράμματα της Γεωγραφικής Υπηρεσίας του Στρατού (ΓΥΣ) κλίμακας 1:5.000 (Πεντοχίλιαρα) Τοπογραφικοί χάρτες της Γεωγραφικής Υπηρεσίας του Στρατού (ΓΥΣ) κλίμακας 1: (Πενηντάρια) Ορθοφωτογραφίες του Υπουργείου Γεωργίας κλίμακας 1:5.000 (Ορθοφωτογραφίες ΥΓ) Διανομές αγροκτημάτων ή οικισμών του Υπουργείου Γεωργίας κλίμακας 1:5.000 (ή 1:2000) (Διανομές ΥΓ) Διάφορα ψηφιακά διανυσματικά αρχεία για λογισμικά GIS (shapefiles). Ψηφιακό μοντέλο εδάφους (DTM), Οδικό δίκτυο, Διοικητικά όρια κλπ Από τις παραπάνω κατηγορίες, τα πεντοχίλιαρα και οι διανομές ΥΓ επιλέχθηκαν για τον επιπρόσθετο λόγω του ότι είναι υπόβαθρα που χρησιμοποιήθηκαν κατά κύριο λόγο στις κηρύξεις των αρχαιολογικών χώρων από το Υπουργείο Πολιτισμού (ΥΠΠΟ), και πάνω σε αυτά προσδιορίστηκαν χωρικά οι ζώνες προστασίας των χώρων αυτών στα έκαστα ΦΕΚ. Η τελευταία κατηγορία των ψηφιακών διανυσματικών αρχείων αποτελεί επιπρόσθετη πληροφορία εμπλουτισμού των υπόλοιπων βασικών υποβάθρων, εύκολα και άμεσα επεξεργάσιμη σε εφαρμογές ΓΣΠ (GIS). Τα συγκεκριμένα υπόβαθρα έχουν συνταχθεί και διατίθενται από επίσημους φορείς, οπότε η αξιοπιστία τους σε πρωτογενές επίπεδο μπορεί να θεωρηθεί δεδομένη. Ωστόσο, η άμεση επίσημη απόκτησή τους θεωρήθηκε οικονομικά απρόσιτη 1 στο πλαίσιο της παρούσας εργασίας, αλλά και άνευ λόγου, καθώς η εξαρχής επεξεργασία τους θα επιφόρτιζε δυσβάσταχτα τον όγκο της εργασίας. Αν σκεφτούμε και συνυπολογίσουμε το μεγάλο αριθμό πινακίδων ή εικόνων που απαιτούνται και το μη κερδοσκοπικό χαρακτήρα της εργασίας, η έμμεση αναζήτηση ήδη επεξεργασμένων υποβάθρων αποτέλεσε μονόδρομο. Η αναζήτηση στόχεψε στην συλλογή ψηφιοποιημένων διαγραμμάτων, χαρτών και ορθοφωτογραφιών σε μορφή ψηφιακών αρχείων εικόνας (raster), γεωαναφερμένων σε σύστημα 1 Ενδεικτικές τιμές αγοράς υποβάθρων από φορείς: Ορθοφωτογραφίες ΥΓ= , Πεντοχίλιαρο ΓΥΣ= (απλό αναλογικό-πλήρως επεξεργασμένο ψηφιακό), Πενηντάρι ΓΥΣ=7-800 (απλό αναλογικό-πλήρως επεξεργασμένο ψηφιακό) - 6 -

7 3.Χωρικό Υπόβαθρο ΕΓΣΑ 87, που θα ήταν και το σύστημα αναφοράς του χωρικού υποβάθρου της εργασίας. Όταν αυτό ήταν δύσκολο, αναζητήθηκαν γεωαναφερμένα στοιχεία έστω σε σύστημα Hatt, ή τελικώς απλά και μόνο σαρωμένα (ψηφιοποιημένα raster). Η αναζήτηση ξεκίνησε από το προσωπικό αρχείο, και επεκτάθηκε στο άμεσο εργασιακό, συναδελφικό και φιλικό περιβάλλον. Τα δε αποτελέσματα ήταν ενθαρρυντικά. Είναι σημαντικό να σημειωθεί, ότι η αναζήτηση και η συλλογή στοιχείων για το χωρικό υπόβαθρο δεν ήταν αποκομμένη από την μετέπειτα επεξεργασία αυτού ή τα υπόλοιπα στάδια σύνταξης της εργασίας. Αρχικά και σε πρώτο στάδιο έγινε μαζική η αναζήτηση στοιχείων. Από τα αποτελέσματα αυτής και μετά από έναν πρώτο έλεγχο (αρχικός έλεγχος), κάποια στοιχεία απορρίφθηκαν γιατί θεωρήθηκαν μη αξιοποιήσιμα, μη χρήσιμα ή μη χρηστικά για περεταίρω επεξεργασία. Κατεστραμμένα αρχεία raster λόγω κακής σάρωσης, άλλα με οφθαλμοφανή λάθη στη γεωαναφορά ή εκτός περιοχής ενδιαφέροντος. Κατά την εξέλιξη της δουλειάς, και με γνώμονα τις αποσαφηνισμένες ή νέες ανάγκες της, επανερχόμασταν προς αναζήτηση νέων διαγραμμάτων και χαρτών, με νέους ελέγχους και συμπεράσματα. Συλλέχθηκαν 126 πεντοχίλιαρα ΓΥΣ (1:5.000) που κάλυψαν τοπικά τις ανάγκες της εργασίας, 12 πενηντάρια ΓΥΣ (1:50.000) για το σύνολο του Νομού Θεσσαλονίκης και 328 ορθοφωτογραφίες του ΥΓ που κάλυπταν το σύνολο του Νομού. Τα πενηντάρια και οι ορθοφωτογραφίες βρέθηκαν συνολικά και εξαρχής, ενώ τα κατά τόπους πεντοχίλιαρα συλλέγονταν μέχρι και τα τελευταία στάδια ολοκλήρωσης της εργασίας. Έτσι, μόνο 9 από αυτά εκκρεμούν από το υπόβαθρο της περιοχής του Λαχανά και τα οποία μπορούν εύκολα να ενταχθούν όποτε βρεθούν. Οι διανομές του Υπουργείου Γεωργίας, αποφασίστηκε να μην συμπεριληφθούν στο τελικό υπόβαθρο, αλλά να χρησιμοποιηθούν μόνο σε περιπτώσεις περιγραφικού εντοπισμού αρχαιολογικών θέσεων που προσδιορίζονται στα ΦΕΚ βάσει αγροτεμαχίων. Οι διανομές που συλλέχθηκαν ήταν πολλές αλλά αποσπασματικές. Η μεν αποσπασματική ένταξή στο τελικό υπόβαθρο θα ήταν ανούσια, η δε συνολική ακατόρθωτα χρονοβόρα. Εκτός από τις προαναφερθείσες βασικές κατηγορίες χωρικών υποβάθρων, συλλέχθηκαν και διανυσματικής μορφής δεδομένα, τα οποία, παρότι δευτερεύοντα, ήταν πολύ σημαντικά για τη δημιουργία της εφαρμογής GIS και απολύτως απαραίτητα για την εξαγωγή συμπερασμάτων και συνδυαστικών χαρτών από αυτή. Ψηφιακό μοντέλο εδάφους (DTM) του Νομού, πρωτεύον και δευτερεύον οδικό δίκτυο, διοικητικά όρια περιφερειών, νομών, δήμων, δημοτικών διαμερισμάτων και οικισμών, αλλά και χρήσεις-καλύψεις γης για όλη τη χώρα μπορεί πλέον να προμηθευτεί κανείς εύκολα και δωρεάν σε μορφή shapefiles από την ιστοσελίδα Ανοικτά Δημόσια Δεδομένα ( Από τα δεδομένα αυτά αποκόπηκαν όσα ήταν εκτός Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας (ΠΚΜ). Να συμπληρώσουμε αναφέροντας ότι η τελική εφαρμογή GIS εμπλουτίστηκε με ορθοφωτογραφίες της Κτηματολόγιο ΑΕ. Αυτό το επιπρόσθετο υπόβαθρο διατίθεται ως υπηρεσία (wms server) και μόνο σε σύστημα WGS 84, δεν είναι πλήρως επεξεργάσιμο και αξιοποιήσιμο, περιορίζοντας την εμπλοκή του μόνο σε ελέγχους. Για τους λόγους αυτούς δεν συμπεριλήφθηκε ως ξεχωριστή κατηγορία του χωρικού μας υποβάθρου, και η περιγραφή ένταξής του γίνεται αναλυτικά στο παράρτημα (βλ Παράρτημα Διαδικασία 1). Τέλος, συλλέχθηκαν κάποιοι παλαιοί χάρτες της περιοχής, αλλά και στοιχεία της εξέλιξης της ακτογραμμής της Κεντρικής Μακεδονίας 2 από το διαδίκτυο ή μέσω της επιβλέπουσας κας Χαστάογλου. Τα στοιχεία αυτά γεωαναφέρθηκαν ή ψηφιοποιήθηκαν χονδρικά, ώστε να δώσουν μια εικόνα συσχέτισης με το σήμερα, χωρίς ιδιαίτερη ακρίβεια και με σκοπό την ενίσχυση σχολίων και γενικών συμπερασμάτων. 2 Human occupation and geomorphological evolution of the Thessaloniki Plain (Greece) since mid Holocene Matthieu Ghilardi, Eric Fouache, François Queyrel, George Syrides, Konstantinos Vouvalidis, Stéphane Kunesch, Mixalis Styllas, Stathis Stiros - 7 -

8 3.Χωρικό Υπόβαθρο 3.2. Μετασχηματισμοί-Γεωαναφορές-Διορθώσεις Μετά την συλλογή, την αξιολόγηση και τον πρώτο έλεγχο του χωρικού υποβάθρου, ήρθε το πρώτο στάδιο επεξεργασίας και διόρθωσης των επί μέρους στοιχείων του. Η επεξεργασία σε αυτό το στάδιο αφορούσε σε γεωαναφορές και μετασχηματισμούς, κυρίως πεντοχίλιαρων ΓΥΣ. Έχοντας πάντα κατά νου ότι η γεωαναφορά είναι και αυτή ένα είδος μετασχηματισμού και αναγωγής μιας εικόνας (διαγράμματος, χάρτη ή φωτογραφίας) με σκοπό την αντιστοίχιση κάθε σημείου της απεικόνισής της στις πραγματικές χωρικές συντεταγμένες του, σε κάποιο σύστημα αναφοράς, θα σημασιοδοτήσουμε και θα διαφοροποιήσουμε στην παρούσα εργασία τις έννοιες της γεωαναφοράς και του μετασχηματισμού. Ως γεωαναφορά αναφέρουμε την αρχική αναγωγή της εικόνας σε πραγματικές διαστάσεις σε κάποιο σύστημα αναφοράς και ως μετασχηματισμό θα ορίσουμε τη μεταφορά της γεωαναφερμένης εικόνας από ένα σύστημα αναφοράς σε κάποιο άλλο. Οι διαδικασίες αυτές εφαρμόστηκαν, όπως προείπαμε, κυρίως κατά την επεξεργασία των πεντοχίλιαρων ΓΥΣ, καθώς τα πενηντάρια ΓΥΣ και οι ορθοφωτογραφίες ΥΓ βρέθηκαν με τη μορφή μωσαϊκών σε AutoCad και σε σύστημα ΕΓΣΑ 87, χωρίς ωστόσο να συνοδεύεται κάθε αρχείο εικόνας των μωσαϊκών αυτών από το αντίστοιχο αρχείο γεωαναφοράς (*.tfw). Έτσι, η μόνη εμπλοκή τους στις διαδικασίες που περιγράφονται εδώ, ήταν η παραγωγή αρχείων γεωαναφοράς *.tfw για κάθε αρχείο εικόνας (raster) των δύο μωσαϊκών, όπως αυτή αναφέρεται στο παράρτημα ως το τελευταίο βήμα της διαδικασίας γεωαναφοράς (βλ Παράρτημα Διαδικασία 2). Συνεπώς, τα υπόβαθρα των πενηνταριών ΓΥΣ και των ορθοφωτογραφιών ΥΓ πέρασαν στο επόμενο στάδιο του ελέγχου τους ως μωσαϊκά (δεύτερος έλεγχος), που περιγράφεται στην επόμενη παράγραφο 3.3. Όσον αφορά τα πεντοχίλιαρα ΓΥΣ, λίγα από αυτά βρέθηκαν γεωαναφερμένα σε ΕΓΣΑ 87 με τα αντίστοιχα αρχεία *.tfw (ή ως geotif), περισσότερα σε Hatt, και αρκετά άλλα ως απλά ανεπεξέργαστα αρχεία εικόνας (raster). Τα πρώτα πέρασαν στο στάδιο του ελέγχου (πρώτος έλεγχος) ως μεμονωμένα αρχεία, αυτά που ήταν γεωαναφερμένα σε Hatt μετασχηματίστηκαν σε ΕΓΣΑ 87, και τα υπόλοιπα αρχικά γεωαναφέρθηκαν σε σύστημα Hatt και σε δεύτερη φάση μετασχηματίστηκαν σε ΕΓΣΑ 87. Εύλογο θα ήταν κάθε ερώτημα για το αν θα μπορούσαμε να κάνουμε εξαρχής τη γεωαναφορά σε μετασχηματισμένο κάναβο σε ΕΓΣΑ 87! Η απάντηση είναι ότι σαφώς και θα μπορούσαμε, και πιθανότατα χωρίς καμία αισθητή διαφορά στο αποτέλεσμα. Όμως καλύτερο είναι να γίνεται η γεωαναφορά πριν το μετασχηματισμό, ώστε η εικόνα να παραμορφώνεται προς ταύτιση με τον σχεδιασμένο κάναβο του συστήματος στο οποίο συντάχθηκε πρωτογενώς το διάγραμμα ή ο χάρτης της εικόνας. Οι εργασίες γεωαναφοράς έγιναν με τη χρήση του λογισμικού Raster Design σε περιβάλλον AutoCad, με πολυωνυμικούς μετασχηματισμούς 1 ου βαθμού, ενώ οι μετασχηματισμοί από σύστημα Hatt σε ΕΓΣΑ 87 με τη βοήθεια του λογισμικού GeoCalc. Οι διαδικασίες περιγράφονται αναλυτικότερα στο παράρτημα του τεύχους (βλ Παράρτημα Διαδικασία 2, Εικόνα 5). Με τον τρόπο αυτό γεωαναφέρθηκαν σε σύστημα Hatt όλα τα ανεπεξέργαστα πεντοχίλιαρα ΓΥΣ, αλλά και διορθώθηκαν ή γεωαναφέρθηκαν ξανά όσα είχαν κάποιο πρόβλημα. Κάποια από τα ήδη γεωαναφερμένα πεντοχίλιαρα ΓΥΣ σε σύστημα Hatt είχαν σφάλματα μετάθεσης σε Χ ή Υ κατά ένα κάναβο (500μ), ή σφάλματα στο πρόσημο +/- των συντεταγμένων τους. Στην διαδικασία του μετασχηματισμού των πεντοχίλιαρων ΓΥΣ από σύστημα Hatt σε ΕΓΣΑ 87, κρίσιμο σημείο είναι η επιλογή του σωστού ΚΦΧ του συστήματος Hatt στο λογισμικό GeoCalc. Για το λόγο αυτό, δημιουργήθηκε ένα αρχείο AutoCad, όπου φαίνεται η διανομή των πεντοχίλιαρων ΓΥΣ στην περιοχή του νομού Θεσσαλονίκης και οι άξονες που ορίζουν τα ΚΦΧ του συστήματος Hatt με τις γεωγραφικές τους συντεταγμένες (φ, λ) (βλ Παράρτημα Διαδικασία 3, Εικόνες 6-7). Η εικόνα της διανομής των πεντοχίλιαρων ΓΥΣ προήλθε από την ιστοσελίδα της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού ( και μια πρόχειρη προσαρμογή της στο περίγραμμα του νομού αποδείχθηκε αρκετή για το ρόλο του ευρετηρίου. Το αρχείο αυτό αποτέλεσε το ευρετήριο των - 8 -

