«Εφαρμογή της περιβαλλοντικής ευθύνης σε εθνικό επίπεδο» Ιανουαρίου 2012

Transcript

1 ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος Δ/ντής: Καθηγητής Ευάγγελος Γιδαράκος Πολυτεχνειούπουλη, ΤΚ 73100, Χανιά, Tηλ: , Fax: , s: «Εφαρμογή της περιβαλλοντικής ευθύνης σε εθνικό επίπεδο» Ιανουαρίου 2012 Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής Εργαστήριο Διαχείρισης Τοξικών & Επικινδύνων Αποβλήτων Ευάγγελος Γιδαράκος, Καθηγητής

2 Προβλήματα Διαχείρισης Επικίνδυνων Ιατρικών Απόβλητων στο Νοσοκομειακό και Εξωνοσοκομειακό Χώρο

3 Στάδια Διαχείρισης Ιατρικών Αποβλήτων 1. Διαχωρισμός Ιατρικών Αποβλήτων στην Πηγή 2. Συλλογή Ιατρικών Αποβλήτων 3. Μεταφορά Ιατρικών Αποβλήτων 4. Αποθήκευση Ιατρικών Αποβλήτων 5. Επεξεργασία & Διάθεση Ιατρικών Αποβλήτων 6. Μέτρα Ασφάλειας Εργαζομένων

4 Προβληματικά Σημεία (1) Μη σωστός διαχωρισμός στην πηγή (συχνή η πρακτική τοποθέτησης των μολυσματικών αποβλήτων μαζί με απόβλητα οικιακού τύπου) Μη ενδεδειγμένα μέσα συλλογής (π.χ πολύ λεπτοί σάκοι συλλογής) Υπερφόρτωση σάκων συλλογής (αύξηση του κινδύνου διάτρησης των σάκων) Μη ενδεδειγμένοι τρόποι μεταφοράς (π.χ χειρονακτική μεταφορά σάκων) Αποθήκευση μολυσματικών αποβλήτων για μεγάλα χρονικά διαστήματα (κίνδυνος μετάδοσης παθογόνων παραγόντων, δημιουργία δυσάρεστων οσμών και στραγγισμάτων).

5 Προβληματικά Σημεία (2) Απουσία ψυγείων για την προσωρινή αποθήκευση των μολυσματικών αποβλήτων Διάθεση μολυσματικών σε ΧΥΤΑ (κίνδυνος για τη δημόσια υγεία) Προβληματική καύση ιατρικών αποβλήτων: Τροφοδότηση κλιβάνου με απόβλητα οικιακού τύπου και με υγρά - χημικά που μειώνουν την απόδοση της καύσης Επικράτηση χαμηλών θερμοκρασιών καύσης (650 o C o C) που δε δύναται να καταστρέψουν επικίνδυνους αέριους ρύπους όπως διοξίνες και φουράνια Ελλιπής επεξεργασία τέφρας (περιεκτικότητα σε βαρέα μέταλλα, διοξίνες και φουράνια)

6 Προβληματικά Σημεία (3) Ελλιπής επεξεργασία υγρών λυμάτων (τοξικότητα λόγω παρουσίας πλήθους επικίνδυνων ουσιών) Ελλιπή μέτρα ασφαλείας του προσωπικού που παίρνει μέρος στη διαχείριση των ιατρικών αποβλήτων - Ελλιπής προστατευτικός ρουχισμός - Απουσία ιατρού προσωπικού - Έλλειψη καταγραφής ατυχημάτων - Έλλειψη σχεδίου αντίδρασης σε ατυχήματα

7 Παρουσία άκαυστων στην τέφρα (1) Υλικό Κοκκομετρία Δείγματος Δείγμα Νοσοκομείου Βάρος (Kg) Δείγμα Νοσοκομείου Ποσοστό (%) Άκαυστα > 9.5mm mm <... < 4mm mm <... < 2mm Τέφρα 2mm <... < 63μm < 63μm Σύνολο

8 Παρουσία άκαυστων στην τέφρα (2) Δείγμα Νοσοκομείου

9 Παρουσία άκαυστων στην τέφρα (3) Δείγμα Νοσοκομείου

10 Συγκεντρώσεις βαρέων μετάλλων σε δείγματα υπολειμματικής τέφρα (1) Δείγμα Νοσοκομείου

