Παρακολουθηση της μικροβιολογικης ποιοτητας του θαλασσινου νερου του Θερμαϊκου Κολπου κατα την περιοδο

Transcript

1 8ο Πανελλήνιο Συμποσιο Ωκεανογραφίας & Αλιείας 79 Παρακολουθηση της μικροβιολογικης ποιοτητας του θαλασσινου νερου του Θερμαϊκου Κολπου κατα την περιοδο M.Γιαγνίση 1, Κ.Πάγκου 2, Μ.Κουτσοδήμου 1 και Μ.Αλέξη 1 1 Ινστιτούτο Υδατοκαλλιεργειών, Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών, Αγ. Κοσμάς, TK 16777, Αθήνα, mayia@ath.hcmr.gr 2 Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας, Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών,46,7 χλμ. Λεωφόρου Αθηνών-Σουνίου, 1913 Ανάβυσσος Περiληψη Στην παρούσα μελέτη έγιναν 19 μηνιαίες δειγματοληψίες θαλασσινού νερού από τον Φεβρουάριο 2 έως τον Φεβρουάριο 22 και 1 ακόμη δειγματοληψίες από τον Ιούλιο 24 έως τον Ιούνιο του 25 σε σταθμούς του Θερμαϊκού Κόλπου. Στα δείγματα αυτά μετρήθηκαν τα ολικά κολοβακτηριοειδή, οι κοπρανώδεις στρεπτόκοκκοι και η Ε.coli. Στην πλειονότητα των δειγμάτων, οι τιμές των μικροβιολογικών δεικτών ήταν εντός των υποχρεωτικών τιμών που προβλέπει η κοινοτική Οδηγία 76/16/ΕΟΚ για την ποιότητα νερών κολύμβησης. Περιστασιακά όμως, το 25, στο 6% των σταθμών επιφανείας η τιμή των κοπρανωδών στρεπτόκοκκων υπερέβη τις ανώτερες τιμές της οδηγίας. Ο έλεγχος, η επέκταση των εγκαταστάσεων του βιολογικού καθαρισμού και η πρόληψη των ατυχημάτων θα βοηθήσουν στην επίλυση του προβλήματος. Λέξεις-κλειδιά: Θερμαϊκός, θαλασσινό νερό, μικροβιολογική ποιότητα MONITORING OF THE MICROBIAL QUALITY OF THE SEA WATER IN THERMAIKOS GULF DURING 2-25 M. Giagnissi 1, K. Pagou 2, M. Koutsodimou 1 & M. Alexi 1 1 Inst. of Aquaculture, HCMR, Ag. Kosmoas, Athens mayia@ath.hcmr.gr 2 Inst. Oceanography, HCMR, 46,7 km Athens - Sounion road, GR 1913, Anavissos Abstract In the present study, 19 samplings of sea water were performed from February 2 to February 22 and 1 from July 24 to June 25 in Thermaikos Gulf of Greece. In these samples total coliformes, E.coli and faecal streptococci were measured. At the majority of the samples, the values of the microbiological parameters corresponded to mandatory values of Directive 76/16/EEC for bathing water quality. In 25, however, the values of faecal streptococci were occasionally higher of the mandatory values at the 6% of the surface stations. Frequent controls, expansion of biological purification and the prevention of accidents will help to the solution of this problem. Key words: Thermaikos, sea water, microbiological quality

