Μουσεία. 1. Επαρχιακό Αρχαιολογικό Μουσείο Πάφου

Transcript

1 1. Επαρχιακό Αρχαιολογικό Μουσείο Πάφου Μουσεία Το Επαρχιακό Αρχαιολογικό Μουσείο Πάφου ιδρύθηκε στα Στο Μουσείο εκτίθενται ευρήματα που προέρχονται από τις σημαντικότερες αρχαιολογικές θέσεις της πόλης και της Επαρχίας Πάφου και καλύπτουν όλη την ιστορία της Κύπρου, από τη νεολιθική εποχή μέχρι και την ενετοκρατία. Το Μουσείο διαθέτει συνολικά πέντε αίθουσες και ένα στέγαστρο στο προαύλιο, όπου βρίσκονται διάφορα ογκώδη λίθινα ευρήματα. Στην Αίθουσα Ι εκτίθενται ευρήματα της προϊστορικής περιόδου της ευρύτερης περιοχής της Πάφου. Πρόκειται κυρίως για ευρήματα της χαλκολιθικής περιόδου από τη Λέμπα και την Κισσόνεργα. Η Αίθουσα ΙΙ στεγάζει αντικείμενα από τη γεωμετρική μέχρι και την κλασική περίοδο, τα οποία προέρχονται από την Παλαίπαφο (Κούκλια), τη Νέα (Κάτω) Πάφο και το Μάριον. Στην ίδια αίθουσα εκτίθεται και μια σειρά αντιπροσωπευτικών τύπων νομισμάτων των βασιλέων της Πάφου και του Μαρίου, καθώς και νομίσματα της πτολεμαϊκής και ρωμαϊκής περιόδου. Εκτίθενται επίσης λίθινα γλυπτά. Στην Αίθουσα ΙΙΙ εκτίθενται ευρήματα της ελληνιστικής και ρωμαϊκής περιόδου, καθώς και μέρος της συλλογής σαρκοφάγων και λίθινων γλυπτών. Παρουσιάζονται επίσης δείγματα κεραμικής και υαλουργίας των πιο πάνω περιόδων. Στην Αίθουσα IV εκτίθενται δείγματα ευρημάτων που προέρχονται από ανασκαφές της Νέας Πάφου, όπως σπαράγματα τοιχογραφιών και κεραμεική της ρωμαϊκής περιόδου, καθώς και αντικείμενα της παλαιοχριστιανικής και της περιόδου των αραβικών επιδρομών. Τέλος, στην Αίθουσα V εκτίθεται κυρίως βυζαντινή και μεσαιωνική εφυαλωμένη και χρηστική κεραμική από ανασκαφές της Νέας Πάφου (Χρυσοπολίτισσα, Σαράντα Κολόνες, κ.ά.), καθώς και γλυπτά της φραγκοκρατίας και της ενετοκρατίας. Διεύθυνση Γρίβα Διγενή, Πάφος (Κτήμα), Τηλ: Μουσείο λαϊκής τέχνης Γεροσκήπου Το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης της Γεροσκήπου στεγάζεται στην ιστορικής σημασίας παραδοσιακή οικία του 18ου αιώνα, τη λεγόμενη «Οικία του Χατζησμίθ», ένα μεγάλο παραδοσιακό αρχοντικό που αρχικά αποτελούσε ένα συγκρότημα οικοδομών μεγαλύτερο από το υφιστάμενο. Συντηρήθηκε και αποκαταστάθηκε από το Τμήμα

2 Αρχαιοτήτων, και από το 1978 λειτουργεί σαν Μουσείο Λαϊκής Τέχνης. Στεγάζει μια μεγάλη συλλογή παραδοσιακών αντικειμένων που προέρχονται από όλη την Κύπρο και κυρίως από την Επαρχία Πάφου. Μέσα από τα αντικείμενα αυτά αντικατοπτρίζεται η καθημερινή ζωή, οι διάφορες γεωργικές ασχολίες και τα παραδοσιακά επαγγέλματα, καθώς και οι διάφορες εκφάνσεις της λαϊκής τέχνης στην Κύπρο κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας και ακόμη μέχρι τα μισά του 20ου αιώνα. 