ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝ/ΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ:ΝΟΠΕ ΤΜΗΜΑ:ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ:ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ:ΑΤΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΕΞΑΜΗΝΟ:Δ

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝ/ΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ:ΝΟΠΕ ΤΜΗΜΑ:ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ:ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ:ΑΤΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΕΞΑΜΗΝΟ:Δ ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: <<Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ>> ΟΝΟΜΑ:ΕΛΛΗ ΓΙΑΝΝΑΚΗ Α.Μ.: ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ:κος ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΠΡΟΛΟΓΟΣ 1

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ:ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ σελ.4-5 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ:ΤΑ ΔΙΚΑΣΤΙΚΑ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟΥ Α)Αρχή έννομης προστασίας σελ. 5-6 Β)Αρχή της δίκαιης διεξαγωγής της δίκης σελ. 6 Γ)Αρχή της αυτεπάγγελτης διεξαγωγής της δίκης σελ 6-7 Δ)Αρχή του προσήκοντος βαθμού υπονοιών σελ. 7 Ε)Αρχή της κατ αντιδικίαν διεξαγωγής της δίκης σελ.7 ΣΤ)Αρχή της δικαστικής βοήθειας σελ.7-8 Ζ)Αρχή της αναλογικότητας σελ. 8 Η)Αρχή της επιτάχυνσης της ποινικής δίκηςσελ.8 Θ)Αρχή της ισότητας των όπλων σελ.9-10 Ι)Αρχή της αιτιολόγησης σελ.9 ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ: Ο ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟΣ ΩΣ ΔΙΑΔΙΚΟΣ σελ Α)Προδικασία σελ.11 Νόμιμος δικαστής σελ.11 Καταδίωξη σελ

3 Σύλληψη σελ.12 Βασικές αρχές της δίκης στο ακροατήριο σελ.12 ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ: ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟΥ Α)Τεκμήριο αθωότητας Έννοια σελ.12 Προυποθέσεις σελ.13 Β)Το δικαίωμα ακρόασης: Το δικαίωμα πληροφόρησης σελ Προετοιμασία υπεράσπισης σελ.16 Παρουσία του κατηγορουμένου σελ Δικαίωμα σιωπής και μη αυτοενοχοποίησης του κατηγορουμένου σελ.17 Δημοσίευση των αποφάσεων των ποινικών δικαστηρίων σελ Δικαίωμα εφέσεως σελ.18 Απαγόρευση εκδίκασης υπόθεσης εφόσον υπάρχει απαλλαγή ή καταδίκη σελ.18 ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ: ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ σελ ΕΠΙΛΟΓΟΣ σελ

4 ΠΕΡΙΛΗΨΗ(ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΑΓΓΛΙΚΑ) σελ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ σελ.22 ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Είναι η δράση των οργάνων της προανάκρισης, της ανάκρισης, της εισαγγελίας και του δικαστηρίου για την κάταρξη, την εξακρίβωση καθώς και την επίλυση των ποινικών υποθέσεων,η διεξαγόμενη κατά την τάξη την καθιερωμένη από το ποινικό δικονομικό δίκαιο το οποίο διαγράφει τα μέσα και τους τρόπους της. Η συγκεκριμένη διαδικασία πραγματώνεται από τα αρμόδια όργανα, που ο νόμος τους επιβάλλει αντίστοιχες λειτουργίες μέσα σε ένα σύστημα έννομων σχέσεων που περικλείουν τις εγγυήσεις των συνταγματικών δικαιωμάτων και των νόμιμων συμφερόντων, των όσων μετέχουν στη διαδικασία. Όλες οι διαδικαστικές πράξεις διενεργούνται σύμφωνα με τον κατά τον νόμο νόμιμο τύπο. Παράλληλα η ποινική διαδικασία απαρτίζεται 4

5 από ορισμένα διαδοχικά στάδια που το καθένα περικλείει τον έλεγχο του προηγούμενου :η κάταρξη της ποινικής υπόθεσης,η προανάκριση, η ανάκριση, η παραπομπή στο ακροατήριο, η δικαστική διάγνωση,η αναιρετική διαδικασία καθώς και η εκτέλεση της απόφασης. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε ότι η δικαιοσύνη βρίσκεται ανάμεσα στην ελευ8ερία και την καταστολή η οποία εκδηλώνεται μέσω θεμελιωδών δικαιωμάτων ενώ συγχρόνως βρίσκεται και το δικαίωμα της άμυνας της πολιτείας. Από ότι κατανοούμε δηλαδή επιχειρείται η συμφιλίωση και των δύο συμφερόντων μέσα από συγκεκριμένα μέτρα έτσι ώστε να εξισορροπηστούν τα ανωτέρω συμφέροντα. Για αυτό το λόγο υπάρχουν συγκεκριμένες διατάξεις για την προστασία του κατηγορουμένου. ΤΑ ΔΙΚΑΣΤΙΚΑ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟΥ Α) ΑΡΧΗ ΕΝΝΟΜΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Στο άρθρο 20 του Συντάγματος κατοχυρώνεται η δικαστική προστασία και υπεύθυνα για την παροχή της είναι τα δικαστήρια. Σύμφωνα με το Σύνταγμα για κάθε υπόθεση πρέπει να υπάρχει και το αρμόδιο δικαστήριο. Με την έννοια αυτή η αρχή ανήκει στις βάσεις του συστήματος συγκρότησης των δικαστηρίων. Το δικονομικό περιεχόμενο της αρχής ανήκει άλλωστε στο περιεχόμενο του κράτους δικαίου. Ως αμυντικό δικαίωμα είναι απόλυτο και στρέφεται κατά παντός.αυτό σημαίνει ότι στρέφεται κατά του κράτους και αντικρούει κάθε κρατική παρεμπόδιση. 5

