ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΤΩΝ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΜΑΖΩΝ ΤΟΥ ΚΟΛΠΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Transcript

1 ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΤΩΝ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΜΑΖΩΝ ΤΟΥ ΚΟΛΠΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Γιάννης N. Κρεστενίτης, Γιάννης Ανδρουλιδάκης & Κατερίνα Κομπιάδου Εργαστήριο Θαλάσσιας Τεχνικής & Θαλασσίων Έργων Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 541 Θεσσαλονίκη, , ΠΕΡΙΛΗΨΗ Ο κόλπος Θεσσαλονίκης είναι ένα θαλάσσιο οικοσύστημα σημαντικής σπουδαιότητας όχι μόνο περιβαλλοντικά, αλλά και λόγω των διάφορων κοινωνικοοικονομικών δραστηριοτήτων που λαμβάνουν χώρα στην περιοχή. Οι τέσσερις σημαντικοί ποταμοί Αξιός, Αλιάκμονας, Λουδίας και Γαλλικός, επιδρούν στα νερά του κόλπου υπό την έννοια της ποσότητας των εισερχομένων γλυκών νερών, των θρεπτικών ουσιών, των ιζημάτων και των βαριών μετάλλων στο θαλάσσιο περιβάλλον. Στα πλαίσια της εργασίας αυτής συγκεντρώθηκαν όλες οι μετρήσεις φυσικής ωκεανογραφίας (θερμοκρασίας και αλατότητας) που έχουν γίνει σε μια ομάδα 21 σταθμών από το 1993 μέχρι σήμερα. Με τη συσχέτιση όλων των μετρήσεων των φυσικών παραμέτρων γίνεται προσπάθεια να διερευνηθεί η εξέλιξη των εποχιακών κατανομών της θερμοκρασίας και της αλατότητας στο Κόλπο της Θεσσαλονίκης για το επιφανειακό στρώμα, το ενδιάμεσο στρώμα και το πυθμενικό θαλάσσιο στρώμα. Επίσης διερευνάται η επίδραση των μεταβολών των παροχών των ποταμών και των μεταβολών των βροχοπτώσεων στη διαμόρφωση των φυσικών χαρακτηριστικών (θερμοκρασία, αλατότητα) των υφάλμυρων νερών κυρίως της δυτικής περιοχής του κόλπου, που επηρεάζεται άμεσα από τις εκβολές των ποταμών. EVOLUTION OF THE WATER MASSES PHYSICAL CHARACTERISTICS OF THE GULF OF THESSALONIKI Y. N. Krestenitis, Y. Androulidakis & K. Kombiadou Laboratory of Maritime Engineering & Maritime Works, Department of Civil Engineering, Aristotle University of Thessaloniki, 541 Thessaloniki ABSTRACT The Gulf of Thessaloniki is a marine ecosystem of major importance not only environmentally, but also due to the various socioeconomic activities associated to the area. Four rivers (Aliakmonas, Loudias, Axios, Galikos) affect the region of the gulf discharging freshwater, nutrients, sediments and heavy metals to the aquatic environment. The physical characteristics of the water masses in the Thessaloniki Gulf are studied, using the in situ measurements, temperature and salinity (and the derived density), collected during 5 oceanographic surveys from 1993 until today, on the same grid of 21 sampling stations. The aim of this paper was the examination of the seasonal temperature and salinity evolution in the surface, middle and deeper layer. In addition, it is important to study the rivers run-off and the rainfall variability that influence the physical parameters especially in the south-western region of the gulf near the estuaries.