2 8 8ο Πανελλήνιο Συμποσιο Ωκεανογραφίας & Αλιείας Εισαγωγή Η κύρια οδός εισόδου παθογόνων μικροβίων στην θάλασσα είναι μέσω των αποβλήτων. Υπάρχει σχέση κολύμβησης και λοιμώξεων τόσο από την κατάποση όσο και από την επαφή με το θαλασσινό νερό. Η πιθανότητα πρόκλησης λοιμώξεων εξαρτάται από τον αριθμό των παθογόνων βακτηρίων που περιέχονται στα απόβλητα. Όπως είναι γνωστό η εκτίμηση της ποιότητας του νερού, από μικροβιολογική άποψη, βασίζεται στην αναζήτηση μικροβίων δεικτών. Οι δείκτες αυτοί είναι αλλόχθονοι μικροοργανισμοί, οι οποίοι περνούν παροδικά μέσα στο υδάτινο οικοσύστημα, προερχόμενοι κυρίως από το γαστρεντερικό σωλήνα του ανθρώπου και των θερμόαιμων ζώων που δεν είναι παθογόνοι από μόνοι τους, αλλά η παρουσία τους επισημαίνει ενδεχομένως την παρουσία ή τη δυνατότητα παρουσίας παθογόνων μικροοργανισμών. Η παρούσα μελέτη χρηματοδοτήθηκε από την Εταιρεία Ύδρευσης-Αποχέτευσης Θεσσαλονίκης και σκοπό της είχε μεταξύ των άλλων και την παρακολούθηση της μικροβιολογικής ποιότητας του θαλασσίου περιβάλλοντος του όρμου και κόλπου της Θεσσαλονίκης, με μηνιαίες δειγματοληψίες, ενόψει της ολοκλήρωσης και λειτουργίας των εγκαταστάσεων βιολογικής επεξεργασίας των λυμάτων στο Γαλλικό ποταμό και άλλων μικρότερων έργων. Τα συμπεράσματα της μελέτης αυτής είναι χρήσιμα για την Κατηγορία GI (Πολύ καθαρή θάλασσα) Σημείο όπου τα νερά κολύμβησης πληρούν τις Επιθυμητές (G) και τις Υποχρεωτικές (I) τιμές της Οδηγίας 76/16/ ΕΟΚ Κατηγορία EI (Καθαρή θάλασσα) Σημείο όπου τα νερά κολύμβησης πληρούν τις Υποχρεωτικές (I) τιμές της Οδηγίας 76/16/ΕΟΚ κατανόηση της επάρκειας του συστήματος του βιολογικού καθαρισμού της περιοχής. Υλικa και μeθοδοι Έγιναν 19 μηνιαίες δειγματοληψίες από τον Φεβρουάριο του 2 έως τον Φεβρουάριο 22 σε 1 σταθμούς(βλέπε Χάρτη). Οι σταθμοί ήταν οι εξής: ΤΡ2, ΤΡ5, DA3, TP8, TP1, TP11, TP13, TP16, TP18 και NM1. Στη συνέχεια, κατόπιν επιθυμίας της ΕΥΑΘ έγιναν 1 ακόμη δειγματοληψίες από τον Ιούλιο του 24 έως τον Ιούνιο του 25 στους σταθμούς ΤΡ2, ΤΡ5, DA3, ΤΡ7, ΤΡ8, TP1, TP16 και ΝΜ1. Πάρθηκαν δείγματα νερού από την ( 1 μέτρο από την ) κυρίως. Σε ορισμένους σταθμούς πάρθηκαν δείγματα νερού τόσο από την όσο και από τον πυθμένα, για να γίνει σύγκριση των μικροβιακών παραμέτρων κατά μήκος της στήλης του θαλασσινού νερού. Τα δείγματα του νερού συλλέχθηκαν σε αποστειρωμένες φιάλες, συντηρήθηκαν σε ψύξη μέχρι την μεταφορά και ανάλυσή τους στο μικροβιολογικό εργαστήριο, σε χρόνο μικρότερο των 24 ωρών από την ώρα συλλογής τους. Στα δείγματα αυτά μετρήθηκαν τα ολικά κολοβακτηριοειδή, οι κοπρανώδεις στρεπτόκοκκοι και η Ε.coli( ο κυριότερος αντιπρόσωπος των κοπρανωδών κολοβακτηριοειδών) με την μέθοδο της διήθησης 1 θαλασσινού νερού ή αραιώσεων ανάλογα με το επίπεδο ρύπανσης. Η μεμβράνη τοποθετήθηκε στην ειδι- Πίνακας 1: Κατηγορίες νερών κολύμβησης ανάλογα με την μικροβιολογική ποιότητα του θαλασσινού νερού. Κατηγορία OC (Καλό είναι να αποφεύγεται η κολύμβηση) Σημείο όπου τα νερά κολύμβησης περιστασιακά δεν πληρούν τις (G) και / ή (I) τιμές της Οδηγίας 76/16/ΕΟΚ Κατηγορία NC (Απαγορεύεται η κολύμβηση) Σημείο όπου τα νερά κολύμβησης δεν πληρούν τις (G) και (I) τιμές της Οδηγίας 76/16/ΕΟΚ.