3. Εθνογραφικό Μουσείο Είναι ένα ιδιωτικό εθνογραφικό μουσείο που ανήκει στην οικογένεια Ηλιάδη, το οποίο έως το 1971 ήταν γνωστό ως Μουσείο Λαϊκής Τέχνης και ήταν πιθανόν το πλουσιότερο και καλύτερο ιδιωτικό μουσείο του νησιού. Αποτελείται από τη συλλογή του νεότερου Γεωργίου Ηλιάδη, ενός διανοούμενου με ενδιαφέρον στην αρχαιολογία, την ιστορία, τη λαϊκή τέχνη και τη λογοτεχνία, ο οποίος για περισσότερο από μισό αιώνα συνέλεγε θησαυρούς τέχνης από την ύπαιθρο της Κύπρου, ιδιαίτερα από την περιοχή της Πάφου από την οποία καταγόταν. Στο εθνογραφικό μουσείο έχουν περιληφθεί κομμάτια του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, όπως φυσικές σπηλιές, ένας τάφος της ελληνιστικής εποχής λαξευμένος σε βράχο, μία τρεμιθιά, αρχιτεκτονικές τεχνοτροπίες που χρονολογούνται από το 1894 καθώς και ένα κιόσκι. Τα εκθέματα περιλαμβάνουν φορεσιές, ιδιαίτερα της υπαίθρου και στολίδια, παραδοσιακά ξυλόγλυπτα έπιπλα, αγροτικά εργαλεία, κουζινικά είδη, κεραμικά, αργαλειούς και πλεκτά είδη, καθώς και αρχαιολογικά ευρήματα από τη χαλκολιθική κυρίως εποχή. 4. Τοπικό Μουσείο Παλαιπάφου, Κούκλια Το Μουσείο στεγάζεται στην ανατολική πτέρυγα της μεσαιωνικής έπαυλης των Λουζινιανών, η οποία βρίσκεται μέσα στον αρχαιολογικό χώρο των Κουκλίων. Τα ευρήματα εκτιθενται σε δύο αίθουσες της έπαυλης, μέσα από τις οποίες παρουσιάζονται αντικείμενα που βρέθηκαν κατά τις ανασκαφές του Ιερού της Αφροδίτης και της γύρω περιοχής, καθώς και τις νεκροπόλεις της ευρύτερης περιοχής. Στην πρώτη αίθουσα εκτίθενται κινητά ευρήματα από το Ιερό της Αφροδίτης. Στην αίθουσα αυτή βρίσκεται ο κωνικός λίθος, που αποτελούσε την ανεικονική παρουσία της τιμώμενης θεάς. Στην αίθουσα αυτή εκτίθενται και άλλα ευρήματα από το Ιερό, που χρονολογούνται από την Ύστερη Εποχή του Χαλκού μέχρι τους ρωμαϊκούς χρόνους. Στις προθήκες της δεύτερης αίθουσας του μουσείου εκτίθενται ευρήματα που προέρχονται από τις πλούσιες νεκροπόλεις της περιοχής. Τα ευρήματα αυτά, τα οποία χρονολογούνται από τη 2η χιλιετία

3 π.χ. Παρουσιάζονται ακόμη αρχιτεκτονικά μέλη, όπως είναι τα ιωνικά και κορινθιακά κιονόκρανα που βρίσκονται στο κέντρο της αίθουσας. Στο τελευταίο τμήμα της ίδιας αίθουσας εκτίθενται βυζαντινά και μεσαιωνικά ευρήματα: εφυαλωμένα αγγεία επιτόπιας παραγωγής αλλά και εισηγμένα, καθώς και χρηστικά αγγεία που χρησιμοποιούνταν για την παραγωγή ζάχαρης. Στο βάθος της αίθουσας εκτίθενται δύο βενετσιάνικα κανόνια. Διεύθυνση: Νοτιοδυτικά πριν από την είσοδο στο χωριό Κούκλια, Τηλ: Τοπικό Moυσείο Μαρίου-Αρσινόης, Πόλη Χρυσοχούς Το Τοπικό Μουσείο Μαρίου-Αρσινόης βρίσκεται στην Πόλη της Χρυσοχούς. Το Μουσείο εγκαινιάστηκε στα 1998, και στεγάζει κινητά ευρήματα που προέρχονται από την αρχαία πόλη και τις νεκροπόλεις του Μαρίου, το οποίο μετονομάστηκε σε Αρσινόη τον 3ο αιώνα π.