11 Συγκεντρώσεις βαρέων μετάλλων στα διαφορετικά κοκκομετρικά κλάσματα υπολειμματικής τέφρα (2) Δείγμα Νοσοκομείου

12 Συγκεντρώσεις διοξινών (3) Δείγμα Νοσοκομείου Dioxine type (pg/g) S1 S2 2,3,7,8-Tetrachlorodibenzo-p-dioxin ,2,3,7,8-Pentachlorodibenzo-p-dioxin 5,940 1,539 1,2,3,4,7,8-Hexachlorodibenzo-p-dioxin 3,889 1,264 1,2,3,6,7,8-Hexachlorodibenzo-p-dioxin 7,726 2,631 1,2,3,7,8,9-Hexachlorodibenzo-p-dioxin 5,807 1,802 1,2,3,4,6,7,8-Heptachlorodibenzo-p-dioxin 41,953 14,948 1,2,3,4,6,7,8,9-Octachlorodibenzo-p-dioxin 45,852 20,525 Όριο συγκέντρωσης 1,000pg/g

13 Συγκεντρώσεις φουρανίων (4) Δείγμα Νοσοκομείου Furan type (pg/g) S1 S2 2,3,7,8-Tetrachlorodibenzofuran 3,670 1,513 1,2,3,7,8-Pentachlorodibenzofuran 4,845 2,510 2,3,4,7,8-Pentachlorodibenzofuran 11,398 5,976 1,2,3,4,7,8-Hexachlorodibenzofuran 10,209 7,823 1,2,3,6,7,8-Hexachlorodibenzofuran 1,444 8,314 1,2,3,7,8,9-Hexachlorodibenzofuran ,3,4,6,7,8-Hexachlorodibenzofuran 18,079 13,968 1,2,3,4,6,7,8-Heptachlorodibenzofuran 53,364 53,775 1,2,3,4,7,8,9-Heptachlorodibenzofuran 2,654 3,0775 1,2,3,4,6,7,8,9-Octachlorodibenzofuran 9,392 14,173 TEQ (NATO/CCMS) 16,790 8,595 TEQ (WHO 1988, Humans) 19,710 9,333

14 Τεχνοκρατική vs Αειφόρο Προσέγγιση Ελλιπής διαχωρισμός αποβλήτων Σωστός διαχωρισμός με στόχο την ελαχιστοποίηση «Τυπική» λειτουργία συστημάτων επεξεργασίας (αποτεφρωτήρες, επεξεργασία υγρών, κα) Άγνοια εργαζομένων εμπλεκόμενων στη διαχείριση των αποβλήτων Μη ενδεδειγμένη αποθήκευση αποβλήτων Με ενδεδειγμένη τελική διάθεση Εγκατάσταση κατάλληλων μονάδων, συνεχής έλεγχος λειτουργίας και απόδοσης Συνεχής ενημέρωση και εκπαίδευση προσωπικού (μόνιμου και μη) Τήρηση όλων των προδιαγραφών αποθήκευσης σε κατάλληλους χώρους Εύρεση κατάλληλων και «νόμιμων» χώρων τελικής διάθεσης

15 Σύνοψη Ο σωστός διαχωρισμός των νοσοκομειακών αποβλήτων στην πηγή μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική μείωση του κόστους επεξεργασίας αυτών. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Νομοθεσία, τα νοσοκομεία πρέπει ήδη να εφαρμόσουν τα λεγόμενα «Quality Management Systems», προκειμένου να επιτύχουν σωστή και ασφαλή διαχείριση των επικίνδυνων αποβλήτων που παράγουν. Οι πλέον διαδεδομένες μονάδες επεξεργασίας ιατρικών αποβλήτων (κλίβανοι αποτέφρωσης) θα πρέπει να λειτουργούν σύμφωνα με τις ισχύουσες προδιαγραφές, προκειμένου να ελαχιστοποιείται ο περιβαλλοντικός κίνδυνος από τη λειτουργία τους.