2 1. Εισαγωγή Ο κόλπος της Θεσσαλονίκης χαρακτηρίζεται από μια ήπια βαθυμετρία, η οποία σταδιακά αυξάνεται από τα μέτρα στο βορά μέχρι 1 μέτρα στο νότιο άκρο του κόλπου, όπου εμφανίζεται και μια απότομη κλίση του πυθμένα προς τις βαθιές περιοχές της λεκάνης των Σποράδων. Στην περιοχή εμφανίζονται μικρού μεγέθους παλίρροιες αλλά έντονοι εποχιακοί κύκλοι θέρμανσης, ανεμογενών δυνάμεων και εισροής γλυκού νερού. Οι κυριότερες πηγές εισροής γλυκού νερού είναι οι τρεις ποταμοί στην δυτική πλευρά του κόλπου με σημαντικότερα τα συστήματα των δέλτα του Αξιού και του Αλιάκμονα (Σχήμα 1)[1]. Ο Λουδίας έχει την μικρότερη παροχή, και συμβάλει στην εισροή γλυκού νερού κυρίως το καλοκαίρι, αποτέλεσμα της συλλογής των νερών των αρδεύσεων των γύρω γεωργικών εκτάσεων. Ο ολικός ρυθμός εισροής γλυκών νερών στον κόλπο εμφανίζει σημαντικές εποχιακές μεταβολές, όπου οι μέσες ημερήσιες τιμές κυμαίνονται από 550 κ.μ/δευτ. μέχρι 50 κ.μ/δευτ. Σημαντικός παράγοντας της εισροής γλυκών νερών είναι η ποσότητα του νερού των βροχοπτώσεων που καταλήγουν στην θάλασσα είτε με επιφανειακές και υπόγειες απορροές είτε απευθείας στην επιφάνεια της θάλασσας. Η θαλάσσια κυκλοφορία στον κόλπο Θεσσαλονίκης είναι κυρίως ανεμογενής και λόγω των πυκνομετρικών διαφορών που δημιουργούνται τόσο από τα υφάλμυρα νερά των εκβολών των ποταμών αλλά και τα πυκνότερα νερά του Αιγαίου. Παλιρροιακά ρεύματα σημαντικής έντασης εμφανίζονται μόνο στο στενό όριο ανταλλαγής μαζών μεταξύ κεντρικού και εξωτερικού κόλπου Θεσ/νίκης, στη θαλάσσια διατομή Μ. Εμβολο - εκβολές Αξιού. Η κυκλοφορία των νερών στον Κόλπο Θεσ/νίκης έχει άμεση επίδραση στην ποιότητα των νερών διότι καθορίζει το χρόνο παραμονής των ρύπων στον κόλπο. Η μελέτη των φυσικών χαρακτηριστικών των θαλασσίων μαζών, βασίστηκε στις μετρήσεις πεδίου της θερμοκρασίας και της αλατότητας (μετρήσεις CTD), κατά την διάρκεια 5 ωκεανογραφικών ερευνητικών περιόδων, σε συγκεκριμένο δείγμα σταθμών. Οι περίοδοι των μετρήσεων περιλαμβάνουν: (i) τις εποχιακές μετρήσεις της περιόδου [1], (ii) τις μηνιαίες μετρήσεις (διάρκειας 18 μηνών) της περιόδου [2], (iii) της μηνιαίες μετρήσεις του (διάρκειας 12 μηνών)[3], (iv) τις μηνιαίες μετρήσεις του (διάρκειας μηνών) [4] και τις εν ενεργεία μηνιαίες μετρήσεις της περιόδου (διάρκειας μηνών μέχρι σήμερα)[5] Θεσσαλονίκη Γεωγραφικό Πλάτος TPA TP TP TP19 TP16 TPTP17 DA3 TP11 TP14 TP18 TP12 NM1 TP08 TP07 TP01 DA1 TP03 TP02 TP05 TP04 TP06 TP09 TP13 TPA TP Γεωγραφικό Μήκος Σχήμα 1: Ο κόλπος της Θεσσαλονίκης και οι θέσεις των σταθμών παρατήρησης