χ. Στην Αίθουσα Ι εκτίθενται αντικείμενα σε χρονολογική διαδοχή έτσι ώστε να αντικατοπτρίζεται η ιστορική εξέλιξη της πόλης του Μαρίου-Αρσινόης και της ευρύτερης περιοχής, από τη νεολιθική περίοδο μέχρι και το μεσαίωνα. Η Αίθουσα ΙΙ περιλαμβάνει μιαν εξαίρετη συλλογή ευρημάτων που προέρχονται από τις πλούσιες νεκροπόλεις της περιοχής. Διεύθυνση: Λεωφ. Αρχιεπισκόπου Μακαρίου ΙΙΙ, Τηλ: Βυζαντινό Μουσείο Το Βυζαντινό Μουσείο της Ιεράς Μητρόπολης Πάφου ιδρύθηκε με πρωτοβουλία του τότε Μητροπολίτη Πάφου κ.κ. Χρυσοστόμου. Από το 1989 στεγάζεται σε ιδιόκτητο οίκημα της Μητρόπολης. Η μεγαλύτερη και αξιολογότερη συλλογή του μουσείου είναι οι εικόνες, των οποίων ο αριθμός υπερβαίνει τις εκατόν. Το μουσείο φιλοξενεί την παλαιότερη μέχρι σήμερα γνωστή φορητή εικόνα που διασώθηκε στην Κύπρο. Πρόκειται για την εικόνα της αγίας Μαρίνας σε στάση δέησης και πλαισιωμένη από σκηνές του μαρτυρίου της. Η εικόνα αυτή ανάγεται στην περίοδο των εικονομαχικών ερίδων και μπορεί να χρονολογηθεί στον 7ο ή τον 8ο αιώνα. Στο μουσείο εκτίθενται τοιχογραφίες οι οποίες προέρχονται από ερειπωμένες εκκλησίες, λίγα δείγματα ξυλογλυπτικής και μικρογλυπτικής, μια αξιόλογη συλλογή ειδών εκκλησιαστικής

4 μεταλλοτεχνίας (Ι7ος - 20ός αι.), συλλογή αμφίων και εκκλησιαστικής κεντητικής, συλλογή χειρογράφων (1462 μέχρι το 19ο αιώνα), καθώς και παλαίτυπα βιβλία. 1. Κάστρο της Πάφου Μνημεία Το κάστρο της Πάφου είναι κτισμένο στη δυτική πλευρά του λιμανιού της Νέας Πάφου και αποτελούσε κατά το παρελθόν μέρος του παράκτιου αμυντικού συστήματος της Κύπρου. Πρόκειται στην ουσία για ένα φράγκικο πύργο μέσα σε ένα περίβλημα της ενετικής περιόδου. Μετά την καταστροφή του ανοικοδομήθηκε από τους Οθωμανούς στα 1592 μ.χ. Στην ίδια περίπου θέση φαίνεται ότι υπήρχαν και παλαιότερες, βυζαντινές οχυρώσεις. Τα κατάλοιπα του πύργου, που ενσωματώθηκαν κατά την οθωμανική ανοικοδόμηση, ανήκαν στον έναν από τους δύο πύργους που έκτισαν οι Φράγκοι βασιλείς της Κύπρου μετά τον καταστροφικό σεισμό του 1222 μ.χ. Οι δύο αυτοί πύργοι ενώνονταν μεταξύ τους με τείχος. Οι Γενοβέζοι τους κατέλαβαν στα 1373 μ.χ. και ύψωσαν τους τοίχους τους. Ο ένας από τους δύο φράγκικους πύργους έμεινε ερειπωμένος από τα τέλη του 15 ου αι.μ.χ., οπότε καταστράφηκε από σεισμό. Λίγο πριν την οθωμανική κατάκτηση του 1570 μ.χ., οι Βενετοί ανατίναξαν και τους δύο πύργους. Αυτό που σώζεται σήμερα είναι η οθωμανική ανοικοδόμηση του δυτικού φράγκικου πύργου και των ενετικών προσθηκών. 