ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Κεφ. 3/ Αίτια μετασχηματισμού - Το θεσμικό πλαίσιο...σελ. 8. Κεφ. 1/ Θέση και ρόλος της περιοχής μελέτης στην Περιφέρεια

Transcript

1

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Κεφ. 1/ Θέση και ρόλος της περιοχής μελέτης στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας. σελ / Δευτερογενής τομέας.. σελ / Εξέλιξη ΑΕΠ Απασχόληση-Ανεργία.... σελ.3 1.3/ Περιβαλλοντική διάσταση..... σελ. 5 Κεφ. 3/ Αίτια μετασχηματισμού - Το θεσμικό πλαίσιο....σελ / Ζώνες κινήτρων.. σελ /Κατευθύνσεις για τις περιοχές εγκατάστασης παραγωγικών/επιχειρηματικών δραστηριοτήτων.... σελ / Βιώσιμη Ανάπτυξη της Αττικής.. σελ. 9 Κεφ.2/ Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της περιοχής μελέτης....σελ / Φυσικά όρια...σελ / Ποιοτικά χαρακτηριστικά... σελ.5 2.3/ Κοινωνικός οικονομικός μετασχηματισμός... σελ / Περιβαλλοντική υποβάθμιση.....σελ.7 Κεφ.4/ Τάσεις μελλοντικού μετασχηματισμού της Βιομηχανικής ζώνης των Οινοφύτων σελ / ΒΕΠΕ Εθνικής Εμβέλειας.. σελ. 13 Βιβλιογραφία... σελ. 15 ΑΘΗΝΑ, ΙΟΥΛΙΟΣ 2007 σελ. 1

3 Το πεδίο μελέτης της εργασίας αυτής είναι η βιομηχανική περιοχή Οινοφύτων. Στόχος της είναι να αναδείξει και να ερμηνεύσει τους λόγους που οδήγησαν στην μετατροπή μιας αγροτικής περιοχής, ως προς την παραγωγική της βάση σε μια υπερτροφοδοτούμενη βιομηχανικά περιοχή καθώς και το ποιες είναι οι τάσεις για την μελλοντική μετεξέλιξη του φαινομένου. Η υπόθεση εργασίας είναι πως σαν χωρικό φαινόμενο καθορίζεται από συγκεκριμένα αίτια, τα σημαντικότερα από τα οποία φαίνεται να είναι η εξέλιξη του θεσμικού πλαισίου όσον αφορά τη χωροθέτηση, οργάνωση, επιχορήγηση, και λειτουργία των οργανωμένων υποδοχέων του δευτερογενούς τομέα αλλά και η γειτνίαση με το μητροπολιτικό κέντρο της πρωτεύουσας και ότι αυτό συνεπάγεται. Η ανάγνωση της περιοχής θα γίνει τόσο μέσω της θέσης της και του ρόλου της στην ευρύτερη περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας, όσο και μέσω των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της σε επίπεδο Καποδιστριακού Δήμου. Μια τέτοιου τύπου ανάγνωση θα βοηθήσει στην κατανόηση του ρόλου της περιοχής μελέτης στον ευρύτερο χώρο αλλά και στην κατανόηση των ιδιαίτερων συνθηκών που έχουν δημιουργηθεί τοπικά λόγω της λειτουργίας βιομηχανικής ζώνης. Στη συνέχεια της εργασίας θα δοθεί έμφαση στο θεσμικό πλαίσιο που εφαρμόστηκε κυρίως στην περιφέρεια Αττικής όσον αφορά τη χωροθέτηση, οργάνωση, επιχορήγηση, και λειτουργία των οργανωμένων υποδοχέων του δευτερογενούς τομέα και θα διερευνηθούν μέσω αυτού οι λόγοι που οδήγησαν στην υπερτροφοδοτούμενη βιομηχανικά περιοχή μελέτης. Τέλος θα ερευνηθούν οι τάσεις για την μελλοντική εξέλιξη του φαινομένου. Κεφ. 1/ Θέση και ρόλος της περιοχής μελέτης στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας Ως προς την θέση της περιφέρειας στον ελληνικό χώρο το βασικό χωροταξικό χαρακτηριστικό της είναι η κεντροβαρική της θέση, το ότι διασχίζεται από τον βασικό μεταπολεμικό άξονα ανάπτυξης της χώρας (ΠΑΘΕ ΟΣΕ), καθώς και η γειτνίαση της με το μητροπολιτικό κέντρο της Αθήνας. Η σύνδεση της με τις γειτονικές της περιφέρειες και με ισχυρά σημεία του ευρύτερου χώρου θα εξυπηρετηθεί από τους νέους υπό προγραμματισμό ή υπάρχοντες υπό αναβάθμιση διαπεριφερειακούς αναπτυξιακούς άξονες όπως: 1 Διαμήκης άξονας Αθήνα (Χαλκίδα) Λαμία Θεσσαλονίκη (ΠΑΘΕ). Διαγώνιος άξονας Λαμία Ιτέα / Άμφισσα Αντίριο Πάτρα. Διαγώνιος άξονας Κεντρικής Ελλάδας Λαμία Καρδίτσα Τρίκαλα Παναγιά (Εγνατία Γιάννενα Ηγουμενίτσα),Ε 65. Ως προς τα αναπτυξιακά μεγέθη, κατατάσσεται στις μεσαίες προς τα πάνω ελληνικές περιφέρειες σε ρυθμούς ανάπτυξης και πληθυσμό και στις μεγάλες σε σχέση με την έκταση, χαρακτηρίζεται από υψηλή ανεργία και υπολείπεται ακόμα του κοινοτικού μέσου όρου ως προς το ΑΕΠ. Κατέχει όμως ιδιαίτερη θέση και ρόλο στην εθνική οικονομία λόγω της βιομηχανικής της παραγωγής και των επιχειρηματικών ομίλων που δραστηριοποιούνται σε αυτήν. 1.1/ Δευτερογενής τομέας 2 Η περιφέρεια διαθέτει οργανωμένη ΒΙΠΕ στην ευρύτερη περιοχή της Λαμίας που όμως γειτνιάζει οριακά με την πόλη. Η μεγαλύτερη βιομηχανική ζώνη είναι η μεγάλη άτυπη ΒΙΠΕ της ευρύτερης περιοχής Οινοφύτων Σχηματαρίου, περιοχή με υποδομές αλλά χωρίς οργάνωση του χώρου και της προσφοράς γης, γεγονός που συνδέεται άμεσα με την 1 Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας, Ιούλιος 2003, ΥΠΕΧΩΔΕ 2 ο.π. ΑΘΗΝΑ, ΙΟΥΛΙΟΣ 2007 σελ. 2

