Έρις Αχιλλέα και Αγαμέμνονα

Transcript

1 19 και 22/4/2013.Materies Χρυσάνθη Τσίτσιου, ΛΦΙ 161. Άσκηση αντιστρόφου: Να μεταφράσετε το ακόλουθο κείμενο στα Λατινικά: Έρις Αχιλλέα και Αγαμέμνονα Ο Όμηρος αφηγείται στην Ιλιάδα ότι ο Αχιλλέας κάλεσε 1 τον Κάλχαντα και τον ρώτησε γιατί 2 ο Απόλλωνας ήταν οργισμένος και πώς 3 θα τον εξευμένιζαν 4 οι Έλληνες. Ο Κάλχας απαντά ως εξής: «Δώστε 5 τη Χρυσηίδα στον πατέρα της και θα εξευμενίσετε τον Απόλλωνα». Αυτό όμως ερεθίζει 6 τον Αγαμέμνονα, που αρνείται να παραδώσει την κοπέλα. Γιατί έλεγε ότι αγαπά τη Χρυσηίδα περισσότερο και από την Κλυταιμήστρα. Ο Αχιλλέας παρακαλεί 7 τον Αγαμέμνονα να δώσει την κόρη στον πατέρα της, για να ανακουφίσει 8 τους άμοιρους Έλληνες. Ο Αγαμέμνονας αρνείται και πάλι, 9 πράγμα που κάνει τον Αχιλλέα να φιλονικήσει μαζί του 10 και να τον λοιδορήσει 11 ως πέρα για πέρα άπληστο. Iurgium Achillis cum Agamemnone Homerus narrat in Iliade Achillem voca(vi)sse Calchanta/-em et eum roga(vi)sse cur / qua de causa / quam ob rem Apollo irasceretur atque quo modo/qua ratione Graeci eum placarent/placare possent. Calchas ita respondet/-ndit: 12 Reddite Chryseida patri 1 Voco 1. 2 Cur / qua de causa / quam ob rem. 3 Qua ratione / quo modo. 4 Placo 1. 5 Reddo 3. 6 Irrīto 1. 7 Hortor 1. 8 (Sub)levo. 9 Iterum. 10 Litĭgo / iurgium necto Obiurgo Όπου respondit ιστορικός ενεστώτας. [1]

2 suo et (ita) placabitis Apollinem. 13 Sed id Agamemnonem/-na irritat/irrītavit qui negat/negaret 14 puellam reddere. Dicebat enim amare Chryseida plus ipsa Clyt(a)em(n)estra / plus quam ipsam Clyt(a)em(n)estram. Achilles hortatur Agamemnonem puellam patri suo reddere ut (sub)levaret Graecos miseros. Agamemno(n) negat iterum, quod Achillis iram (tam/in tantum/ita) excitat ut cum illo litigaret/litigaverit 15 atque eiusdem nimiam aviditatem obiurgaret/obiurgaverit. (ή: atque eundem obiurgaret/obiurgaverit cum avidissimus esset / quod avidissimus esset. 16 ) Εργασία ευθέος: Livius, Ab urbe condita Delphos ad maxime inclĭtum in terris oraculum mittere statuit. neque responsa sortium 17 ulli alii committere ausus, duos filios per ignotas ea tempestate terras, ignotiora maria in Graeciam misit. Titus et Arruns profecti; comes iis additus L. Iunius Brutus, Tarquinia, sorore regis, natus, iuuenis longe alīus ingenii quam cuius simulationem induerat. is cum primores ciuitatis, in quibus fratrem suum, ab auunculo 18 interfectum audisset, neque in animo suo quicquam regi timendum 19 neque in fortuna concupiscendum relinquere statuit 20 contemptuque tutus esse 21 ubi in iure parum praesidii esset. ergo ex industria factus ad imitationem stultitiae, cum se 13 Θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε και υποθετικό λόγο (της ανοιχτής υπόθεσης με σημασία προσδοκωμένου): si Chryseida patri suo reddideritis (futurum exactum), placabitis 14 Υποτακτική, αν θεωρήσουμε ότι η πρόταση είναι αναφορική συμπερασματική. 15 Με υποτακτική παρακειμένου, αν θεωρήσουμε ότι το περιεχόμενο της συμπερασματικής πρότασης παρουσιάζεται ως συντελεσμένο γεγονός. 16 Obiurgare aliquem quod (λοιδορώ/χλευάζω κάποιον για το γεγονός ότι), obiurgare aliquid (κοροϊδεύω/χλευάζω κάτι). 17 Sors, sortis f.: μοίρα, τύχη. 18 Avunculus: θείος, αδελφός της μητέρας. 19 Αποφάσισε ότι δεν έπρεπε να φανερώσει κάτι στη διάθεσή του που θα προκαλούσε το φόβο του βασιλιά 20 ούτε να αφήσει κάτι από την περιουσία του να το επιθυμήσει ο τύραννος 21 Αποφάσισε να είναι ασφαλής κάνοντας τον αδιάφορο εκεί όπου η δικαιοσύνη δεν πρόσφερε καμία ασφάλεια. [2]