3 2Ο Περιβαλλοντικό Συνέδριο Μακεδονίας 1. Εξέλιξη των φυσικών χαρακτηριστικών του Κόλπου Θεσσαλονίκης Στα σχήματα της θερμοκρασίας-αλατότητας (Τ-S) παρουσιάζονται για τους μήνες Μάρτιο, Απρίλιο και Αύγουστο οι μετρήσεις όλων των σταθμών για όλη την στήλη του νερού (με βήμα βάθους ίσο με 1 μέτρο). Για τον μήνα Μάρτιο παρατηρείται πως οι μάζες νερού παρουσιάζουν παρόμοια φυσικά χαρακτηριστικά ανεξαρτήτως της χρονιάς της παρατήρησης. Η ίδια παρατήρηση προκύπτει για όλη την περίοδο από τον Νοέμβριο έως τον Απρίλιο. Κατά το καλοκαίρι όμως, είναι φανερή μία μείωση της αλατότητας κατά το πέρασμα των χρόνων. Η αλατότητα ήταν υψηλότερη το καλοκαίρι του 1994 ενώ εμφανίζεται χαμηλότερη στις μετρήσεις του Έπειτα παρουσιάζεται μια αύξηση την περίοδο 00, ενώ οι μικρότερες τιμές όλης της περιόδου μελέτης εμφανίζονται στις μετρήσεις του 04. Aύγουστος Mάρτιος Θερμοκρασία [oc] Θερμοκρασία [oc] Αλατότητα [psu] Σχήμα 2: Διαγράμματα Τ-S για το σύνολο των σταθμών και για όλες τις περιόδους μετρήσεων Στην περίοδο του Μαρτίου του 05, εμφανίζονται πολύ μικρές επιφανειακές αλατότητες στην ομάδα των σταθμών που βρίσκεται στην δυτική πλευρά του κόλπου μπροστά από τις εκβολές των ποταμών Απρίλιος Αλιάκμονα, Λουδία και Αξιού. Παρόμοιες πολύ μικρές τιμές αλατότητας παρατηρούνται 1994 τον Απρίλιο του ίδιου χρόνου (σχήμα 3), οι οποίες αντιστοιχούν στα επιφανειακά στρώματα των σταθμών του εσωτερικού κυρίως Θερμαϊκού. Παρατηρείται μια μεταφορά του προφίλ των τιμών της 05 αλατότητας από τον νοτιοδυτικό κόλπο προς τα βόρεια. Χαρακτηριστικό μετεωρολογικό στοιχείο της περιόδου Μαρτίου-Απριλίου είναι η συχνή εμφάνιση ισχυρών νοτιάδων, όπως προκύπτουν από το προγνωστικό μοντέλο SKIRON του τμήματος Φυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών [6], γεγονός στο Σχήμα 3: Διάγραμμα Τ-S Απριλίου οποίο μπορεί να οφείλεται και η μεταφορά Θερμοκρασία [oc]

4 επιφανειακών υδάτινων μαζών προς τον εσωτερικό κόλπο. Ειδικά την προηγούμενη ημέρα της μέτρησης του Απριλίου του 05, για σχεδόν 18 ώρες έπνεαν νοτιοανατολικοί και νοτιοδυτικοί άνεμοι με ταχύτητες έως και 5 μέτρα ανά δευτερόλεπτο σε ύψος μέτρα από την επιφάνεια. Εκτός από τις παραπάνω αλλαγές στην αλατότητα δεν παρατηρήθηκαν άλλες αξιοσημείωτες μεταβολές Ιαν-93 Απρ-93 Ιουλ-93 Οκτ-93 Οκτ-94 Ιαν-95 Απρ-95 Ιουλ-95 Ιουλ-96 Οκτ-96 Ιαν-97 Απρ-97 Απρ-98 Ιουλ-98 Οκτ-98 Ιαν-99 Ιαν-00 Απρ-00 Ιουλ-00 Οκτ-00 Οκτ-01 Ιαν-02 Απρ-02 Ιουλ-02 Ιουλ-03 Οκτ-03 Ιαν-04 Απρ-04 Ιουλ-04 Απρ m 5-m -15m >15m Sm(d) Σχήμα 4: Μηνιαία εξέλιξη της μέσης αλατότητας του Κόλπου της Θεσσαλονίκης Στο σχήμα 4 παρουσιάζεται η μηνιαία εξέλιξη της μέσης αλατότητας (μέση αλατότητα όλης της στήλης του νερού ή ενός συγκεκριμένου θαλάσσιου στρώματος για όλους τους σταθμούς του κόλπου). Στα σχήματα 5 και 6, παρουσιάζονται