16 When is a waste, a waste?

17 Is this Hazardous Waste? Μaybe, not

18 Immediately after having crashed on the rocks

19 Towing it in a safer place

20 Few hours before the total sinking

21 The way to the sea bottom

22 What about NOW?

23 Cruise shipwreck Andrea Doria in 70 meters depth Sinking date: 1956

24 Cruise shipwreck Andrea Doria (2006) 50 years later Unfortunately, the Sea Diamond probably have the same fate

25 Μελέτη Πολυτεχνείου Κρήτης Ποιοτικός και Ποσοτικός Χαρακτηρισμός Επικίνδυνων και Τοξικών Ουσιών από το Ναυάγιο του SEA DIAMOND Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις (Παρούσες και Μελλοντικές) Επιστημονικός υπεύθυνος: Καθηγητής Ευάγγελος Γιδαράκος Ομάδα Έρευνας: Δημητρακάκης Μανόλης, MSc Χημικός Μηχανικός Νάκος Αλέξανδρος, MSc Μηχανολόγος Μηχανικός Νομικός Γεώργιος, MSc Μηχανικός Περιβάλλοντος Βενιέρη Δανάη, Λέκτορας, Βιολόγος Saru Maria- Liliana, Χημικός Dr Chapmann Conrad, Ωκεανογράφος Βαροστσούκ Ιρίνα, Μηχανικός Περιβάλλοντος Κορδονούρη Ελένη, Μηχανικός Περιβάλλοντος Ξεκουκουλωτάκης Νικόλαος, Επίκουρος Καθ/τής, Χημικός Εργαστήριο Διαχείρισης Τοξικών & Επικινδύνων Αποβλήτων

26 Περιβαλλοντική ζημιά (1) 1. Η αποκατάσταση της βλάβης του θαλάσσιου περιβάλλοντος αποτελεί θεμελιώδη υποχρέωση του Ελληνικού Κράτους, η οποία βέβαια επιβάλλεται από το άρθρο 24 του Συντάγματος, το πρωτογενές και παράγωγο Ευρωπαϊκό Δίκαιο (Συνθήκες Μάαστριχτ και Άμστερνταμ και τις σχετικές Οδηγίες), καθώς και από σειρά διεθνών Συμβάσεων για την προστασία της θάλασσας, τις οποίες έχει υπογράψει και κυρώσει η χώρα μας.

27 Περιβαλλοντική ζημιά (2) 2. Σε περίπτωση βλάβης του θαλάσσιου περιβάλλοντος, προκαλούμενης εκ ναυαγίου, η αποκατάσταση συνίσταται τόσο στην πλήρη εξουδετέρωση της ρύπανσης εκ της διαρροής πάσης φύσεως επιβλαβών ουσιών εκ του βυθισθέντος πλοίου στη θάλασσα, καθώς και στην πρόληψη του κινδύνου ρύπανσης για το μέλλον, όσο και στην ανέλκυση του ναυαγίου.

28 Στόχος Μελέτης Στόχος της μελέτης είναι ο ποιοτικός και ποσοτικός χαρακτηρισμός των επικίνδυνων και τοξικών ουσιών από το Ναυάγιο του SEA DIAMOND. Απώτερος σκοπός είναι φυσικά η εκτίμηση των τωρινών, αλλά και περιβαλλοντικών συνεπειών, έτσι ώστε να μπορέσει να ακολουθηθεί μια συγκεκριμένη μεθοδολογία αποκατάστασης της όλης περιοχής.

29 Αντικείμενο Μελέτης (1) 1. Αναλυτική καταγραφή των επικίνδυνων/ τοξικών ουσιών από το ναυάγιο του SEA DIAMOND. 2. Δειγματοληψία για μέτρηση επιλεγμένων ρύπων και ανάλυση των δειγμάτων από εξειδικευμένα εργαστήρια του Πολυτεχνείου και του εξωτερικού. 3. Ποιοτικός χαρακτηρισμός επικίνδυνων και εν δυνάμει επικίνδυνων τοξικών ουσιών με αναφορά στο παρόν και στο μέλλον. 4. Ποσοτικός χαρακτηρισμός επικίνδυνων και εν δυνάμει επικίνδυνων τοξικών ουσιών με αναφορά στο παρόν και στο μέλλον. 5. Πειραματικές δοκιμές για την προσομοίωση φυσικοχημικών φαινομένων σε εργαστηριακή κλίμακα.

30 Αντικείμενο Μελέτης (2) 6. Υφιστάμενη κατάσταση / διατάραξη του θαλάσσιου περιβάλλοντος. 7. Υπάρχουσα / Μελλοντική επικινδυνότητα περιβάλλοντος / Πρόβλεψη πορείας. 8. Εκτίμηση των τωρινών αλλά και των επερχόμενων περιβαλλοντικών επιπτώσεων με την επικουρία εμπειρογνωμόνων του εξωτερικού.