3 suaque praedae esse regi sineret, 22 Bruti quoque haud abnuit cognomen ut sub eius obtentu 23 cognominis liberator ille populi Romani animus latens opperiretur 24 tempora sua. is tum ab Tarquiniis ductus Delphos, ludibrium uerius 25 quam comes, aureum baculum inclusum corneo 26 cauato ad id baculo 27 tulisse donum Apollini dicitur, per ambages 28 effigiem ingenii sui. quo postquam uentum est, perfectis patris mandatis cupido incessit animos iuuenum sciscitandi ad quem eorum regnum Romanum esset uenturum. ex infimo specu uocem redditam ferunt: imperium summum Romae habebit qui uestrum primus, o iuuenes, osculum matri tulerit. Tarquinii ut Sextus, qui Romae relictus fuerat, ignarus responsi expersque imperii esset, rem summa ope taceri iubent; ipsi inter se uter prior, cum Romam redisset, matri osculum daret, sorti permittunt. Brutus alio ratus spectare Pythicam uocem, uelut si prolapsus cecidisset, terram osculo contigit, scilicet quod ea communis mater omnium mortalium esset. reditum inde Romam, ubi aduersus Rutulos bellum summa ui parabatur. Εργασίες: Να χωρίσετε το κείμενο σε ενότητες. Να αποδώσετε σε ελεύθερη παράφραση το περιεχόμενο του κειμένου. Delphos induerat : Να χωρίσετε το κείμενο σε κώλα. Να εντοπίσετε σε ολόκληρο το κείμενο τους συνδέσμους και να αναγνωρίσετε τη λειτουργία τους. Χωρισμός του κειμένου σε κώλα: Livius, Ab urbe condita Delphos 29 ad maxime inclĭtum in terris oracǔlum 22 Cum + coniunct.: Αν είχαμε cum explicativum («κάνοντας κάτι»), θα έπρεπε, κανονικά, να έχουμε οριστική. Η υποτακτική δεν δικαιολογείται. Θα μπορούσε ίσως να μιλήσει κανείς για δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση. 23 Obtentus, us: προστατευτικό προπέτασμα. 24 Opperior 4: προσδοκώ, περιμένω. 25 Vere, vero: επίρρημα. Νομίζω ότι εδώ είναι προτιμότερο να υποθέσουμε ότι έχουμε τον τύπο επιθέτου. Ή ως επίρρημα: μάλλον ως παίγνιον παρά ως συνοδός. Νομίζω ότι εδώ μπορούμε πράγματι να μιλήσουμε για επιρρηματικό κατηγορούμενο και μάλιστα του σκοπού. 26 Corneus, a, um: φτιαγμένος από κέρατο, κεράτινος. 27 Baculum, i: βακτηρία, ραβδί (και baculus, i). 28 Ambages, um: (*ambages, is, f.) (εδώ) αίνιγμα. 29 Τοπωνύμια με καταλήξεις us, -a, -um: η στάση σε τόπο δηλώνεται με απλή γενική (Romae, Corinthi). Με ονόματα πόλεων και μικρών νησιών η κίνηση σε τόπο δηλώνεται με απρόθετη αιτιατική. Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις η στάση σε τόπο δηλώνεται με απλή αφαιρετική (Athenis, Neapoli). [3]