4 Αθήνα. Μεγάλο απόθεμα καλά οργανωμένης και ελκυστικά χωροθετημένης ζώνης αποτελεί η ΒΙΠΕ στη Θίσβη. Ολόκληρη την δεκαετία του 90 παρατηρήθηκε έντονα αυξητική τάση επενδύσεων μεγάλου ύψους σε δυναμικούς κλάδους της μεταποίησης. Το μεγαλύτερο μέρος των επενδύσεων, 80% του συνολικού αριθμού των βιομηχανικών μονάδων, προσανατολίζεται στη μεταποίηση εξειδικεύτηκαν στους δυναμικούς κλάδους των χημικών πλαστικών, της χαρτοβιομηχανίας, των τροφίμων-πότών, της κλωστοϋφαντουργίας, της μεταλλουργίας και των μη μεταλλικών ορυκτών, μεταλλικών προϊόντων και ηλεκτρικών μηχανών. Χωρικά δε συγκεντρώθηκαν στο νομό Βοιωτίας και δευτερευόντως στους νομούς Εύβοιας και Φθιώτιδας. 3 Κύρια χαρακτηριστικά του δευτερογενούς τομέα είναι η δημιουργία μεγάλων βιομηχανιών και εμπορικών ομίλων τόσο στον μεταποιητικό τομέα τον συνδεδεμένο με την εξορυκτική δραστηριότητα, όσο και σε κλάδους σημαντικής έντασης τεχνολογίας, η ενσωμάτωση νέας υψηλής τεχνολογίας και η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των νέων δυναμικών κλάδων με αξιόλογες εξαγωγικές επιδόσεις, με αποτέλεσμα η περιφέρεια να χαρακτηρίζεται σαν η περιφέρεια των μεγάλων εταιριών και ομίλων, αφού το 16% των εταιριών αυτών λειτουργούν σε αυτή. Συγκεκριμένα στην Περιφέρεια δραστηριοποιούνται 282 επιχειρήσεις στον τομέα της βιομηχανίας, το 49% αυτών βρίσκονται στην Βοιωτία / Εξέλιξη ΑΕΠ Απασχόληση-Ανεργία 5 Το φαινόμενο της αναβιομηχάνισης που παρατηρείται έντονα στο τελευταίο μισό της 10ετίας του 90 με συνέχιση της εγκατάστασης και μετεγκατάστασης μεγάλων βιομηχανικών και εμπορικών ομίλων στην βιομηχανική περιοχή Οινόφυτα Σχηματάρι λόγω της γειτνίασης με την Αττική σχετίζεται με την εξέλιξη του κατά κεφαλήν ΑΕΠ καθώς το 1998 είναι κατά 30% περίπου υψηλότερο του αντίστοιχου σε εθνικό επίπεδο (πρώτη σε κατάταξη περιφέρεια της χώρας) αναστρέφοντας την πτωτική 3 Δημιουργία Δικτύου Ερευνητικών Κέντρων και Επιχειρήσεων για την Ανάπτυξη Συστημάτων Περιβαλλοντικής Διαχείρισης, Φεβρουάριος 2004, ΕΚΕΠΥ Α.Ε. 4 ο.π. 5 Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας, Ιούλιος 2003, ΥΠΕΧΩΔΕ τάση της περιόδου Το υψηλό αυτό κατά κεφαλήν ΑΕΠ της περιφέρειας, δεν είναι κατ ανάγκη και κατά κεφαλήν εισόδημα των κατοίκων της, αλλά εισόδημα στελεχών και εργαζομένων στις επιχειρήσεις που εγκαθίστανται στην περιοχή, το οποίο όμως διαρρέει έξω από την περιφέρεια και κύρια προς την Αθήνα. Έτσι ενώ ο νομός Βοιωτίας θεωρείται μακράν ο πρώτος νομός της περιφέρειας όπως και της χώρας από πλευράς παραγωγικότητας λόγω της ισχυρής παρουσίας του εκσυγχρονισμένου δευτερογενούς τομέα, υστερεί σημαντικά από πλευράς εισοδήματος ως προς το δηλωθέν εισόδημα ανά κάτοικο. Όσον αφορά την απασχόληση ανεργία, το 1991 ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός της περιφέρειας ανερχόταν στο 34% του συνολικού πληθυσμού, ενώ για την περίοδο μειώνεται στο 31%. Το 1998 το ποσοστό ανεργίας στην περιφέρεια ήταν 12,8% (10,8% στη χώρα) και το 1999, 14,2%. Το φαινόμενο αυτό, ιδιαίτερο έντονο σε περιοχές της Εύβοιας, Βοιωτίας και Φθιώτιδας οφείλεται στην αθροιστική επίδραση σειράς αρνητικών παραγόντων που εκδηλώθηκαν με ασύμμετρο τρόπο στις αρχές της δεκαετίας του 90, όπως η ύφεση στην εξορυκτική δραστηριότητα, η παράλληλη αποβιομηχάνιση και η ταυτόχρονη αναβιομηχάνιση με ενσωμάτωση νέας τεχνολογίας σε συνδυασμό με την σημαντική εισροή ανειδίκευτων εργατών από τις γειτονικές χώρες και την υποκατάσταση φθηνού ντόπιου εργατικού δυναμικού στον πρωτογενή τομέα και στον κλάδο των κατασκευών καθώς και την αδυναμία του δημόσιου τομέα, στα πλαίσια της άσκησης αυστηρών πολιτικών λιτότητας, να απορροφήσει πλεονάζον εργατικό δυναμικό. Παράλληλα η αναβιομηχάνιση με νέους όρους οδήγησε στην ενίσχυση της σύζευξης δευτερογενούς τριτογενούς τομέα στα μεσαία και μικρά περιφερειακά αστικά κέντρα, η οποία ενεργοποιείται μέσα από τη σταδιακή χωροταξική ανασυγκρότηση της βιομηχανικής βάσης, την παροχή βιομηχανικών υποδομών, την εμφάνιση υπηρεσιών ειδικής τεχνολογίας έρευνας και ανάπτυξης. Αποτελεί τον κύριο πλέον παράγοντα της υπό διαμόρφωση νέας αναπτυξιακής αστικής διάστασης της παραγωγικής φυσιογνωμίας της περιφέρειας με 42,4% απασχόληση του εργατικού δυναμικού και συμμετοχή στην διαμόρφωση του περιφερειακού ΑΕΠ κατά 46,9% (1998). ΑΘΗΝΑ, ΙΟΥΛΙΟΣ 2007 σελ. 3