3 8ο Πανελλήνιο Συμποσιο Ωκεανογραφίας & Αλιείας 81 Σταθμός ΤΡ1 Σχήμα 1 Σταθμός DA3 Σχήμα Φεβ Ιουλ- Νοε- Ιουν-1 Νοε-1 Αύγ-4 Φεβ-5 Σταθμός ΤΡ2 κολοβακτηριοειδή/ 1 E.coli/1 Κοπρ. Στρεπτόκοκκοι/1 Φεβ- Μαϊ- Ιουλ- Σεπ- Νοε- Φεβ-1 Ιουν-1 Σεπ-1 Νοε-1 Φεβ-2 Αύγ-4 Οκτ-4 Φεβ-5 Απρ-5 Ιούν-5 Σταθμός ΤΡ Φεβ- Μαϊ- Σεπ- Νοε- Φεβ-1 Ιουν-1 Σεπ-1 Ιούλ-4 Σεπ-4 Νοε-4 Μαρ-5 Μάιος5 κολοβακτηρι οειδή/1 E.coli/1 Κοπρ. Στρεπτόκοκκ οι/1 Σχήμα 3 Σταθμός ΤΡ16 Σχήμα 4 κολοβακτ ηριοειδή/1 E.coli/1 Κοπρ. Στρεπτόκ οκκοι/ Φεβ- Ιουν- Σεπ- Φεβ-1 Ιουλ-1 Φεβ-2 Σεπ-4 Φεβ-5 Μάιος5 κολοβακτη ριοειδή/1 E.coli/1 Κοπρ.στρε πτόκοκκοι/1 Σχήμα 5 Σταθμός ΤΡ7 πυθμένας Σχήμα Ιουλ 8-Απρ Σεπ-4 Οκτ-4 Νοε-4 Φεβ-5 Μαρ-5 Απρ-5 Μάιος5 Ιούν-5 TP5 Ολ.κολοβ./1 E.coli/1 Κοπρ.στρεπτ./ 1. Σχήμα 7 Ολ.κολοβακτ ηριοειδή/1 E.coli/ Ιούλ-4 Αύγ-4 Χάρτης Θερμαϊκού Κόλπου Σεπ-4 Οκτ-4 Νοε-4 Φεβ-5 Μαρ-5 Απρ-5 Μάιος5 Ιούν-5 DA3 TP7 TP1 TP3 Ολ.κολοβ. /1 E.coli/1 Κοπρ.στρ επτ./1. TP6 TP2 TP4 TP8 TP9 TP1 TP11 TP12 TP13 TP14 DA1 TP5 TP1A 5 Ιούλ-4 Αύγ-4 Σεπ-4 Οκτ-4 Νοε-4 Φεβ-5 Μαρ-5 Απρ-5 Μάιος5 Ιούν-5 Κοπρ.στρεπτ όκοκκοι/1. TP22A TP22 TP24 TP19 TP16 TP2 TP18 NM1 Σχήματα 1-7: Αριθμός ολικών κολοβακτηριοειδών, E.coli και κοπρανωδών στρεπτόκοκκων ανά 1 θαλασσινού νερού στους σταθμούς επιφανείας ΤΡ1, DΑ3, ΤΡ2, ΤΡ5,ΤΡ7, ΤΡ16, και ΤΡ7 πυθμένα του Θερμαϊκού Κόλπου από τον Φεβρουάριο 2 έως τον Φεβρουάριο 22 και από Ιούλιο 24 έως τον Ιούνιο 25.

4 82 8ο Πανελλήνιο Συμποσιο Ωκεανογραφίας & Αλιείας Πίνακας 2.Σταθμοί που έδωσαν, περιστασιακά, τιμές που υπερβαίνουν τις υποχρεωτικές τιμές της κοινοτικής οδηγίας για τους κοπρανώδεις στρεπτόκοκκους. Αύγουστος 4 Φεβρουάριος 5 Μάρτιος 5 Μάιος 5 Ιούνιος 5 Ιούνιος5 Σταθμοί TP16 TP7 TP2 TP1 TP5 NM1 κολοβακτηριοειδή/ 1 E.coli/1 Κοπρανώδεις στρεπτόκοκκοι/ κών θρεπτικών υποστρωμάτων και ακολούθησε επώαση, προσμέτρηση των αποικιών και επιβεβαιωτική δοκιμή. Αποτελeσματα Παρατίθενται τα αποτελέσματα από τις μικροβιολογικές αναλύσεις στα βακτήρια δείκτες (ολικά κολοβακτηριοειδή, E.coli και κοπρανώδεις στρεπτόκοκκοι) στους κυριότερους σταθμούς. Συζητηση Για την μελέτη των επιπτώσεων στο περιβάλλον από την εκβολή των λυμάτων στη θάλασσα, οι παράμετροι που έχει σημασία να ελεγχθούν, είναι αυτές που καθορίζονται στην οδηγία 76/16/EOK που αφορά την ποιότητα των επιφανειακών νερών που προορίζονται για κολύμβηση (πίνακας 3). Στις δειγματοληψίες από 2 έως 22 σε κανένα σταθμό οι τιμές των ολικών κολοβακτηριοειδών, της E.coli και των κοπρανωδών στρεπτόκοκκων δεν ξεπέρασαν τις ανώτερες (υποχρεωτικές) τιμές που έχει θεσπίσει η Ε.Ο.Κ. για τα πρότυπα νερών κολύμβησης. Στις δειγματοληψίες από 24 έως 25, η παράμετρος των κοπρανωδών στρεπτόκοκκων ξεπέρασε σε μερικούς σταθμούς, περιστασιακά όμως, τις επιθυμητές τιμές της οδηγίας. Η παράμετρος των κοπρανωδών στρεπτόκοκκων είναι περισσότερο δείκτης καλής ποιότητας του νερού και λιγότερο δείκτης περιττωματικής μόλυνσης. Στο λιμάνι (σταθμός ΤΡ2) πέφτουν ανεπεξέργαστα απόβλητα και γι αυτό τα λόγο παρουσιάζονται αυξημένες τιμές E.coli και κοπρανωδών στρεπτόκοκκων. Στον σταθμό ΤΡ16 όπου εκβάλλει ο Αξιός, δεν υπάρχει βιολογικός καθαρισμός σ αυτό το σημείο και οι κατά καιρούς παρατηρούμενες αυξημένες τιμές E.coli και κοπρανωδών στρεπτόκοκκων είναι αναμενόμενες. Ο σταθμός ΝΜ1 είναι βιολογικός σταθμός επεξεργασίας λυμάτων τουριστικών περιοχών. Ο σταθμός ΤΡ1 δίνει ορισμένες φορές αυξημένες τιμές στους βακτηριακούς δείκτες λόγω ύπαρξης ρευμάτων. Οι σταθμοί ΤΡ5 και ΝΜ1 εμφανίζουν στην τελευταία δειγματοληψία αυξημένη την τιμή των κοπρανωδών στρεπτόκοκκων χωρίς να παρουσιάζουν αύξηση στις υπόλοιπες παραμέτρους «δείκτες». Αυτό συμβαίνει πιθανόν γιατί οι κοπρανώδεις στρεπτόκοκκοι είναι πιο ανθε-