4 mittere statuit. neque responsa sortium 30 ulli alii committere ausus, duos filios per ignotas ea tempestate terras, ignotiora maria in Graeciam misit. Titus et Arruns profecti; comes iis additus L. Iunius Brutus, Tarquinia, sorore regis, natus, iuuenis longe alīus 31 ingenii quam cuius simulationem induerat. is cum primores ciuitatis, in quibus fratrem suum, ab auunculo interfectum audisset, neque in animo suo quicquam regi timendum neque in fortuna concupiscendum 32 relinquere statuit contemptuque tutus esse ubi in iure parum praesidii 33 esset. ergo ex industria factus ad imitationem stultitiae, cum se suaque praedae esse regi sineret, 34 Bruti quoque haud abnuit cognomen ut sub eius obtentu 35 cognominis liberator ille populi Romani animus latens opperiretur 36 tempora sua. 30 Χρησμός, προφητεία. 31 Alius, alterius, alteri / alii. Ο τύπος alius για τη γενική: γενική του alius, alia, aliud: αόριστη αντωνυμία. 32 Χρήση γερουνδιακού με κατηγορηματική σημασία δίπλα σε ρήματα όπως το tradere, mittere, dare, relinquere, mittere, committere, suscipere. Η άλλη εξήγηση θα ήταν: να μην αφήσει μέσα στις συγκεκριμένες συνθήκες κάτι που άξιζε να επιθυμεί ο ίδιος / κάτι που ο ίδιος επιθυμούσε. (Να μη δώσει με τη διάθεσή του καμία αφορμή στο βασιλιά να τον φοβάται ούτε να τον αφήσει να επιθυμήσει κάτι από την περιουσία του / να αφήσει κάτι που θα άξιζε να επιθυμεί ο ίδιος.) 33 Praesidium, ii: υποστήριξη, βοήθεια, φρουρά, προστασία. 34 Cum comitativum. Συντάσσεται με υποτακτική. 35 Obtentus, us: πρόφαση. 36 Opperior, oppertus sum, iri 4: περιμένω. [4]

5 is tum ab Tarquiniis ductus Delphos, ludibrium 37 uerius 38 quam comes, aureum baculum inclusum corneo cauato ad id baculo 39 tulisse donum Apollini dicitur, per ambages 40 effigiem ingenii sui. quo postquam uentum est, perfectis patris mandatis cupido incessit animos iuuenum sciscitandi 41 ad quem eorum regnum Romanum esset uenturum. ex infimo 42 specu 43 uocem redditam ferunt: imperium summum Romae habebit qui uestrum primus, o iuuenes, osculum matri tulerit. Tarquinii ut Sextus, qui Romae relictus fuerat, ignarus responsi expersque 44 imperii esset, rem summa ope taceri iubent; ipsi inter se uter prior, cum Romam redisset, matri osculum daret, sorti permittunt. Brutus alio 45 ratus spectare Pythicam uocem, uelut si prolapsus 46 cecidisset, terram osculo contigit, 47 scilicet 48 quod ea communis mater omnium mortalium esset. reditum 49 inde Romam, 37 Ludibrium, ii: αντικείμενο χλεύης, παιχνίδι. 38 Vere/vero 39 Ραβδί φτιαγμένο από ξύλο κρανιάς ή ραβδί φτιαγμένο από κέρατο. 40 *Ambāges, is (f.), ambages, um (f. απαντά κατά βάσιν στον πληθυντικό): αίνιγμα, λαβυρινθώδης δρόμος. 41 Sciscitor 1: ερευνώ, ερωτώ. 42 Infra - inferus, us, um / inferior, ior, ius / infimus, a, um imus, a, um. 43 Specus, us (m., f., n.). 44 Expers, expertis (pars) + gen./γεν. αυτός που δεν συμμετέχει, δεν παίρνει μέρος. Expertus (experior): έμπειρος. 45 Alio: adverbium / επίρρημα. Στρεφόταν προς άλλη κατεύθυνση, είχε άλλη σημασία. 46 Prolabor, prolapsus sum, i: γλιστρώ προς τα εμπρός. 47 Contingo, contigi, contactum, ere 3: αγγίζω. 48 Προφανώς, βεβαίως, φυσικά. 49 Reditum est (reditur) ως απρόσωπο ρήμα. [5]