5 6 6 ο.π. ΑΘΗΝΑ, ΙΟΥΛΙΟΣ 2007 σελ. 4

6 1.3/ Περιβαλλοντική διάσταση 7 Τα σημαντικότερα προβλήματα που σχετίζονται με το περιβάλλον έχουν να κάνουν με την διαχείριση των μεγάλων υποδομών που είναι υπό κατασκευή, την ενιαία αντιμετώπιση των συστημάτων ύδρευσης αποχέτευσης επεξεργασίας λυμάτων, την γεωργική και βιομηχανική ρύπανση και τα θέματα των βιομηχανικών ατυχημάτων ιδίως στην περιοχή Οινόφυτα Σχηματάρι. Εκτιμάται ότι οι επενδύσεις για έργα ή για επιχειρησιακά σχέδια περιβάλλοντος στο επίπεδο της περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας δεν είναι ιδιαίτερα σημαντικές. Εάν συνεκτιμηθεί το γεγονός ότι η περιφέρεια έχει μεγάλες ανάγκες για την αποκατάσταση του περιβάλλοντος, ιδίως λόγω των μεγάλων λιγνιτικών και μεταλλουργικών εξορυκτικών δραστηριοτήτων και των βιομηχανικών και αγροτοβιομηχανικών συγκεντρώσεων, αλλά και δυνατότητες νέων αναπτυξιακών ευκαιριών από την αποκατάστασή του, ή την έρευνα για την πρόληψη της υποβάθμισης του, εκτιμάται ότι οι επιπτώσεις από την περιβαλλοντική πολιτική και προγράμματα μπορεί να είναι εξαιρετικά θετικές για την περιφέρεια. Κεφ.2/ Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της περιοχής μελέτης 2.1/ Φυσικά όρια Ο Καποδιστριακός Δήμος Οινοφύτων αποτελείται από τον πρώην Δήμο Οινοφύτων και σημερινή έδρα του νέου Δήμου και από τις πρώην Κοινότητες Αγ. Θωμά και Κλειδιού ενώ περιέχεται σε αυτόν και ένα τμήμα του οικισμού Δήλεσι. Βόρεια ο Δήμος ορειοθετείται από τον κόλπο του Ευβοϊκού και από τον Δήμο Σχηματαρίου. Νότια καταλήγει στις παρυφές του ορεινού όγκου της Πάρνηθας που διοικητικά ανήκουν στον Δήμο Αυλώνα και Δήμο Δερβενοχωρίων. Ανατολικά περιορίζεται από το Δήμο Αυλώνα και δυτικά γειτνιάζει με το Δήμο Τανάγρας και το Δήμο Σχηματαρίου. Τα γεωγραφικά όρια της περιοχής δεν είναι περιοριστικά των μετακινήσεων και δραστηριοτήτων κυρίως προς τον Δήμο Σχηματαρίου με αποτέλεσμα το σύνολο της περιοχής να αποτελεί μια γεωγραφική ενότητα. 2.2/ Ποιοτικά χαρακτηριστικά 7 ο.π. εικ.1 Αέρια ρύπανση Ως προς την θέση της περιοχής μελέτης το βασικό χωροταξικό χαρακτηριστικό της είναι η γειτνίαση της με τις Αθηναϊκές υποδομές και αγορές καθώς και η ανάπτυξη κατά μήκος των διεθνών οδικών και σιδηροδρομικών δικτύων (ΠΑΘΕ ΟΣΕ), που διέρχονται εφαπτομενικά του οικισμού των Οινοφύτων. Η κατασκευή αυτών των αξόνων κατέστησε την περιοχή χώρο διέλευσης όλης της κίνησης και όλων των δικτύων που ενώνουν την πρωτεύουσα με τη Κεντρική και Βόρεια Ελλάδα και από εκεί με τα Βαλκάνια και την Ευρώπη. Η γειτνίαση με το μητροπολιτικό κέντρο της πρωτεύουσας επηρέασε την περιοχή μέσω των ιδιαιτεροτήτων που η ίδια εμφανίζει. Η αύξηση του πληθυσμού της Αθήνας, η αλλαγή της κοινωνικής της σύνθεσης, η αστικοποίηση των περιαστικών περιοχών, η αύξηση των τιμών της γης και η επιβάρυνση στο περιβάλλον ήταν κάποια από τα στοιχεία που έκαναν δύσκολη την εγκατάσταση αλλά και την λειτουργία των ήδη υπαρχόντων οχλουσών δραστηριοτήτων του δευτερογενούς ΑΘΗΝΑ, ΙΟΥΛΙΟΣ 2007 σελ. 5

7 τομέα στην περιφέρεια της. Οι αναπτυξιακοί νόμοι που εφαρμόστηκαν στην 10ετία του 60 αλλά και μετέπειτα οδήγησαν έμμεσα στην εγκατάσταση δραστηριοτήτων του δευτερογενούς τομέα στην γείτονα Βοιωτία και κυρίως στην περιοχή Οινοφύτων και στην συνέχεια Σχηματαρίου. 2.3/ Κοινωνικός οικονομικός μετασχηματισμός Το γεγονός αυτό οδήγησε σε βίαιο μετασχηματισμό της περιοχής σε όλα τα επίπεδα. Χαρακτηριστικό αυτού είναι η δημογραφική έκρηξη που έλαβε χώρα. Συγκεκριμένα στους Δήμους Οινοφύτων και Σχηματαρίου αν συγκρίνουμε τα στοιχεία της απογραφής του 1971 και αυτών της απογραφής του 2001 θα δούμε ότι η αύξηση του πληθυσμού είναι της τάξης του 490% 8. Η αύξηση αυτή οφείλεται στην εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση για την κάλυψη των νέων θέσεων εργασίας στις βιομηχανικές μονάδες αλλά και την υποστήριξη του πρωτογενούς τομέα. Γεωγρ. Περιοχή Δ. Σχηματαρίου Δ. Οινοφύτων Μεταβολή (%) ΣΥΝΟΛΟ % Πριν την εγκατάσταση των βιομηχανιών στην περιοχή η πλειονότητα των κατοίκων ασχολούνταν με την γεωργία και την κτηνοτροφία. Το εισόδημα από αυτές τις δραστηριότητες ήταν χαμηλό λόγω της μικρής παραγωγικότητας της γης και των χαμηλών τιμών των αγροτικών προϊόντων. Οι νέες αυτές θέσεις εργασίας έδρασαν ανακουφιστικά, αρχικά, στο πρόβλημα της απασχόλησης καθώς και η επακόλουθη γιγάντωση του κατασκευαστικού τομέα. Παράλληλα η γεωργική γη αντικαθίσταται από βιομηχανικές εγκαταστάσεις το οποίο οδήγησε στην άνοδο των τιμών της γης δημιουργώντας ένα νέο πλέγμα εσωτερικών κοινωνικών μεταχηματισμών και αναδιαρθρώσεων. Ο δευτερογενής τομέας, όμως δεν καλύπτει το σύνολο των αναγκών του από τους εργαζόμενους που κατοικούν στην περιοχή, αλλά φαίνεται ότι εξυπηρετείται και από προσωπικό που κατοικεί στην Αθήνα λόγω της μικρής απόστασης. Ταυτόχρονα η μετεγκατάσταση των επιχειρήσεων στην περιοχή συνδυάζεται με τεχνολογική αναβάθμιση και εξαγορά εξοπλισμού, που περιορίζει την ανάγκη εργατικής δύναμης, λαμβάνει χώρα αυτό που ονομάζουμε ένταση κεφαλαίου. Η μεγάλη αύξηση του οικονομικά ενεργού πληθυσμού συμβαδίζει με μεγάλο ρυθμό αύξησης της ανεργίας. Στους λόγους μπορούμε να προσθέσουμε και το γεγονός ότι οι δείκτες εκπαίδευσης και μόρφωσης υστερούν αρκετά έναντι των εθνικών δεικτών 9, το οποίο σημαίνει ενδεχομένως ότι και η εξειδίκευση των εργαζομένων που κατοικούν στην περιοχή βρίσκεται σε μέτριο ή χαμηλό επίπεδο. Προφανώς οι εγκατεστημένες στην περιοχή βιομηχανικές μονάδες λειτουργούν με το απαραίτητα εξειδικευμένο προσωπικό, αλλά το προσωπικό αυτό είναι κατά το μεγαλύτερο ποσοστό του μεταφερόμενο από γειτονικές περιοχές και πρωτίστως την Αθήνα. Στην περίπτωση αυτή το εισοδηματικό αποτέλεσμα για την τοπική οικονομία περιορίζεται στην ενίσχυση της ανειδίκευτης εργασίας, ενώ η αποζημίωση της εξειδικευμένης ή και πολύ εξειδικευμένης εργασίας βγαίνει εκτός του τοπικού οικονομικού κυκλώματος. Το γεγονός αυτό σε σχέση και με τα προηγούμενα οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η τοπική αγορά εργασίας έχει καταστεί περισσότερο ελαστική. Δηλαδή υπάρχουν μεγαλύτερες πιέσεις στα κατώτερα ημερομίσθια, στους χρόνους εργασίας, στη διάρκεια των προσλήψεων, αλλά και στους όρους απασχόλησης. Ενδεικτικό είναι ότι πλέον σε πολλές από τις βιομηχανίες γίνονται αποκλειστικά μηνιαίες συμβάσεις. Σε αυτό συμβάλλει και η έλλειψη συνδικαλιστικής οργάνωσης από την πλευρά των εργαζομένων. Η βίαιη μετατροπή τους από αγρότες σε βιομηχανικούς εργάτες σε ελάχιστο χρόνο δεν άφησε τα περιθώρια συνειδητοποίησης του νέου ρόλου τους και οργάνωσης τους σε εργοστασιακά σωματεία. 8 ΕΣΥΕ, Απογραφές ΕΣΥΕ, Απογραφή 2001 ΑΘΗΝΑ, ΙΟΥΛΙΟΣ 2007 σελ. 6