2. Η Εγκλείστρα και το Μοναστήρι του Αγίου Νεοφύτου Η Εγκλείστρα και το μοναστήρι του Αγίου Νεοφύτου βρίσκονται κοντά στο χωριό Τάλα της Πάφου. Η Εγκλείστρα αποτελούσε αρχικά μία μικρή φυσική σπηλιά στην ανατολική πλευρά ενός λόφου. Στην Εγκλείστρα έζησε και ασκήτεψε ο Άγιος Νεόφυτος, μία από τις σημαντικότερες μορφές της Εκκλησίας της Κύπρου. Σύμφωνα με την «Τυπική Διαθήκη» που συνέταξε ο ίδιος το 1214, εγκαταστάθηκε στο μικρό λαξευτό εκκλησάκι το Κατά την τοπική παράδοση, ο Άγιος αρχικά είχε λαξεύσει άλλη εγκλείστρα ανατολικά της Πάφου, κοντά στο χωριό Σουσκιού. Το λαξευτό αυτό σπήλαιο είναι γνωστό ως «Παλαιά Εγκλείστρα» και οι τοιχογραφίες του χρονολογούνται στο 15ο αι. ή αρχές του 16 ου..

5 Ο Άγιος Νεόφυτος μετέτρεψε τη φυσική σπηλιά σε ασκητήριο με δύο χώρους. Ο πρώτος χώρος περιελάμβανε μία μικρή εκκλησία αφιερωμένη στον Τίμιο Σταυρό και ο δεύτερος το κελλί του Αγίου, μέσα στο οποίο λάξευσε και τον τάφο του. Το κελλί του επικοινωνούσε με το ιερό βήμα της εκκλησίας. Ο Άγιος απομονώθηκε στην Εγκλείστρα μέχρι το 1170, οπότε χειροτονήθηκε ιερέας και η φήμη του εξαπλώθηκε γρήγορα στο νησί. Πολλοί μοναχοί συγκεντρώθηκαν γύρω του και σχημάτισαν μοναστική κοινότητα, για την οποία ο Άγιος Νεόφυτος συνέταξε την «Τυπική Διαθήκη», ένα είδος κανονισμών για τη λειτουργία του μοναστηριού. Η επιθυμία του Αγίου για ησυχία και απομόνωση, τον προέτρεψε να λαξεύσει άλλη Εγκλείστρα, πιο ψηλά στο βράχο, πάνω από το παλαιό παρεκκλήσι. Από τα μοναστικά κτίσματα του πρώτου μοναστηριού σήμερα σώζονται η μικρή εκκλησία της Εγκλείστρας με το νάρθηκα και το σκευοφυλάκιο πάνω απ αυτήν, το κελλί του Αγίου με τον τάφο του και η τράπεζα. Πιο ψηλά στο λόφο, σώζεται το νεότερο κελλί του Αγίου και το παρεκκλήσι του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου. Η Εγκλείστρα του Αγίου Νεοφύτου χωρίζεται στο άνω και το κάτω τμήμα. Το κατώτερο τμήμα παρουσιάζει και το μεγαλύτερο ενδιαφέρον λόγω του ότι είναι κατάγραφο. Ο ζωγραφικός διάκοσμος της Παλαιάς Εγκλείστρας και του Ιερού Βήματος του ναού του Τιμίου Σταυρού, συμπληρώθηκε από το ζωγράφο Θεόδωρο Αψευδή το Κάπου στις αρχές του 13ου αιώνα οι τοιχογραφίες του κυρίως ναού αντικαταστάθηκαν. Από τις τοιχογραφίες του Θεόδωρου Αψευδή ελάχιστα δείγματα έχουν διασωθεί. Η τεχνοτροπία του Αψευδή απαντάται την εποχή αυτή και σε άλλα μνημεία του Βαλκανικού χώρου και προέρχεται από την Κωνσταντινούπολη. Αντιθέτως, οι τοιχογραφίες του 13ου αιώνα, που αντικατέστησαν τις αρχικές του Αψευδή, παρουσιάζουν μία εντελώς διαφορετική τεχνοτροπία, που χαρακτηρίζεται από τη σχεδόν υπερβολική