6 ubi aduersus Rutulos bellum summa ui parabatur. Θεωρία Συντακτικού: Απαρέμφατο (Προσοχή! Δίνονται εργασίες!), Πλάγιος λόγος, Εξαρτημένοι υποθετικοί λόγοι Ακολουθούν κατ αρχάς κάποιες παρατηρήσεις για την απόδοση του απαρεμφάτου της Λατινικής στα Νέα Ελληνικά. Xρονικός συσχετισμός του απαρεμφάτου με το κατηγόρημα dico, dicam, dixi Προτερόχρονο Σύγχρονο Yστερόχρονο me laudatum esse me laudari me laudatum iri Πρέπει να προσέξουμε το χρόνο του απαρεμφάτου και πώς συσχετίζεται ο χρόνος αυτός με το χρόνο του ρήματος εξάρτησης (προσέχουμε αν δηλώνεται το προτερόχρονο, το σύγχρονο ή το υστερόχρονο σε σχέση με το ρήμα εξάρτησης). Προσέχουμε, επομένως, την απόδοση του απαρεμφάτου ανάλογα με τη λειτουργία και τη σημασία του. Μελετήστε τα ακόλουθα παραδείγματα: Caes. BG Subito per exploratores certior factus est, ex ea parte vici, quam Gallis concesserat, omnes noctu discessisse, montesque, qui impenderent, a maxima multitudine Sedunorum et Veragrorum teneri. Μετάφραση Ι.Θ.Κακριδή: «όταν έξαφνα έμαθε από κατασκόπους, ότι από το μέρος του χωριού που είχε παραχωρήσει στους Γαλάτες έφυγαν τη νύχτα όλοι και ότι τα βουνά που κρεμόνταν από πάνω τους τα κρατούσαν πλήθος πολύ μεγάλο Σεδούνοι και Βάραγροι». Συμπεραίνουμε ότι το απαρέμφατο του πρκμ εκφράζει το προτερόχρονο σε σχέση με το ρήμα εξάρτησης, αλλά δεν αποδίδεται στα Ελληνικά πάντοτε με υπερσυντέλικο μετά από ιστορικό χρόνο (το απαρ. παρακειμένου μπορεί να αποδοθεί στα Ελληνικά με παρατατικό, υπερσυντέλικο ή παρακείμενο), ενώ το απαρέμφατο ενσ εκφράζει το σύγχρονο. Caes. BG ne primum quidem impetum suum posse sustineri existimabant. Κι έτσι νόμιζαν ότι ούτε καν στην πρώτη δική τους έφοδο θα μπορούσαν εκείνοι να βαστάξουν [6]