οι μέσες αλατότητες της νοτιοδυτικού και του νοτιοανατολικού τμήματος του κόλπου, οι οποίες υπολογίσθηκαν από τα δεδομένα των σταθμών TP11, TP14, TP16, TP17, TP 19, TP, TP, TPA, TP14 και TPA, TP12, TP13, TP18, ΝΜ1 αντίστοιχα (σχήμα 1) m 5-m -15m >15m H 34 Δεκ-92 Μαρ-93 Μαϊ-93 Αυγ-93 Νοε-93 Σεπ-94 Δεκ-94 Μαρ-95 Μαϊ-95 Αυγ-95 Ιουν-96 Σεπ-96 Δεκ-96 Φεβ-97 Μαϊ-97 Μαρ-98 Ιουν-98 Σεπ-98 Νοε-98 Φεβ-99 Δεκ-99 Μαρ-00 Ιουν-00 Αυγ-00 Νοε-00 Σεπ-01 Δεκ-01 Μαρ-02 Μαϊ-02 Αυγ-02 Ιουν-03 Σεπ-03 Δεκ-03 Φεβ-04 Μαϊ-04 Αυγ-04 Μαρ-05 Ιουν-05 Σχήμα 5: Μηνιαία εξέλιξη της μέσης αλατότητας του νοτιοδυτικού τμήματος του κόλπου

5 m 5-m -15m >15m H 33.5 Δεκ-92 Μαρ-93 Μαϊ-93 Αυγ-93 Νοε-93 Σεπ-94 Δεκ-94 Μαρ-95 Μαϊ-95 Αυγ-95 Ιουν-96 Σεπ-96 Δεκ-96 Φεβ-97 Μαϊ-97 Μαρ-98 Ιουν-98 Σεπ-98 Νοε-98 Φεβ-99 Δεκ-99 Μαρ-00 Ιουν-00 Αυγ-00 Νοε-00 Σεπ-01 Δεκ-01 Μαρ-02 Μαϊ-02 Αυγ-02 Ιουν-03 Σεπ-03 Δεκ-03 Φεβ-04 Μαϊ-04 Αυγ-04 Μαρ-05 Ιουν-05 Σχήμα 6: Μηνιαία εξέλιξη της μέσης αλατότητας του νοτιοανατολικού τμήματος του κόλπου Παρατηρείται μείωση της αλατότητας από την περίοδο μέχρι την περίοδο , αύξηση κατά την περίοδο και νέα μείωση την πρόσφατη περίοδο Παράλληλα με τη διαχρονική εξέλιξη της αλατότητας μελετήθηκε και η εξέλιξη των βροχοπτώσεων στην περιοχή του κόλπου κατά την τελευταία δεκαετία. Στο σχήμα 7, παρατηρούνται οι σχετικές μηνιαίες μεταβολές των υψών βροχής για τις διετίες , και 00-01, όπως προέκυψαν από ημερήσιες μετρήσεις του μετεωρολογικού σταθμού που βρίσκεται μέσα στο χώρο του ΑΠΘ. Τα μικρότερα ύψη βροχής παρατηρούνται την διετία με εξαίρεση την περίοδο Μαρτίου-Ιουνίου. Για τους χειμερινούς μήνες, όπου εμφανίζονται και σημαντικότερες βροχοπτώσεις, παρατηρείται μια γενική αύξηση των βροχοπτώσεων από το 1992 μέχρι το 00, με μείωση την διετία και κατόπιν νέα αύξηση τα επόμενα χρόνια Μηνιαία ύψη βροχής (mm) JAN FEB MAR APR MAI JUN JUL AUG SEP OKT NOE DEC Σχήμα 7: Μηνιαία ύψη βροχής για τις διετίες , και 00-01

6 25 Θερμοκρασία [οc] m 5-m -15m >15m Tm(d) 5 Ιαν-93 Απρ-93 Ιουλ-93 Οκτ-93 Οκτ-94 Ιαν-95 Απρ-95 Ιουλ-95 Ιουλ-96 Οκτ-96 Ιαν-97 Απρ-97 Απρ-98 Ιουλ-98 Οκτ-98 Ιαν-99 Ιαν-00 Απρ-00 Ιουλ-00 Οκτ-00 Οκτ-01 Ιαν-02 Απρ-02 Ιουλ-02 Ιουλ-03 Οκτ-03 Ιαν-04 Απρ-04 Ιουλ-04 Απρ-05 Σχήμα 8: Μηνιαία εξέλιξη της μέσης θερμοκρασίας του Κόλπου της Θεσσαλονίκης Η μέση θερμοκρασία παρουσιάζει μια μικρή μείωση (μικρότερη των 0.5 ο C) σε όλες τις περιοχές του κόλπου, η οποία σχετίζεται κυρίως με μείωση της θερμοκρασίας στα βαθύτερα στρώματα (>15 μέτρων). Οι μικρότερες θερμοκρασίες όλης της περιόδου μελέτης εμφανίζονται τον Φεβρουάριο του 05. Στο σχήμα 9 (εσωτερικός Θερμαϊκός, βόρειο τμήμα), εμφανίζονται οι υψηλότερες