6 Παράλληλα ως προστατευτικό δικαίωμα στρέφεται προς το κράτος. Καταρχάς στρέφεται προς τον κοινό νομοθέτη τον οποίο και υποχρεώνει να ορίζει αρμόδια δικαστήρια για κάθε υπόθεση. Συγχρόνως το συγκεκριμένο δικαίωμα έχει και διασφαλιστικό περιεχόμενο. Αυτό σημαίνει ότι συνάγεται μη αγώγιμη υποχρέωση του κράτους να ιδρύει και να διατηρεί τα απαραίτητα δικαστήρια, ώστε να είναι δυνατή η πραγματοποίηση της δικαστικής προστασίας. Β)ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΗΣ ΔΙΕΞΑΓΩΓΗΣ ΤΗΣ ΔΙΚΗΣ Από την αρχή του σεβασμού και της προστασίας της αξίας του ανθρώπου απορρέει κατά βάση η αρχή της δίκαιης δίκης η οποία κατοχυρώνεται με τη διάταξη του άρθρου 6 παρ.1 εδ.α ΕΣΔΑ, σύμφωνα με την οποία κάθε πρόσωπο <<έχει δικαίωμα όπως η υπόθεσις του δικαστεί δικαίως>> όσο και με την διάταξη του άρθρου 14 παρ.1 ΔΣΑΠΔ και αποτελεί εσωτερικό δίκαιο με αυξημένη τυπική ισχύ, άρθρο 28 παρ.1 Σ/1975 αφ οτου κυρώθηκε με το ΝΔ53/1974. Πιο συγκεκριμένα δίκαιη δίκη θεωρείται εκείνη που διεξάγεται με την τήρηση όλων των δικαιωμάτων και των διατάξεων που προβλέπονται στο Σύνταγμα. Ακόμη θεωρείται εκείνη που εξασφαλίζει την πλήρη και αποτελεσματική υπεράσπιση των διαδίκων. Γενικότερα η παραπάνω αρχή έχει την έννοια της δυνατότητας για ίση ευκαιρία του κάθε διαδίκου να αναπτύξει ελεύθερα τις απόψεις του. Γ) ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΑΥΤΕΠΑΓΓΕΛΤΗΣ ΔΙΕΞΑΓΩΓΗΣ ΤΗΣ ΔΙΚΗΣ 6

7 Από την αρχή της αναζήτησης της ουσιαστικής αλήθειας απορρέει η παραπάνω αρχή. Αυτό σημαίνει ότι η διεξαγωγή της δίκης σε όλα τα στάδια της ανατίθεται σε δημόσιους φορείς της ποινικής λειτουργίας και ειδικά στον εισαγγελέα, στον ανακριτή, στα δικαστικά συμβούλια, στο διεθύνοντα της συζήτησης και το δικαστήριο. Δ) ΑΡΧΗ ΤΟΥ<< ΠΡΟΣΗΚΟΝΤΟΣ ΒΑΘΜΟΥ ΥΠΟΝΟΙΩΝ Η ΙΣΧΥΟΣ ΤΩΝ ΕΝΔΕΙΞΕΩΝ>> Για την άσκηση ποινικής δίωξης χρειάζονται να προκύπτουν επαρκείς ενδείξεις (άρθρο 43 παρ.1) ενώ για την παραπομπή του στο ακροατήριο να υπάρχουν ενδείξεις (άρθρο 245 και 313) ή για την επιβολή περιοριστικών μέτρων ή προσωρινής κράτησης σοβαρές ενδείξεις ενοχής (άρθρο 282 παρ. 1,3). Ε) ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΚΑΤ ΑΝΤΙΔΙΚΙΑ ΔΙΕΞΑΓΩΓΗΣ ΤΗΣ ΔΙΚΗΣ Σύμφωνα με την παραπάνω αρχή αντιπαρατίθεται ενώπιον του δικαστή η κατηγορία από την μια πλευρά και η υπεράσπιση από την άλλη και πρέπει ο δικαστής να αποκτήσει πλήρη εικόνα της υπόθεσης. Στο Ελληνικό Ποινικό Δικονομικό σύστημα δεν γίνεται λόγος για αντιδικία μεταξύ του εισαγγελέα και του κατηγορουμένου. Η ειδοποιός διαφορά της θέσης του εισαγγελέα συνίσταται στο ότι είναι, και πρέπει να είναι, υπεράνω των ατομικών συμφερόντων. ΣΤ) ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΔΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΒΟΗΘΕΙΑΣ 7

8 Η παραπάνω αρχή απορρέει από την αρχή της δίκαιης δίκης και είναι η υποχρέωση των οργάνων της δικαιοσύνης να παρέχουν στους διαδίκους βοήθεια υπό την μορφή καθοδήγησης κατά την ενέργεια διαδικαστικών πράξεων ή υπόμνησης των δικονομικών προθεσμιών και των συνεπειών τους ή γενικά επισήμανσης των δικαιωμάτων τους.(άρθρο 174 παρ.2) Ζ) ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΑΝΑΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑΣ Άρθρο 25 παρ.1 εδ.δ Σύνταγμα. Σύμφωνα με την ανωτέρω συνταγματική διάταξη οι κάθε είδους περιορισμοί που μπορούν κατά το Σύνταγμα να επιβληθούν στα δικαιώματα του ανθρώπου ως ατόμου και ως μέλους της κοινωνίας, πρέπει να προβλέπονται είτε απευθείας από το Σύνταγμα είτε από το νόμο εφόσον υπάρχει επιφύλαξη υπέρ αυτού. Η) ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΑΧΥΝΣΗΣ ΤΗΣ ΠΟΙΝΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ Άρθρο 6 παρ.1 εδ. α της Ευρωπαικής Σύμβασης Διακαιωμάτων του Ανθρώπου Η ποινική δίκη είναι μια σειρά πράξεων και συχνά προστίθεται στον εν λόγω χαρακτηρισμό ένας χρονικός προσδιορισμός. Αυτό όμως που προέχει είναι το στοιχείο του χρόνου δηλαδή τα χρονικά διαστήματα τα οποία πρέπει να μεσολαβούν μεταξύ των διαδικαστικών πράξεων ή να προσδιορίζουν την διαρκειά τους. Ας μην ξεχνάμε όμως ότι η ταχεία διεξαγωγή της δίκης μπορεί να οδηγήσει σε μείωση ή και αποδυνάμωση της υπεράσπισης του κατηγορουμένου. 8

9 Άρθρο 93 παρ. 2 εδ.2 Σύνταγμα ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗΣ Κάθε δικαστική απόφαση πρέπει να είναι ειδικώς και εμπεριστατωμένως αιτιολογημένη. Αυτή η αρχή συνδέεται με τον τρόπο διεξαγωγής της δίκης, την στάση των δικαστών κλπ.αν όλα αυτά έχουν προκατάληψη σε βάρος του κατηγορουμένου τότε θίγεται η γνησιότητα της δίκης και επομένως η απόφαση θα είναι άδικη για τον κατηγορούμενο. Με αυτό τον τρόπο επιδιώκεται η αντιμετώπιση τυχόν αυθαιρεσιών και για αυτό το λόγο στην τελευταία αναθεώρηση του 2001 προστέθηκε στην παρ.3 του άρθρου 93 συνταγματική διάταξη με την οποία προβλέπεται ότι ο νόμος που θα εκδοθεί ορίζει τις συνέπειες που επέρχονται και τις κυρώσεις που επιβάλλονται σε περίπτωση παραβίασης της αιτιολόγησης. ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΟΠΛΩΝ Η ισότητα αυτή αποτελεί ειδικότερη εφαρμογή στο χώρο της ποινικής δίκης και κατοχυρώνεται από το άρθρο Συντάγματος και διασφαλίζεται με μια σειρά διατάξεων στα άρθρα 99, , 309 παρ.2, 333 παρ.2, 358. Εφ όσον ο νόμος δεν ορίζει ρητά το μονόπλευρο ενός δικαιώματος συνάγεται πως το δικαίωμα αυτό ρο έχουν και οι άλλοι διάδικοι. Επιτρέπεται η μονόπλευρη παροχή ενός δικαιώματος μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις που πραγματικά επιβάλλεται από την φύση των πραγμάτων όπως πχ από την ανάγκη εξισορρόπησης της δυσχερούς θέσης του κατηγορουμένου. 9