7 Το απαρ. ενσ του posse μεταφράζεται με ρηματικό τύπο που έχει δυνητική σημασία («ότι θα μπορούσαν»). Επομένως, το απαρέμφατο posse έχει σε κάποιο βαθμό σημασία μέλλοντα. Caes. BG sed etiam perpetuae possessionis culmina Alpium occupare conari et ea loca finitimae provinciae adiungere sibi persuasum habebant. κι ήταν βέβαιοι ότι οι Ρωμαίοι προσπαθούσαν να βάλουν χέρι στις κορυφές των Άλπεων και να προσαρτήσουν τα μέρη αυτά στη ρωμαϊκή επαρχία που τα συνόρευε. Βλ. ακόμη τα ακόλουθα παραδείγματα: Helvētii angustōs se fīnes habēre arbitrābantur. Πώς μεταφράζουμε τη φράση; Οι Ελβετοί θεωρούσαν ότι τα σύνορά τους ήταν στενόχωρα. Οι Ελβετοί είχαν, κατά τη γνώμη τους, στενόχωρα σύνορα. Οι Ελβετοί είχαν, όπως πίστευαν, στενόχωρα σύνορα. Οι Ελβετοί, έτσι πίστευαν, είχαν στενόχωρα σύνορα. Ακόμη ένα παράδειγμα: Frater meus, quem scis Rōmae esse, tibi salūtem dīcit. Ο αδερφός μου, που ξέρεις ότι βρίσκεται στη Ρώμη, σε χαιρετά. Ή: Ο αδερφός μου που, όπως ξέρεις, βρίσκεται στη Ρώμη, σε χαιρετά. Quem mihi in tanta inopia adfuturum (esse) putatis? Ποιος κατά τη γνώμη σας θα με βοηθήσει μέσα σε τόση ανέχεια; Ή: Ποιος νομίζετε ότι θα με βοηθήσει μέσα σε τόση ανέχεια; Προσοχή επίσης στην απόδοση ενός παθητικού απαρεμφάτου με σύνταξη ενεργητική: Caesar pontem rescindi iussit. Ο Καίσαρας διέταξε να κόψουν τη γέφυρα. Καιρός για εξάσκηση: Στις ακόλουθες περιόδους να εντοπίσετε το απαρέμφατο και να το συντάξετε. Στη συνέχεια να μεταφράσετε τις περιόδους στα Ελληνικά. [7]

8 Attici labore et industria factum est, ut eodem nuntio Saufeius certior fieret se patrimonium amisisse et recuperavisse. Cum tridui viam processisset, nuntiatum est ei Ariovistum cum suis omnibus copiis ad occupandum Vesontionem contendere. Druides in primis hoc volunt persuadere non interire animas, sed ab aliis post mortem transire ad alios, atque hoc maxime ad virtutem excitari putant metu mortis neglecto. Pedestria esse itinera concisa aestuariis, navigationem impeditam propter inscientiam locorum paucitatemque portuum sciebant; neque nostros exercitus propter frumenti inopiam diutius apud se morari posse confidebant; ac iam ut omnia contra opinionem acciderent, tamen se plurimum navibus posse, [quam] Romanos neque ullam facultatem habere navium neque eorum locorum, ubi bellum gesturi essent, vada portus insulas novisse; ac longe aliam esse navigationem in concluso mari atque in vastissimo atque apertissimo Oceano perspiciebant. Ιs ita cum Caesare egit: Πλάγιος λόγος Divico, dux Helvetiorum, Caesari haec fere dixit: si pacem populus Romanus cum Helvetiis faceret, in eam partem ituros atque ibi futuros Helvetios ubi eos Caesar constituisset atque esse voluisset; Si pacem populus Romanus cum Helvetiis faciet, in eam partem ibimus atque ibi erimus nos Helvetii ubi nos tu Caesar constitueris atque esse volueris. sin bello persequi perseveraret, reminisceretur et veteris incommodi populi Romani et pristinae virtutis Helvetiorum. quod improviso unum pagum adortus esset, cum ii qui flumen transissent, suis auxilium ferre non possent, ne ob eam rem aut suae magnopere virtuti tribueret aut ipsos despiceret. se ita a patribus maioribusque suis Sin bello persequi perseverabis, reminiscere et veteris incommodi populi Romani et pristinae virtutis Helvetiorum. Quod improviso unum pagum adortus es, cum ii qui flumen transierant, 50 suis auxilium ferre non poterant/non possent, ne ob eam rem aut tuae magnopere virtuti tribueris aut nos despexeris / noli ob eam rem aut tuae magnopere virtuti tribuere aut nos despicere. Nos ita a patribus maioribusque nostris 50 Cum ii, qui transisssent, possent. [8]