9 3.Χωρικό Υπόβαθρο ΚΦΧ του συστήματος Hatt για κάθε πεντοχίλιαρο ΓΥΣ. Το ίδιο αρχείο-ευρετήριο αποτέλεσε επίσης και τη βάση του πρώτου χονδρικού ελέγχου του μετασχηματισμού κάθε πεντοχίλιαρου ΓΥΣ σε ΕΓΣΑ 87, με την εισαγωγή του και μόνο στο αρχείο-ευρετήριο. Η διαδικασία μετασχηματισμού των αρχείων εικόνας (raster) θα μπορούσε να γίνει και στο ArcMap. Ωστόσο αυτό θα χρειαζόταν από εμάς να ορίσουμε τις παραμέτρους του συστήματος Hatt (datum και προβολικού συστήματος), καθώς το σύστημα Hatt δεν συμπεριλαμβάνεται στα προκαθορισμένα συστήματα του ArcMap Συσχέτιση Υποβάθρων-Έλεγχος-Διορθώσεις Έχοντας πλέον το σύνολο του χωρικού υποβάθρου γεωαναφερμένο σε ΕΓΣΑ 87, είχαμε την δυνατότητα συσχετισμού και ελέγχου της ορθότητάς του. Ο συσχετισμός αρχείων εικόνας κάθε κατηγορίας υποβάθρου (εσωτερικός) (βλ Παράρτημα Εικόνες 8-10), έδωσε την δυνατότητα εσωτερικού οπτικού ελέγχου που αφορούσε στις σχετικές θέσεις, τις επικαλύψεις και τις συρραφές των μεμονωμένων αρχείων, σε ένα συνολικό μωσαϊκό. Ο συσχετισμός μεταξύ των μωσαϊκών διαφορετικών κατηγοριών υποβάθρου (εξωτερικός), ήταν ο τρόπος για την οριστική ή μη επιβεβαίωση της συνολικής ορθότητας του υποβάθρου και των διαδικασιών μέσα από τις οποίες προέκυψαν, αλλά και της ακρίβειας αυτών. Η εργασία αυτή θα ήταν δύσκολο να γίνει στο AutoCad, λόγω του μεγάλου αριθμού αρχείων εικόνας (raster). Αυτός ο όγκος δεδομένων μπορούσε πιο εύκολα να διαχειριστεί από το ArcMap, το οποίο θα ήταν και το λογισμικό της τελικής δημιουργίας της εφαρμογής GIS και της παραγωγής χαρτών. Το ArcMap έχει την ικανότητα να δημιουργεί αυτόματα πυραμίδες στην απεικόνιση των ψηφιακών αρχείων εικόνας (raster) ανάλογα με την κλίμακα απεικόνισής τους (zoom). Αυτό βοηθά στην εξοικονόμηση μνήμης και συνεπώς δίνει μια μεγαλύτερη ταχύτητα στη διαχείρισή τέτοιων δεδομένων. Η δημιουργία των πυραμίδων γίνεται αυτόματα με την είσοδο των δεδομένων στο λογισμικό, και συνεπάγεται τη δημιουργία αρχείων *.rrd για κάθε εισαγόμενο raster. Η αλήθεια είναι ότι και για το ArcMap, ο όγκος των δεδομένων raster ήταν μεγάλος και, κυρίως για τις ορθοφωτογραφίες ΥΓ, ακόμα και μόνο η αυτόματη δημιουργία των αρχείων *.rrd διήρκεσε αρκετή ώρα. Προτιμήθηκε να μην δημιουργήσουμε mosaics (μωσαϊκά ArcMap) ανά κατηγορία (πεντοχίλιαρα ΓΥΣ, πενηντάρια ΓΥΣ και ορθοφωτογραφίες ΥΓ), διότι στο συγκεκριμένο λογισμικό η επιλογή αυτή αναιρεί το ξεχωριστό της οντότητας κάθε αρχείου εικόνας. Δημιουργήσαμε λοιπόν επίπεδα εμφάνισης (display layers) ανά υπόβαθρο, σχηματίζοντας μωσαϊκά από μεμονωμένα raster, ώστε να μπορούμε να εντοπίσουμε και να διορθώσουμε τις όποιες ασυμβατότητες. Ο έλεγχος (δεύτερος έλεγχος), που εδώ ήταν λεπτομερέστερος από εκείνον των προηγούμενων παραγράφων (αρχικός και πρώτος έλεγχος), έδωσε πολύ καλά αποτελέσματα για τα μωσαϊκά (εσωτερικός συσχετισμός) των πενηνταριών ΓΥΣ και των πεντοχίλιαρων ΓΥΣ, με πολύ καλές συρραφές και επικαλύψεις. Μερικά μόνο πεντοχίλιαρα με λάθη μετάθεσης κανάβου κατά Χ ή Υ εντοπίστηκαν και διορθώθηκαν στο AutoCad σύμφωνα με διαδικασίες της προηγούμενης παραγράφου. Λίγα ήταν και τα λάθη στις ορθοφωτογραφίες ΥΓ, και αφορούσαν κακές συρραφές και μερικά λάθη στα αρχεία προέλευσης (λάθος διαδρομή ανάγνωσης αρχείων εικόνας). Οι κακές συρραφές αντιμετωπίστηκαν με μικρομετακινήσεις στο AutoCad. Μόνο σε 3-4 ορθοφωτογραφίες ΥΓ του Πολεοδομικού Συγκροτήματος Θεσσαλονίκης (ΠΣΘ) το πρόβλημα ήταν σοβαρότερο και απλά περιορίστηκε, χωρίς να δύναται να αντιμετωπιστεί πλήρως. Μετά τις όποιες διορθώσεις τα στοιχεία επανησήχθησαν για την συνέχιση των ελέγχων και την επιβεβαίωση των διορθώσεων. Κατά τον συσχετισμό μεταξύ των μωσαϊκών (εξωτερικός συσχετισμός) δεν προέκυψε κάτι, πέραν της επιβεβαίωσης της πολύ καλής συμβατότητάς τους. Ο έλεγχος αυτός επεκτάθηκε εισάγοντας τα τριγωνομετρικά σημεία της ΓΥΣ του Νομού, πληροφορία που υπάρχει σχεδιασμένη στα διαγράμματα και τους χάρτες της ΓΥΣ (πεντοχίλιαρα και πενηντάρια). Η σύμπτωση των σημείων με τα γεωαναφερμένα υπόβαθρα κρίθηκε ικανοποιητική, ολοκληρώνοντας τις διαδικασίες ελέγχου ορθότητας του χωρικού υποβάθρου επιτυχώς

10 4.Περιγραφική Πληροφορία 4. Περιγραφική Πληροφορία 4.1. Διαδίκτυο-Αποδελτίωση Τα πρώτα περιγραφικά στοιχεία που παρουσιάστηκαν και ουσιαστικά έγιναν η αφορμή της περιγραφόμενης εργασίας, ήταν ένας κατάλογος της κας Χαστάογλου 90 αρχαιολογικών θέσεων στην περιοχή πέριξ του ΠΣΘ 3. Ο κατάλογος αυτός συντάχθηκε στο πλαίσιο μιας συνεργασίας της ιδίας και της ΙΣΤ ΕΠΚΑ για το ΡΣΘ 4, και συνοδευόταν από έναν σχετικό γενικό θεματικό χάρτη. Βάσει αυτών των στοιχείων το θέμα της εργασίας πήρε τίτλο και ένα πιο συγκεκριμένο αντικείμενο πραγμάτευσης. Όπως ήταν φυσικό επακόλουθο του αντικειμένου της εργασίας, βασική πηγή αναζήτησης χωρικών και περιγραφικών πληροφοριών φάνταζε η ΙΣΤ ΕΠΚΑ. Μια πρώτη επίσκεψη στα γραφεία της εφορείας θεωρήθηκε επιβεβλημένη, και μια επίσημη αίτηση χορήγησης στοιχείων τυπικά απαραίτητη. Τελικώς, το μόνο που μας παρείχε η εφορεία, ως επίσημος φορέας προστασίας και διαχείρισης των αρχαιολογικών χώρων που πραγματεύεται η παρούσα εργασία, ήταν νουθεσίες για το ευαίσθητο του θέματος και μια παραπομπή στο διαδίκτυο, όπου θα αναρτηθεί σε σύντομο χρονικό διάστημα ο αρχαιολογικός χάρτης που έχει ήδη εκπονήσει η υπηρεσία και είναι στα τελευταία στάδια επεξεργασίας του (βλ Παράρτημα Εικόνα 11). Μετά από την διακοπή της όποιας επικοινωνίας με την ΙΣΤ ΕΠΚΑ, αποταθήκαμε στο διαδίκτυο και συγκεκριμένα στους διαδικτυακούς χώρους του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού (ΥΠΠΟΤ). Ο Διαρκής κατάλογος κηρυγμένων αρχαιολογικών χώρων και μνημείων της Ελλάδος της Διεύθυνσης Εθνικού Αρχείου Μνημείων του Υπουργείου ( αποτέλεσε το θεμέλιο στο οποίο στηρίχθηκε όλη η δομή της συλλεγμένης περιγραφικής πληροφορίας και της μετεξέλιξής της σε Βάση Δεδομένων. Η ιστοσελίδα δίνει βασικές πληροφορίες και αποδελτιωμένα τα ΦΕΚ 5 των κηρύξεων των αρχαιολογικών χώρων-μνημείων ανά την Ελλάδα (βλ Παράρτημα Εικόνα 12). Στο φίλτρο της αρχικής σελίδας (βλ Παράρτημα Εικόνα 13) επιλέξαμε Νομό και χρονική περίοδο ώστε να επικεντρώσουμε το αντικείμενο της εργασίας: Νομός: Θεσσαλονίκης Χρονική Περίοδος: Αρχαιότητα Αποτελέσματα: 60 Κηρύξεις (ΦΕΚ) και 169 χώροι και μνημεία Τα στοιχεία που δίνει αυτή η ιστοσελίδα του ΥΠΠΟΤ είναι: ΦΕΚ, Νομός, Δήμος, Δημοτικό Διαμέρισμα, Οικισμός, Θέση, Είδος Μνημείου, Τύπος Κήρυξης, Χρονική Περίοδος, Φορέας Προστασίας και Καθεστώς Ιδιοκτησίας. Ο Νομός και ο Φορέας Προστασίας δεν παρουσίαζαν κάποιο ενδιαφέρον για μας, επειδή το αντικείμενό μας περιορίζεται στο Νομό Θεσσαλονίκης μόνο και στην περίοδο της Αρχαιότητας οπότε και ο Φορέας Προστασίας είναι αποκλειστικά και μόνο η ΙΣΤ ΕΠΚΑ. Μέσα από μια πρώτη περιήγηση στα αποτελέσματα της αναζήτησης, διαπιστώθηκαν κάποια προβλήματα με κυριότερο αυτό της ονοματολογίας πολλών χώρων. Ονοματολογία που δε δίνει άμεση εικόνα της θέσης που αναφέρεται ( Προϊστορικός οικισμός σε τούμπα, ενώ θα ήταν βολικότερο Τούμπα Ξηροχωρίου ). Έτσι, για να καταλάβουμε σε ποια θέση αναφερόμαστε έπρεπε να συσχετίζουμε και τα διοικητικά όρια (Δήμος, Δημοτικό Διαμέρισμα κλπ), καθώς δεν υπήρχε μονοσήμαντη σχέση ονόματος και αρχαιολογικής θέσης. Με μια δεύτερη ματιά και στα υπόλοιπα πεδία, αυτά του Οικισμού και του Ιδιοκτησιακού Καθεστώτος παρουσίαζαν πολλά κενά, ενώ οι κατηγοριοποιήσεις των πεδίων Είδος Μνημείου, 3 Πολεοδομικό Συγκρότημα Θεσσαλονίκης 4 Ρυθμιστικό Σχέδιο Θεσσαλονίκης 5 Φύλλο Εφημερίδας της Κυβερνήσεως

11 4.Περιγραφική Πληροφορία Τύπος Κήρυξης και Χρονική Περίοδος ίσως χρήζουν αναπροσαρμογής. Επιπλέον, παρατηρήθηκε σε μερικές περιπτώσεις χώρων οι οποίοι ανήκουν οριακά σε δύο διαφορετικούς Δήμους, οι χώροι αυτοί να αναγράφονται δύο φορές (προϊστορικός και ιστορικός οικισμός στο Φιλαδέλφιον ή Ν. Φιλαδέλφεια). Επίσης, τα περισσότερα από τα συνοδευτικά διαγράμματα των ΦΕΚ δεν ήταν διαθέσιμα. Η εικόνα αυτή αρχικά προβλημάτισε γιατί κλόνισε την αξιοπιστία και την ποιότητα οργάνωσης των πληροφοριών της ιστοσελίδας. Το θέμα της αναπροσαρμογής των πεδίων που προαναφέρθηκαν μπορεί καλύτερα να ελεγχθεί και να αντιμετωπιστεί από έναν αρχαιολόγο, οπότε εμείς αποδεχθήκαμε τα δεδομένα των πεδίων αυτών δογματικά. Τα υπόλοιπα προβλήματα θεωρήθηκαν αντιμετωπίσιμα ή μεμονωμένα. Το θέμα των διαδημοτικών χώρων παρουσιάζεται μόνο σε δύο περιπτώσεις, το μονοσήμαντο της ονοματολογίας ορίστηκε απλά με μία αύξουσα αρίθμηση και συνεχίστηκε η αναζήτηση των πρωτογενών ΦΕΚ, ώστε να συλλεχθούν και τα επισυναπτόμενα διαγράμματα που δεν παρέχει η ιστοσελίδα του ΥΠΠΟΤ. Η αναζήτηση των πρωτογενών ΦΕΚ έγινε επιτακτικότερη μετά από την εκκίνηση της διαδικασίας επεξεργασίας των αποδελτιωμένων αναλυτικών συντεταγμένων (Χ, Υ) και σχεδιασμού των πολυγώνων των ζωνών προστασίας των αρχαιολογικών χώρων-μνημείων (βλ Κεφάλαιο 5). Η χρήση των αναλυτικών συντεταγμένων, όπως τις παρέχουν τα αποδελτιωμένα ΦΕΚ της ιστοσελίδας του ΥΠΠΟΤ, παρουσίασε αρκετά λάθη και η αντιπαραβολή με τα πρωτογενή ΦΕΚ και ο οπτικός έλεγχος με τα επισυναπτόμενα διαγράμματά τους ήταν μονόδρομος. Τα πρωτογενή ΦΕΚ βρέθηκαν τελικά από την επίσημη ιστοσελίδα του Εθνικού Τυπογραφείου ( το οποίο παρείχε δωρεάν όλα τα ΦΕΚ στο ευρύ κοινό από τον περασμένο Αύγουστο και έπειτα. Στη μηχανή αναζήτησης της ιστοσελίδας του, βρέθηκαν όλα τα ΦΕΚ σε μορφή *.pdf (βλ Παράρτημα Εικόνα 14), με τα παλαιότερα εξ αυτών να έχουν σαρωθεί σε ικανοποιητική ανάλυση. Μια γρήγορη αντιπαραβολή των πρωτογενών ΦΕΚ του Εθνικού Τυπογραφείου με τα αποδελτιωμένα της ιστοσελίδας του ΥΠΠΟΤ οδήγησε στο συμπέρασμα ότι στα δεύτερα υπάρχουν μικρά, αλλά για τον τοπογράφο σημαντικά, λάθη σε αναλυτικές συντεταγμένες και σε αναφορές των σχετικών πεντοχίλιαρων ΓΥΣ. Το μεγαλύτερο μέρος αυτών των λαθών, όπως είπαμε, διαπιστώθηκε στα επόμενα στάδια της εργασίας και αντιμετωπίστηκε με τον έλεγχο σημείο προς σημείο, όλων των πολυγώνων που σχεδιάστηκαν. Καλύπτοντας τις ανάγκες συλλογής βασικών πληροφοριών από τις περιγραφές των ΦΕΚ και τα στοιχεία των πεδίων της ιστοσελίδας του ΥΠΠΟΤ, αναζητήθηκε περιγραφική πληροφορία και πέραν του διαδικτύου, με σκοπό τον εμπλουτισμό της τελικής Βάσης Δεδομένων που ακόμα βρισκόταν σε εμβρυακή κατάσταση. Το γεγονός ότι ασχολούμαστε με αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία του Νομού Θεσσαλονίκης, μας οδήγησε πολύ φυσιολογικά στους τόμους του Αρχαιολογικού Έργου στη Μακεδονία και Θράκη, το γνωστό ΑΕΜΘ. Η όποια σκέψη για τυχοδιωκτικές αναζητήσεις στα αρχαιολογικά δελτία, εγκαταλείφτηκε καθώς αυτά θα μπορούσε να τα διαθέσει μόνο η ΙΣΤ ΕΠΚΑ, αλλά και γιατί εμπεριέχουν υπερβολικά πολλές και εξειδικευμένες λεπτομέρειες που αποκλίνουν από τους στόχους της εργασίας αυτής. Η σκέψη όμως των τόμων του ΑΕΜΘ, φάνταζε ιδανική, καθώς οποιαδήποτε ανασκαφική έρευνα δημοσιεύεται κατά κανόνα σε αυτό. Όμως η πράξη δεν απέδειξε το ίδιο. Σε μια πρώτη προσέγγιση με τους 20 και πλέον τόμους του ΑΕΜΘ, αποφασίσαμε να αποδελτιώσουμε στοιχεία που αφορούν τους 65 περίπου χώρους οι οποίοι εμπλέκονται χρονολογικά με την προϊστορική περίοδο, σε μια προσπάθεια εμβάθυνσης της επικείμενης Βάσης Δεδομένων στην περίοδο αυτή. Από αυτούς, μόνο για 15 βρέθηκαν στοιχεία, και με κάποιους συγκεκριμένους να μονοπωλούν το ενδιαφέρον των ανακοινώσεων. Αποκορύφωμα αποτελεί η πολυανεσκαμμένη Τούμπα της Θεσσαλονίκης με περισσότερες από 30 αναφορές. Αυτό μας απέτρεψε από μια περεταίρω γενίκευση της έρευνας, διότι δεν θα παρείχε κάποια τακτική πληροφόρηση για το μεγαλύτερο μέρος των κηρυγμένων χώρων του Νομού ώστε να