10 Εδώ ανακύπτει πρόβλημα με τον εισαγγελέα διότι ο εισαγγελέας δεν είναι διάδικος και επομένως αντίδικος. Έτσι δεν εφαρμόζεται η αρχή αυτή λόγω της ιδιαίτερης θέσης του εισαγγελέα κυρίως στην προδικασία πχ δικαίωμα διενέργειας ερευνών σωματικών, κατοικιών, απαγόρευσης εξόδου η σύλληψης του κατηγορουμένου. Β ΜΕΡΟΣ Ο ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟΣ ΩΣ ΔΙΑΔΙΚΟΣ Κεντρικό πρόσωπο στην ποινική δίκη αποτελεί ο κατηγορούμενος γιατί χωρίς την ύπαρξη αυτού δεν είναι δυνατή η διεξαγωγή της επι ακροατηρίου διαδικασίας. Για αυτό τον λόγο ο κατηγορούμενος αποτελεί υποκείμενο της ποινικής διαδικασίας και επομένως είναι φορέας δικαιωμάτων. Στο άρθρο 2 παρ. 1 του συντάγματος απαγορεύεται ρητά η μεταχείριση οποιουδήποτε ανθρώπου ως αντικειμένου, να υποβάλλεται δηλαδή σε μέτρα δικονομικού καταναγκασμού. Ωστόσο είναι δυνατή η εξέταση του, μόνο εάν ο ίδιος το επιθυμεί, ώστε να δώσει εξηγήσεις για την πράξη για την όποια κατηγορείται. Έτσι προσδιορίζουμε τον κατηγορούμενο υποκείμενο της ποινικής διαδικασίας είτε ως ενεργητικό είτε ως παθητικό. Σύμφωνα με το άρθρο 72Κ. Ποίν. Δ η ιδιότητα του κατηγορουμένου προσδιορίζεται μόνο εφόσον υπάρχουν επαρκείς υπόνοιες ενοχής ή συμμετοχή σε αυτή. Ο ακριβής προσδιορισμός της ταυτότητας του κατηγορουμένου δημιουργεί πολλές φορές δυσχέρειες λόγω του αυξημένου πληθυσμού και των σύγχρονων μεθόδων των 10

11 εγκληματιών για την απόκρυψη της ταυτότητας τους. Ωστόσο με βάση το άρθρο 75 η αδυναμία βεβαίωσης ταυτότητας του κατηγορουμένου δεν εμποδίζει της πρόοδο της ποινικής δίωξης εφόσον αποδεικνύεται ότι ο ίδιος είναι εκείνος στον οποίο αποδίδεται η αξιόποινη πράξη. Για την διαδικασία που ακολουθείται σε αυτήν την περίπτωση τα άρθρα 77 και 79 παρέχουν όλες τις λεπτομέρειες. Στο στάδιο της προδικασίας: Α)ΠΡΟΔΙΚΑΣΙΑ Γίνεται αναφορά στα όργανα τα οποία αναλαμβάνουν την διενέργεια της προδικασίας και στους όρους της διεξαγωγής της. Οι αποφάσεις που αφορούν δράστες εγκληματικών πράξεων, ενήλικες, ανήλικους, ψυχικά αρρώστους πρέπει να ανήκουν στη δικαιοδοσία δικαστικής αρχής και όχι σε οποιοδήποτε διοικητικό όργανο. Όσον αφορά την εξειδίκευση της δικαστικής αστυνομίας επιβάλλεται η συνεχής αναμόρφωση της έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η ομαλή διεξαγωγή της προανάκρισης Οι έρευνες και οι εξετάσεις διάφορης φύσης (ψυχιατρικές, ψυχολογικές) πρέπει να γίνονται συστηματικά και με βάσει τον νόμο. ΝΟΜΙΜΟΣ ΔΙΚΑΣΤΗΣ Ο δικαστής ο οποίος ορίζεται από τον νόμο για την εκδίκαση υποθέσεων κατά τον χρόνο έναρξης της εκκρεμοδικίας. Ο νομοθέτης αναγνωρίζει τον συγκεκριμένο δικαστή ως δικαστή κατά τόπο, καθ ύλη η με οποιοδήποτε άλλο κριτήριο. ΚΑΤΑΔΙΩΞΗ 11

12 Η έννοια αυτή αποτελείται από ενέργειες των κρατικών οργάνων που σκοπό έχουν τον εντοπισμό συγκεκριμένου προσώπου. Η καταδίωξη είναι το πρώτο στάδιο το οποίο οδηγεί στην σύλληψη και την φυλάκιση ατόμου ΣΥΛΛΗΨΗ Η υπαγωγή φυσικού προσώπου στην κρατική εξουσία. Σύμφωνα με τον νομοθέτη για να γίνει η σύλληψη πρέπει να ισχύουν οι παρακάτω προυποθέσεις: Δικαστικό ένταλμα με αιτιολόγηση Επίδοση κατά την στιγμή της σύλληψης Εξαίρεση τα αυτόφωρα εγκλήματα: άρθρο 6 Σύνταγμα Οι συνταγματικές εγγυήσεις : Προσαγωγή: Επιτάσσεται η γρήγορη προσαγωγή του κατηγορουμένου στο αρμόδιο δικαστικό όργανο έτσι ώστε να αποφεύγεται η επί μακρόν στέρηση της ελευθερίας του. ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΔΙΚΗΣ ΣΤΟ ΑΚΡΟΑΤΗΡΙΟ Δημοσιότητα :Ο καθένας μπορεί να έχει πρόσβαση στην αίθουσα του δικαστηρίου Προφορικότητα :Η διαδικασία στο ακροατήριο γίνεται προφορικά Αμεσότητα : Η ανάγκη άμεσης επαφής του δικαστηρίου με τον κατηγορούμενο ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟΥ Α) ΤΟ ΤΕΚΜΗΡΙΟ ΑΘΩΟΤΗΤΑΣ ΕΝΝΟΙΑ : Σύμφωνα με την άποψη του Α. Καρρά το τεκμήριο αθωότητας απορρέει από την διάταξη του 12