8 2.4/ Περιβαλλοντική υποβάθμιση Το βασικό χαρακτηριστικό της εγκατάστασης των βιομηχανιών ήταν πως καμιά θεσμική επιλογή εξειδικευμένα για την περιοχή μελέτης δεν προνόησε κάτι τέτοιο. Η ανυπαρξία όμως του θεσμικού πλαισίου οδήγησε σε έλλειψη περιορισμών και κανόνων χωροθέτησης με αποτέλεσμα την ανεξέλεγκτη ανάπτυξη βιομηχανικών μονάδων στην περιοχή. Η έλλειψη πολεοδομικής οργάνωσης και θεσμοθετημένης προστασίας οδήγησε σε συγκρούσεις χρήσεων γης σε περιοχές κρίσιμες για την παραγωγική διαδικασία σε όλους τους τομείς της οικονομίας. Η έλλειψη σχεδιασμού και στοιχειώδους ελέγχου οδήγησε πολλές φορές στη γειτνίαση ετερογενών και ετερόκλητων χρήσεων π.χ. χυτήριο δίπλα σε βιομηχανία τροφίμων, καθώς και στη σπατάλη γεωργικής γης για άναρχη εγκατάσταση βιομηχανικών χρήσεων και η πίεση σε μεγάλης αξίας πόρους από παραγωγικές χρήσεις μόλυνε τα εδάφη και απαξίωσε την παραγωγή. Το αποτέλεσμα της ανεξέλεγκτης λειτουργίας χωρίς κανένα από τα προβλεπόμενα μέτρα των βιομηχανικών μονάδων είχε ως αποτέλεσμα την περιβαλλοντική υποβάθμιση του συνόλου της περιοχής μελέτης λόγω της συνύπαρξης ουσιαστικά σε ένα οικιστικό συνεχές της βιομηχανικής και οικιστικής περιοχής. Παράλληλα ο Ασωπός ποταμός είναι ο κύριος αποδέκτης των βιομηχανικών εκροών της περιοχής. Από το ρέμα του Λάρι στον Άγιο Θωμά, έως την Εθνική Οδό δέχεται τα λύματα δεκάδων επιχειρήσεων που βρίσκονται κοντά στην παρόχθια ζώνη. Οι περισσότερες επιχειρήσεις ρίχνουν ανεπεξέργαστα τα λύματα τους στο ποτάμι, καθώς αποφεύγουν να χρησιμοποιήσουν τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων για να μειώσουν το κόστος. Χαρακτηριστικά, το Νοέμβριο του 2004 σε αντλιοστάσια του Δήμου Οινοφύτων κοντά στον Ασωπό βρέθηκαν μεγάλες συγκεντρώσεις ιόντων χρωμίου, μολύβδου, νιτρικών και χλωρίου, ουσίες καρκινογόνες και επικίνδυνες για την υγεία. 10 Αποτέλεσμα αυτών των πρακτικών είναι η μόλυνση των υπόγειων υδάτων καθώς και του Ευβοϊκού Κόλπου στον οποίο εκβάλλει το ποτάμι. εικ. 2/ Εκβολή Ασωπού εικ. 3/ Σκουπίδια Βιομηχανιών 10 «Πέντε εγκλήματα κατά του περιβάλλοντος», , Καθημερινή ΑΘΗΝΑ, ΙΟΥΛΙΟΣ 2007 σελ. 7