12 4.Περιγραφική Πληροφορία δημιουργήσουμε κάποιο επιπλέον πεδίο, αλλά έκτακτες μόνον αναφορές με επιπρόσθετη περιγραφική πληροφορία. Κατά συνέπεια αυτού, αποφασίσαμε να εντάξουμε ενδεικτικά τους αριθμούς τόμων και σελίδων των αναφορών του αρχείου του ΑΕΜΘ για τους προϊστορικούς χώρους που αποδελτιώσαμε. Εκτός από το ΑΕΜΘ, το βιβλίο με τίτλο Από τους προϊστορικούς οικισμούς της Κεντρικής Μακεδονίας των Γραμμένου-Μπέσιου-Κώτσου 6, θα μπορούσε να δώσει επιπλέον διάσταση στην εργασία και νέα πεδία στη Βάση Δεδομένων, έστω και μόνο στις προϊστορικές θέσεις. Έχει τη δομή καταλόγου με στοιχεία τοπογραφίας, γενικής περιγραφής και επιφανειακών ευρημάτων ανά εντοπισμένη θέση, και πολύ καλή κατηγοριοποίηση αυτών των ευρημάτων σε πίνακες με σκίτσα. Το σύγγραμμα είναι το αποτέλεσμα μιας εργασίας καταγραφής των προϊστορικών θέσεων στους Νομούς Θεσσαλονίκης, Χαλκιδικής, Κιλκίς και Πιερίας. Μια καλή αξιοποίηση των στοιχείων αυτών θα απαιτούσε όμως και πάλι τη συνεργασία ενός αρχαιολόγου. Ωστόσο, έγινε μια προσπάθεια ταυτοποίησης των εντοπισμένων θέσεων του βιβλίου στο Νομό Θεσσαλονίκης με αυτές της ιστοσελίδας του ΥΠΠΟΤ στην οποία αναφερόμαστε στην αμέσως επόμενη παράγραφο 4.2, και οπτικά παρουσιάζεται σε έναν από τους παραγόμενους χάρτες της εφαρμογής (βλ Παράρτημα Κεφάλαιο 8.2) Διασταύρωση-Έλεγχος Έχοντας τις παραπάνω πηγές πληροφόρησης κατά νου, έπρεπε να διαλέξουμε τον κατάλογο πάνω στον οποίο θα στηριζόταν όλο το κτίσιμο της Βάσης Δεδομένων. Έπρεπε δηλαδή να ορίσουμε το Πρωτεύον Κλειδί (γραμμές) βάσει του οποίου θα γινόταν η κατανομή των περιγραφικών δεδομένων στα αντίστοιχα πεδία (στήλες). Έγινε ήδη προφανές, ότι το ρόλο αυτό έπαιξε η ιστοσελίδα του ΥΠΠΟΤ, με τα όποια μικρά προβλήματά του. Είναι ωστόσο ουσιαστικό να πούμε λίγα λόγια για αυτήν την επιλογή, γιατί από αυτήν κρίθηκε, όχι μόνο η οργάνωση της Βάσης Δεδομένων, αλλά και το περιεχόμενο αυτής της εργασίας. Η αρχική στόχευση να χορηγηθεί αυτός ο κατάλογος αρχαιολογικών χώρων και μνημείων, με περιγραφικά στοιχεία που εν συνεχεία θα κατηγοριοποιούνταν σε πεδία της Βάσης Δεδομένων, από την ΙΣΤ ΕΠΚΑ, όπως είπαμε δεν επιτεύχθηκε. Έτσι, οι κατάλογοι των 90 χώρων του ΡΣΘ, των 169 ονομασιών και των 60 ΦΕΚ της ιστοσελίδας του ΥΠΠΟΤ για το Νομό Θεσσαλονίκης, και των 144 προϊστορικών θέσεων του βιβλίου (Γραμμένος-Μπέσιος-Κώτσος) επίσης για το Νομό, συνέθεταν το φάσμα των επιλογών μας. Μέσα από μια χρονοβόρα και κριτική διασταύρωση των καταλόγων αυτών με στόχο την τελική ταυτοποίηση των αναφορών τους, καταλήξαμε αρχικά στο συμπέρασμα ότι αυτό μπορούσε να συμβεί σε ένα ποσοστό 70% στην καλύτερη των περιπτώσεων. Κανενός δηλαδή καταλόγου τα στοιχεία δεν βρέθηκαν καθ ολοκληρία σε κάποιον άλλο από τους καταλόγους. Από τον κατάλογο του ΡΣΘ της κας Χαστάογλου (ο οποίος θυμίζουμε ότι προέκυψε από στοιχεία της ΙΣΤ ΕΠΚΑ) περίπου χώροι δεν βρέθηκαν στους κηρυγμένους του ΥΠΠΟΤ, κάποιοι είχαν διαφοροποιημένη (ίσως ορθότερη) ονομασία, ενώ σε κάποιους άλλους βρέθηκαν διαφορές στα ΦΕΚ των κηρύξεων. Το ότι αυτοί οι χώροι δεν βρέθηκαν στην ιστοσελίδα του ΥΠΠΟΤ, παρόλο που είναι καταγεγραμμένοι στα αρχεία της ΙΣΤ ΕΠΚΑ (κατάλογος ΡΣΘ), δεν δηλώνει απαραίτητα έλλειψη της ιστοσελίδας του ΥΠΠΟΤ ή ανακρίβεια στα στοιχεία της ΙΣΤ ΕΠΚΑ. Τα αποτελέσματα αυτής της διασταύρωσης των δύο καταλόγων, σε καμία περίπτωση δεν αμφισβητούν την αξιοπιστία των δεδομένων κανενός εκ των δύο, αλλά μας οδηγούν στο (προφανές) συμπέρασμα ότι κάποιοι από τους χώρους δεν έχουν κηρυχθεί επίσημα από το ΥΠΠΟΤ. 6 Δ. Β. Γραμμένος, Μ. Μπέσιος, Σ. Κώτσος ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΟΥΣ ΟΙΚΙΣΜΟΥΣ ΤΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ Μακεδονική Βιβλιοθήκη (88), Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, Θεσσαλονίκη

13 4.Περιγραφική Πληροφορία Αντίστοιχα, από τις 144 προϊστορικές θέσεις του βιβλίου (Γραμμένος-Μπέσιος-Κώτσος), μόνο οι 70 συσχετίστηκαν με τους κηρυγμένους από το ΥΠΠΟΤ προϊστορικούς χώρους του Νομού. Δεδομένου του ότι ο κατάλογος των 144 θέσεων προέκυψε από παλαιότερες ανασκαφικές και επιφανειακές έρευνες (εντατικές ή μη), καταλήγουμε στο ίδιο συμπέρασμα με πριν. Δηλαδή, στο συμπέρασμα της μη επίσημης κήρυξης όλων των εντοπισμένων θέσεων για λόγους που δε μπορούμε να γνωρίζουμε (ίσως μετά από μια αξιολόγηση της σημαντικότητας των ευρημάτων). Η επιλογή της απαρίθμησης των 169 ονομασιών αρχαιολογικών χώρων-μνημείων του καταλόγου της ιστοσελίδας του ΥΠΠΟΤ, ως Πρωτεύον Κλειδί για την οργάνωση της εργασίας, προέκυψε ως βέλτιστη λύση. Χωρίς καμία εξάρτηση από την ΙΣΤ ΕΠΚΑ, τα στοιχεία της ιστοσελίδας ήταν και είναι δημοσιευμένα επίσημα στοιχεία που επιδέχονται διορθώσεων όπως είπαμε σε προηγούμενη παράγραφο, όχι όμως και αμφισβήτηση. Ο κατάλογος βάσει ονομασιών, αν και όχι μονοσήμαντα, θα ήταν άμεσα συνδεδεμένος μέσω των αντίστοιχων ΦΕΚ με τη γραφική πληροφορία που θα προέκυπτε από τον μετέπειτα σχεδιασμό των πολυγώνων των κηρυγμένων ζωνών προστασίας των θέσεων, παρέχοντας παράλληλα και κάποιες βασικές πληροφορίες ήδη κατηγοριοποιημένες σε πεδία. Ο μεγάλος αριθμός των χώρων, παρά τον όγκο εργασίας, θα έδινε μια μεγαλύτερη ποικιλία δεδομένων και επιλογών στην τελική εφαρμογή GIS, σε σχέση με τον χρονολογικά περιορισμένο κατάλογο των προϊστορικών θέσεων ή την χωρικά πιο περιορισμένη περιοχή του ΡΣΘ. Βέβαια, οι περιορισμοί αυτοί θα έδιναν μια δυνατότητα μεγαλύτερης εμβάθυνσης και ένταξης περισσότερων περιγραφικών στοιχείων στα δεδομένα της εργασίας, όμως προτιμήθηκε η επικουρική χρήση συγκεκριμένων στοιχείων προς εμπλουτισμό των δεδομένων. Να σημειωθεί ότι το τελικό προϊόν αυτής της εργασίας, ως επεκτάσιμο και εύκολα προσαρμόσιμο σε νέα δεδομένα, μπορεί να εντάξει νέα πεδία περιγραφικής πληροφορίας με όσα από τα παραπάνω διαθέσιμα στοιχεία δεν αξιοποιήθηκαν πλήρως, αλλά και με νέα στοιχεία οποιασδήποτε άλλης πηγής προκύψει. Υπενθυμίζοντας, να επαναλάβουμε ότι στόχος της εργασίας ήταν να δώσουμε μια πλήρη εικόνα τρόπου επεξεργασίας, διαχείρισης και παρουσίασης τέτοιων δεδομένων, και όχι η συλλογή και παράθεση το δυνατόν περισσότερων δεδομένων

14 5.Προσδιορισμός Θέσεων 5. Προσδιορισμός Θέσεων 5.1. Προσδιορισμός Με Συντεταγμένες (Αναλυτικός) Η σημειακή απόδοση του στίγματος κάθε θέσης θεωρήθηκε εξαρχής μη αποτελεσματική γιατί οι θέσεις αναφέρονται σε χώρους που σπάνια είναι μεμονωμένα σημεία ή κτίσματα. Ο χωρικός προσδιορισμός των αρχαιολογικών χώρων-μνημείων έγινε με βάση την περιοχή προστασίας, γύρω από κάθε κηρυγμένη θέση, μέσω των πολυγώνων που ορίζονται από τις κηρύξεις τους. Τα πολύγωνα αυτά δεν αποτελούν οριοθέτηση των αρχαιολογικών χώρων, στοιχείο που δεν υπάρχει πουθενά και σε καμία κήρυξη. Από το πρώτο ΦΕΚ κήρυξης αρχαιολογικού χώρου-μνημείου στο Νομό Θεσσαλονίκης το μέχρι και τις αρχές της δεκαετίας του 1990, ο προσδιορισμός των θέσεων γινόταν αποκλειστικά και μόνο περιγραφικά. Στις πρώτες κηρύξεις (5 τον αριθμό) μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1980, οπότε και επιβάλλονται τα συνοδευτικά διαγράμματα και ο γραφικός προσδιορισμός των κηρυγμένων θέσεων, ο προσδιορισμός αφορά μόνο λεκτική περιγραφή, κάποιες φορές πολύ γενική. Από το 1980 χρησιμοποιούνται τα πρώτα διαγράμματα, όπου σκιαγραφείται η περιοχή κάθε χώρου και (συνήθως με κύκλο) η ακτίνα-ζώνη προστασίας αυτού. Υπάρχουν και πάλι σε κάποιες περιπτώσεις μόνο λεκτικές περιγραφές που είναι αναλυτικότερες από παλαιότερα και συσχετίζονται κατά κανόνα με τις διανομές του ΥΓ (αναφορά αγροτεμαχίων). Όταν υπάρχει συνοδευτικό διάγραμμα, αυτό είναι συνήθως απόσπασμα της διανομής του ΥΓ της περιοχής, ή πεντοχίλιαρο ΓΥΣ, και σπανιότερα (ευτυχώς) κάποιο ανεξάρτητο σχεδιάγραμμα. Από τη δεκαετία του 1990 εισάγονται στις κηρύξεις των ΦΕΚ πίνακες με αναλυτικές συντεταγμένες των πολυγώνων σε σύστημα Hatt, οι οποίοι συνοδεύονται πάντα και κατ αποκλειστικότητα από αποσπάσματα πεντοχίλιαρων ΓΥΣ με σχεδιασμένα τα περιγραφόμενα πολύγωνα. Αρκετές είναι οι περιπτώσεις ΦΕΚ που επαναπροσδιορίζουν παλαιότερα κηρυγμένους χώρους με αναλυτικά πλέον στοιχεία. Επίσης, τα πολύγωνα αυτά κάποιες φορές εμπεριέχουν περισσότερους από έναν κηρυγμένους χώρους, και αντιστρόφως και σπανιότερα ένας χώρος προσδιορίζεται με περισσότερα από ένα πολύγωνα (Α και Β ζώνη προστασίας). Αυτό είχε ως συνέπεια μια πιο πολύπλοκη συσχέτιση των πολυγώνων με τις αντίστοιχες 169 ονομασίες των αρχαιολογικών χώρων-μνημείων της ιστοσελίδας του ΥΠΠΟΤ. Να σημειωθεί επίσης, ότι από τον αριθμό των 60 συνολικά ΦΕΚ που αντιστοιχούν στους χώρους των προϊστορικών και ιστορικών χρόνων της αρχαιότητας, μερικά είναι διορθώσεις προηγούμενων ΦΕΚ, και ότι πολλά ΦΕΚ αναφέρονται σε περισσότερους από έναν χώρους του Νομού Θεσσαλονίκης. Προχωρώντας στις διαδικασίες σχεδίασης των πολυγώνων από τα αναλυτικά στοιχεία των ΦΕΚ, να υπενθυμίσουμε ότι αυτό έγινε αρχικά από τα διαθέσιμα αποδελτιωμένα ΦΕΚ της ιστοσελίδας του ΥΠΠΟΤ. Η διαδικασία της επεξεργασίας των αναλυτικών Hatt 8 συντεταγμένων έγινε αντιγράφοντας τους αποδελτιωμένους πίνακες σε αρχεία *.txt. Από εκεί εισήχθησαν (οριοθετημένο κείμενο) στο Excel όπου και έγινε η πρώτη επεξεργασία και αντιμετώπιση των προβλημάτων της εισαγωγής των συντεταγμένων. Διαμορφώθηκαν σε στήλες με τους αριθμούς των σημείων (NUM), τετμημένες (X) και τεταγμένες (Υ) και αποθηκεύτηκαν σε αρχεία *.xls, με ονομασία που περιγράφει την αντίστοιχη θέση (πχ Ασπροβάλτα Ιστορικός.xls) (βλ Παράρτημα Εικόνα 15). Ψάχνοντας απλούς και δωρεάν τρόπους να ραπορτάρουμε καθώς λέγεται τα σημεία στο AutoCad, βρέθηκε ο περιγραφόμενος στο παράρτημα του τεύχους (βλ Παράρτημα Διαδικασία 4), ο 7 "Χαρακτηρίζομεν ως αρχαιολογικούς χώρους τας κάτωθι περιοχάς / πάντας τους τύμβους της περιοχής Παλαιάς και Νέας Πέλλας, Μεσιανού, Κουφαλίων και Νέας Χαλκηδόνος" 8 Το σύνολο των αναλυτικών στοιχείων των ΦΕΚ είναι σε σύστημα Hatt, όμοιο με αυτό των πεντοχίλιαρων ΓΥΣ (Hatt Στρατού ή μεγάλο Hatt)