9 didicisse, ut magis virtute quam dolo didicimus, ut magis virtute quam dolo contenderent aut insidiis niterentur. quare contendamus aut insidiis niteamur. ne committeret, ut is locus ubi Quare noli committere/ne commiseris, ut constitissent is locus ubi constitimus ex calamitate populi Romani et ex calamitate populi Romani et internecione exercitus nomen caperet aut memoriam proderet. internecione exercitus nomen capiat aut memoriam prodat. ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ Μετατροπές (Παρατηρήστε τα εξής: 1. τι είδους πρόταση έχουμε στον ευθύ λόγο 2. από ρήμα ποιου χρόνου έχουμε την εξάρτηση του πλαγίου λόγου 3. πώς αλλάζουν τα πρόσωπα καθώς μεταβαίνουμε από τη μία μορφή λόγου στην άλλη 4. πώς αντικαθίστανται αντωνυμίες και επιρρήματα.) Ευθύς λόγος Πλάγιος λόγος [κύρια πρόταση κρίσεως] Haedui iure a me stipendiarii facti sunt. [κύρια πρόταση κρίσεως] Ariovistus dicit: Haeduos iure a se stipendiarios factos esse. κρίσεως haec Ariovistus haec dixit: Haeduos iure a se stipendiarios factos esse. Quis ignōrat populum Romanum suo iure uti? [ρητορική ερώτηση ισοδυναμεί με πρόταση κρίσεως] [ειδικό απαρέμφατο με υποκείμενο σε αιτιατική: AcI] Ariovistus haec rogat: Quem ignorare populum Romanum suo iure uti? [ειδικό απαρέμφατο με υποκείμενο σε αιτιατική: AcI] Ariovistus haec rogavit: Quem ignorare populum Romanum suo iure uti? [ειδικό απαρέμφατο υποκείμενο αιτιατική: AcI] με σε [ειδικό απαρέμφατο υποκείμενο αιτιατική: AcI] με σε Ευθύς λόγος [κύρια πρόταση επιθυμίας] Πλάγιος λόγος επιθυμίας [9]

10 Ne quid teměre egeris! Caesar Ariovistum monet: ne quid temere agat. Caesar Ariovistum monuit: ne quid temere ageret. [κύρια πρόταση επιθυμίας] [Δευτερεύουσα βουλητική πρόταση εκφέρεται σύμφωνα με τους κανόνες της ακολουθίας των χρόνων.] [Δευτερεύουσα βουλητική πρόταση εκφέρεται σύμφωνα με τους κανόνες της ακολουθίας των χρόνων.] Ευθύς λόγος Πλάγιος λόγος [ευθεία ερώτηση] [πλάγια ερωτηματική πρόταση] Cur mihi praecepisti neque res tuas agis? Ariovistus haec Ariovistus haec rogat: cur ipsi rogavit: cur ipsi praeceperit neque praecepisset neque res suas agat? res suas ageret? [Πλάγια ερωτηματική πρόταση εκφέρεται σύμφωνα με τους κανόνες της ακολουθίας των χρόνων.] [Πλάγια ερωτηματική πρόταση εκφέρεται σύμφωνα με τους κανόνες της ακολουθίας των χρόνων.] Ευθύς λόγος Πλάγιος λόγος [10]