σχηματική απόδοση των μορφών. Το καθολικό της Μονής του Αγίου Νεοφύτου κτίστηκε πιθανότατα στις αρχές του 16ου αιώνα και ανήκει στον τύπο της καμαροσκέπαστης τρίκλιτης βασιλικής με τρούλο. Η αρχική εκκλησία ήταν κατάγραφη, μεγάλο μέρος των τοιχογραφιών όμως καταστράφηκαν κατά την περίοδο Εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, Γεροσκήπου Η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής στη Γεροσκήπου, αποτελεί ένα εξαιρετικά σημαντικό δείγμα Βυζαντινής αρχιτεκτονικής, που χρονολογείται στον 9ο αι. Ο αρχιτεκτονικός τύπος του ναού ανήκει στην κατηγορία της τρίκλιτης θολωτής βασιλικής, με πέντε τρούλους. Στο νοτιοανατολικό άκρο της εκκλησίας είναι προσαρτημένο ένα μικρό τετράκογχο που καλύπτεται με τρουλίσκο. Η εκκλησία είναι τοιχογραφημένη εσωτερικά με έργα που χρονολογούνται σε διάφορες περιόδους, από τον 8ο-9ο, 10ο, 12ο μέχρι το 15ο αιώνα. Πάνω από το Ιερό Βήμα και την Αγία Τράπεζα, διατηρείται ανεικονική παράσταση, με κεντρικό θέμα ένα διάλιθο σταυρό, πλαισιωμένο από τρεις διακοσμητικές ταινίες με γεωμετρικά μοτίβα. Ο σταυρός, που πρόκειται για τη μόνη ανεικονική σύνθεση που είναι μέχρι σήμερα γνωστή στην Κύπρο, βρίσκεται στο κέντρο του τρούλου και σώζει μόνο τα άκρα των κεραίων του.

6 Η επόμενη φάση τοιχογραφιών χρονολογείται στο 10ο αιώνα και αποκαλύφθηκε κάτω από τη νεότερη φάση του 15ου αιώνα. Στο 12ο αιώνα χρονολογείται η τοιχογραφία της Κοίμησης της Θεοτόκου, καθώς και τα υπολείμματα της Πλατυτέρας ανάμεσα σε αρχαγγέλους. Οι σωζόμενες τοιχογραφίες του 12ου αιώνα βρέθηκαν και αυτές κάτω από το νεότερο στρώμα του 15ου αιώνα. Η τελευταία φάση εικονογράφησης του ναού τοποθετείται χρονικά στο 15ο αιώνα. Στην εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, εκτός από τις τοιχογραφίες, σώζεται και μία αξιόλογη αμφιπρόσωπη εικόνα του 15ου αιώνα. Στη μία της πλευρά εικονίζεται η Θεοτόκος στον τύπο της Οδηγήτριας, ενώ στην άλλη απεικονίζεται η Σταύρωση με πρότυπα επηρεασμένα από τη Δυτική ζωγραφική. Αρχαιολογικοί χώροι Νέα Πάφος Η πόλη της Νέας Πάφου αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους της Κύπρου. Είναι κτισμένη πάνω σε ένα μικρό ακρωτήρι στη νοτιοδυτική ακτή του νησιού. Ιδρύθηκε στα τέλη του 4ου αι. π.χ. από το βασιλιά της Πάφου Νικοκλή, ο οποίος μετέφερε εκεί την έδρα του βασιλείου του από την Παλαίπαφο. Μέχρι τα τέλη του 2ου αι. π.χ. όμως η Νέα Πάφος απέκτησε τόσο σημαντικό ρόλο, ώστε οι Πτολεμαίοι, που έδρευαν στην Αλεξάνδρεια, μετέφεραν την πρωτεύουσα εκεί. Ως εκ τούτου, η πόλη προστατευόταν από ισχυρά τείχη. Μετά τους καταστρεπτικούς σεισμούς του 4ου αι. μ.