15 5.Προσδιορισμός Θέσεων οποίος έχει το πλεονέκτημα ότι δεν χρειάζεται κάποιο ειδικό λογισμικό ή Lisp. Μειονέκτημα, το οποίο ωστόσο δεν μας αποθάρρυνε, είναι το ότι δεν μπορούν να εισαχθούν έτσι οι αριθμοί των σημείων. Έτσι, προέκυπτε η πρώτη μορφή των πολυγώνων σε σύστημα Hatt. Από την πρώτη εικόνα και μόνο, μπορούσαμε να αντιληφθούμε την ύπαρξη χονδροειδών σφαλμάτων (βλ Παράρτημα Εικόνα 16). Σφάλματα στις αναλυτικές συντεταγμένες της τάξης των δεκάδων ή εκατοντάδων μέτρων, τα οποία εύκολα μπορούσαν να διορθωθούν. Επιπλέον οπτικός έλεγχος γινόταν στις περιπτώσεις που υπήρχαν επισυναπτόμενα τα αποσπάσματα των πεντοχίλιαρων ΓΥΣ στα αποδελτιωμένα ΦΕΚ της ιστοσελίδας του ΥΠΠΟΤ. Κάθε διόρθωση τέτοιων σφαλμάτων γινόταν και στο αντίστοιχο αρχείο *.xls. Συνεχίζοντας στο AutoCad και στη συνέχεια της διαδικασίας προσδιορισμού των θέσεων, επιλέγαμε το σχεδιασμένο polyline, το κάναμε κλειστό polyline (properties>closed>yes), το τοποθετούσαμε σε ένα νέο layer στο οποίο δίναμε το αντίστοιχο με τη θέση όνομα (πχ ASPROVALTA_ISTORIKOS) 9 και αποθηκεύαμε το αρχείο ως *.dxf (βλ Παράρτημα Εικόνα 17). Το αποθηκευμένο αρχείο *.dxf μετασχηματίζονταν από σύστημα αναφοράς Hatt σε ΕΓΣΑ 87 μέσω του λογισμικού GeoCalc, με την ίδια διαδικασία που περιγράφηκε για τα πεντοχίλιαρα ΓΥΣ στην παράγραφο 3.2, με τελικό προϊόν το πολύγωνο σε συντεταγμένες ΕΓΣΑ 87, αποθηκευμένο σε αρχείο *_egsa.dxf (βλ Παράρτημα Εικόνα 18). Μεταφέροντας το πολύγωνο επάνω στα ήδη επεξεργασμένα και γεωαναφερμένα υπόβαθρα (σε περιβάλλον AutoCad ή ArcMap), κάναμε έναν δεύτερο οπτικό έλεγχο χονδροειδών σφαλμάτων του σχεδιασμού του πολυγώνου, αλλά και των διαδικασιών μετασχηματισμού (βλ Παράρτημα Εικόνα 19). Σε κάποιες περιπτώσεις ο σχεδιασμός πολυγώνων έγινε τμηματικά σε δύο ή τρία κομμάτια τα οποία εν συνεχεία συνενώνονταν σε ένα ολοκληρωμένο κλειστό polyline. Αυτό ήταν απαραίτητο όταν το πολύγωνο εκτεινόταν σε περισσότερα από ένα πεντοχίλιαρα ΓΥΣ, τα οποία αναφέρονταν σε διαφορετικά ΚΦΧ. Στις περιπτώσεις αυτές δεν επιλέγαμε το μετασχηματισμό αλλαγής ΚΦΧ 10, ώστε να προκύψει ένα ενιαίο πολύγωνο ως προς ένα ΚΦΧ και μετά το μετασχηματισμό σε ΕΓΣΑ 87, αλλά την τμηματική σχεδίαση, τον τμηματικό μετασχηματισμό σε ΕΓΣΑ 87 και εντέλει την ενοποίησή τους σε ένα κλειστό πολύγωνο. Για την επιβεβαίωση της ορθότητας των μετασχηματισμών με το λογισμικό GeoCalc το οποίο έχει τη δυνατότητα μετασχηματισμού σημείο προς σημείο, αλλά και dxf αρχείων, έγινε ένας έλεγχος των αποτελεσμάτων του σε σχέση με ένα άλλο έγκριτο πρόγραμμα μετασχηματισμών, το CoordGR (βλ Παράρτημα Εικόνα 20). Τα αποτελέσματα επιβεβαίωσαν την αξιοπιστία και των δύο προγραμμάτων με την απόλυτη ταύτιση των αποτελεσμάτων τους. Στην μέχρι εδώ χρήση των αναλυτικών στοιχείων των αποδελτιωμένων ΦΕΚ, διαπιστώθηκαν αρκετά λάθη και ανακρίβειες. Τα λάθη αυτά αναφέρονταν συνήθως σε: Λάθη στην αναφορά των σχετικών πεντοχίλιαρων ΓΥΣ, οπότε και λάθος ΚΦΧ και λάθος μετασχηματισμό κάποιες φορές Λάθη αναγραμματισμών σε ψηφία των αναλυτικών συντεταγμένων, τα οποία ανακαλύπτονταν μόνο στις τάξεις των δεκάδων, εκατοντάδων ή χιλιάδων μέτρων Λάθη σε πρόσημα +/- των αναλυτικών συντεταγμένων Λάθη επανάληψης ή απώλειας σημείων Η διαπίστωση των σφαλμάτων αυτών στα αποδελτιωμένα ΦΕΚ, αλλά και η χρησιμότητα των λίγων επισυναπτόμενων σε αυτά αποσπασμάτων των πεντοχίλιαρων ΓΥΣ, έκανε πιο επιτακτική την ανάγκη εύρεσης των πρωτογενών ΦΕΚ για την επαλήθευση ή την διόρθωση των παραγόμενων 9 Προτιμήθηκαν οι λατινικοί χαρακτήρες ώστε να αποφευχθεί η όποια επιπλοκή στην μετέπειτα επεξεργασία των πολυγώνων. 10 Η αλλαγή κέντρου Hatt γινόταν και πάλι με το λογισμικό GeoCalc, και κατά τρόπο αντίστοιχο του μετασχηματισμού από Hatt σε ΕΓΣΑ

16 5.Προσδιορισμός Θέσεων πολυγώνων. Μέσα από τη διαδικασία οπτικού ελέγχου αντιπαραβολής των σχεδιασμένων πολυγώνων με τα αποσπάσματα των πεντοχίλιαρων ΓΥΣ των ΦΕΚ, έγινε σαφές ότι κατά τις κηρύξεις, τα πολύγωνα σχεδιάζονταν αρχικά πάνω στο πεντοχίλιαρο ΓΥΣ και από το σχέδιο αυτό εν συνεχεία υπολογίζονταν γραφικά οι αναλυτικές συντεταγμένες του. Αυτό έδινε την πλέον βαρύνουσα σημασία στον οπτικό έλεγχο αντιπαραβολής ως τελική επαλήθευση των αναλυτικών στοιχείων. Η ανάγκη αυτή ικανοποιήθηκε τη στιγμή που διαπιστώθηκε η δωρεάν διάθεση των ΦΕΚ από την ιστοσελίδα του Εθνικού Τυπογραφείου, όπως ήδη αναφέρθηκε στην παράγραφο 4.1. Η αντιπαραβολή τους αποδείχθηκε καταλυτική καθώς διορθώθηκαν όλα τα πολύγωνα ένα προς ένα, και τα πρωτογενή ΦΕΚ αποδείχθηκαν σχεδόν αλάθητα (6-7 χονδροειδή και εύκολα αντιμετωπίσιμα σφάλματα). Η διαδικασία αυτού του τελικού ελέγχου των πολυγώνων ήταν χρονοβόρα αλλά ανήγαγε το τελικό προϊόν του αναλυτικού προσδιορισμού των θέσεων σε ένα επίπεδο που δεν επιδέχεται καμία αμφισβήτηση ως προς την αξιοπιστία και το ενδεδειγμένο των χρησιμοποιούμενων διαδικασιών. Με την παραπάνω διαδικασία αναλυτικού προσδιορισμού θέσεων, προέκυψαν 104 πολύγωνα και 346 αρχεία *.dxf και *.xls με τις αντίστοιχες των θέσεων ονομασίες, πλήρως ενημερωμένα των όποιων διορθώσεων προέκυψαν στην πορεία (βλ Παράρτημα Εικόνα 21) Οπτικός Εντοπισμός Και Προσδιορισμός (Περιγραφικός) Στην κατηγορία των περιγραφικών χωροθετήσεων των ΦΕΚ, δηλαδή στις περιπτώσεις μη παράθεσης αναλυτικών συντεταγμένων, αλλά μόνο λεκτικών ή και γραφικών περιγραφών, ανήκουν κυρίως οι παλαιότερες κηρύξεις που δεν επαναπροσδιορίστηκαν μεταγενέστερα και με αναλυτικά στοιχεία. Από αυτήν τη κατηγορία των περιγραφικών χωροθετήσεων των ΦΕΚ προκύπτει και ο περιγραφικός τρόπος προσδιορισμού και σχεδίασης των πολυγώνων των υπόλοιπων θέσεων. Οι διαδικασίες προσδιορισμού που περιγράφονται παρακάτω, προσαρμόστηκαν με τέτοιον τρόπο σε κάθε περίπτωση, ώστε να μην υστερούν σε ακρίβεια και αξιοπιστία από τους αναλυτικούς προσδιορισμούς. Η αντιμετώπιση διαφόρων προβλημάτων του οπτικού εντοπισμού και προσδιορισμού αυτών των θέσεων και η μοναδικότητα κάθε περίπτωσης, έδινε κάθε φορά ξεχωριστό ενδιαφέρον, σε αντίθεση με τον αναλυτικό προσδιορισμό της προηγούμενης παραγράφου. Παρότι οι χωροθετήσεις της κατηγορίας αυτής αφορούσαν λιγότερες από τις μισές των αναλυτικά προσδιορισμένων, ο εντοπισμός και προσδιορισμός τους ήταν εξίσου απαιτητικός σε χρόνο, αν σκεφτούμε ότι κάποιες από τις θέσεις ξεπέρασαν κατά πολύ τους μονοψήφιους αριθμούς ωρών αναζήτησης. Με την ανάγνωση της λεκτικής περιγραφής της θέσης από το ΦΕΚ, ξεκινούσαμε ένα χονδρικό εντοπισμό της στο Google Earth, εκμεταλλευόμενοι την ευχρηστία και την ταχύτητα περιήγησης της συγκεκριμένης εφαρμογής (βλ Παράρτημα Εικόνα 22). Η πρώτη συσχέτιση του συνημμένου στο ΦΕΚ διαγράμματος πχ αποσπάσματος πεντοχίλιαρου ΓΥΣ γινόταν αρχικά στο Google Earth (βλ Παράρτημα Εικόνα 23). Κάθε πιθανή περιοχή εντοπίζονταν στη συνέχεια και στις ορθοφωτογραφίες ΥΓ του γεωαναφερμένου σε ΕΓΣΑ 87 υποβάθρου μας στο AutoCad, με την αντιπαραβολή αυτού με την εικόνα του Google Earth. Στη συνέχεια, σημειώναμε την περιοχή στην ορθοφωτογραφία ΥΓ με ένα γενικό κύκλο (βλ Παράρτημα Εικόνα 24), τον οποίο μεταφέραμε στο αρχείο-ευρετήριο πεντοχίλιαρων που περιγράψαμε στη παράγραφο 3.2, ώστε να βρούμε το σχετικό πεντοχίλιαρο ΓΥΣ (βλ Παράρτημα Εικόνα 25). Στην περίπτωση που ο κωδικός του πεντοχίλιαρου ΓΥΣ αναφέρονταν στο ΦΕΚ, περνούσαμε αμέσως από την ορθοφωτογραφία ΥΓ στο πεντοχίλιαρο ΓΥΣ. Εκεί γινόταν η ουσιαστική ταυτοποίηση του αποσπάσματος πεντοχίλιαρου ΓΥΣ του ΦΕΚ με αυτό του χωρικού υποβάθρου μας. Η ταυτοποίηση αυτή ήταν και η αδιαμφισβήτητη επαλήθευση ή απόρριψη του αρχικού χονδρικού εντοπισμού, ακόμα και στις περιπτώσεις που τα δύο πεντοχίλιαρα ΓΥΣ ήταν διαφορετικής έκδοσης (διαφορετική χρονολογία παραγωγής) (βλ Παράρτημα Εικόνα 26)

17 5.Προσδιορισμός Θέσεων Εφόσον η ταυτοποίηση είχε θετικό αποτέλεσμα, σχεδιάζονταν η σκιαγράφηση του διαγράμματος του ΦΕΚ ως πολύγωνο πάνω στο υπόβαθρό μας, με την καλύτερη δυνατή ακρίβεια. Σε κάποιες περιπτώσεις που αυτή η πιστή αναπαραγωγή του σκιαγραφημένου ή όπως αλλιώς ορισμένου σχήματος της θέσης από το ΦΕΚ στο υπόβαθρο ήταν επισφαλής, γινόταν εισαγωγή του διαγράμματος του αρχείου του ΦΕΚ, ως εικόνα στο AutoCad, και με την εντολή align την προσαρμόζαμε μέσω κοινών σημείων των δύο πεντοχίλιαρων και ψηφιοποιούσαμε το πολύγωνο της θέσης. Εφόσον το αποτέλεσμα της ταυτοποίησης ήταν αρνητικό επαναλαμβάναμε τη διαδικασία για μια άλλη πιθανή θέση της περιγραφής. Η περίπτωση του αποσπάσματος πεντοχίλιαρου ΓΥΣ, ως επισυναπτόμενο διάγραμμα στα ΦΕΚ, αποτελεί τη μία εξ αυτών. Μια άλλη συνήθης περίπτωση περιγραφής των ΦΕΚ είναι η αναφορά των σχετικών με την περιοχή αγροτεμαχίων ή και η επισύναψη αποσπάσματος διανομής ΥΓ του αγροκτήματος της περιοχής (βλ Παράρτημα Εικόνα 27). Στις περιπτώσεις αυτές γινόταν πρώτα μια αναζήτηση στα συλλεγμένα διαγράμματα διανομών ΥΓ, βάσει του κωδικού αριθμού των αγροτεμαχίων ή και της αντιπαραβολής του επισυναπτόμενου αποσπάσματος (αν και εφόσον υπήρχε τέτοιο). Όταν αυτή η αναζήτηση είχε κάποιο αποτέλεσμα και η διανομή ΥΓ του αρχείου μας ήταν γεωαναφερμένη σχεδιαζόταν εύκολα το πολύγωνο της θέσης. Αν δεν ήταν γεωαναφερμένη η διανομή ΥΓ τότε αυτή συσχετιζόταν με την υφιστάμενη κατάσταση στο Google Earth και μετέπειτα στην ορθοφωτογραφία ΥΓ. Αν τελικώς δεν υπήρχε η διανομή ΥΓ ή κάποιο ευρύτερο απόσπασμα της περιοχής στο αρχείο μας, γινόταν απ ευθείας η συσχέτιση του διαγράμματος του ΦΕΚ με την υφιστάμενη κατάσταση, οπότε και ο σχεδιασμός του πολυγώνου γινόταν με εισαγωγή της εικόνας του διαγράμματος στο AutoCad (βλ Παράρτημα Εικόνα 28). Κλείνοντας με τις περιπτώσεις που τα ΦΕΚ δεν ανέφεραν αριθμούς αγροτεμαχίων και δεν είχαν κανένα διάγραμμα ή είχαν κάποιο απλό σχεδιάγραμμα (πράγμα σπάνιο), ο εντοπισμός γινόταν με ένα συνδυασμό των άνω διαδικασιών (βλ Παράρτημα Εικόνα 29). Στις περιπτώσεις αυτές, ανήκουν και οι περιγραφές σημαντικών μνημείων και χώρων εντός του ΠΣΘ που αφορούν στις πρώτες κηρύξεις και τα παλαιότερα ΦΕΚ, και γίνονται βάσει αναφορών των ονομάτων των περιμετρικών οδών. Οι περιγραφές αυτές μεταφράστηκαν εύκολα σε πολύγωνα των θέσεων αυτών, ψηφιοποιώντας τις αναφερόμενες οδούς στις ορθοφωτογραφίες ΥΓ του χωρικού υποβάθρου. Λόγω των μικροπροβλημάτων που προαναφέραμε στις ορθοφωτογραφίες ΥΓ στο ΠΣΘ, τα πολύγωνα αυτά διορθώθηκαν βάσει των ακριβέστερων ορθοφωτογραφιών της Κτηματολόγιο ΑΕ που εισήχθησαν στην τελική εφαρμογή GIS, ως επιπλέον υπόβαθρο. Από τις παραπάνω περιπτώσεις, μεγάλη δυσκολία παρουσίασαν εκείνες που τα ΦΕΚ: συνοδεύονταν από αποσπάσματα αγνώστων πεντοχίλιαρων ΓΥΣ στα οποία δεν υπήρχαν χαρακτηριστικά σημεία (μόνο ισοϋψείς) συνοδεύονταν από αποσπάσματα διανομών ΥΓ σε περιοχές διασκορπισμένων αγροτεμαχίων (συνήθως σε πρόποδες λόφων ή βουνών στα όρια των αγροκτημάτων) συνοδεύονταν από ανεξάρτητα τοπογραφικά διαγράμματα σκαριφήματα (σπάνια περίπτωση) συνοδεύονταν από οποιουδήποτε τύπου διαγράμματα στα οποία δεν προσδιοριζόταν ο βορράς ή κάποιος προσανατολισμός δεν συνοδεύονταν από κάποιο διάγραμμα και ήταν εκτός ΠΣΘ Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο προέκυψαν 37 νέα πολύγωνα που αναφέρονται συνολικά σε 56 από τις 169 θέσεις του καταλόγου, ενώ για 7 από αυτές δεν σχεδιάστηκαν πολύγωνα λόγω αμφιβολιών του εντοπισμού και θεωρήθηκαν ανεντόπιστες (βλ Παράρτημα Εικόνα 30)