13 άρθρου 2 του συντάγματος που θεσπίζει την αρχή του σεβασμού και της προστασίας του ανθρώπου. Αυτό σημαίνει πως κάθε πρόσωπο το οποίο κατηγορείται για αδίκημα τεκμαίρεται ότι είναι αθώο μέχρι να αποδειχθεί το αντίθετο. Το συγκεκριμένο τεκμήριο αποτελεί μια από τις ελάχιστες εγγυήσεις υπέρ του ατόμου κατά του οποίου κινείται η ποινική διαδικασία. Για να είμαστε ακριβείς το τεκμήριο αθωότητας ισχύει όχι με την κήρυξη της ενοχής αλλά με τον σχηματισμό δικανικής πεποίθησης ως προς αυτή. Αν αυτή δεν διαμορφωθεί, τότε ο κατηγορούμενος οφείλει να αθωωθεί. ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ : Υποκείμενο υπέρ του οποίου αναγνωρίζεται το τεκμήριο Κατηγορία για διάπραξη του εγκλήματος Ιδιότητα του υποκειμένου ως κατηγορουμένου που ο όρος κατηγορούμενος είναι όρος δικονομικός. Στο ελληνικό Σύνταγμα δεν χρησιμοποιείται ο όρος κατηγορούμενος ενώ στον κώδικα ποινικής δικονομίας προσδιορίζεται η έννοια του. άρθρο 72. Με το τεκμήριο αθωότητας ο κατηγορούμενος αντιμετωπίζεται ως ύποπτος σε όλα τα στάδια της διαδικασίας. Έτσι : Kανείς δεν μπορεί να καταδικαστεί εάν δεν έχει τηρηθεί ο νόμος Καμία ποινή δεν μπορεί να επιβληθεί εφόσον η ενοχή δεν έχει απαγγελθεί όπως ορίζει ο νόμος Κανένας δεν υποχρεώνεται να αποδείξει την αθωότητα του Η αμφιβολία είναι πάντοτε υπέρ του κατηγορουμένου 13

14 Το τεκμήριο αυτό δεσμεύει πρώτα από όλα τους δικαστές αλλά και τα κρατικά πρόσωπα που παίρνουν μέρος στην ποινική διαδικασία. Β) ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΑΚΡΟΑΣΗΣ Το δικαίωμα ακρόασης απορρέει από την αρχή του σεβασμού και της προστασίας της αξίας του ανθρώπου Και συνίσταται αφενός στο δικαίωμα κάθε ανθρώπου να μπορεί να αναπτύξει ενώπιον των δικαστηρίων τις απόψεις του για τα δικαιώματα ή συμφέροντα του πριν από την έκδοση της αντίστοιχης δικαστικής απόφασης ή την ενέργεια οποιασδήποτε δικανικής πράξης και αφετέρου στην υποχρέωση των οργάνων απονομής δικαιοσύνης να παρέχουν και να εξασφαλίζουν τη δυνατότητα άσκησης του αντίστοιχου δικαιώματος. Το δικαίωμα ακρόασης έχει την έννοια ότι οι αποφάσεις των δικαστηρίων μπορούν να στηριχθούν μόνο σε πραγματικά γεγονότα και αποδείξεις ως προς τα οποία δόθηκε η δυνατότητα στον κατηγορούμενο να αναπτύξει τις απόψεις του. Συμπέρασμα των όσων αναφέρθηκαν στο δικαίωμα ακρόασης είναι ότι δίνονται στο διάδικο δικαιώματα τόσο στην προπαρασκευαστική διαδικασία όσο και στη βασική. ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟΥ Άρθρο 6 παρ.3 εδ.α ΣΔΑ Ο Κατηγορούμενος δικαιούται να γνωρίζει επακριβώς την αξιόποινη πράξη για την οποία καλείται να δικαστεί στο ακροατήριο του Ποινικού Δικαστηρίου, τόσο κατά το νομικό όσο και κατά το πραγματικό σκέλος καθώς και ορισμένα 14