χ. η πρωτεύουσα μεταφέρεται στη Σαλαμίνα, όμως η θέση της Πάφου μεταξύ των υπόλοιπων πόλεων του νησιού παραμένει εξέχουσα. Η παρακμή και η συρρίκνωση της πόλης άρχισε μετά τις αραβικές επιδρομές του 7ου αι. μ.χ. Με την επανένταξη της Κύπρου στο Βυζαντινό κράτος αρχίζει ξανά η ανάπτυξη της πόλης, που συνεχίζεται κατά τη διάρκεια της φραγκοκρατίας. Προς το τέλος της ίδιας περιόδου η Νέα Πάφος παρήκμασε και πάλι. Από το 1980 η Νέα Πάφος, μαζί με τον αρχαιολογικό χώρο της Παλαίπαφου, έχουν περιληφθεί στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. Τα σημαντικότερα μνημεία της Νέας Πάφου είναι: 1. Η Οικία του Διόνυσου: πολυτελές κτίσμα της ρωμαϊκής περιόδου που ανήκει στον τύπο της ελληνιστικής οικίας. Κτίστηκε στα τέλη του 2ου αι. μ.χ. και καταστράφηκε με τους σεισμούς των αρχών του 4ου αι. Το ένα τέταρτο του κτηρίου κοσμείται με ψηφιδωτά δάπεδα που απεικονίζουν θέματα μυθολογικά, τρυγητού, κυνηγίου κ.ά. Στην είσοδο της οικίας υπάρχει δάπεδο κατασκευασμένο με θαλάσσια βότσαλα, το οποίο απεικονίζει το μυθικό θαλάσσιο τέρας Σκύλλα, και ανήκει σε προγενέστερο ελληνιστικό κτήριο.

7 2. Η Οικία του Ορφέα: όπως και η οικία του Διονύσου, πρόκειται για ένα πολυτελές κτίσμα που ανήκει στον τύπο της ελληνιστικής οικίας. Χρονολογείται στο τέλος του 2ου-αρχές του 3ου αι. μ.χ. Κοσμείται και αυτή με σημαντικά ψηφιδωτά δάπεδα. Το σπουδαιότερο απεικονίζει μιαν εξαιρετικής ποιότητας παράσταση του Ορφέα ανάμεσα στα ζώα. Άλλα ψηφιδωτά της ίδιας οικίας απεικονίζουν τον Ηρακλή και το λιοντάρι της Νεμέας και μιαν Αμαζόνα με άλογο. 3. Η Έπαυλη του Θησέα: κτίστηκε στο δεύτερο μισό του 2ου αι. μ.χ πάνω στα ερείπια παλαιότερων οικιών της ελληνιστικής και ρωμαϊκής περιόδου, και κατοικήθηκε μέχρι τον 7ο αι. μ.χ. Θεωρείται ότι ήταν η οικία του ρωμαίου ανθύπατου. Τρία δωμάτια στη νότια πτέρυγα του κτηρίου φέρουν ψηφιδωτά δάπεδα που ανήκουν όμως σε τρεις διαφορετικές φάσεις. Το αρχαιότερο απεικονίζει το Θησέα να παλεύει με το Μινώταυρο μέσα στο Λαβύρινθο, το επόμενο παρουσιάζει τον Ποσειδώνα και την Αμφιτρίτη. Το τελευταίο απεικονίζει το πρώτο λουτρό του νεογέννητου Αχιλλέα. 4. Η Έπαυλη του Αιώνα: μόνο ένα τμήμα της οικίας αυτής έχει ανασκαφεί μέχρι στιγμής. Στο δάπεδο της αψιδωτής αίθουσας υποδοχής βρίσκεται το πλέον θεαματικό ψηφιδωτό της Πάφου, που χρονολογείται στο πρώτο μισό του 4ου αι. μ.χ. Το αρίστης ποιότητας ψηφιδωτό περιλαμβάνει πέντε πίνακες που απεικονίζουν το νεογέννητο Διόνυσο, τη Λήδα και τον Κύκνο, το διαγωνισμό ομορφιάς μεταξύ της Κασσιόπειας και των Νηρηίδων, τον Απόλλωνα και το Μαρσύα και, τέλος, το θρίαμβο του Διονύσου. 