18 6.Συσχέτιση Περιγραφικής Πληροφορίας Με Χωρικό Υπόβαθρο 6. Συσχέτιση Περιγραφικής Πληροφορίας Με Χωρικό Υπόβαθρο (Δημιουργία GIS) 6.1. Δημιουργία Βάσης Δεδομένων (Δελτίο Καταγραφής-Οργάνωση Πεδίων Βάσης) Όπως είπαμε και στην παράγραφο 4.2, ο κατάλογος βάσει των γραμμών του οποίου θα γινόταν η σύνταξη των πινάκων της Βάσης Δεδομένων, επιλέχθηκε να είναι οι ονομασίες των 169 αρχαιολογικών χώρων-μνημείων (θέσεις), όπως αυτές προκύπτουν από την ιστοσελίδα του ΥΠΠΟΤ ( Η πρώτη καταχώρηση των συλλεγμένων δεδομένων έγινε σε πίνακες Excel και αποθηκεύτηκαν σε αρχεία *.xls. Για την καλύτερη οργάνωση της πληροφορίας συντάχθηκε ένα Δελτίο Καταγραφής (βλ Παράρτημα Εικόνα 31), κατηγοριοποιώντας όλα τα αναγκαία στοιχεία που χρειαζόμασταν ανά θέση, ώστε να εντάσσεται αυτή πλήρως στην υπό δημιουργία Βάση Δεδομένων. Το Δελτίο Καταγραφής συμπληρώθηκε επίσης με πεδία στοιχείων που στοχεύαμε να εξαχθούν από την χωρική επεξεργασία των θέσεων, μέσα από την εφαρμογή GIS. Το Δελτίο Καταγραφής δε δημιουργήθηκε για να συμπληρωθεί ένα προς ένα για κάθε θέση, αλλά για να δώσει μια πρώτη εικόνα των περιεχομένων της Βάσης Δεδομένων. Τα πεδία αυτά, στην πρώτη προσέγγιση του Δελτίου Καταγραφής που έγινε, περιελάμβανε: Α/Α Εγγραφής (η απαρίθμηση των 169 θέσεων και το Πρωτεύον Κλειδί της Βάσης Δεδομένων) Ονομασία Θέσης / Δήμος / Δημοτικό Διαμέρισμα / Οικισμός / Περιγραφή Θέσης / Είδος Μνημείου / Τύπος Κήρυξης / Χρονολόγηση / Καθεστώς Ιδιοκτησίας (στοιχεία από την ιστοσελίδα του ΥΠΠΟΤ) Προσδιορισμός Θέσης (απόσπασμα από τη λεκτική περιγραφή των ΦΕΚ) Σχετικό Διάγραμμα ΓΥΣ 1:5.000 (στοιχείο που εν μέρει υπήρχε στα ΦΕΚ αλλά επί της ουσίας προέκυψε από τη συσχέτιση των σχεδιασμένων πολυγώνων με το αρχείοευρετήριο πεντοχίλιαρων ΓΥΣ) Σχετικά ΦΕΚ Κήρυξης (στοιχείο από την ιστοσελίδα του ΥΠΠΟΤ και του Εθνικού Τυπογραφείου) Αριθμός Τεύχους και Σελίδων Σχετικού ΑΕΜΘ (στοιχεία από την αποδελτίωση του ΑΕΜΘ) Τρόπος Προσδιορισμού Θέσης (κατηγοριοποίηση σε αναλυτικό ή περιγραφικό προσδιορισμό, σύμφωνα με το κεφάλαιο 5) Ανεσκαμμένος Χώρος (παραδοχή βάσει ΑΕΜΘ, καθώς ότι ανασκάπτεται, από το 1987 και μετά, δημοσιεύεται εκεί) Επισκέψιμος Χώρος (από συσχέτιση ΑΕΜΘ και αναφορών των διαδικτυακών τοποθεσιών των εμπλεκόμενων Δήμων) Ονομασίες Πολυγώνου/Αρχείου ΦΕΚ/Εικόνας/Αρχείου Πίνακα ΧΥ/Σχετικής Διαδικτυακής Τοποθεσίας ΥΠΠΟΤ (στοιχεία από την επεξεργασία των χωρικών και περιγραφικών δεδομένων των κεφαλαίων 3, 4 και 5, και αφορούν σε όλη την προεργασία ένταξης κάθε θέσης στη Βάση Δεδομένων) Ονομασία Αρχείου Google Earth (kmz) / Πυκνότητα Δόμησης στην Περιοχή / Απόσταση από Εγγύτερο Οικισμό / Μέσο Υψόμετρο / Εμβαδό Κηρυγμένου Χώρου / Σχετικές Θέσεις (στοιχεία που στοχεύαμε να προκύψουν μέσα από την εφαρμογή GIS)

19 6.Συσχέτιση Περιγραφικής Πληροφορίας Με Χωρικό Υπόβαθρο Κάποια από αυτά τα πεδία του Δελτίου Καταγραφής διαφοροποιήθηκαν στην εξέλιξη της εργασίας, χωρίς όμως να αποκλίνουμε ιδιαίτερα από αυτήν την πρώτη προσέγγιση, πράγμα που επιβεβαίωσε την χρησιμότητα της σύνταξης αυτού του πρώτου Δελτίου Καταγραφής. Συνεχίζοντας προσανατολισμένοι προς το περιεχόμενο αυτού του Δελτίου Καταγραφής, έγινε η συμπλήρωση των πινάκων Excel με όσο το δυνατό περισσότερη πληροφορία και μια πρώτη επεξεργασία των αρχείων αυτών (βλ Παράρτημα Εικόνα 32). Δημιουργήθηκαν επιπλέον όλες οι υπερσυνδέσεις (hyperlinks) με τα αρχεία των υποβάθρων, με σκοπό την μετέπειτα αξιοποίησή τους μέσω της εφαρμογής GIS. Αυτό είχε ως προϋπόθεση την οριστικοποίηση της δομής των ψηφιακών αρχείων της εργασίας (φακέλων, υποφακέλων κλπ), καθώς σε οποιαδήποτε αλλαγή οι διαδρομές των υπερσυνδέσεων θα ακυρώνονταν. Όπως ήταν φυσικό, για κάποια από τα πεδία (στήλες) δεν ήταν δυνατή η πλήρης ενημέρωση των στοιχείων τους για όλες τις 169 θέσεις (γραμμές). Ωστόσο τα πεδία αυτά δεν αποκλείστηκαν από τους πίνακες, καθώς η έλλειψη κάποιων στοιχείων θεωρήθηκε κατώτερη των απώτερων στοχεύσεων μιας εργασίας που θέλει να αναδείξει τις κυρίως τις δυνατότητες, παρά την απόλυτη πληρότητα μιας εφαρμογής GIS. Από την στιγμή που οι πίνακες έφτασαν σε ένα ικανοποιητικό επίπεδο πληρότητας, πράγμα που δε σήμαινε ότι σταμάτησε εκεί η ένταξη στοιχείων, εισήχθησαν στο περιβάλλον της Access για περαιτέρω επεξεργασία (βλ Παράρτημα Εικόνα 33). Εκεί διαχωρίστηκαν οι πίνακες κατά τρόπο που να εξυπηρετεί την συσχέτισή τους (relationships). Βασικός πίνακας ορίστηκε ο πίνακας με τα στοιχεία που προήλθαν από την ιστοσελίδα του ΥΠΠΟΤ (MONUMENT) συμπληρωμένος με επιπλέον στήλες στοιχείων, και με βασικό κλειδί συσχέτισης (Primary Key) την στήλη απαρίθμησης των ονομασιών των 169 αρχαιολογικών χώρων-μνημείων την οποία και ονομάσαμε MON_ID (MONument IDentity). Οι υπόλοιποι δευτερεύοντες πίνακες (FEK, GYS_5000, POLYGONS, MONUMENT_PERIOD, MONUMENT_TYPE) συσχετίστηκαν βάσει του Πρωτεύοντος Κλειδιού (στήλη MON_ID) με σύνδεση τύπου ένα προς πολλά. Η σύνδεση αυτή ικανοποιούσε τις απαιτήσεις συσχέτισης θέσεων του βασικού πίνακα, οι οποίες ανήκαν σε περισσότερες από μία κατηγορίες των δευτερευόντων πινάκων (βλ Παράρτημα Εικόνα 34). Αυτή η δομή της Βάσης Δεδομένων διατηρήθηκε και αργότερα με την προσθήκη νέων δευτερευόντων πινάκων, με τα στοιχεία που προέκυψαν από την επεξεργασία των δεδομένων και τη χωρική συσχέτισή τους στην εφαρμογή GIS Εισαγωγή Υποβάθρου Και Προσδιορισμένων Θέσεων Δημιουργία Γεωβάσης Μετά από την πρώτη επαφή με το λογισμικό ArcMap κατά τη συσχέτιση του χωρικού υποβάθρου στην παράγραφο 3.3 και τις όποιες διορθώσεις σε αυτό, έπρεπε να εισάγουμε όλα τα χωρικά δεδομένα στο ArcMap και να κάνουμε την απαραίτητη προεργασία για την οριστική του μορφή και για την τελική συσχέτισή του με την Βάση Δεδομένων των περιγραφικών στοιχείων. Η προεργασία αυτή αφορούσε αρχικά στην εισαγωγή στο ArcMap όλων των πολυγώνων των θέσεων που σχεδιάσαμε ως κλειστά polylines στο AutoCad. Πολύ εύκολα με την εντολή add (+) στο ArcMap μπορούμε να εισάγουμε αυτά τα polylines ως πολύγωνα. Προτιμήθηκε να εισαχθούν έτσι και όχι ως polylines γιατί θεωρήσαμε ότι τα πολύγωνα θα λειτουργήσουν αρτιότερα ως συνεχείς οντότητες στις χωρικές συσχετίσεις τους μέσα στο ArcGis. Ακολούθησε η εξαγωγή τους από το ArcMap ως ένα shapefile που να εμπεριέχει την πληροφορία του συστήματος αναφοράς ΕΓΣΑ 87 (βλ Παράρτημα Διαδικασία 5, Εικόνα 35). Τον έλεγχο του συστήματος αναφοράς του πλαισίου δεδομένων (data frame) και των εκάστοτε layer, τον επαναλαμβάναμε σε διάφορες φάσεις των εργασιών μας στο ArcMap, ώστε να έχουμε πάντα εξασφαλισμένη την συμβατότητα μεταξύ των χωρικών στοιχείων (βλ Παράρτημα Εικόνα 36). Επόμενο στάδιο ήταν η εισαγωγή όλων των ψηφιακών διανυσματικών αρχείων που συλλέξαμε (shapefiles) στο ArcMap, και εφόσον έχουν αποκοπεί τα μέρη αυτών που δεν μας ενδιαφέρουν

20 6.Συσχέτιση Περιγραφικής Πληροφορίας Με Χωρικό Υπόβαθρο (εκτός της ΠΚΜ) να τα εξάγουμε και αυτά με την πληροφορία του συστήματος αναφοράς ΕΓΣΑ 87, σύμφωνα με την παραπάνω διαδικασία. Τελικό στάδιο της προεργασίας του χωρικού υποβάθρου αφορούσε στον επανέλεγχο και, όπου χρειάστηκε, στην επαναδημιουργία των απαραίτητων συνοδευτικών αρχείων του χωρικού υποβάθρου (*.rrd, *.tfw κλπ) για την ορθή εισαγωγή του στο ArcMap (βλ Παράρτημα Εικόνα 37). Κάθε κατηγορία υποβάθρου αποθηκεύτηκε σε ξεχωριστό αρχείο ArcMap ως *.mxd. Αντίστοιχη προετοιμασία για τους πίνακες της Βάσης Δεδομένων, ήταν η εξαγωγή τους από την Access ως αρχεία *.xls, τα οποία στη συνέχεια ήταν ευκολότερο να εισαχθούν στην εφαρμογή GIS, χωρίς να χάσουν τους ελληνικούς χαρακτήρες των κειμένων και να διατηρήσουν τις διαδρομές των υπερσυνδέσεων που φτιάξαμε. Επόμενο βήμα, με το οποίο το αντικείμενο της εργασίας περνά στο τελικό επίπεδο επεξεργασίας, είναι ο σχεδιασμός και η δημιουργία της Γεωβάσης. Η Γεωβάση αποτελεί μια εκ των προτέρων οργάνωση και διαχείριση όλων των στοιχείων που θέλουμε να διαχειριστούμε στην εφαρμογή GIS. Η Γεωβάση δημιουργείται και διαχειρίζεται μέσω του ArcCatalog, εργαλείου του ArcGis, το οποίο μπορεί να δουλεύει παράλληλα και ανεξάρτητα από το ArcMap. Το ArcCatalog ουσιαστικά είναι ένα περιβάλλον εξερεύνησης και διαχείρισης αρχείων (explorer), με τις δυνατότητες αντιγραφής, δημιουργίας, εισαγωγής και εξαγωγής αρχείων, διαφοροποιημένες από αυτές των Windows και προσαρμοσμένες στα μέτρα του ArcGis. Τα αρχεία που δημιουργούνται με το ArcCatalog έχουν μια τελείως διαφορετική μορφή αν τα εξερευνήσουμε μέσω των Windows. Οι βασικές γραμμές του σχεδιασμού της Γεωβάσης αναφέρονται στην επιζητούμενη δομή και μορφή της τελικής εφαρμογής GIS και ορίζονται από τις εξής ερωταπαντήσεις: Τι θέλουμε να δείξουμε; Μια γεωγραφική αναπαράσταση πολυγώνων με πίνακες ιδιοτήτων, σε raster και άλλα διανυσματικά υπόβαθρα Ποια τα θεματικά επίπεδα δεδομένων και ποια η διάταξή τους; Πολύγωνα Θέσεων > Οδικό Δίκτυο > Διοικητικά Όρια και Οικισμοί > Διάφορα άλλα διανυσματικά (Χρήσεις Γης κατά Corine) > Ορθοφωτογραφίες ΥΓ > Πεντοχίλιαρα ΓΥΣ > Πενηντάρια ΓΥΣ Ποια τα είδη των ερωτημάτων; Απλά ερωτήματα στατιστικού χαρακτήρα βάσει θέσης ή ιδιότητας (Select by Attribute/Location), ή πιο σύνθετου χαρακτήρα (Model Builder) Ποιος ο τρόπος παρουσίασης; Παρουσίαση απλών συνδυασμών θεματικών επιπέδων (με ή χωρίς ερωτήματα), ως θεματικοί χάρτες, και διαδραστική παρουσίαση πινάκων περιγραφικών δεδομένων (με ή χωρίς ερωτήματα) Εστιάζοντας στα στάδια αλλά και αναλυτικές διαδικασίες της δημιουργίας της Γεωβάσης, όλη η μετέπειτα περιγραφόμενη διαδικασία δημιουργίας της Γεωβάσης εκτελέστηκε μέσω του ArcCatalog. Δημιουργήσαμε αρχικά ένα φάκελο Γεωβάσης, κάνοντας στη θέση που θέλαμε δεξί κλικ>new>file Geodatabase, μέσα στον οποίο θα εισάγαμε όλη την πληροφορία που θέλαμε να εντάξουμε στην εφαρμογή GIS (βλ Παράρτημα Εικόνες 38-39). Οι ονομασίες, τόσο του φακέλου της Γεωβάσης, όσο και των αντικειμένων μέσα σε αυτή, έπρεπε να είναι με λατινικούς χαρακτήρες και να μην ξεκινάνε με αριθμό, για λόγους συμβατότητας. Τα αντικείμενα που χρειάστηκε να δημιουργήσουμε ή να εισάγουμε μέσα στη Γεωβάση ήταν: πολύγωνα με εισαγωγή ως Feature Class (multiple) πίνακες δεδομένων με εισαγωγή ως Tables (multiple)