15 στοιχεία της διαδικασίας.(δικαστήριο που θα τον δικάσει ημέρα,ώρα συνεδριάσεων κλπ). Η πληροφόρηση πρέπει να είναι λεπτομερής και να παρασχεθεί στον κατηγορούμενο σύμφωνα με το άρθρο 6 ΕΣΔΑ παρ.3 στ.α στην Βραχύτερη όσο το δυνατόν προθεσμία. Η Περιγραφή στο κλητήριο θέσπισμα πρέπει να έχει οριστικότερο, πιο κατασταλαγμένο και επομένως <<ακριβή>> χαρακτήρα από ότι στην παραγγελία για ανάκριση ή προανάκριση γιατί με την περιγραφή του κλητήριου θεσπίσματος-κατηγορητήριο-η πράξη θα υποβληθεί στην οριστική δοκιμασία του ακροατηρίου. Αξιοσημείωτη είναι όμως η επιταγή να παρασχεθεί η πληροφόρηση σε γλώσσα κατανοητή στον κατηγορούμενο. Το ΕΣΔΑ έκρινε ότι η απουσία γραπτής μετάφρασης του κατηγορητηρίου παραβιάζει το άρθρο 6 ΕΣΔΑ αν εξαιτίας της ο κατηγορούμενος δεν είχε επαρκή πληροφόρηση και έτσι εμποδίστηκε να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Πρέπει να γίνει δεκτό ότι απαιτείται οπωσδήποτε μετάφραση του κλητήριου θεσπίσματος αν ο κατηγορούμενος αγνοεί την ελληνική γλώσσα, έστω και αν αυτός παρέστη στην προδικασία με διερμηνέα. Παραλήψεις στο κλητήριο θέσπισμα αποτελούν λόγω ακυρότητας σύμφωνα με το άρθρο 321 παρ.4 Κ.Ποιν.Κ.,τον οποίο δικαιούται να προβάλλει. Τέλος ο κατηγορούμενος κατά άρθρο 326 παρ.1.κ.ποιν.δ. έχει δικαίωμα να γνωρίζει, πρίν από την έναρξη της διαδικασίας σε ακροατήριο, του μάρτυρες κατηγορίας που θα εξεταστούν σε αυτή. 15

16 Στο δικαίωμα πληροφόρησης του κατηγορουμένου σχετικά με κάθε στοιχεία της ποινικής δικογραφίας που θα εκδικαστεί ανάγεται η κατά άρθρο 325Κ.Ποιν.Δ.υποχρεωτική παραμονή των δικογραφιών και πειστηρίων κατά τις εργάσιμες ώρες στα αρμόδια γραφεία αφότου επιδόθηκε στον κατηγορούμενο το κλητήριο θέσπισμα ή η κλήση. Στο στάδιο αυτό δικαιούται ο κατηγορούμενος ή ο συνήγορός του να μελετά τη δικογραφία και να παίρνει αντίγραφα της για να ετοιμάζει την υπεράσπιση του. Τέλος εφόσον στο άρθρο 16 παρ.1 Κ.Ποιν.Δ. αναγνωρίζεται στον κατηγορούμενο δικαίωμα προβολής λόγου εξαιρέσεως μέλους της σύνθεσης του ποινικού δικαστηρίου,έχει το δικαίωμα να γνωρίζει τη σύνθεση του δικαστηρίου για να μπορεί να υποστηρίξει και με αποδεικτικά μέσα αποτελεσματικά την αίτηση του αυτή όπως απαιτεί το άρθρο 17 παρ.1.κ.ποιν.δ. ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΗΣ Το στοιχείο β παρ.1 του άρθρου 6 ΕΣΔΑ επιτάσσει την παροχή χρόνου ο οποίος να επαρκεί για την προετοιμασία της υπεράσπισης.σήμερα ύστερα από τροποποιήσεις η προθεσμία εμφάνισης του κατηγορουμένου για όλα τα δικαστήρια είναι 15 μέρες.η μη τήρηση συνεπάγεται ακυρότητα της διαδικασίας άρθρο 174 παρ.2 Κ.Ποιν.Δ. 16

17 ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟΥ Δικαίωμα του κατηγορουμένου είναι να δικάζεται παρών και να αγωνίζεται για την υπεράσπιση του άρθρο 340 παρ.1 Κ. Ποίν. Δ. ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΙΩΠΗΣ ΚΑΙ ΜΗ ΑΥΤΟΕΝΟΧΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟΥ Άρθρο 273 παρ.2 εδ β Κ.Ποιν.Δ. Σύμφωνα με αυτό ο κατηγορούμενος έχει δικαίωμα να αρνηθεί να απαντήσει. Ο κατηγορούμενος δεν είναι υποχρεωμένος να καταθέσει επιβαρυντικά γι αυτόν περιστατικά, δηλαδή να αυτοκατηγορηθεί. Επίσης δεν είναι υποχρεωμένος να καταθέσει. Εφόσον ο κατηγορούμενος έχει το δικαίωμα να αρνηθεί να απαντήσει στην κατηγορία συμπεραίνουμε ότι απαγορεύεται να χρησιμοποιηθεί η σιωπή του σε βάρος του. Ο κατηγορούμενος έχει επίσης το δικαίωμα: Να υποβάλλει ερωτήσεις στους εξεταζόμενους, μάρτυρες, Να υποβάλλει παρατηρήσεις και να ζητάει κάθε προτεινόμενο αποδεικτικό μέσο Να κλητεύει μάρτυρες με δικές του δαπάνες Να διατυπώνει απόψεις Να μιλάει πάντοτε τελευταίος Να ζητάει αποζημίωση από δικαστικό λειτουργό με αγωγή κακοδικίας ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ ΤΩΝ ΠΟΙΝΙΚΩΝ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΩΝ 17