9 Κεφ. 3/ Αίτια μετασχηματισμού Θεσμικό πλαίσιο Το αναπτυξιακό μοντέλο της χώρας κατά την μεταπολεμική περίοδο οδήγησε στην υπερσυγκέντρωση παραγωγικών δραστηριοτήτων στον Νομό Αττικής, όπου στο 5% του εθνικού χώρου έχει συγκεντρωθεί περισσότερο από το 40% της βιομηχανικής δραστηριότητας. Ουσιαστικές προσπάθειες για την αναστροφή αυτής της κατάστασης ξεκίνησαν την 10ετία του 60 και αρχές του 70 με στόχο την αποκέντρωση της βιομηχανικής δραστηριότητας και την περιφερειακή ανάπτυξη. Στο διάστημα αυτό είχαν αρχίσει να οξύνονται και τα περιβαλλοντικά προβλήματα στην Αττική. Οι βασικές παράμετροι που οδήγησαν την εγκατάσταση δραστηριοτήτων του δευτερογενούς τομέα στην Βοιωτία και κυρίως στην περιοχή Οινοφύτων και στην συνέχεια Σχηματαρίου ήταν αφενός οι αναπτυξιακοί νόμοι που εφαρμόστηκαν, οι οποίοι απέτρεπαν την εγκατάσταση νέων βιομηχανικών μονάδων στο λεκανοπέδιο της Αττικής και ενίσχυαν τις τάσεις φυγής των ήδη εγκατεστημένων προς τις γείτονες περιοχές της πρωτεύουσας και αφετέρου οι τιμές γης στο οικοπεδοποιούμενο Αττικό περιβάλλον οι οποίες ήταν πολλαπλάσιες αυτών της αγροτικής περιοχής των Οινοφύτων. Επίσης η δυνατότητα συνδυασμένης λειτουργίας για εγκαταστάσεις που διατηρούν την έδρα τους στην Αθήνα και που μεταφέρουν τις παραγωγικές τους μονάδες στην περιοχή μελέτης λόγω της μικρής απόστασης. Η γειτνίαση αυτή επέτρεπε τη διάθεση του τελικού προϊόντος κοντά στο κύριο καταναλωτικό κέντρο της χώρας ενώ ταυτόχρονα οι βιομηχανίες μπορούσαν να αντλήσουν ανειδίκευτο εργατικό δυναμικό από την περιοχή μελέτης και εξειδικευμένο από την Αθήνα. 3.1/ Ζώνες κινήτρων 11 Η έλλειψη χωροταξικού σχεδιασμού και καθορισμένων χρήσεων γης, αλλά και η έλλειψη υποδομών στην περιφέρεια, οδηγούσαν στην συγκέντρωση της βιομηχανίας στα μεγάλα αστικά κέντρα και στην ερήμωση της υπαίθρου. Από το 1968 δόθηκε μια προτεραιότητα δίχως όρους για την αποκέντρωση της βιομηχανίας από την πρωτεύουσα. Με το νόμο 147/67 το ποσοστό απόσβεσης των επενδύσεων για βιομηχανικές εγκαταστάσεις ανέρχεται έως 280% για την επαρχία, έως 100% για τις επαρχίες Θεσσαλονίκης, Θήβας, Χαλκίδας, Κορίνθου και το τμήμα της Λαυρεωτικής του Ν. Αττικής, ενώ για την υπόλοιπη Αττική ανέρχεται έως 50%. Αργότερα με τα νομοθετικά διατάγματα 178/71 και 1312/72 η χώρα διαιρέθηκε σε ζώνες κινήτρων, για πρώτη φορά, όπου οι Νομοί Κορινθίας και Βοιωτίας, η επαρχία Χαλκίδας κατατάσσεται στη ζώνη Β, ενώ η Αττική, πλην της δυτικής Λαυρεωτικής κατατάσσονται στη δυσμενέστερη ζώνη Α. Ας σημειωθεί πως σε όλο το μήκος της εθνικής οδού έως το 1967 δεν υπήρχε εγκατεστημένη παρά μια μονάδα παραγωγής πλαστικών. Οι θεσμικό αυτό πλαίσιο οδήγησε στην μετεγκατάσταση βιομηχανιών από την Αττική και στην εγκατάσταση νέων. 3.2/ Κατευθύνσεις για τις περιοχές εγκατάστασης παραγωγικών/επιχειρηματικών δραστηριοτήτων 12 Με στόχο την περιφερειακή ανάπτυξη, αλλά και την αποσυμφόρηση της πρωτεύουσας, οι μεταπολεμικές κυβερνήσεις, προχώρησαν με τη ψήφιση των Ν. 4458/1965 και 742/1977, ως ειδικό πλαίσιο για τη χωροθέτηση, οργάνωση, επιχορήγηση, και λειτουργία των οργανωμένων υποδοχέων του δευτερογενούς τομέα, στη θεσμοθέτηση βιομηχανικών περιοχών σε όλη την Επικράτεια. Κάποια από τα κυριότερα σημεία του θεσμικού αυτού πλαισίου, το οποίο ίσχυσε από το 1965 ως το 1997 ήταν τα παρακάτω: Η απόκτηση της γης, η εκπόνηση μελετών και η κατασκευή των έργων καλύπτονταν μέχρι 100% από Δημόσια Δαπάνη, Κάθε δικαιοπραξία που αφορούσε την οργάνωση και εκμετάλλευση των Β.Ι.Π.Ε. (απόκτηση γης, πώληση βιομηχανικών οικοπέδων κτλ) απαλλασσόταν από κάθε φόρο, τέλη ή άλλες επιβαρύνσεις υπέρ του δημοσίου, Τα έργα υποδομής δημοπρατούντο ως Δημόσια Έργα. 11 Ειδική χωροταξική Μελέτη Εξυγίανσης ευρύτερης περιοχής Οινοφύτων Νομού Βοιωτίας, Ιούνιος 1989, ΥΠΕΧΩΔΕ 12 Μελέτη προσανατολισμού της παρέμβασης του επιχειρησιακού προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα» στον τομέα των νέων Βιομηχανικών και Επιχειρηματικών Περιοχών Εθνικής Εμβέλειας, Σεπτέμβριος 2004, ΕΤΒΑ Βιομηχανικές Περιοχές Α.Ε. ΑΘΗΝΑ, ΙΟΥΛΙΟΣ 2007 σελ. 8

10 Η καταστροφή όμως της χώρας, τόσο σε οικονομικό, όσο και σε κοινωνικό επίπεδο, μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο, είχε ως αποτέλεσμα την ερήμωση της υπαίθρου και τη μεγάλη συγκέντρωση πληθυσμού και βιομηχανικής αναπτυξιακής δραστηριότητας στην Αθήνα με αποτέλεσμα το θεσμικό αυτό πλαίσιο να μην μπορεί να οδηγήσει στα επιθυμητά αποτελέσματα. Οι βιομηχανίες προτιμούσαν να εγκατασταθούν στις όμορες περιοχές στις Αττικής παρά σε οργανωμένους υποδοχείς. Το 1965, δύο χρόνια μετά την κατασκευή της Νέας Εθνικής Οδού Αθηνών Λαμίας, εγκαθίσταται παραπλεύρως της η πρώτη βιομηχανική μονάδα με την επωνυμία ΒΙΟΧΑΛΚΟ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΑΛΩΔΙΑ. Ακολούθησαν και άλλες μονάδες με κοινό γνώρισμα την γραμμική εγκατάσταση παράπλευρα της Νέας Εθνικής Οδού αναδεικνύοντας έτσι την ένταση που άσκησε η κατασκευή της, σε συνδυασμό με την μικρή απόσταση από την πρωτεύουσα, στην χωροθέτηση των βιομηχανιών στην περιοχή μελέτης, παρόλα τα κίνητρα που δόθηκαν για εγκατάσταση σε οργανωμένους υποδοχείς. Με την ψήφιση του Ν. 2545/1997 «Βιομηχανικές και Επιχειρηματικές Περιοχές» (ΒΕ.ΠΕ.), το καθεστώς ίδρυσης, υλοποίησης και λειτουργίας των οργανωμένων περιοχών εγκατάστασης μεταποιητικών και επιχειρηματικών δραστηριοτήτων εναρμονίζεται με το γενικότερο χωροταξικό σχεδιασμό της χώρας και τις επιταγές της Ε.Ε.. Προβλέπει μία η περισσότερες Β.Ε.Π.Ε σε όλους τους νομούς της χώρας και λαμβάνει υπόψιν του την προστασία του περιβάλλοντος. Φορείς ίδρυσης και λειτουργίας των Βιομηχανικών και Επιχειρηματικών Περιοχών θα μπορούν να είναι πλέον Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης, Επιμελητήρια, Επαγγελματικές Οργανώσεις και Ιδιώτες, που θα οφείλουν όμως να καλύπτουν σημαντικό μέρος του κόστους των έργων υποδομής και προστασίας του περιβάλλοντος με δική τους συμμετοχή, αφού τα ποσοστά επιχορήγησης είναι μειωμένα με αποτέλεσμα οι ήδη εγκατεστημένες επιχειρήσεις στην περιοχή μελέτης να μην μετεγκαθίστανται και οι νέες να την προτιμούν για τους λόγους που προαναφέραμε. 3.3/ Βιώσιμη Ανάπτυξη της Αττικής 13 Το Π.Δ. 84/1984 αποτέλεσε ένα βασικό εργαλείο με το οποίο επιχειρήθηκε η αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων στο νομό Αττικής. Με το υπόψιν Π.Δ., μεταξύ άλλων, εγκρίθηκαν στο νομό ζώνες για την εγκατάσταση παραγωγικών δραστηριοτήτων χαμηλής και μέσης όχλησης. Κατά την εφαρμογή του όμως παρουσιάστηκαν δυσλειτουργίες. Μερικά από τα προβλήματα που επισημάνθηκαν ήταν ότι: Αδυνατούσε να αντιμετωπίσει συνολικά το περιβαλλοντικό πρόβλημα, Δεν ενθάρρυνε σύγχρονες μεθόδους παραγωγής που επιτρέπουν ορθολογικότερη χρήση της ενέργειας και μικρότερη περιβαλλοντική επιβάρυνση, Περιόριζε την δυνατότητα συμμετοχής των παραγωγικών επιχειρήσεων στα Κοινοτικά Προγράμματα, Προκαλούσε εμπόδια στην διατήρηση ή και την αύξηση των θέσεων εργασίας. Με στόχο την εναρμόνιση των παραγωγικών δραστηριοτήτων με τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης και με παράλληλη αξιοποίηση των μεγάλων τεχνολογικών αλλαγών που έχουν συντελεστεί στη διάρκεια της τελευταίας εικοσαετίας εκδόθηκε ο Ν. 2965/2001 για τη βιώσιμη ανάπτυξη της Αττικής. Ο νόμος αυτός δημιουργεί ένα πλαίσιο άσκησης της βιομηχανικής δραστηριότητας στην Αττική. Στόχοι του, όσον αφορά την περιβαλλοντική διάσταση είναι: Η αποτροπή δημιουργίας νέων πηγών βιομηχανικής περιβαλλοντικής όχλησης στην Αττική, η οποία θεωρείται κορεσμένη περιοχή, Η απομάκρυνση όλων των μονάδων υψηλής όχλησης από τον οικιστικό ιστό εντός 5 ετών, Ο δραστικός περιορισμός των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από τις υφιστάμενες βιομηχανικές μονάδες και η συστηματική παρακολούθηση των περιβαλλοντικών επιδόσεων των βιομηχανικών μονάδων από την πολιτεία μέσω της Ειδικής Υπηρεσίας Επιθεωρητών Περιβάλλοντος, η οποία εντάσσεται στο ΥΠΕΧΩΔΕ. 13 ο.π. Εξαιτίας όλων αυτών, το θεσμικό πολεοδομικό πλαίσιο της Αττικής είναι ΑΘΗΝΑ, ΙΟΥΛΙΟΣ 2007 σελ. 9