21 6.Συσχέτιση Περιγραφικής Πληροφορίας Με Χωρικό Υπόβαθρο αρχεία εικόνων (raster) χωρικού υποβάθρου με δημιουργία Raster Datasets (mosaic) για τα υπόβαθρα των πενηνταριών ΓΥΣ, των ορθοφωτογραφιών ΥΓ και του DTM αρχεία εικόνων (raster) χωρικού υποβάθρου με δημιουργία Raster Catalog για τα υπόβαθρα των πενηνταριών ΓΥΣ και των πεντοχίλιαρων ΓΥΣ διανυσματικά αρχεία shapefiles με δημιουργία Feature Datasets Τη δημιουργία των Datasets ακολουθούσε η φόρτωσή τους (δεξί κλικ>load) με τα raster ή τα διανυσματικά αρχεία που θέλαμε. Συγκεκριμένα κατά τη δημιουργία των Raster Datasets, έπρεπε να προσέξουμε τον καθορισμό του συστήματος αναφοράς (Spatial Reference) ως Greek Grid κατά τα γνωστά, και την επιπλέον επιλογή 3-Bands κατά τη δημιουργία του Dataset των έγχρωμων πενηνταριών ΓΥΣ, ώστε η φόρτωση των raster να γίνει ομαλά. Στα Datasets που δημιουργήσαμε και είχαν την σημείωση (mosaic), η φόρτωση των raster αυτόματα σήμαινε και δημιουργία μωσαϊκού. Tα πεντοχίλιαρα ΓΥΣ, η διασπορά των οποίων δεν επέτρεπε την δημιουργία μωσαϊκού, επιλέχθηκε να ενταχθούν στη Γεωβάση ως Raster Catalog. Με την επιλογή αυτή, τα raster εμφανίζονται στο ArcMap ως μια γενική εικόνα διανομής των πλαισίων τους, και η πληροφορία του κάθε raster εμφανίζεται εφόσον εστιάσουμε σε αυτήν, από μια κλίμακα κι έπειτα. Αυτό θεωρήθηκε ότι εξυπηρετεί καλύτερα την παρουσίαση των πεντοχίλιαρων ΓΥΣ στην εφαρμογή GIS, διατηρώντας το ξεχωριστό και το ολόκληρο της οντότητάς τους. Τα πενηντάρια ΓΥΣ εντάχθηκαν και με τους δύο τρόπους (mosaic και catalog) Συσχέτιση Βάσης Δεδομένων Με Τις Προσδιορισμένες Θέσεις Την εισαγωγή των πινάκων ως μεμονωμένα Tables (multiple), ακολούθησε η αποκατάσταση των συνδέσεών τους (relationships), όπως κάναμε και στην Access, καθώς δεν βρέθηκε τρόπος εισαγωγής και των συνδέσεων αυτών. Αυτό έγινε με τη δημιουργία μέσα στη Γεωβάση, και πάντα μέσω του ArcCatalog, νέων συνδέσεων (βλ Παράρτημα Διαδικασία 6). Η διαδικασία, όπως περιγράφεται στο παράρτημα, επαναλαμβάνεται για τη σύνδεση όλων των πινάκων της Γεωβάσης, αλλά και για τη σύνδεση του βασικού πίνακα (MONUMENTS) με το Feature Class των πολυγώνων μας. Αυτή όμως η σύνδεση προϋπέθετε την ύπαρξη της στήλης MON_ID στον περιγραφικό πίνακα (attribute table) του αρχείου shapefile των πολυγώνων μας. Αυτό έπρεπε να γίνει με την συσχέτιση των ονομασιών των πολυγώνων (πεδίο layer στον περιγραφικό πίνακα) με την αντίστοιχη στήλη που είχαμε δημιουργήσει στον πίνακα MONUMENTS. Η συσχέτιση αυτή και η προσθήκη της στήλης MON_ID θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί είτε με επεξεργασία του περιγραφικού πίνακα του shapefile στην Access, είτε μέσω του ArcCatalog με την εισαγωγή, συσχέτιση και εξαγωγή νέου shapefile. Εμείς επιλέξαμε τον δεύτερο τρόπο. Ολοκληρώνοντας τις εργασίες μας στο ArcCatalog (τουλάχιστον προσωρινά), περάσαμε στο περιβάλλον του ArcMap στο οποίο και εισάγαμε (Add(+)) όλα τα δεδομένα της Γεωβάσης. Οι συνδέσεις των πινάκων που ήδη κάναμε στο ArcCatalog γίνονται εδώ αντιληπτές, όταν με την εντολή Identify (i) επιλέγουμε κάποιο από τα πολύγωνα των θέσεών μας. Στο παράθυρο που ανοίγει, φαίνονται αριστερά και σε μορφή δένδρου περιήγησης τα ονόματα όλων των συνδεδεμένων με τα πολύγωνά μας πινάκων. Επιλέγοντας οποιοδήποτε από αυτά, στο δεξί μέρος του παραθύρου μας παρουσιάζει τα περιεχόμενα του πίνακα. Εμείς αναζητήσαμε τον τρόπο με τον οποίο για κάθε επιλογή πολυγώνου με την εντολή Identify (i), να παρουσιάζονται σε έναν πίνακα τα στοιχεία που θέλουμε και αφορούν το συγκεκριμένο πολύγωνο. Ο τρόπος αυτός αποδείχθηκε πως ήταν να κάνουμε εκ νέου, και στο ArcMap, τις συνδέσεις των πινάκων όπως στη Γεωβάση (βλ Παράρτημα Διαδικασία 7)

22 6.Συσχέτιση Περιγραφικής Πληροφορίας Με Χωρικό Υπόβαθρο 6.4. Εμπλουτισμός Βάσης Δεδομένων Και Υποβάθρου-Παραγωγή Χαρτών Στο περιβάλλον του ArcMap προσπαθήσαμε να δημιουργήσουμε επιπρόσθετη πληροφορία που να εμπλουτίζει τα στοιχεία της Βάσης Δεδομένων και του υποβάθρου με νέα πεδία. Αυτά προέκυψαν κυρίως από τη χωρική συσχέτιση των πολυγώνων των θέσεων με τα υπόλοιπα χωρικά δεδομένα (DTM), και κυρίως με τα υπόλοιπα διανυσματικά layer του χωρικού υποβάθρου (Διοικητικά όρια, οδικό δίκτυο, Corine). Πριν τη χωρική συσχέτιση των πολυγώνων, ένα επιπλέον στοιχείο που εξάγαμε από το ArcMap ήταν τα αρχεία *.kml των πολυγώνων. Τα αρχεία δημιουργήθηκαν με στόχο την απεικόνιση όλων των πολυγώνων στην εφαρμογή Google Earth, που είναι μια εφαρμογή ευρείας αναγνώρισης, αποδοχής, χρήσης και εξοικείωσης, με εύκολη περιήγηση και παρουσίαση των πολυγώνων σε ικανοποιητική ακρίβεια, εφόσον αφορά οπτική και μόνο παρουσίαση. Τα αρχεία αυτά εξήχθησαν με την επιπρόσθετη στο ArcMap εφαρμογή Export to KML (επέκταση add on) (βλ Παράρτημα Διαδικασία 8, Εικόνα 40). Η διαδικασία αυτή εξάγει ένα αρχείο *.kml, το οποίο περιλαμβάνει όλο το layer που επιλέξαμε, δηλαδή το σύνολο των πολυγώνων, με υποκατηγορίες βάσει των στοιχείων του πεδίου του περιγραφικού πίνακα που ορίσαμε ως ετικέτες (labels). Στη συνέχεια, και μέσα στο Google Earth, μας δίνεται η δυνατότητα να τα διαχωρίσουμε και να αποθηκεύσουμε σε ξεχωριστά αρχεία *.kmz για κάθε πολύγωνο (δεξί κλικ> Αποθήκευση Μέρους Ως), αφού έχουμε ρυθμίσει συνολικά τις ιδιότητες της εμφάνισής τους. Το σύνολο των αρχείων αποθηκεύτηκε σε φάκελο, και η Βάση Δεδομένων εμπλουτίστηκε με επιπλέον τα πεδία της ονομασίας των *.kmz αρχείων (που εμείς επιλέξαμε να είναι ίδια με την ονομασία του αντίστοιχου πολυγώνου) και της υπερσύνδεσης (hyperlink) για κάθε ένα από αυτά (βλ Παράρτημα Εικόνες 41 και 32). Επιπλέον στοιχείο που εντάξαμε ως νέο πεδίο στη Βάση Δεδομένων ήταν το μέσο υψόμετρο για κάθε πολύγωνο. Αυτό προέκυψε από τη χωρική συσχέτιση των πολυγώνων με το Ψηφιακό Μοντέλο Εδάφους (DTM) του υποβάθρου μας (βλ Παράρτημα Διαδικασία 9). Λίγο πιο περίπλοκες ήταν οι συσχετίσεις των πολυγώνων με το διανυσματικό χωρικό υπόβαθρο ώστε να εξάγουμε δεδομένα προς εμπλουτισμό της Βάσης Δεδομένων, όπως αποστάσεις από οδικό δίκτυο και εγγύτερους οικισμούς, αλλά και χρήσεις γης των περιοχών των πολυγώνων. Τα δεδομένα αυτά θα μπορούσαν να εξαχθούν μόνο ως απαντήσεις πιο πολύπλοκων ερωτημάτων. Η πολυπλοκότητα αυτή απλοποιήθηκε σημαντικά με το εργαλείο Model Builder του ArcMap. Το εργαλείο αυτό δίνει την δυνατότητα δημιουργίας ερωτημάτων, μέσω της γραφικής αναπαράστασης αυτών με διαγραμματική μορφή που θυμίζει την λογική αλγορίθμων Flow Charts (βλ Παράρτημα Διαδικασία 10, Εικόνα 42). Η οπτικοποίηση αυτή των ερωτημάτων, μπορεί να απλοποιήσει τόσο πολύ τη δημιουργία πολύπλοκων ερωτημάτων, που τα δικά μας να μοιάζουν ως κάποιες από τις απλούστερες των περιπτώσεων. Με τον τρόπο αυτό ορίστηκαν και αποθηκεύτηκαν στο ArcToolbox τα εξής ερωτήματα: L_ODIKO: Μας δίνει κατά πόσο μια απόσταση Χ από το οδικό δίκτυο επικαλύπτει το κάθε πολύγωνο των θέσεών μας. Δημιουργήθηκε μια ζώνη (μεταβλητού πλάτους Χ) γύρω από το Εθνικό-Επαρχιακό Οδικό Δίκτυο (εντολή Buffer) και ζητήθηκαν τα σημεία τομής αυτού με τα πολύγωνά μας (εντολή Intersect). Το αποτέλεσμα προβάλλεται γραφικά ως νέο layer. L_OIKISMOI: Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο για ζώνη (μεταβλητού πλάτους Χ) γύρω από τους οικισμούς, και αντίστοιχα αποτελέσματα. NEAR_ODIKO: Μας δίνει την απόσταση κάθε πολυγώνου από το Εθνικό-Επαρχιακό Οδικό Δίκτυο (εντολή Near). Τα αποτελέσματα ήταν περιγραφικά ως νέα πεδία (Όνομα, απόσταση και γωνία) στον περιγραφικό πίνακα (Attribute Table) του layer των πολυγώνων μας

23 6.Συσχέτιση Περιγραφικής Πληροφορίας Με Χωρικό Υπόβαθρο NEAR_OIKOSMOI: Ομοίως για τους εγγύτερους οικισμούς. XRHSEIS_GHS: Μας δίνει τις τεμνόμενες από τα πολύγωνά μας, χρήσεις γης, με τα πολύγωνα δηλαδή των χρήσεων κατά Corine Τα αποτελέσματα είναι και αυτά περιγραφικά και περισσότερα από ένα για κάθε πολύγωνο των θέσεών μας. Με τα παραπάνω ερωτήματα στο Model Builder μπορέσαμε να εξάγουμε νέα πληροφορία ώστε να εμπλουτίσουμε τη Βάση Δεδομένων, και αποτελούν ένα μικρό δείγμα των δυνατοτήτων του εύχρηστου εργαλείου. Ωστόσο το Model Builder χρησιμοποιήθηκε ξανά κατά την παραγωγή θεματικών χαρτών με ερωτήματα που δεν μπορούσαν να απαντηθούν από τις εντολές Select by Location/Attribute, ή όταν θέλαμε γραφικά αποτελέσματα σε νέα layer, πέραν από μια απλή επιλογή αντικειμένων. Η εργασία εμπλουτισμού της Βάσης Δεδομένων με τα παραπάνω νέα στοιχεία έγινε με αποσπασματικές επαναλήψεις των διαδικασιών που ήδη περιγράψαμε σε προηγούμενες παραγράφους, και το αποτέλεσμα της εργασίας αυτής αποτυπώθηκε και στην τελική μορφή του Δελτίου Καταγραφής. Η ένταξη των νέων στοιχείων έγινε σε υπάρχοντες πίνακες της Βάσης Δεδομένων, αλλά και με εισαγωγή νέων δευτερευόντων πινάκων τους οποίους συσχετίσαμε και αυτούς με το βασικό πίνακα. Έχοντας πλέον ολοκληρώσει την δομή των πινάκων της Βάσης Δεδομένων, διαμορφώσαμε μια φόρμα αναζήτησης, διόρθωσης παλαιών, αλλά και εισαγωγής νέων εγγραφών σε αυτήν, σε περιβάλλον Access. Η φόρμα διαμορφώθηκε με προεπιλογές, όπου αυτό ήταν δυνατό, και αυτόματη καταχώρηση κάθε στοιχείου στον αντίστοιχο πίνακα, κάνοντας πολύ εύκολη τη διαχείριση όλης της Βάσης Δεδομένων. Στη συνέχεια, δημιουργήσαμε μια εικόνα της φόρμας της Access, που να μην δίνει στο χρήστη τη δυνατότητα επέμβασης στη δομή τη διαχείριση της Βάσης Δεδομένων, παρά μόνο στη διαχείριση των εγγραφών αυτής (καταχώρηση, διόρθωση, ανάκτηση εγγραφών). Αυτό γίνεται μετονομάζοντας απλά το αρχείο από *.accdb σε *.accdr, οπότε το αρχείο ανοίγει σε Access, χωρίς καμία εργαλειοθήκη, με σκοπό να προστατευθεί η Βάση Δεδομένων κατά την επεξεργασία δεδομένων από πολλαπλούς χρήστες. Η εικόνα της φόρμας αποτελεί ουσιαστικά το τελικό Δελτίο Καταγραφής (βλ Παράρτημα Εικόνα 43). Η τελική διαφοροποίηση του Δελτίου Καταγραφής αφορούσε κυρίως στην δομή του, και στην αντικατάσταση των πεδίων Πυκνότητα δόμησης με τις Χρήσεις Γης, καθώς και τη προσθήκη των αποστάσεων από εγγύτερο οικισμό και οδικό δίκτυο, απορρίπτοντας παράλληλα τις Σχετικές Θέσεις Στον Ίδιο Χώρο. Επίσης, προστέθηκαν και αρκετές υπερσυνδέσεις στις απλές αναφορές ονομασιών διαφόρων αρχείων του αρχικού Δελτίου Καταγραφής, όπως των αρχείων *.kmz του Google Earth, *.xls των αναλυτικών συντεταγμένων, *.pdf των ΦΕΚ και *.tif των πεντοχίλιαρων ΓΥΣ. Τα νέα πεδία που εισήχθησαν στους πίνακες της Βάσης Δεδομένων στην Access, μεταφέρθηκαν από εκεί με εξαγωγή και επανένταξη των νέων πινάκων στη Γεωβάση, και ακολουθώντας ήδη περιγεγραμμένες διαδικασίες, εμπλουτίσαμε και δώσαμε την τελική μορφή της εφαρμογής GIS. Τους τελευταίους μήνες, διατίθενται δωρεάν μέσω σύνδεσης με κάποιον server της υπηρεσίας, οι ορθοφωτογραφίες του ΟΚΧΕ και της Κτηματολόγιο ΑΕ, για όλη την Ελλάδα. Εκμεταλλευόμενοι της ευκαιρίας, προσθέσαμε στην τελική εφαρμογή GIS ένα layer με τις έγχρωμες αυτές ορθοφωτογραφίες, ως ένα επιπλέον υπόβαθρο, μεγάλης ακρίβειας (0,5μ εκτός και 0,2 εντός πόλεων), το οποίο όμως είναι σε σύστημα WGS 84 (βλ Παράρτημα Διαδικασία 1). Αυτό σημαίνει ότι για να γίνεται κάθε φορά ορατό το συγκεκριμένο layer, θα πρέπει να αλλάζουμε το σύστημα του data frame του ArcMap (δεξί κλικ>data Frame Properties, στο tab με όνομα Coordinate System, στα προκαθορισμένα συστήματα (Predefined) βρίσκουμε το WGS 1984 PDC Mercator και το αποθηκεύουμε κι αυτό μαζί με το ΕΓΣΑ 87 (Greek Grid) στα αγαπημένα (Favorites), για εύκολη μετάβαση από το ένα στο άλλο. Τελικό προϊόν της εργασίας, μέσω της εφαρμογής GIS που δημιουργήσαμε στο λογισμικό ArcMap, είναι οι εξαγόμενοι θεματικοί χάρτες. Χάρτες ποικίλης θεματολογίας, συνδυάζοντας το