18 Οι αποφάσεις των ποινικών δικαστηρίων δημοσιεύονται σε δημόσια συνεδρίαση άρθρο 371 παρ. 1. Η απόφαση και οτιδήποτε συμβαίνει στην αίθουσα ακροάσεως καταχωρείται σε έγγραφο με τίτλο πρακτικά και αποφάσεις, στο οποίο αναφέρονται χρονολογία, τόπος, εισαγγελέας και διάδικοι. ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΕΦΕΣΕΩΣ Άρθρο 2 του έβδομου πρωτοκόλλου ΕΣΔΑ και το άρθρο 14 παρ. 5 ΔΣΑΠΔ καθιερώνει το δικαίωμα όποιου καταδικάστηκε για ποινικό αδίκημα να επανεξεταστεί η ενοχή αλλά και η ποινή του. ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ ΕΚΔΙΚΑΣΗΣ ΤΗΣ ΙΔΙΑΣ ΥΠΟΘΕΣΗΣ ΕΦΟΣΟΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΠΑΛΛΑΓΗ Η ΚΑΤΑΔΙΚΗ Σύμφωνα με το άρθρο 14 ΔΣΑΠΔ απαγορεύεται η εκ νέου δίωξη και τιμώρηση ατόμου για αδίκημα για το οποίο έχει ήδη απαλλαγεί. ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ Μέρος πρώτο: Διάρκεια ποινικής δίκης (άρθρο 6 παρ. 1) Και στο εξεταζόμενο χρονικό διάστημα το ΕΔΔΑ αντιμετώπισε το συχνά εμφανιζόμενο ζήτημα της μη εύλογης διάρκειας εκδίκασης μιας ποινικής υπόθεσης εφαρμόζοντας τα κριτήρια που έχει επεξεργαστεί η νομολογία του : το ΕΔΔΑ δέχεται ότι η εύλογη διάρκεια μιας διαδικασίας εκτιμάται σύμφωνα με τις περιστάσεις της υπόθεσης, λαμβάνοντας υπ όψιν την περιπλοκότητα της υπόθεσης, την συμπεριφορά του προσφεύγοντος και την συμπεριφορά των αρμόδιων αρχών. 18

19 Στην απόφαση «Etcheveste kai Bidart κατά Γαλλίας) της το ΕΔΔΑ ομόφωνα δέχτηκε παραβίαση του άρθρου 6 παρ. 1 λόγω μη εύλογης διάρκειας δίκης, ενώ στην απόφαση «Klamecki κατά Πολωνίας» της το ΕΔΔΑ δέχτηκε ομόφωνα ότι η διάρκεια εκδίκασης ήταν εύλογη και δεν παραβιάστηκε το σχετικό άρθρο. Η πρώτη υπόθεση παρουσιάζει πρόσθετο ενδιαφέρον στο μέτρο που σε αυτή επαναλαμβάνεται ο ορισμός της έννοιας ποινικής κατηγορίας: τo ΕΔΔΑ σημειώνει ότι η κατηγορία στο πλαίσιο του άρθρου 6 μπορεί να οριστεί ως η επίσημη γνωστοποίηση, που προέρχεται από την αρμόδια αρχή, της μομφής τέλεσης ενός εγκλήματος ιδέα που ανταποκρίνεται επίσης στην έννοια των σημαντικών επιπτώσεων στην κατάσταση των υπόπτων. Μέρος 3 : Ανεξαρτησία αμεροληψία δικαστηρίου (άρθρο 6 παρ.1) Σε δύο αποφάσεις του ΕΔΔΑ επιβεβαιώνει την προγενέστερη νομολογία του σχετικά με την ανεξαρτησία και αμεροληψία ενός ποινικού δικαστηρίου. Η απόφαση «Ε. Κ. κατά Τουρκίας της εξετάζει για μια ακόμη φορά το ζήτημα της συμμετοχής ενός στρατοδίκη στην σύνθεση του δικαστηρίου της ασφαλείας του κράτους, το οποίο δίκασε την προσφεύγουσα, η οποία είναι απλός πολίτης. Το ΕΔΔΑ ομόφωνα δέχεται παραβίασε το άρθρο 6 παρ. 1, επαναλαμβάνοντας τις θέσεις που αυτό έχει αναπτύξει στις αποφάσεις «του ίνκαλ κατά τουρκίας» της και «Ciraklar κατά Τουρκίας της » Δικαίωμα υπεράσπισης άρθρο 6 παρ.3 Σε δύο αποφάσεις το ΕΔΔΑ ασχολείται με το άρθρο 6 παρ