11 ιδιαίτερα δεσμευτικό για την ανάπτυξη και λειτουργία παραγωγικών δραστηριοτήτων και οι προβλεπόμενοι χώροι υποδοχής παραγωγικών δραστηριοτήτων έχουν αναλογικά περιορισμένη έκταση. Μετά την ψήφιση του νόμου: Οι μονάδες υψηλής όχλησης, που λειτουργούν εντός των περιοχών Γενικής Κατοικίας, υποχρεωτικά πρέπει να μετεγκατασταθούν σε οριοθετημένους χώρους από ΓΠΣ (ΒΙ.ΠΑ., ΒΙΟ.ΠΑ.) ή σε οργανωμένους χώρους υποδοχής παραγωγικών δραστηριοτήτων (ΒΕ.ΠΕ.). Δίνεται η δυνατότητα εφαρμογής προγραμμάτων περιβαλλοντικής αναβάθμισης σε περιοχές με μεγάλη βιομηχανική συγκέντρωση, στα πλαίσια των οποίων θα προβλέπονται μετεγκαταστάσεις μονάδων. Με αντίστοιχες διαδικασίες μπορεί να προβλέπεται η απαγόρευση εγκατάστασης και λειτουργίας ορισμένων μεταποιητικών δραστηριοτήτων ακόμα και χαμηλής όχλησης σε συγκεκριμένες περιοχές χρήσεων γης, Οι μονάδες υψηλής και μέσης όχλησης, που είναι εγκατεστημένες ή πρόκειται να εγκατασταθούν στην περιφέρεια Αττικής, πρέπει να εφαρμόσουν σειρά μέτρων που αποσκοπούν στην αξιοποίηση νέων τεχνολογιών και στην ελαχιστοποίηση των περιβαλλοντικών οχλήσεων σύμφωνα με οδηγίες της Ε.Ε.., Παρέχεται η δυνατότητα μετεγκατάστασης των επαγγελματικών εργαστηρίων χαμηλής όχλησης εντός περιοχής Γενικής Κατοικίας. Για τις υπόλοιπες βιομηχανικές μονάδες επιτρέπεται η μετεγκατάσταση τους μόνο σε ΒΙ.ΠΑ., ΒΙΟ.ΠΑ. και ΒΕ.ΠΕ., ενώ οι μονάδες χαμηλής όχλησης είναι δυνατόν να μετεγκαθίστανται και σε περιοχές εκτός σχεδίου, Παρέχεται στις επιχειρήσεις η δυνατότητα αλλαγής δραστηριότητας με στόχο την κάλυψη της ανάγκης τους για ευελιξία στην παραγωγή, Παρέχεται η δυνατότητα ίδρυσης νέων επιχειρήσεων χαμηλής όχλησης σε περιοχές εκτός Γενικής Κατοικίας, κάτω όμως από αυστηρές προϋποθέσεις και σε συνδυασμό με κριτήρια χωροθέτησης τους, Ενθαρρύνεται και εφόσον είναι επιθυμητό επιχορηγείται η συγχώνευση επιχειρήσεων και η μεταφορά των εγκαταστάσεων από περιοχή Γενικής Κατοικίας σε ΒΙ.ΠΑ., ΒΙΟ.ΠΑ. ή ΒΕ.ΠΕ.. Οι ρυθμίσεις αυτές έχουν σαν αποτέλεσμα μεγάλες μεταβολές στη χωροθέτηση των παραγωγικών δραστηριοτήτων στην περιοχή της Αττικής. Πολλές βιομηχανίες εγκαθίστανται ή μετεγκαθίστανται εκτός του νομού, κυρίως στους όμορους νομούς της Βοιωτίας και της Κορινθίας, προκειμένου να αποφύγουν τις δεσμεύσεις που προκαλεί το θεσμικό πλαίσιο. ΑΘΗΝΑ, ΙΟΥΛΙΟΣ 2007 σελ. 10