31 Εκτίμηση ποσοτήτων μετάλλων & βαρέων μετάλλων στο Κ/Ζ Στοιχείο Εκτιμώμενη ποσότητα (kg) Σίδηρος (Fe) ~ Μαγγάνιο (Mn) Χαλκός (Cu) Ψευδάργυρος (Zn) Μόλυβδος (Pb) Χρώμιο (Cr) Κάδμιο (Cd) Νικέλιο (Ni) Αλουμίνιο (Al) Βανάδιο (V) 262 Μαγνήσιο (Mg) Μολυβδαίνιο (Mo) Υδράργυρος (Hg)

32 Πίνακας Δειγματοληψιών Είδος Δειγματοληψίας Σκοπός Δειγματοληψίας Τοποθεσία Θαλάσσια στήλη 1(νερό) Θαλάσσια στήλη 2(νερό) Θαλάσσια επιφανειακά ιζήματα & ιζήματα ακτής Θαλάσσιοι οργανισμοί (Ψάρια & Oστρακοειδή) Εξέταση Πετρελαικών και Οργανικών Ρύπων (ΤPHs, PAHs) Eξέταση Βαρέων Μετάλλων ((Pb, Zn, Cr, Cd, Hg, Cu, Fe, Mn, Ni, Al) Eξέταση Βαρέων Μετάλλων ((Pb, Zn, Cr, Cd, Hg, Cu, Fe, Mn, Ni, Al) Μελέτη Βιοσυσσώρευσης Βαρέων Μετάλλων στους ιστούς των οργανισμών (Pb, Zn, Cr, Cd, Hg, Cu, Fe, Mn, Ni, Al) Περιοχή της Καλντέρας περιοχή ναυαγίου Περιοχή της Καλντέρας περιοχή ναυαγίου Περιοχή ναυαγίου κοντά στην ακτή Περιοχή της Καλντέρας περιοχή ναυαγίου

33 Απεικονίσεις θέσεων των 4 σειρών δειγματοληψιών Σειρές Δειγματοληψίων 1 η. 2 η. 4 η. 3 η. 4 η.

34 Συνέπειες μιας εν δυνάμει πηγή ρύπανσης (1) 1. Είναι βέβαιο ότι η διάβρωση ξεκίνησε ήδη και θα συνεχιστεί με σταθερούς ρυθμούς. 2. Στην περίπτωση αυτή θα λάβουν χώρα έντονες και ανεξέλεγκτες διαρροές πετρελαιοειδών, βαρέων ελαίων, χημικών, βαρέων μετάλλων και άλλων επικίνδυνων ουσιών στο θαλάσσιο περιβάλλον της Καλντέρας.

35 Συνέπειες μιας εν δυνάμει πηγή ρύπανσης (2) 3. Σε περίπτωση ολίσθησης του ναυαγίου σε μεγαλύτερα βάθη, εκτός από το γεγονός που θα καταστήσει κάθε εγχείρημα ανέλκυσης ή απάντλησης δυσκολότερο έως αδύνατο, το σίγουρο αποτέλεσμα είναι να πληγεί ανεπανόρθωτα το ευαίσθητο οικοσύστημα της Καλντέρας, και όχι μόνο.

36 Συνέπειες μιας εν δυνάμει πηγή ρύπανσης (3) 4. Όταν μάλιστα οι διαρροές συνδεθούν και με τη χειρότερη δυνατή περίπτωση («Worst Case Scenario») σπάσιμο του κουφαριού, θα επέλθει με σιγουριά οικολογική καταστροφή με ανεξέλεγκτες διαρροές τοξικών και ρυπογόνων ουσιών και κατά συνέπεια ζημιές στην αλιεία και στον τουρισμό του νησιού.

37 Συνέπειες μιας εν δυνάμει πηγή ρύπανσης (4) 5. Η οικολογική καταστροφή που μπορεί να επέλθει στον κόλπο της Καλντέρας έχει μια μοναδικότητα: ποτέ μέχρι τώρα δεν βυθίστηκε σε ένα κλειστό κόλπο και σε μικρό σχετικά βάθος ένα ΚΖ με ένα τόσο πολύπλοκο μίγμα επικινδύνων ουσιών όπως το Sea Diamond. Το αρνητικό στην Καλντέρα οφείλεται εξάλλου και στο γεγονός, πως ο κόλπος είναι πολύ κλειστός και τα θαλάσσια ρεύματα δεν βοηθούν στη διασπορά του πετρελαίου και άλλων απελευθερωμένων επικίνδυνων ουσιών.