20 Η πρώτη μόλις παρουσιάστηκε: πρόκειται για την απόφαση «Lanz κατά Αυστρίας» της στην οποία εξετάστηκαν από κοινού οι παράγραφοι του άρθρου 6. Η δεύτερη γνωστή μας απόφαση «Morris κατά Ηνωμένου Βασιλείου» της όπου το ΕΔΔΑ εξετάζοντας κάποιες ιδιαιτερότητες του βρετανικού συστήματος παροχής νομικής βοήθειας (legal aid) ομόφωνα δέχεται ότι δεν παραβιάστηκε το άρθρο 6 και οι αντίστοιχοι παράγραφοι της ΕΣΔΑ. Γενικότερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η θέση του ΕΔΔΑ (παρ.88) ότι δεν παραβιάζεται το άρθρο 6 παρ.3γ όταν ο κατηγορούμενος καλείται να συνεισφέρει στα έξοδα της παρεχόμενης σε αυτόν νομικής βοήθειας, εφόσον διαθέτει επαρκή οικονομικά μέσα. ΕΠΙΛΟΓΟΣ Τα δικαιώματα του κατηγορουμένου αφορούν το κεντρικό πρόσωπο της ποινικής διαδικασίας και την προστασία που του ταιριάζει. Ουσιαστικά αφορούν την γενικότερη προστασία του πολίτη γιατί ο καθένας μας μπορεί να βρεθεί στη θέση του κατηγορουμένου δίκαια ή άδικα. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε πως οι θεσμοί που θεωρούμε ως δεδομένους σήμερα δεν ήταν ίδιοι πριν από 100 χρόνια καθώς εισάγονται το Το ποινικό δίκαιο στο ισχύον δημοκρατικό πολίτευμα της Ελλάδας έχει διπλό σκοπό. Πρώτα απ όλα την προστασία των εννόμων αγαθών, η οποία επιτυγχάνεται με τη δίωξη 20

21 του εγκλήματος, ενώ παράλληλα την εξασφάλιση του ουσιαστικού δικαίου. Η τελευταία εξασφαλίζεται με την δημοκρατική αρχή <<κανένα έγκλημα, καμία ποινή χωρίς νόμο>> η οποία συμπεριλαμβάνεται στην Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων>>. Για αυτό τον λόγο η ποινική δικαιοσύνη βρίσκεται ανάμεσα στις έννοιες της καταστολής και της ελευθερίας. ΠΕΡΙΛΗΨΗ Διπλός σκοπός της ποινικής δίκης αποτελεί η τιμωρία του δράστη και η αποκατάσταση της δημόσιας τάξης. Για αυτό το λόγο υπάρχουν συγκεκριμένα δικαιώματα τα οποία πηγάζουν από την προστασία της ανθρώπινης αξίας και θεμελιώνονται στο Σύνταγμα και στην ΕΣΔΑ. Τέτοια δικαιώματα είναι π.χ.: Το δικαίωμα έννομης προστασίας Το δικαίωμα δίκαιης δίκης Το τεκμήριο αθωότητας Υπάρχουν βέβαια και δικαιώματα που πηγάζουν από την ιδιότητα του κατηγορουμένου π.χ.: Το δικαίωμα νόμιμου δικαστή Το δικαίωμα ακρόασης κλπ Από ότι κατανοούμε δηλαδή η επιβολή της δικαιοσύνης είναι επιβεβλημένη. ABSTRACT Penal trial has two different purposes: the punishment of the criminal and restoration of law. For that purpose there are different rights which come from the protection of human value and base on the Constitution and the << European Agreement of Human Rights>>. 21

22 Some of them are: The right to a fair trial The right to be considered until proven guilty There are of course some rights which come from the defendant s status such as : His right to be heard His right to know what he is being accused of... As we understand the imposition of justice is imperative. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Αλεξιάδης Στέργιος <<ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ- ΠΟΙΝΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΟΛΗ 12 ΜΕΛΕΤΕΣ>> Εκδόσεις Σάκκουλα / θεσσαλονίκη 1990 Ανδρουλάκης Κ. Νικ. <<ΘΕΜΕΛΙΩΔΕΙΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΠΟΙΝΙΚΗΣ ΔΙΚΗΣ>> Εκδόσεις Σάκκουλα 1994 Δασκαλόπουλος Στ. <<Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΘΥΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΚΗ>> Εταιρεία Νομικών Βορείου Ελλάδας Εκδόσεις Σάκκουλα 1991 Κάβουρας Γεώργιος << Το τεκμήριο της αθωότητας>> Εκδόσεις Σάκκουλας 2003 Καρράς Γεώργιος << ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ>> Εκδόσεις Σάκκουλα 2007 Σαρμάς Δ. Ιωάννης 22

23 <<ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΜΕ ΥΠΕΡΟΧΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ>> Εκδόσεις Σάκκουλα