24 6.Συσχέτιση Περιγραφικής Πληροφορίας Με Χωρικό Υπόβαθρο εκάστοτε θέμα με διαφορετικά υπόβαθρα και σε διαφορετικές κλίμακες, αναλόγως αυτού που θέλουμε να δείξουμε ή να αναδείξουμε κάθε φορά. Από το ArcMap (File>Page Setup) διαμορφώνουμε την σελίδα του εξαγόμενου χάρτη. Εμείς προτιμήσαμε μια σελίδα μεγέθους Α3, οριζόντιας διάταξης, που να εξυπηρετεί τις ανάγκες του παρόντος τεύχους, και την παράθεση χαρτών στο παράρτημά του. Μεταβαίνοντας σε Layout View (View>Layout View) μπορούμε από το μενού Insert να εισάγουμε με τη σειρά: τίτλο (Title), υπόμνημα (Legend), βορρά (North Arrow), γραφική κλίμακα (Scale Bar-Text) και το βασικότερο το πλαίσιο του σχεδίου (Data Frame). Με τον τρόπο αυτό συντάσσουμε τη μορφή του χάρτη μας. Κάνοντας δεξί κλικ σε όλα αυτά τα αντικείμενα που εισάγαμε, μπορούμε πολύ εύκολα να ρυθμίσουμε τις ιδιότητές τους κατά βούληση. Σημαντικότερες είναι οι ρυθμίσεις του Data Frame, απ όπου μπορούμε να εισάγουμε κάναβο (Grids), να ορίσουμε και να κλειδώσουμε την κλίμακα απεικόνισης του Data Frame και πολλά άλλα. Εφόσον κατασταλάξουμε στη βασική δομή του παραγόμενου φύλλου του χάρτη, μπορούμε στο Data View (View>Data View) να ορίσουμε ανοιγοκλείνοντας layers αυτό που θέλουμε να δείξουμε (περιοχή, υπόβαθρα, δρόμους, όρια, ερωτήματα κλπ) και από την εργαλειοθήκη να διαμορφώσουμε ετικέτες (Labeling) εάν, όπου και όποτε τις θέλουμε. Επιστρέφοντας σε Layout View να ενημερώσουμε τις ιδιότητες και τα περιεχόμενα όλων των αντικείμενων ώστε να είναι συμβατά με το ζητούμενο χάρτη. Οι ετικέτες διαμορφώνονται και από εδώ. Ολοκληρώνοντας κάθε φορά έναν χάρτη, τον εκτυπώνουμε (File>Print) σε χαρτί ή *.pdf ή τον εξάγουμε ως εικόνα (File>Export Map) και αποθηκεύουμε ψηφιακά τον χάρτη (96dpi αρκούν) σε όποιο format θέλουμε (όταν έχουμε υπόβαθρο τις ορθοφωτογραφίες της Κτηματολόγιο ΑΕ, επιλέγουμε ασυμπίεστο format *.tif). Η διαδικασία εξαγωγής θεματικών χαρτών, από ένα σημείο εξοικείωσης και μετά, είναι πολύ απλή και το λογισμικό ArcMap πολύ εύχρηστο σε αυτό. Οι χάρτες που παρατίθενται στο παράρτημα του τεύχους (βλ Παράρτημα Κεφάλαιο 8.2) είναι ενδεικτικοί των επιλογών και των δυνατοτήτων που έχουμε μέσω της εφαρμογής GIS που δημιουργήσαμε

25 7.Αξιολογήσεις Και Συμπεράσματα 7. Αξιολογήσεις Και Συμπεράσματα 7.1. Χρησιμότητα, Χρηστικότητα και Δυνατότητες Επέκτασης Το αποτέλεσμα της εφαρμογής GIS που δημιουργήσαμε, θεωρούμε ότι πέτυχε τους αρχικούς πρακτικούς στόχους της εργασίας. Αποτελεί μια εφαρμογή που δίνει χωρική διάσταση στους κηρυγμένους αρχαιολογικούς χώρους-μνημεία του Νομού Θεσσαλονίκης, όπως αυτοί αντιπροσωπεύονται από τα πολύγωνα των ζωνών προστασίας τους, δίνοντας παράλληλα και πληροφορίες προς ενημέρωση αλλά και προβληματισμό του χρήστη. Η χρήση της εφαρμογής GIS έγκειται σε δύο-τρεις πολύ βασικές εντολές του ArcGis. Μπορεί ένας μη πεπειραμένος χρήστης: να επιλέξει το υπόβαθρο πάνω στο οποίο θα προβάλλονται τα πολύγωνα κατά την περιήγησή του, και να συνδυάσει το όποιο υπόβαθρο με διάφορα άλλα διανυσματικά υπόβαθρα (Διοικητικά, Οδικού δικτύου κλπ) να επιλέξει (Identify) και να δει τις διαθέσιμες πληροφορίες για οποιονδήποτε χώρο, και από εκεί να παραπεμφθεί σε άλλα αρχεία και ιστοσελίδες με επιπλέον σχετικά στοιχεία μέσω των δημιουργημένων υπερσυνδέσεων να θέσει εύκολα κάποια βασικά ερωτήματα, επιλέγοντας χώρους βάσει θέσης ή περιγραφικών στοιχείων (Select by Location/Attribute) και να δει τα αποτελέσματά τους σε πίνακες με πλήρη παράθεση των διαθέσιμων περιγραφικών δεδομένων να τρέξει ήδη δομημένα και αποθηκευμένα πιο πολύπλοκα ερωτήματα, δίνοντας τιμές στις μεταβλητές παραμέτρους (Model Builder) να ερευνήσει, να εμπλουτίσει ή να διορθώσει τις εγγραφές της Βάσης Δεδομένων (Φόρμα Access) Ένας πιο πεπειραμένος χρήστης θα μπορούσε να πάει παραπέρα και: να εισάγει και να συσχετίσει νέα χωρικά δεδομένα και να τα θέσει σε απόλυτη συμβατότητα με την υπάρχουσα εργασία να δημιουργήσει νέα πολύπλοκα ερωτήματα (Model Builder) εξάγοντας νέες πληροφορίες να προσθέσει και να εντάξει στην εφαρμογή νέες εγγραφές στη Βάση Δεδομένων (Access) ή ακόμα και νέα πεδία στους ήδη υπάρχοντες πίνακές της να δημιουργήσει τεράστια ποικιλία από θεματικούς χάρτες, συνδυάζοντας υπόβαθρα και ερωτήματα, αναλόγως την εκάστοτε ανάγκη παρουσίασης και συμπερασματικών στόχων Είναι προφανές, ότι πέρα από την αξιοποίηση των δυνατοτήτων της στην παρουσίαση της αποθηκευμένης πληροφορίας μιας Βάσης Δεδομένων, η εφαρμογής είναι ένα εργαλείο γενικότερης διαχείρισης που είναι ίσως η σημαντικότερη διάστασή της. Η οργανωμένη δομή κάθε υπάρχουσας πληροφορίας γύρω από το θέμα των κηρυγμένων χώρων, αλλά και η εύκολη ένταξη όποιων νέων δεδομένων σε αυτήν τη δομή, ανάγουν μια εφαρμογή GIS σε ένα απαραίτητο εύχρηστο εργαλείο χωρικής οργάνωσης Βάσεων Δεδομένων. Οι επιπρόσθετες δυνατότητες εύκολης ανάκτησης, συσχέτισης και έρευνας του θέματος ανεβάζουν τον δείκτη χρησιμότητας. Έτσι, η έννοια της διαχείρισης μεταφράζεται και αναλύεται σε αποθήκευση, χωρική οργάνωση, έρευνα και παρουσίαση δεδομένων, ανάγκες που ικανοποιεί πλήρως η ανάπτυξη της εφαρμογής GIS που δημιουργήσαμε

26 7.Αξιολογήσεις Και Συμπεράσματα Αν η εργασία αποτελούσε ένα εξειδικευμένο θέμα εφαρμογών GIS ή ένα αντικείμενο εμπεριστατωμένης αρχαιολογικής έρευνας, θα μπορούσε εύκολα ένας ειδικός σε θέματα GIS ή ένας αρχαιολόγος να επισημάνει κενά ή ελλείψεις στο περιεχόμενό της. Αυτά τα πιθανά κενά και οι τυχούσες ελλείψεις αποτελούν επί της ουσίας τις δυνατότητες βελτίωσης και επέκτασης της εφαρμογής GIS. Στο θέμα της παρουσίασης των δεδομένων της εφαρμογής για παράδειγμα, ίσως σε κάποιο επόμενο επίπεδο επεξεργασίας της δουλειάς που παρουσιάζεται εδώ, αυτή η παρουσίαση να γίνεται από κάποια λιγότερο εξειδικευμένη εφαρμογή (VBA), χωρίς την απαίτηση λογισμικού GIS και μη εξειδικευμένους χρήστες Συμπεράσματα Ξαναβλέποντας την εξέλιξη της εργασίας, μπορούμε να πούμε ότι το τελικό προϊόν της καθορίστηκε μέσα από ένα ευρύ φάσμα επιλογών, βάσει των στοιχείων που προέκυπταν στις διάφορες φάσεις της, χωρίς να είναι προκαθορισμένο και σαφές εξαρχής. Υπήρξαν δηλαδή κάποια σημεία στην πορεία της που όρισαν, θέτοντας περιορισμούς στις αρχικές επιλογές, το τελικό προϊόν, ως προς την περιεχόμενη πληροφορία, αλλά και τον ακριβή τρόπο διαχείρισής της από την εφαρμογή GIS. Τέτοιο σημείο αλλαγής, ή πιο σωστά συγκεκριμενοποίησης της πορείας της δουλειάς, ήταν σαφώς η μη διάθεση στοιχείων από τη ΙΣΤ ΕΠΚΑ. Η δουλειά που προστέθηκε στον αρχικά φαινόμενο όγκο της εργασίας ήταν η αποδελτίωση των ΦΕΚ, ο εξαρχής και καθολικός σχεδιασμός των πολυγώνων των θέσεων και η αναζήτηση υποβάθρων και βασικών περιγραφικών στοιχείων από άλλες πηγές. Αυτό ουσιαστικά άλλαξε όλα τα στάδια προετοιμασίας της δουλειάς μέχρι να φτάσουμε στην δημιουργία της εφαρμογής GIS. Το θετικό που προέκυψε από αυτή την τροπή της εργασίας ήταν να χαρακτηριστεί το τελικό προϊόν ως μια αυτόνομη και πλήρως ανεξάρτητη δουλειά που βασίστηκε σε δημοσιευμένα πρωτογενή στοιχεία επίσημων φορέων και διαμορφώθηκε πλήρως από προσωπικές επιλογές. Παρόλα τα πιθανά λάθη και κενά των στοιχείων ή των επιλογών, η ουσία της εργασίας μπορεί να μεταφυτευθεί και να εφαρμοστεί άμεσα για οποιαδήποτε άλλη περιοχή ή Νομό, χωρίς αυτή να εξαρτάται από την διάθεση ή μη δεδομένων από οποιονδήποτε φορέα, χρησιμοποιώντας τα αντίστοιχα στοιχεία της ιστοσελίδας του ΥΠΠΟΤ. Η επιλογή καταλόγου βάσει του οποίου θα στηνόταν η Βάση Δεδομένων, ήταν μια απόφαση που επηρέασε την δομή αλλά και το περιεχόμενο της τελικής εφαρμογής GIS. Οι λόγοι που οδήγησαν στη συγκεκριμένη επιλογή αναλύθηκαν στην παράγραφο 4.2, και το μόνο που μένει να πούμε είναι ότι υπάρχει εμφανώς η ανάγκη αναθεώρησης και επανελέγχου πολλών εκ των στοιχείων της ιστοσελίδας του ΥΠΠΟΤ, για την καλύτερη σύνταξη και κριτικότερη δομή της παρεχόμενης πληροφορίας, πέρα από την στείρα πολλές φορές αποδελτίωση των ΦΕΚ. Πολύ λίγες ήταν οι επιλογές μας ως προς τα χωρικά υπόβαθρα της εφαρμογής GIS, καθώς η κάλυψη τέτοιων αναγκών πανελλαδικά, κατά τακτικό και ολοκληρωμένο τρόπο, από τους συγκεκριμένους φορείς και μόνο (ΓΥΣ και ΥΓ), μετέτρεψαν αυτές τις λίγες επιλογές σε μονόδρομο. Ελπίζουμε στην αναβάθμιση του τρόπου παροχής των ορθοφωτογραφιών της Κτηματολόγιο ΑΕ, ώστε να είναι άμεσα επεξεργάσιμες, διότι αποτελούν το μόνο καθολικό και ακριβές υπόβαθρο, εκτός αυτών που προαναφέρθηκαν. Όσο περιορισμένες ήταν οι επιλογές του χωρικού υποβάθρου, τόσο ανεξάντλητες ήταν αυτές του τρόπου επεξεργασίας και παρουσίασης των δεδομένων στο λογισμικό του GIS. Δίνοντας και μόνο κάποιους βασικούς τρόπους αξιοποίησης της Βάσης Δεδομένων, ελπίζουμε να δώσαμε μια εικόνα των δυνατοτήτων των λογισμικών GIS και των προϊόντων εφαρμογών τους, αναδεικνύοντας την ανάγκη ένταξης και χρήσης αντίστοιχων εφαρμογών διαχείρισης

27 8.Παράρτημα 8. Παράρτημα 8.1. Δείγματα Εικόνων, Εκτυπώσεις Οθόνης (Print Screens) και Περιγραφή Διαδικασιών Σταδίων Επεξεργασίας Εικόνα 1: Δείγμα πενηνταριού ΓΥΣ Εικόνα 2: Δείγμα πεντοχίλιαρου ΓΥΣ

28 8.Παράρτημα Εικόνα 3: Δείγμα ορθοφωτογραφίας ΥΓ Εικόνα 4: Δείγμα αποσπάσματος διανομής ΥΓ

29 Διαδικασία 1: Ένταξη της υπηρεσίας των ορθοφωτογραφιών της Κτηματολόγιο ΑΕ στο ArcMap 8.Παράρτημα Η διαδικασία έγινε μέσω του ArcCatalog>GIS Servers>Add WMS Server. Εκεί επικολλούμε τη διεύθυνση Στο νέο στοιχείο που εμφανίζεται κάνουμε δεξί κλικ>connect και μετά δεξί κλικ>create Layer. Το layer μπορούμε να το εισάγουμε (Add(+)) σε όποιο αρχείο ArcMap θέλουμε. Διαδικασία 2: Γεωαναφορά Μια τυπική διαδικασία γεωαναφοράς έχει ως εξής: Αρχικά σχεδιάζουμε στο AutoCad τον κάναβο του πεντοχίλιαρου ΓΥΣ όπως τον διαβάζουμε στο διάγραμμα (σύστημα Hatt), αλλά σε πραγματικές διαστάσεις και θέση. Εισάγουμε το αρχείο εικόνας (raster) του πεντοχίλιαρου στο ίδιο AutoCad αρχείο και το προσαρμόζουμε χονδρικά στον κάναβο με χρήση της εντολής align (μετάθεση-στροφή-κλίμακα) Ενεργοποιώντας το Raster Design, επιλέγουμε από το μενού image>correlate>rubbersheet, στο παράθυρο που ανοίγει πατάμε add points και δημιουργούμε ένα-ένα τα διανύσματα παραμόρφωσης της εικόνας (source point to destination point) βάσει κανάβου. Αρχικά σημεία είναι αυτά του κανάβου της εικόνας, και σημεία προορισμού τα σημεία του ψηφιακού κανάβου που σχεδιάσαμε. Επιλέγουμε το δυνατόν περισσότερα και πιο αξιόπιστα σημεία. Δεξί κλικ και enter, και ερχόμαστε ξανά στο προηγούμενο παράθυρο με συμπληρωμένα τα στοιχεία των διανυσμάτων που επιλέξαμε. Από εδώ μπορούμε να ορίσουμε τον πολυωνυμικό βαθμό του μετασχηματισμού της γεωαναφοράς (σχεδόν πάντα 1 ου βαθμού), να εξαιρέσουμε κάποια σημεία με μεγάλο σφάλμα από το μετασχηματισμό και να εξάγουμε ένα αρχείο txt με τα στοιχεία των διανυσμάτων, ώστε αν κι όταν θέλουμε να τα επανεισάγουμε χωρίς να τα επιλέξουμε ξανά ένα προς ένα. Βλέπουμε κάτω αριστερά το μέσο τετραγωνικό σφάλμα του μετασχηματισμού (RMS), το οποίο φροντίζουμε να είναι λιγότερο από 2 μέτρα για την συγκεκριμένη κλίμακα 1:5.000 (1mm 5m) Πατώντας ΟΚ ξεκινάει η παραμόρφωση του raster Κάνοντας δεξί κλικ στην εικόνα και image>write>export εξάγουμε το γεωαναφερμένο raster με διαφοροποιημένο όνομα (πχ _ref ή _reg) και το αντίστοιχο αρχείο γεωαναφοράς *.tfw (επιλογή:word file) Εικόνα 5: Γεωαναφορά στο Raster Design