11 [δευτερεύουσα πρόταση] [δευτερεύουσα πρόταση] Ius est belli, ut, qui vicerunt, iis, quos Ariovistus haec Ariovistus haec vicerunt, imperent. 51 dicit: ius esse belli, ut, qui vicerint, iis, dixit: ius esse belli, ut, qui vicissent, quos vicerint, iis, quos vicissent, imperent. imperarent. [Οι δευτερεύουσες [Οι δευτερεύουσες προτάσεις του προτάσεις του ευθέος λόγου ευθέος λόγου παραμένουν και παραμένουν και στον πλάγιο στον πλάγιο δευτερεύουσες προτάσεις, δευτερεύουσες προτάσεις, εκφέρονται όμως εκφέρονται όμως κανονικά με κανονικά με υποτακτική το υποτακτική το χρόνο της χρόνο της υποτακτικής υποτακτικής ορίζουν/εξηγούν οι ορίζουν/εξηγούν οι κανόνες της κανόνες της ακολουθίας των ακολουθίας των χρόνων.] χρόνων.] Αντικατάσταση προσώπων και επιρρημάτων κατά τη μετατροπή του ευθέος λόγου σε πλάγιο και αντίστροφα: ego, nos meus, noster tu, vos tuus, vester hic, iste, is hic hodie cras heri nunc adhuc Oratio recta Oratio obliqua se, ipse suus, ipsius ille, is eius, eorum, illius, illorum is, ille ibi eo/illo die postero die/postridie pridie tum, tunc ad id tempus, etiam tum Παραδείγματα: 51 Imperare + dativus. [11]

12 Ego istum iuvenem, dixit Hanno, domi tenendum sub legibus, sub magistratibus, docendum vivere aequo iure cum ceteris censeo. Hanno dixit se illum iuvenem domi tenendum sub legibus, sub magistratibus, docendum vivere aequo iure cum ceteris censere. Saguntum vestri circumsedent exercitus unde arcentur foedere; mox Carthaginem circumsedebunt Romanae legiones, dicebat Hanno. Hanno dicebat Saguntum illorum exercitus circumsedere, unde arcerentur foedere; mox Carthaginem circumsessuras Romanas legiones. {Για τα παραδείγματα βλ. Μ. Minkova. Introduction to Latin Prose Composition. Mundelein, Illinois USA, , σελ. 72.} ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΟΙ ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ: (Υποθετικοί λόγοι ΙΙ) Si hoc dicis, erras. Puto, si hoc dicas, te errare. Putabam, si hoc diceres, te errare. Non dubito, quin, si hoc dicas, erres. Si hoc dixisti, erravisti. Non dubitavi, quin, si hoc diceres, errares. Puto, si hoc dixeris, te erravisse. Putabam, si hoc dixisses, te erravisse. Non dubito, quin, si hoc dixeris, erraveris. Si id feceris (Futurum exactum), poenam dabis. Non dubitavi, quin, si hoc dixisses, erravisses. Puto, si id feceris, te poenam daturum esse. Putabam, si id fecisses, te poenam daturum esse. Non dubito, quin, si id feceris, poenam [12]

13 daturus sis. Si hoc dicas, erres. Non dubitavi, quin, si id fecisses, poenam daturus esses. Puto, si hoc dicas, te erraturum esse. Putabam, si hoc diceres, te erraturum esse. Non dubito, quin, si hoc dicas, erres. Si hoc diceres, errares. Non dubitavi, quin, si hoc diceres, errares. Puto, si hoc diceres, te erraturum fuisse. Putabam, si hoc diceres, te erraturum fuisse. Non dubito, quin, si hoc diceres, errares. Si hoc diceres, punireris. Non dubitavi, quin, si hoc diceres, errares. Puto, si hoc diceres, futurum fuisse, ut punireris. Putabam, si hoc diceres, futurum fuisse, ut punireris. Non dubito, quin, si hoc diceres, punireris. Si hoc dixisses, erravisses. Non dubitavi, quin, si hoc diceres, punireris. Puto, si hoc dixisses, te erraturum fuisse. Putabam, si hoc dixisses, te erraturum fuisse. Non dubito, quin, si hoc dixisses, erraturus fueris. Si hoc dixisses, punitus esses. Non dubitavi, quin, si hoc dixisses, erraturus fueris / fuisses. Puto, si hoc dixisses, futurum fuisse, ut punireris. [13]