θερμοκρασίες όλου του κόλπου, όπου μέχρι το 01, ακόμα και σε βάθη μεγαλύτερα των 15 μέτρων οι θερμοκρασία μπορούσε να ξεπεράσει τους 25 ο C. Συγκεκριμένα, τους Αύγουστους του 1993 και 1997 καθώς και τους Σεπτεμβρίους του 1994 και 01, όλα τα στρώματα τους εσωτερικού κόλπου εμφάνιζαν θερμοκρασίες μεγαλύτερες των 25 ο C. Παρόλα αυτά, στην τελευταία περίοδο των μετρήσεων (04-05), μόνο τον Ιούνιο του 04 η θερμοκρασία ξεπέρασε επιφανειακά τους 25 ο C. 25 Θερμοκρασία [ o C] m 5-m -15m >15m Τm(d) 5 Δεκ-92 Μαρ-93 Μαϊ-93 Αυγ-93 Νοε-93 Σεπ-94 Δεκ-94 Μαρ-95 Μαϊ-95 Αυγ-95 Ιουν-96 Σεπ-96 Δεκ-96 Φεβ-97 Μαϊ-97 Μαρ-98 Ιουν-98 Σεπ-98 Νοε-98 Φεβ-99 Δεκ-99 Μαρ-00 Ιουν-00 Αυγ-00 Νοε-00 Σεπ-01 Δεκ-01 Μαρ-02 Μαϊ-02 Αυγ-02 Ιουν-03 Σεπ-03 Δεκ-03 Φεβ-04 Μαϊ-04 Αυγ-04 Μαρ-05 Ιουν-05 Σχήμα 9: Μηνιαία εξέλιξη της μέσης θερμοκρασίας του εσωτερικού κόλπου της Θεσσαλονίκης (βόρειο τμήμα) 2. Αποτελέσματα Τους καλοκαιρινούς μήνες, και κυρίως στο επιφανειακό στρώμα των 0-5 μέτρων, παρατηρείται μία γενική μείωση της αλατότητας για όλους τους σταθμούς του κόλπου (σχήμα 4). Ειδικά, για την περίοδο του Μαΐου-Ιουνίου, από το 1993 μέχρι το 04, η

7 μεταβολή στις τιμές της αλατότητας του επιφανειακού στρώματος αγγίζει τα 2 psu. Στα βαθύτερα στρώματα, (>15 μέτρα) και κυρίως την χειμερινή περίοδο, οι μειώσεις των συγκεντρώσεων της αλατότητας κατά το πέρασμα των ετών είναι αρκετά μικρότερες, της τάξης των psu. Την διετία 00-01, παρατηρείται μια διαφοροποίηση στην μεταβολή των τιμών της αλατότητας. Σε αυτή την υποπερίοδο παρουσιάστηκαν μερικές από τις πιο υψηλές χειμερινές τιμές όλης της περιόδου μελέτης (π.χ. το Φεβρουάριο του 02, η μέση αλατότητα είναι 38.2 psu). Τα επόμενα χρόνια, η μείωση συνεχίστηκε και τουλάχιστον στην επιφάνεια, ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες, παρατηρήθηκαν η χαμηλότερες τιμές όλης της περιόδου μελέτης (τον Ιούνιο του 04, η επιφανειακή αλατότητα έφθασε τα 33.8 psu). Οι χαμηλότερες τιμές μέσης αλατότητας για όλη την στήλη νερού μετρήθηκαν κατά την διάρκεια των μετρήσεων του Ιούνιο του 04. Στην νοτιοδυτική περιοχή του κόλπου, κοντά στις εκβολές του Αλιάκμονα, του Αξιού και του Λουδία, η μέση αλατότητα της περιοχής κατά την διάρκεια του καλοκαιριού, για όλη την στήλη του νερού εμφανίζει την χαμηλότερη τιμή της περιόδου μελέτης (σχήμα 5, το 04. (π.χ. τον Ιούνιο του 1994 η μέση αλατότητα είναι S m =37.3 psu S m =36.8 psu). Από το 1994 μέχρι το 04, οι τιμές της μέσης επιφανειακής αλατότητας παρουσιάζουν σημαντική μείωση μέχρι και 3.5 psu (π.