5. Η Ρωμαϊκή Αγορά, το Ωδείο και το Ασκληπιείο: η Αγορά έχει τη μορφή μιας τετράστοης αυλής, της οποίας σώζονται μόνο τα θεμέλια σήμερα. Καλύτερα σώζονται τα κτήρια που κατελάμβαναν τη δυτική πτέρυγα της Αγοράς. Το Ωδείο, που αποτελούσε τμήμα του συγκροτήματος των κτηρίων της Αγοράς αναστηλώθηκε από το Τμήμα Αρχαιοτήτων και χρησιμοποιείται σήμερα για διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις. Ένα κτήριο που βρίσκεται στα νότια του Ωδείου έχει ταυτιστεί με το Ασκληπιείο. Όλο το σύμπλεγμα της Αγοράς χρονολογείται στο 2ο αι. μ.χ. Νέα Πάφος: Το Ωδείο Νέα Πάφος: Το Θέατρο 6.Το Θέατρο: βρίσκεται στο βορειοανατολικό άκρο της αρχαίας πόλης, στην πλαγιά του λόφου «Φάπρικα». Οι ανασκαφές που γίνονται από το Πανεπιστήμιο του Σίδνεϋ δεν έχουν ακόμη ολοκληρωθεί. Κτίστηκε γύρω στο 300 π.χ., δηλαδή με την ίδρυση της πόλης της Νέας Πάφου. Κατά την ελληνιστική και τη ρωμαϊκή περίοδο το θέατρο υπέστη αρκετές μετατροπές. Φαίνεται ότι το θέατρο έπαψε να χρησιμοποιείται περί τα τέλη του 4ου αιώνα μ.χ.

8 7. Η Βασιλική της Χρυσοπολίτισσας Η Βασιλική της Χρυσοπολίτισσας αποτελεί μια από τις πρώτες και μεγαλύτερες βασιλικές που κτίστηκαν στο νησί στο δεύτερο μισό του 4ου αι. μ.χ. Αρχικά είχε επτά κλίτη, τα οποία όμως στον 6ο αι. συμπτύχθηκαν σε πέντε. Τα δάπεδα της διακοσμούνται με ψηφιδωτά που χρονολογούνται στον 4ο και 6ο αιώνα. Μετά την καταστροφή της βασιλικής κτίστηκε στον ίδιο χώρο μία βυζαντινή εκκλησία του 11ου αι., την οποία διαδέχθηκε μια άλλη εκκλησία που χρονολογείται γύρω στα 1500 μ.χ. Η τελευταία σώζεται μέχρι σήμερα και χρησιμοποιείται από την αγγλικανική εκκλησία της Πάφου. Στα βόρεια της βασιλικής σώζονται τα ερείπια μιας γοτθικής εκκλησίας που ανήκε σε φραγκισκανό μοναστήρι. Χρονολογείται γύρω στα 1300 μ.χ. και καταστράφηκε στα 1600 μ.χ. 8. Το Φρούριο των Σαράντα Κολόνων: το βυζαντινό φρούριο, γνωστό ως «Σαράντα Κολόνες» λόγω του μεγάλου αριθμού γρανιτένιων κολόνων που σώζονται στο χώρο, βρίσκεται πολύ κοντά στο λιμάνι της πόλης, νοτίως της ρωμαϊκής Αγοράς. Το φρούριο κτίστηκε τον 7ο αι. μ.χ. για να προστατεύσει το λιμάνι και την πόλη της Πάφου από τις επιδρομές των Αράβων, και έμεινε σε χρήση μέχρι το 1222, οπότε και καταστράφηκε από σεισμό. Νέα Πάφος: Το Φρούριο των Σαράντα Κολόνων 9. Οι Τάφοι των Βασιλέων Το βόρειο τμήμα της τεράστιας νεκρόπολης της Νέας Πάφου είναι γνωστό ως οι «Τάφοι των Βασιλέων» και καλύπτει μια έκταση 1.2 τ.χλμ. περίπου. Το όνομά τους οφείλεται στη μεγαλοπρέπεια και την αρχαιοπρέπεια που εμφανίζεται σε μερικά από αυτά. Οι Τάφοι των Βασιλέων φαίνεται ότι αποτελούσαν χώρο ταφής των μελών της πολιτικής και διοικητικής ελίτ της πρωτεύουσας της Κύπρου υπό το κράτος των Πτολεμαίων.