12 ΑΘΗΝΑ, ΙΟΥΛΙΟΣ 2007 σελ. 11

13 Κεφ.4/ Τάσεις μελλοντικού μετασχηματισμού της Βιομηχανικής ζώνης των Οινοφύτων Κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών στην ευρύτερη περιοχή των Οινοφύτων, εξαιτίας των παραπάνω, έχει δημιουργηθεί μια άτυπη βιομηχανική ζώνη η οποία στερείται της απαραίτητης οργάνωσης, ενώ ταυτόχρονα απουσιάζουν και οι βασικές υποδομές που θα επέτρεπαν τόσο την εύρυθμη λειτουργία της όσο και την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. Σύμφωνα με τα παραπάνω μια από τις βασικές αιτίες άναρχης εγκατάστασης βιομηχανιών και των συνακόλουθων περιβαλλοντικών επιπτώσεων ήταν η απουσία εθνικού και ειδικού χωροταξικού σχεδιασμού. Προωθήθηκε λοιπόν ο Νόμος 2742/99 που συνέδεε τις αρχές ανάπτυξης με την αναγκαιότητα προστασίας του περιβάλλοντος. Με τον νόμο αυτό θεσπίστηκαν ρυθμίσεις και αρχές του χωροταξικού σχεδιασμού, μια εκ των οποίων είναι το ότι καθορίζονται νέοι Μηχανισμοί Εφαρμογής, Ελέγχου και Υποστήριξης του Χωροταξικού Σχεδιασμού (Περιοχές Οργανωμένης Ανάπτυξης Παραγωγικών Δραστηριοτήτων, Περιοχές Ειδικών Χωρικών Παρεμβάσεων, Σχέδια Ολοκληρωμένων Αστικών Παρεμβάσεων) και μηχανισμοί χρηματοδότησης του χωροταξικού σχεδιασμού. Ως μέσο επίτευξης αυτού προβλέπονται τα Ειδικά Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασμού (Ειδικά Χωροταξικά Σχέδια για ορισμένους τομείς, δραστηριότητες, περιοχές ή δίκτυα υποδομής). Σε εφαρμογή αυτού του θεσμικού πλαισίου συντάχθηκαν οι χωροταξικές μελέτες όλων των περιφερειών της χώρας, εκτός της Αττικής, και εγκρίθηκαν, με Υπουργικές Αποφάσεις, τα Περιφερειακά Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασμού. Τα Περιφερειακά Πλαίσια αποτελούν το κατευθυντήριο πρόγραμμα για την ανάπτυξη των Περιφερειών και κάθε πρόταση για την δημιουργία νέων έργων και δραστηριοτήτων θα πρέπει να εναρμονίζεται με τις προτάσεις τους, με στόχο την βιώσιμη ανάπτυξη. λειτουργίας που θα προωθούν τη σύζευξη κυρίως του δευτερογενούς/τριτογενούς αλλά και πρωτογενους/τριτογενούς τομέα της οικονομίας και θα υποστηρίζουν το αστικό δίκτυο και τις χωρικές ενότητες του. Προτείνει τον σχεδιασμό, την εξυγίανση και τον έλεγχο των μεγεθών στη βιομηχανική υπερσυγκέντρωση Οινόφυτα Σχηματάρι και τις προεκτάσεις της κατά μήκος της ΠΑΘΕ, τη σταδιακή οργάνωση σε παραγωγικές ζώνες διαφόρων τύπων και την σύνδεσή της με τον ανεπτυγμένο τριτογενή και την έρευνα. Το ΠΠΧΣΑΑ προτείνει η διαχείριση των βιομηχανικών δραστηριοτήτων στην περιοχή, να ρυθμιστεί με την προώθηση ΒΕΠΕ ή ΠΟΑΠΔ (σύμφωνα με τον Ν. 2742/1999) ή με το πλαίσιο της υπό θεσμοθέτηση ΖΟΕ, ρυθμίζοντας κυρίως υπάρχουσες εγκαταστάσεις. Ως Π.Ο.Α.Π.Δ. χαρακτηρίζονται περιοχές πρόσφορες για την ανάπτυξη παραγωγικών και επιχειρηματικών δραστηριοτήτων του πρωτογενούς, δευτερογενούς ή τριτογενούς τομέα και μπορούν να πολεοδομούνται. Προς το παρόν ο μηχανισμός των Π.Ο.Α.Π.Δ. παραμένει ανενεργός. Οι διατάξεις που αφορούν τις Π.Ο.Α.Π.Δ. δεν τροποποιούν τη νομοθεσία που αφορά τις ΒΕΠΕ. Ο χαρακτηρισμός, η οριοθέτηση, η πολεοδόμηση, η οργάνωση και η λειτουργία, η εκτέλεση έργων και η εποπτεία των Βιομηχανικών και Επιχειρηματικών Περιοχών γίνονται σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν. 2545/1997 (ΦΕΚ 254Α/1997). Σημειώνεται, ότι σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν. 2742/1999, δεν προβλέπεται επιδότηση του φορέα για την υλοποίηση του προγράμματος εκτέλεσης των έργων της Π.Ο.Α.Π.Δ. και αυτό αποτελεί μια από τις βασικές διαφοροποιήσεις των δυο θεσμικών πλαισίων. Με βάση το Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας, η οργάνωση των παραγωγικών τομέων και η χωροθέτηση των επιχειρήσεων πρέπει να κατατείνει σε συγκεντρωμένες υποδομές σύνθετου περιεχομένου και ΑΘΗΝΑ, ΙΟΥΛΙΟΣ 2007 σελ. 12

14 4.1/ ΒΕΠΕ Εθνικής Εμβέλειας 14 Στα πλαίσια της πρότασης του Περιφερειακού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας, η ΕΤΒΑ Βιομηχανικές Περιοχές Α.Ε. μέσω της μελέτης προσανατολισμού στον τομέα των νέων Βιομηχανικών και Επιχειρηματικών Περιοχών Εθνικής Εμβέλειας που συνέταξε, προτείνει την δημιουργία ΒΕΠΕ Εθνικής Εμβέλειας στην περιοχή μελέτης. Ο όρος «Εθνική Εμβέλεια» σαν ορισμός δεν έχει διατυπωθεί και δεν έχει συνταχθεί Εθνικό Χωροταξικό Σχέδιο που να αποσαφηνίζει αυτή την έννοια. Ο χαρακτηρισμός ερμηνεύεται καταρχήν ως δηλωτικός της επιθυμητής συμβολής τους στην εθνική οικονομία και όχι απλώς σε τοπικές βελτιώσεις. Πρόκειται για μια συγκέντρωση βιομηχανικών επιχειρηματικών δραστηριοτήτων οι οποίες έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα σε εθνικό επίπεδο. Οι Β.Ε.ΠΕ. Ε.Ε. έχουν ανάγκη γειτνίασης με υποστηρικτικές λειτουργίες παιδείας, έρευνας, καινοτομίας, προηγμένων υπηρεσιών, πολιτισμού και αναψυχής. Επιπλέον θα πρέπει να βρίσκονται σε περιβάλλον από όπου να μπορούν να αντλήσουν εξειδικευμένο προσωπικό. Περιοχές με μεγάλη ποικιλότητα οικονομικής δραστηριότητας, πολλαπλές υποστηρικτικές δραστηριότητες (κυρίως υπηρεσιών) και δυνατότητες ανταλλαγής καινοτομιών, τεχνολογίας και οργανωτικών προτύπων, είναι οι περιφέρειες μεγάλων αστικών κέντρων, ιδίως των μητροπολιτικών περιοχών. Ένα από τα πλεονεκτήματα των μεγάλων αστικών κέντρων, ιδίως των μητροπολιτικών περιοχών, είναι η εγγύτητα τους προς εθνικής και διεθνούς σημασίας υποδομές μεταφορών. Η δυνατότητα αυτής της γρήγορης σύνδεσης με τον ευρύτερο οικονομικό χώρο μέσω σύγχρονων δικτύων μεταφορών οδικών, σιδηροδρομικών, θαλάσσιων και αεροπορικών, καθώς και η ανάπτυξη των δικτύων επικοινωνίας και μετάδοσης της πληροφορίας θεωρείται βασικό στοιχείο για την επιτυχή λειτουργία των ΒΕΠΕ-ΕΕ. 14 Μελέτη προσανατολισμού της παρέμβασης του επιχειρησιακού προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα» στον τομέα των νέων Βιομηχανικών και Επιχειρηματικών Περιοχών Εθνικής Εμβέλειας, Σεπτέμβριος 2004, ΕΤΒΑ Βιομηχανικές Περιοχές Α.Ε. Με βάση τα παραπάνω διαμορφώνονται κριτήρια αξιολόγησης των περιοχών, οι οποίες προτείνεται να υποδεχθούν ΒΕΠΕ-ΕΕ. Εγγύτητα σε αστικό κέντρο Γειτνίαση με κέντρα υπηρεσιών εκπαίδευσης Εξυπηρέτηση από διεθνή δίκτυα μεταφορών Εγγύτητα σε κόμβο συνδυασμένων μεταφορών Εξυπηρέτηση από τηλεπικοινωνιακά δίκτυα Εξυπηρέτηση από δίκτυο φυσικού αερίου Οικονομική ευρωστία Επιχειρηματικότητα Διασυνοριακός χαρακτήρας Ζήτηση οργανωμένης βιομηχανικής γης στις ΒΙ.ΠΕ. Διαθεσιμότητα οργανωμένης βιομηχανικής γης στις ΒΙ.ΠΕ. Με βάση τα παραπάνω κριτήρια αξιολόγησης η περιοχή της Βοιωτίας είναι τρίτη σε κατάταξη μετά τις θεσμοθετημένες ζώνες του Νομού Αττικής και τη Θεσσαλονίκη. Η προτεινόμενη περιοχή περιλαμβάνει τη Βιομηχανική Ζώνη Οινοφύτων Σχηματαρίου. Η περιοχή αυτή αποτελεί τη βασική διέξοδο τόσο για ίδρυση νέων όσο και για μετεγκατάσταση οχλούσων βιομηχανιών από την ευρύτερη μητροπολιτική περιοχή της Αττικής σήμερα, όσο και στο παρελθόν. Η περιοχή, σύμφωνα με τη μελέτη, εμφανίζει στο σύνολο της σημαντικά πλεονεκτήματα για τη λειτουργία ενός τέτοιου υποδοχέα, τα οποία απορρέουν κυρίως από τη γειτνίασή της με την μητροπολιτική περιοχή της πρωτεύουσας και από τις σημαντικότατες μεταφορικές υποδομές που την εξυπηρετούν όπως αναφέρθηκε και σε προηγούμενα κεφάλαια. Ωστόσο θα πρέπει να ληφθεί υπόψιν η περιβαλλοντική διάσταση της χωροθέτησης ΒΕΠΕ-ΕΕ, λόγω της ήδη σημαντικής περιβαλλοντικής επιβάρυνσης της περιοχής. Για το λόγο αυτό προτείνει η σχεδιαζόμενη ΒΕΠΕ-ΕΕ να αντιμετωπίζει το γενικότερο περιβαλλοντικό πρόβλημα, ιδιαίτερα όσον αφορά τη ρύπανση της ατμόσφαιρας και την επεξεργασία και διάθεση των υγρών αποβλήτων. Τα έργα που έχουν προβλεφθεί προς αυτή την κατεύθυνση είναι η δημιουργία Δικτύου Αποχέτευσης Ακαθάρτων, Αγωγός Διάθεσης Επεξεργασμένων Λυμάτων και Εγκαταστάσεις Βιολογικού Καθαρισμού. ΑΘΗΝΑ, ΙΟΥΛΙΟΣ 2007 σελ. 13