38 Συνέπειες μιας εν δυνάμει πηγή ρύπανσης (5) 6. Στο SEA DIAMOND προσδιορίστηκαν και εκτιμήθηκαν υψηλές συγκεντρώσεις επικίνδυνων ουσιών, οι οποίες είναι τοξικές, επίμονες και δείχνουν υψηλότατη προδιάθεση για βιοσυσσώρευση. 7. Η μεγάλη έκθεση σε επικίνδυνες ουσίες μπορεί να οδηγήσει σε μια σειρά από ανεπιθύμητες επιδράσεις τόσο στην οικολογία του θαλάσσιου περιβάλλοντος, όσο και στην υγεία του ανθρώπινου πληθυσμού.

39 Συνέπειες μιας εν δυνάμει πηγή ρύπανσης (6) 8. Οι ουσίες αυτές έχουν τη δυνατότητα να επιδράσουν σε οργανισμούς αναστέλλοντας ζωτικής σημασίας λειτουργίες (οξεία τοξικότητα) ή να αποτελέσουν απειλή για τους πληθυσμούς, εάν ο χρόνος παραμονής τους υπερβαίνει κάποιο όριο, οδηγώντας έτσι σε εκτεταμένη έκθεση (χρόνια τοξικότητα).

40 Συνέπειες μιας εν δυνάμει πηγή ρύπανσης (7) 9. Ήδη σε ψάρια μετρήθηκαν λίαν αυξημένες τιμές βαρέων μετάλλων ενώ σε ορισμένα εξ αυτών είδη η κατανάλωσή των συνεπάγεται πιθανότητα τοξικών επιδράσεων στον άνθρωπο. Επίσης, σε στρείδια αλιευμένα από την εγγύς περιοχή του ναυαγίου οι συγκεντρώσεις καδμίου είναι πολύ υψηλές, και σε συνδυασμό με υψηλές τιμές μολύβδου στους ιστούς τους τα καθιστούν πιθανώς επικίνδυνα εφόσον καταναλίσκονται συχνά.

41 ΤΕΛΙΚΟ ΠΟΡΙΣΜΑ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Βάσει των συνολικών πορισμάτων της μελέτης, θεωρείται ήδη αναγκαιότητα, ότι το ναυάγιο του Sea Diamond θα πρέπει να ανελκυθεί και/ή απομακρυνθεί από την περιοχή της Καλντέρας ή να λάβει χώρα (με οποιονδήποτε τρόπο) εξουδετέρωσή του. Η επιβάρυνση που έχει επιφέρει στην περιοχή είναι σαφής και τον μοναδικό τρόπο αποτροπής της συνέχισής της αποτελεί η απομάκρυνσή του. Κάθε άλλη καθυστέρηση ή ενέργεια θα έχει ως αποτέλεσμα την οικολογική και όχι μόνον καταστροφή της Καλντέρας.

42 ΤΕΛΙΚΟ ΠΟΡΙΣΜΑ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Από την Πολιτεία απαιτείται το αυτονόητο: Εφαρμογή του άρθρου 24 του Συντάγματος για την αποκατάσταση της βλάβης του θαλάσσιου περιβάλλοντος και την προστασία της υγείας των πολιτών. Αποτελεί θεμελιώδη υποχρέωσή της!

43 12-14 September 2012 Chania, Crete, Greece Important Deadlines: Abstract submission: 31st January 2012 Full paper submission: 15th May 2012 Early registration: 15th May 2012 C A L L F O R A B S T R A C T S Industrial and Hazardous Waste - Regulation / legislation - Characterization - Management Practices - Production, Minimization and Recycling -Treatment and Disposal Hazardous Waste Toxicology - Risk assessment Treatment of Hazardous Waste landfill and Mine leachates Contaminant Release and Transport Toxic substances in the food Chain Management of Contaminated sites TOPICS Special Topics on Environmental Management and Remediation (sediment sites characterization and risk assessment, munition and explosives production sites, etc.) Radioactive Waste (management, environment, health and safety, nuclear explosions, etc.) Energy from Waste (biomass, oil sludge, gasification processes, syngas, etc.) Case studies Special Waste (medical, WEEE, agro-industrial, etc.) Technical University of Crete Evangelos GIDARAKOS University of Padua Raffaello COSSU Nanyang Technological University Rainer STEGMANN International Waste Working Group