χ. τον Ιούνιο του 1994, η αλατότητα είναι η S surf = 36.9 psu και τον Ιούνιο του 04, είναι S surf = 33.6 psu). Και στην περιοχή αυτή, τον Ιούνιο του 04 εμφανίζεται η μικρότερη μέση επιφανειακή αλατότητα όλης της περιόδου μελέτης. Το 01, παρατηρήθηκαν ιδιαίτερα υψηλές τιμές (κοντά στα επίπεδα του 1997), κυρίως την χειμερινή περίοδο, όπου και εμφανίσθηκαν και οι υψηλότερες τιμές όλης της περιόδου (~38.0 psu). Οι επιφανειακές καλοκαιρινές τιμές πυκνότητας (δεν εμφανίζονται εδώ) του νοτιοδυτικού τμήματος του κόλπου, παρουσιάζουν αξιοσημείωτη μείωση την τελευταία δεκαετία με αποτέλεσμα το 04, να εμφανίζονται οι χαμηλότερες τιμές όλης της περιόδου μελέτης (τον Ιούνιο του 04, η επιφανειακή μέση πυκνότητα ήταν ρ surf =.5 kg/m 3 και τον Ιούλιο του ίδιου χρόνου ήταν ρ surf =.2 kg/m 3 ). Επίσης, για το τέλος του φθινοπώρου, η μείωση της επιφανειακής πυκνότητας είναι εξίσου σημαντική, από 27.0 kg/m 3 τον Νοέμβριο του 1994 μειώθηκε σε 25.3 kg/m 3 τον Νοέμβριο του 04. Οι ανοιξιάτικες και οι χειμερινές τιμές δεν εμφανίζουν σημαντικές μεταβολές. Στο νοτιοανατολικό τμήμα του κόλπου, απέναντι από τις εκβολές των ποταμών, η μέση πυκνότητα σε όλο την στήλη νερού τους καλοκαιρινούς μήνες παρουσιάζει μια μικρού μεγέθους μείωση, η οποία σχετίζεται με την μείωση των επιφανειακών τιμών. Ταυτόχρονα, η αλατότητα σε βάθη μεγαλύτερα των 15 μέτρων αυξάνεται συνεχώς από 1997 και κυρίως τα τελευταία 5 χρόνια οι τιμές της αλατότητας είναι ιδιαίτερα υψηλές (>38 psu, των χειμώνα). Από την περιοχή αυτή εισρέουν σημαντικές ποσότητες υδάτινων μαζών από τα βαθιά νερά του Αιγαίου. Αυτά, τα υψηλής αλατότητας νερά συμβάλλουν σημαντικά στην αύξηση της αλατότητας και της πυκνότητας των βαθύτερων στρωμάτων της περιοχής αυτής του κόλπου. Επιφανειακά, οι τιμές της αλατότητας παραμένουν σε χαμηλά επίπεδα, επηρεαζόμενες από την ανάμιξη των υδάτινων μαζών που προέρχονται από την δυτική περιοχή του κόλπου. Η επίδραση αυτή είναι εμφανής, όχι μόνο από τις τιμές της αλατότητας αλλά και από της τιμές της μέσης πυκνότητας των επιφανειακών στρωμάτων, κυρίως κατά την διάρκεια του καλοκαιριού (π.χ. τον Ιούλιο του 1995 η πυκνότητα είναι ρ surf = 23.8 kg/m 3, τον Ιούλιο του 1998 ρ surf =.5 kg/m 3 και τον Ιούλιο του 04, ρ surf =.0 kg/m 3. Την περίοδο του εμφανίζεται μια διαφοροποίηση στην γενική μείωση των τιμών της αλατότητας, όπου οι μέσες επιφανειακές αλατότητες και πυκνότητες είναι σημαντικά υψηλότερες από τις αντίστοιχες των υπόλοιπων υποπεριόδων (π.χ. τους Ιουλίους του 00 και του 01 η επιφανειακή πυκνότητα είναι ρ surf =.6 kg/m 3 και ρ surf =.7 kg/m 3, αντίστοιχα). Ταυτόχρονα, στο σχήμα 7 παρατηρείται μία μείωση των ρυθμών βροχόπτωσης στην περιοχή μελέτης για την περίοδο του 00-01, η οποία πιθανόν να επηρεάζει την κατανομή της αλατότητας και συνεπώς και της πυκνότητας.