15 Στα πλαίσια αυτού το Υπουργείο Ανάπτυξης και το ΥΠΕΧΩΔΕ εξέδωσαν στις κοινή υπουργική απόφαση καθορισμού ΒΕΠΕ Εθνικής Εμβέλειας και έγκρισης περιβαλλοντικών όρων λειτουργίας καθορίζονται τα όρια, τη θέση και την έκταση (2.500 στρέμματα) της βιομηχανικής περιοχής στα διοικητικά όρια των Δήμων Οινοφύτων και Τανάγρας. Η περιοχή η οποία καθορίζεται βρίσκεται σε μικρή απόσταση, διαφορετικό όμως σημείο από αυτό στο οποίο είναι χωροθετημένη η άτυπη βιομηχανική ζώνη. Οι διαμορφωμένες τιμές γης στην περιοχή μελέτης περιορίζουν δραματικά τις δυνατότητες συγκρότησης ενός οργανωμένου υποδοχέα ενώ οι τιμές στην προτεινόμενη περιοχή είναι σαφώς χαμηλότερες. Το κατά πόσο θα μπορέσει μια τέτοιου τύπου οργάνωση του χώρου και το θεσμικό πλαίσιο που θα την υποστηρίξει να δημιουργήσει κίνητρα τέτοια που να ωθήσει τις βιομηχανίες της περιοχής μελέτης στην εγκατάσταση σε μια γείτονα περιοχή, που δεν εφάπτεται όμως με βασικούς οδικούς άξονες, καθώς και στην τήρηση των περιβαλλοντικών όρων, που θα απαιτούνται για τη λειτουργία σε αυτή, είναι κάτι το οποίο θα φανεί μέσα στα επόμενα χρόνια. Αυτό που μπορούμε όμως να διατυπώσουμε είναι πως η βιομηχανική ζώνη της περιοχής μελέτης λειτουργεί ανεξέλεγκτα και χωρίς κανένα προγραμματισμό, σχεδιασμό και στοιχειώδη έλεγχο δημιουργώντας σωρεία προβλημάτων τα οποία αναφέρθηκαν στα προηγούμενα κεφάλαια. Ο σχεδιασμός έρχεται να δώσει λύσεις, με καθυστέρηση 40 ετών και είναι αμφίβολο το αν θα μπορέσει να ανατρέψει την ήδη παγιωμένη κατάσταση σε μια περιοχή που μετασχηματίστηκε εκρηκτικά, απρογραμμάτιστα και χαοτικά και που έχει εδώ και χρόνια αναπτύξει εσωτερικούς μηχανισμούς οργάνωσης και αναπαραγωγής. ΑΘΗΝΑ, ΙΟΥΛΙΟΣ 2007 σελ. 14

16 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΥΠΕΧΩΔΕ, Ειδική χωροταξική Μελέτη Εξυγίανσης ευρύτερης περιοχής Οινοφύτων Νομού Βοιωτίας, Ιούνιος 1989 Αναπτυξιακός Σύνδεσμος Τανάγρας, Τοπικό Αναπτυξιακό Πρόγραμμα, Οκτώβριος 2003 ΥΠΕΧΩΔΕ, Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας, Ιούλιος 2003 ΕΚΕΠΥ Α.Ε., Δημιουργία Δικτύου Ερευνητικών Κέντρων και Επιχειρήσεων για την Ανάπτυξη Συστημάτων Περιβαλλοντικής Διαχείρισης, Φεβρουάριος Καθημερινή, «Πέντε εγκλήματα κατά του περιβάλλοντος», Ανεξάρτητος Παρατηρητής, Η ρύπανση συνεχίζεται, ΕΣΥΕ, Στοιχεία Απογραφών Ο Ηρώδης και η Αειφόρος Ανάπτυξη, ΕΤΒΑ Βιομηχανικές Περιοχές Α.Ε., Μελέτη προσανατολισμού της παρέμβασης του επιχειρησιακού προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα» στον ΥΠΑΝ, Δελτίο τύπου, Αθήνα, τομέα των νέων Βιομηχανικών και Επιχειρηματικών Περιοχών Εθνικής Εμβέλειας, Σεπτέμβριος 2004 ΥΠΕΧΩΔΕ, Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο Σχηματαρίου, Οκτώβριος 2005 ΑΘΗΝΑ, ΙΟΥΛΙΟΣ 2007 σελ. 15