5 8ο Πανελλήνιο Συμποσιο Ωκεανογραφίας & Αλιείας 83 Πίνακας 3.Παράμετροι που ελέγχονται για τον καθορισμό της ποιότητας των επιφανειακών νερών που προορίζονται για κολύμβηση σύμφωνα με την οδηγία 76/16/EOK Επιθυμητή τιμή G Ανώτερη τιμή I Ολ. Κολοβακτηριοειδή N/1 5 1 Κολοβακτ. κοπράνων N/1 1 2 Κοπραν. στρεπτόκοκκοι N/1 1 κτικοί στο θαλασσινό νερό συγκριτικά με τα κολοβακτηρίδια. Ο σταθμός DA3 που βρίσκεται μέσα στις μυδοκαλλιέργειες δεν παρουσίασε αυξημένες τιμές E.coli και κ.στρεπτόκοκκων, ένδειξη ότι η δραστηριότητα των συγκεκριμένων μυδοκαλλιεργειών δεν προκαλεί μικροβιακή ρύπανση που οφείλεται στην αύξηση των δύο συγκεκριμένων παραμέτρων. Τα συστήματα βιολογικού καθαρισμού των λυμάτων που λειτουργούν φαίνεται ότι έχουν βοηθήσει πολύ τις περιοχές στις οποίες λειτουργούν. Συμπeρασμα Στην παρούσα μελέτη ο Θερμαϊκός Κόλπος παρουσιάζει στις περισσότερες δειγματοληψίες τιμές μικροβιολογικών δεικτών εντός των υποχρεωτικών τιμών για τα νερά κολύμβησης. Περιστασιακά όμως σε μερικούς σταθμούς η τιμή των κοπρανωδών στρεπτόκοκκων υπερβαίνει τις ανώτερες τιμές που επιτρέπει η κοινοτική οδηγία, εμφανίζοντας μια όχι και τόσο καλή ποιότητα θαλασσινού νερού. Ο έλεγχος, η επέκταση των εγκαταστάσεων του βιολογικού καθαρισμού και η πρόληψη των ατυχημάτων θα βοηθήσουν στην επίλυση του προβλήματος αυτού. Βιβλιογραφiα Reece R.J. (199): 38 th Annual report to local Government Board, , Suppl. with rept of Med. Officer for , Appendix A, No 6, 9. Παπαπετροπούλου Μ. και Μαυρίδου Α.(1995): Μικροβιολογία του υδάτινου περιβάλλοντος. Εκδόσεις Π.Τραυλός-Ε.Κωσταράκη. ΑPHΑ (1989): Standard Methods for the Examination of Water and Wastewater, 16 th ed, Washington DC. UNEP/WHO (1994): Guidelines for health-related monitoring of coastal recreational and shellfish areas.

6