8 3. Συμπεράσματα Τα φυσικά ωκεανογραφικά αποτελέσματα (Τ, S και ρ) τα οποία προέκυψαν από τις μελέτες παρατήρησης που περιγράφηκαν στην προηγούμενη ενότητα, παρουσιάζουν την εποχιακή διακύμανση των χαρακτηριστικών των υδάτινων μαζών. Ειδικά η αλατότητα, εκτός από το εποχιακό της κύκλο, ο οποίος είναι εμφανής και στις 5 υποπεριόδους μελέτης, παρουσιάζει σημαντική μείωση κατά την διάρκεια των τελευταίων 13 χρόνων. Παρότι, εμφανίζεται αύξηση των τιμών κατά την τέταρτη υποπερίοδο (00-01) οι τιμές παραμένουν μικρότερες από αυτές τις περιόδου Οι μεταβολές αυτές επηρεάζονται άμεσα από τις εκροές των ποταμών καθώς και από τις ποσότητες του βρόχινου νερού που καταλήγει στην θάλασσα είτε άμεσα είτε έμμεσα, όπως παρατηρείται και στα βροχομετρικά δεδομένα του μετεωρολογικού σταθμού του ΑΠΘ. Δυστυχώς, οι παροχές των ποταμών δεν είναι διαθέσιμες έτσι ώστε να μελετηθούν σε σχέση με τις τιμές της αλατότητας. Οι εποχιακές μεταβολές της αλατότητας και της πυκνότητας βρίσκονται σε συμφωνία με τα δεδομένα της βαροκλινικής θαλάσσιας κυκλοφορίας που ισχύουν για τον κόλπο της Θεσσαλονίκης [2], [7]. Η σχέση αυτή παρατηρείται κατά την περίοδο των χαμηλών θερμοκρασιών (χειμώνας-άνοιξη), όπου η εκροή των ποταμών είναι υψηλή, χαμηλής αλατότητας νερό επικρατεί στην δυτική περιοχή του κόλπου ρέοντας ταυτόχρονα προς τα νότια, ενώ τα ενδιάμεσα νερά μεταφέρονται προς το βορά και τα πολύ βαθιά πυκνά νερά του εσωτερικού κόλπου μεταφέρονται και αυτά προς τον νότο. Επίσης, ένας δεύτερος τύπος κυκλοφορίας διαφαίνεται και κατά την καλοκαιρινή περίοδο, όπου χαμηλής αλατότητας νερά περιορίζονται στην μακρινή δυτική περιοχή, όπου οι παροχές των ποταμών είναι χαμηλές εμφανίζοντας μία αριστερόστροφη κυκλοφορία στην κεντρική περιοχή του κόλπου. Στην περίπτωση εμφάνισης καλοκαιρινών συνθηκών με υψηλές παροχές ποταμών, ο δεύτερος τύπος κυκλοφορίας πλησιάζει την μορφή του πρώτου τύπου. Βιβλιογραφία. 1. Balopoulos, E.T., Friligos, N.C. (1993) Water circulation and eutrophication in the north-western Aegean Sea: Thermaikos Gulf, Journal of Environmental Science and Health, A (6), Hyder P., Simpson J. H., Christopoulos S. and Krestenitis Y. (02) The seasonal cycles of stratification and circulation in the Thermaikos Gulf Region Of Freshwater Influence (ROFI), north-west Aegean, Continental Shelf Research (02) NCMR (1998) Monitoring of the quality of the marine environment of the gulf of Thessaloniki for 1997, Intermediary Report (in greek). 4. NCMR (03) Monitoring of the quality of the marine environment of the gulf of Thessaloniki (Thermaikos 00), Final Technical Report (in greek). 5. HCMR (04) Monitoring of the quality of the marine environment of the gulf of Thessaloniki, Intermediary Report (in greek). 6. Kallos G., Kotroni V. and Lagouvardos K.,(1997) The Regional Weather Forecastng System SKIRON: Αn overview, Proceeding of the Symposium on the Regional Weather Prediction on Parallel Computer Environments, pp Krestenitis Y. N., Valioulis I. A., Christopoulos S. P. and Hyder P. (1998), The rivers influence on the seasonal coastal circulation of the Thermaikos Gulf, MEDCOAST 97, Proc. 3 rd Int. Conf. on the Mediterranean Coastal Environment, ed. Erdal Ozham, Vol. 2, pp