14 Putabam, si hoc dixisses, futurum fuisse, ut punireris. Non dubito, quin, si hoc dixisses, punitus esses. Non dubitavi, quin, si hoc dixisses, punitus esses. Aν εντοπίσουμε στο κείμενο εξαρτημένο υποθετικό λόγο, Α. προσπαθούμε να αναγνωρίσουμε τα «συστατικά στοιχεία» της περιόδου και να αντιληφθούμε το περιεχόμενό της Β. ελέγχουμε το χρόνο και την έγκλιση της υπόθεσης και της απόδοσης προσπαθούμε να διακρίνουμε σε ποιο χρόνο και σε ποια έγκλιση τους ευθέος λόγου μπορεί να αντιστοιχούν Γ. λαμβάνουμε υπόψη μας τα ακόλουθα: το απαρέμφατο ενεστώτα του πλ.λ. αντιστοιχεί κατά κανόνα σε οριστική ενεστώτα του ευθ.λ. το απαρέμφατο παρακειμένου του πλ.λ. σε οριστική παρακειμένου του ευθ.λ. το απαρέμφατο μέλλοντα (-urum,am,um esse) του πλ.λ. σε οριστική μέλλοντα ή σε δυνητική υποτακτική ενεστώτα του ευθ.λ. το απαρέμφατο παρακειμένου της ενεργητικής περιφραστικής συζυγίας (-urum,a,um fuisse, futurum fuisse ut + conj. Imperf. / υποτ. πρτ. παθ. φωνής) του πλ.λ. σε υποτακτική παρατατικού ή υπερσυντελίκου του ευθ.λ. Δ. Αν εξαρτηθεί υποθετικός λόγος του μη πραγματικού, η εκφορά της υπόθεσης δεν μεταβάλλεται ποτέ. Ε. Aν, στην περίπτωση εξάρτησης υποθετικού λόγου του μη πραγματικού, η απόδοση πάρει τη μορφή δευτερεύουσας πρότασης, παραμένει κανονικά και στον πλάγιο λόγο ο χρόνος της υποτακτικής με τον οποίο εκφερόταν η απόδοση στον ευθύ λόγο. Ωστόσο, η υποτακτική ενεργητικού υπερσυντελίκου του ευθ.λ. αποδίδεται κάποτε στον πλάγιο λόγο με υποτακτική παρακειμένου της ενεργητικής περιφραστικής [14]

15 συζυγίας (-urus,a,um fuerim) ή, σπανιότερα, με υποτακτική υπερσυντελίκου της ενεργητικής περιφραστικής συζυγίας (-urus,a,um fuissem). Από τα θέματα των Πανελληνίων Εξετάσεων για την Εισαγωγή στα Α.Ε.Ι. (σχ. έτος ): Porcia, Bruti uxor, cum viri sui consilium de interficiendo Caesare cognovisset, cultellum tonsorium quasi unguium resecandorum causa poposcit eoque velut forte elapso se vulneravit. Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus ad eam obiurgandam venit quod tonsoris praeripuisset officium. Cui secreto Porcia non est hoc inquit temerarium factum meum, sed certissimum indicium amoris mei erga te tale consilium molientem. Το θέμα: «Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus ad eam obiurgandam venit quod tonsoris praeripuisset officium»: να εξαρτηθεί από τη φράση «Aliquis dicit». Απάντηση: Aliquis dicit clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatum Brutum ad eam obiurgandam venisse quod tonsoris praeripuisset officium. [H δευτερεύουσα πρόταση που εισάγεται με το quod εκφέρεται με υποτακτική υπερσυντελίκου, γιατί εξαρτάται από το απαρέμφατο venisse (ουσιαστικά από τη φράση venisse ad eam obiurgandam), δηλαδή από ιστορικό χρόνο, αφού πρόκειται για απαρέμφατο ιστορικού παρακειμένου. Η δευτερεύουσα πρόταση δηλώνει και στον πλάγιο λόγο (όπως και στον ευθύ) σε σχέση με το ρήμα εξάρτησής της (venisse) το προτερόχρονο (στον ευθύ λόγο η εξάρτηση γίνεται από τον ιστορ. πρκμ venit). Άλλωστε, η υποτακτική υπερσυντελίκου που εμφανίζεται στον ευθύ λόγο παραμένει αμετάβλητη στον πλάγιο (δεν επηρεάζεται από το ρήμα εξάρτησης του πλαγίου λόγου).] [15]