30 8.Παράρτημα Διαδικασία 3: Μετασχηματισμός Η διαδικασία του μετασχηματισμού από σύστημα Hatt σε ΕΓΣΑ 87 έχει ως εξής: Αποθηκεύουμε το AutoCad αρχείο κάθε πεντοχίλιαρου ΓΥΣ ως *.dxf. Επειδή η διαδικασία που ακολουθεί με το λογισμικό GeoCalc μετασχηματίζει μόνο τα διανυσματικά περιεχόμενα του αρχείου *.dxf, καλό είναι αυτά να περιέχουν μόνο τον σχεδιασμένο κάναβο, χωρίς το raster του πεντοχίλιαρου ΓΥΣ. Μέσα από το φάκελο του GeoCalc εκτελούμε την εφαρμογή Geo_Metasx4x.exe. Στο παράθυρο που εμφανίζεται επιλέγουμε Μετατροπές>Από_Hatt>ΕΓΣΑ_87. Στη λίστα του νέου παραθύρου που εμφανίζεται επιλέγουμε το πενηντάρι ΓΥΣ στο οποίο ανήκει το πεντοχίλιαρο ΓΥΣ που μας ενδιαφέρει. Έτσι έμμεσα επιλέγουμε το κέντρο φύλλου χάρτου (ΚΦΧ) του συστήματος Hatt στο οποίο αναφέρεται το πεντοχίλιαρό μας. Στη συνέχεια Αρχείο>Μετατροπή_αρχείου_dxf και ορίζουμε στο νέο παράθυρο το αρχικό αρχείο και το αρχείο προορισμού *.dxf, επιλέγουμε Συνέχεια και έτσι δημιουργείται το νέο αρχείο *.dxf με τον κάναβό του σε ΕΓΣΑ 87. Ανοίγουμε το νέο αρχείο *.dxf με το AutoCad, εισάγουμε το παραμορφωμένο raster της γεωαναφοράς και με την εντολή align, που πραγματοποιεί μετασχηματισμό ομοιότητας με 2 σημεία, φέρνουμε το raster στο νέο κάναβο. Δε μένει παρά να επαναλάβουμε το τελευταίο βήμα της διαδικασίας γεωαναφοράς ώστε να εξάγουμε το τελικό raster με νέο διαφοροποιημένο όνομα (_egsa) και να παράγουμε το νέο αρχείο γεωαναφοράς *.tfw πλέον σε ΕΓΣΑ 87 μέσω του λογισμικού Raster Design (image>write>export κλπ). Εικόνα 6: Μετασχηματισμός στο GeoCalc

31 8.Παράρτημα Εικόνα 7: Ευρετήριο ΚΦΧ και πεντοχίλιαρων ΓΥΣ (AutoCad) Εικόνα 8: Μωσαϊκό πεντοχίλιαρων ΓΥΣ στο AutoCad

32 8.Παράρτημα Εικόνα 9: Μωσαϊκό πενηνταριών ΓΥΣ στο AutoCad Εικόνα 10: Μωσαϊκό ορθοφωτογραφιών ΥΓ στο AutoCad

33 8.Παράρτημα Εικόνα 11: Η απάντηση της ΙΣΤ' ΕΠΚΑ Εικόνα 12: Αποδελτιωμένο ΦΕΚ της ιστοσελίδας του ΥΠΠΟΤ

34 8.Παράρτημα Εικόνα 13: Η επιλογή των παραμέτρων αναζήτησης (φίλτρο) στην ιστοσελίδα του ΥΠΠΟΤ Εικόνα 14: Πρωτογενές ΦΕΚ

35 8.Παράρτημα Εικόνα 15: Επεξεργασία αναλυτικών συντεταγμένων στο Excel Διαδικασία 4: Εισαγωγή αναλυτικών συντεταγμένων στο AutoCad (ραπορτάρισμα) Για να γίνει η εισαγωγή με τον τρόπο αυτό, έπρεπε πρώτα να επανέλθουμε στα αρχεία *.xls όπου δημιουργήσαμε ενδιάμεσα στις στήλες (Χ) και (Υ) μια νέα στήλη με κόμματα (,) και στο τέλος μια στήλη της μορφής Χ,Υ (=(Χ)&(,)&(Υ)). Ερχόμενοι στο AutoCad, πληκτρολογούσαμε στο command line την εντολή multiple και μετά επιλέγαμε την εντολή που θέλαμε να εκτελέσουμε πολλαπλά, δηλαδή τη δημιουργία polyline. Επιλέγοντας τα κελιά της τελευταίας στήλης στο φύλλο Excel που δημιουργήσαμε πριν, τα αντιγράφαμε και τα επικολλούσαμε στο command line του AutoCad, που αναμένει να πληκτρολογήσουμε συντεταγμένες σημείων

36 8.Παράρτημα Εικόνα 16: Πρώτος χονδρικός έλεγχος πολυγώνου Εικόνα 17: Το αρχείο *.dxf του πολυγώνου στο AutoCad

37 8.Παράρτημα Εικόνα 18: Μετασχηματισμός πολυγώνου στο GeoCalc Εικόνα 19: Έλεγχος πολυγώνου και μετασχηματισμού στις ορθοφωτογραφίες του ΥΓ (AutoCad)

38 8.Παράρτημα Εικόνα 20: Έλεγχος αξιοπιστίας μετασχηματισμών GeoCalc (CoordGR) Εικόνα 21: Όλα τα πολύγωνα του αναλυτικού προσδιορισμού

39 8.Παράρτημα Εικόνα 22: Προσέγγιση περιγραφόμενης στο ΦΕΚ περιοχής (Google Earth) Εικόνα 23: Προσέγγιση πιθανής θέσης διαγράμματος ΦΕΚ (Google Earth)

40 8.Παράρτημα Εικόνα 24: Αντιστοίχιση πιθανής περιοχής στην ορθοφωτογραφία του ΥΓ και σχεδίαση στίγματος (κύκλου) σε ΕΓΣΑ'87 Εικόνα 25: Μεταφορά του στίγματος στο ευρετήριο και εύρεση σχετικού πεντοχίλιαρου ΓΥΣ

41 8.Παράρτημα Εικόνα 26: Οριστική αντιστοίχιση πεντοχίλιαρου ΓΥΣ με διάγραμμα ΦΕΚ Εικόνα 27: Περίπτωση ΦΕΚ με συνοδευτικό διάγραμμα απόσπασμα διανομής ΥΓ

42 8.Παράρτημα Εικόνα 28: Απευθείας εντοπισμός θέσης στο Google Earth από ΦΕΚ με διανομή ΥΓ Εικόνα 29: Εντοπισμός θέσης σε διανομή ΥΓ από ΦΕΚ με σχεδιάγραμμα

43 8.Παράρτημα Εικόνα 30: Όλα τα πολύγωνα του περιγραφικού προσδιορισμού

44 8.Παράρτημα Εικόνα 31: Αρχικό Δελτίο Καταγραφής

45 8.Παράρτημα Εικόνα 32: Πρώτη επεξεργασία της Βάσης Δεδομένων στο Excel Εικόνα 33: Περεταίρω επεξεργασία της Βάσης Δεδομένων στην Access

46 8.Παράρτημα Εικόνα 34: Σύνδεση πινάκων στην Access Διαδικασία 5: Εξαγωγή νέων shapefiles έχοντας πρώτα ορίσει το σύστημα αναφοράς στο ArcMap Αυτό γίνεται ορίζοντας αρχικά στο ArcMap το σύστημα αναφοράς του πλαισίου δεδομένων (data frame): δεξί κλικ στο display της οθόνης>data Frame Properties. Στο παράθυρο των ιδιοτήτων που ανοίγει και στην καρτέλα (tab) με ονομασία Coordinate System, επιλέγουμε μέσα από το φάκελο Predefined>Projected Coordinate System>National Grids το αρχείο Greek Grid που αντιστοιχεί στο ΕΓΣΑ 87. Στη συνέχεια όλα τα διανυσματικά δεδομένα που έχουμε εισάγει μπορούμε να τα εξάγουμε ως shapefiles που θα εμπεριέχουν την πληροφορία του συστήματος αναφοράς ως εξής: δεξί κλικ στο layer που θέλουμε να εξάγουμε>data>export Data και στο εμφανιζόμενο παράθυρο επιλέγουμε Use the coordinate system as the data frame και το πού θέλουμε να εξαχθεί το νέο shapefile

47 8.Παράρτημα Εικόνα 35: Δημιουργία νέων shapefiles στο ArcMap Εικόνα 36: Ορισμός του συστήματος αναφοράς Εγσα'87 (Greek Grid) στο ArcMap

48 8.Παράρτημα Εικόνα 37: Συνοδευτικά αρχεία για κάθε αρχείο εικόνας (raster)

49 8.Παράρτημα Εικόνα 38: Εισαγωγή δεδομένων στη Γεωβάση (ArcCatalog) Εικόνα 39: Εισαγωγή πινάκων στη Γεωβάση (ArcCatalog) Διαδικασία 6: Δημιουργία συνδέσεων των πινάκων της Γεωβάσης (ArcCatalog) Η διαδικασία έχει ως εξής: δεξί κλικ>new>relationship Class. Στο παράθυρο που ανοίγει δίνουμε το όνομα της σύνδεσης, ως origin επιλέγουμε τον βασικό πίνακα (MONUMENTS) και ως destination κάθε φορά τον κάθε δευτερεύοντα (FEK, GYS_5000, POLYGONS, MONUMENT_PERIOD, MONUMENT_TYPE). Next και επιλέγουμε Simple (η επιλογή composite δημιουργεί μόνιμη σχέση της ύπαρξης κάθε εγγραφής και το σβήσιμο μιας σημαίνει σβήσιμο και της συσχέτισής της). Next και επιλέγουμε το όνομα με το οποίο θέλουμε να βλέπουμε σε κάθε πίνακα τον συσχετισμένο, δηλαδή βάζουμε ανάποδα τα ονόματά τους. Next και επιλέγουμε είδος σχέσης One-to-many

50 8.Παράρτημα Next και αφήνουμε την προεπιλογή στο No, καθώς δεν θέλουμε σχηματισμό ενδιάμεσων πινάκων (συνήθως στις σχέσεις many-to-many). Next και ορίζουμε το κλειδί της σύνδεσης (MON_ID). Summary και Finish. Διαδικασία 7: Δημιουργία συνδέσεων των πινάκων στο ArcMap Οι συνδέσεις αυτές εδώ στο ArcMap αναφέρονται ως joins. Στον πίνακα περιεχομένων (table of contents) κάνοντας δεξί κλικ στο layer των πολυγώνων των θέσεων (το ονομάσαμε Theseis), έχουμε την επιλογή Joins and Relates>Joins, απ όπου μπορούμε να συνδέσουμε τον περιγραφικό πίνακα (attribute table) του layer με τους υπόλοιπους της Γεωβάσης. Ωστόσο, εμείς θεωρήσαμε πιο εύκολο και σωστό να κάνουμε αυτές τις συνδέσεις μέσα από τις ιδιότητες του layer. Κάνοντας δεξί κλικ στο layer των πολυγώνων>properties και στο παράθυρο των ιδιοτήτων του layer και στην καρτέλα (tab) με όνομα Joins & Relates μπορούμε να διαχειριστούμε συνολικά τις συσχετίσεις του περιγραφικού πίνακα (attribute table) του layer. Πατώντας προσθήκη (add) στην αριστερή πλευρά των Joins, στο νέο παράθυρο Join Data, δίνουμε το Πρωτεύον Κλειδί της συσχέτισης και τον πίνακα της Γεωβάσης. Η σειρά με την οποία θα εισάγουμε τους συνδεόμενους πίνακες, επηρεάζει την σειρά με την οποία θα εμφανίζονται τα πεδία στον τελικό συνολικό περιγραφικό πίνακα. Στο παράθυρο των ιδιοτήτων του layer και στην καρτέλα (tab) με όνομα Fields, μπορούμε να ρυθμίσουμε ποιά από όλα τα πεδία όλων των εμπλεκόμενων πινάκων θέλουμε να εμφανίζονται στον περιγραφικό πίνακα του layer. Τέλος, ελέγχουμε ότι όλα έγιναν όπως θέλαμε (σειρά και ονομασίες πεδίων, υπερσυνδέσεις κλπ), είτε ανοίγοντας τον περιγραφικό πίνακα του layer των πολυγώνων (δεξί κλικ>open Attribute Table), είτε με την εντολή Identify (i)

51 Διαδικασία 8: Εξαγωγή αρχείων *.kml (Google Earth) των πολυγώνων των θέσεων από το ArcMap 8.Παράρτημα Εγκαθιστώντας την εφαρμογή, εμφανίζεται ένα εικονίδιο με το σήμα του Google Earth. Πατώντας το, στο νέο παράθυρο επιλέγουμε το layer στο οποίο βρίσκονται τα στοιχεία που θέλουμε να εξάγουμε, καθώς και από ποιο πεδίο του περιγραφικού πίνακα να αντληθούν στοιχεία για ετικέτες (labels), εάν και εφόσον θέλουμε. Δεν υπάρχει λόγος για περεταίρω στοιχεία και ρυθμίσεις, αρκεί στο τέλος να ορίσουμε την τοποθεσία όπου θα εξαχθούν τα νέα αρχεία. Πατώντας ΟΚ μας δείχνει από ποιο και σε ποιο σύστημα συντεταγμένων γίνεται η εξαγωγή, δηλαδή από ΕΓΣΑ 87 (Greek Grid) σε WGS 84 που είναι το σύστημα αναφοράς του Google Earth. Η επιλογή του μετασχηματισμού που μας δίνει δεν είναι έγκυρη, διότι είτε την επιλέξουμε είτε όχι, το σφάλμα των εξαγόμενων πολυγώνων ήταν τεράστιο +/-160 με 285 μέτρα! Η δυνατότητα μετάθεσης κατά Χ και Υ που δίνεται μέσα από τις επιλογές (options) του προηγούμενου παραθύρου δεν είχε κάποιο αποτέλεσμα. Ο τρόπος για την σωστή εξαγωγή των πολυγώνων, κρυβόταν πίσω από τον εκ των προτέρων μετασχηματισμό από ΕΓΣΑ 87 (Greek Grid) σε WGS 84 του συστήματος του Data Frame του ArcMap, πριν από την διαδικασία εξαγωγής που περιγράψαμε. Τα παραγόμενα πολύγωνα είναι μιας ακρίβειας της τάξης των */- 3 μέτρων, της ίδιας δηλαδή ακρίβειας με τις εξαγόμενες γεωγραφικές συντεταγμένες (φ,λ) από το Google Earth. Εικόνα 40: Εξαγωγή πολυγώνων των θέσεων από το ArcMap για το Google Earth Εικόνα 41: Παρουσίαση εξαγμένων πολυγώνων στο Google Earth

52 8.Παράρτημα

53 Διαδικασία 9: Υπολογισμού μέσου υψομέτρου για κάθε πολύγωνο θέσης (ArcMap) 8.Παράρτημα Από την εργαλειοθήκη του ArcMap με την ονομασία Spatial Analyst επιλέγουμε Zonal Statistics. Στο νέο παράθυρο ορίζουμε το dataset που ορίζει την ή τις ζώνες (για εμάς το layer Theseis), το πεδίο του dataset που επιλέξαμε πριν και θέλουμε να συμπεριληφθεί στον νέο πίνακα, το raster με την υψομετρική πληροφορία (DTM), το είδος της στατιστικής τιμής (για εμάς mean=μέση τιμή) και τέλος, την τοποθεσία αποθήκευσης του πίνακα αποτελεσμάτων. Καλό είναι να μην έχουμε επιλεγμένο το Join Output Table To Zone Layer, καθώς θα εντάξουμε την πληροφορία αργότερα σε όποιον πίνακα της Βάσης Δεδομένων θέλουμε εμείς. Διαδικασία 10: Δημιουργίας ερωτημάτων στο Model Builder Στο κενό λευκό παράθυρο επεξεργασίας του Model Builder μπορούμε να σύρουμε από τον πίνακα περιεχομένων (Table of contents) τα layer που εμπλέκονται στο ερώτημα, από την εργαλειοθήκη ArcToolbox το κατάλληλο εργαλείο συσχέτισης και να συνθέσουμε γραφικά το ερώτημά μας. Τα δεδομένα (layers) εμφανίζονται ως ελλείψεις χρώματος μπλε, και το εργαλείο με το εκάστοτε αποτέλεσμα (εφόσον ενεργοποιηθούν) ως κίτρινο παραλληλόγραμμο και πράσινη έλλειψη αντιστοίχως. Η σύνδεση των αντικειμένων αυτών γίνεται πολύ εύκολα με την επιλογή Add Connection, από τα εργαλεία του παραθύρου του Model Builder. Με διπλό κλικ στο εργαλείο μπορούμε να ρυθμίσουμε τις ιδιότητες αυτού. Επιλέγοντας από τα εργαλεία του παραθύρου την εντολή Run, μπορούμε να τρέχουμε το κάθε ερώτημα και να ελέγχουμε τα αποτελέσματά του. Τα αποτελέσματα αυτέ μπορούμε να ορίσουμε να εμφανίζονται ανάμεσα στα layer του ArcMap (στο πράσινο αντικείμενο του αποτελέσματος δεξί κλικ>add To Display). Επίσης, μπορούμε να ορίσουμε παραμέτρους μεταβλητών τιμών στη χρήση ενός εργαλείου (στο κίτρινο αντικείμενο του εργαλείου δεξί κλικ>make Variable>From Parameter, επιλέγουμε ποια παράμετρο θέλουμε να ορίσουμε ως μεταβλητή και στο νέο γαλάζιο αντικείμενο δεξί κλικ>model Parameter). Τέλος, μπορούμε να αποθηκεύσουμε το κάθε ερώτημα που δημιουργούμε ως νέο εργαλείο στον κατάλογο του ArcToolbox, με την δυνατότητα επανεπεξεργασίας του ανά πάσα στιγμή (δεξί κλικ>edit) και επίσης να το τρέξουμε με όποια μεταβλητή θέλουμε (διπλό κλικ). Εικόνα 42: Δηιουργία ερωτημέτων στο Model Builder