9 Το νεκροταφείο ήταν σε χρήση από την ελληνιστική μέχρι τη ρωμαϊκή εποχή (2ος π.χ. αι.-2ος αι. μ.χ.). Οι τάφοι χρησιμοποιήθηκαν και από τους πρώτους χριστιανούς. Στο χώρο υπάρχουν τάφοι διαφόρων τύπων. Οι τάφοι με περίστυλο αίθριο είναι και οι πιο εντυπωσιακοί. Αποτελούνται από μια μεγάλη υπόγεια υπαίθρια αυλή ορθογώνιου σχήματος, λαξευμένη στο φυσικό βράχο. Οι στοές που περιβάλλουν την αυλή υποβαστάζονται από ασβεστολιθικούς κίονες δωρικού ρυθμού. Πάφος, Τηλ: Μάα-Παλαιόκαστρο Μάα-Παλαιόκαστρο: Μουσείο Η θέση Μάα-Παλαιόκαστρο βρίσκεται 13 περίπου χιλιόμετρα βορειοδυτικά της πόλης της Πάφου. Οι ανασκαφικές έρευνες στο χώρο άρχισαν στα 1952 και συνεχίστηκαν συστηματικά για οκτώ περιόδους, από το 1979 μέχρι το Πρόκειται για οχυρωμένο οικισμό της Ύστερης Εποχής του Χαλκού, κτισμένο σε μια μικρή χερσόνησο, που συνδέεται με τη μόνιμη εγκατάσταση των Αχαιών στην Κύπρο, γύρω στα 1200 π.χ., και τον επακόλουθο εξελληνισμό του νησιού. Ο οικισμός προστατεύεται από δύο επιβλητικά οχυρωματικά τείχη, ένα στην πλευρά της στεριάς και ένα στην πλευρά της θάλασσας, στο άκρο της χερσονήσου. Ο οικισμός καταστράφηκε βίαια από πυρκαγιά και ανοικοδομήθηκε αμέσως από τους ίδιους κατοίκους, όπως μαρτυρεί η πολιτιστική συνέχεια που παρατηρείται μεταξύ των δύο φάσεων. Παρ όλα αυτά η δεύτερη φάση ήταν φτωχική. Ο οικισμός εγκαταλείπεται οριστικά γύρω στα 1150 π.χ. Στο χώρο λειτουργεί τοπικό Μουσείο, με χορηγία του Ιδρύματος Α.Γ. Λεβέντη, που περιλαμβάνει μικρή έκθεση αντικειμένων, κυρίως αντιγράφων, και τεκμηριωμένο πληροφοριακό υλικό διδακτικού χαρακτήρα. Παλαίπαφος (Κούκλια) Η πόλη της Παλαιπάφου καταλάμβανε το χώρο του σημερινού χωριού Κούκλια. Η Παλαίπαφος και η γύρω περιοχή σχετίζονται με μια πανάρχαια λατρευτική παράδοση που συνδέεται με τη «Μεγάλη θεά» της γονιμότητας, τη μετέπειτα Αφροδίτη, η οποία φαίνεται ότι λατρευόταν στην Κύπρο ήδη από τη Χαλκολιθική περίοδο ( π.χ.). Η παράδοση αναφέρει ως ιδρυτή του ιερού και πρώτο ιερέα το μυθικό Κύπριο βασιλιά Κινύρα, ενώ ένας δεύτερος μύθος συνδέει την ίδρυση της πόλης και του ιερού με τον Αγαπήνορα, βασιλιά της

10 Τεγέας, στην Αρκαδία της Πελοποννήσου. Ανασκαφές φανερώνουν την ύπαρξη ενός οικισμού της Ύστερης Εποχής του Χαλκού, πριν την έλευση των Αχαιών. Από τις αρχές της γεωμετρικής περιόδου μέχρι το τέλος της κλασσικής περιόδου η Παλαίπαφος παρέμεινε το μεγαλύτερο αστικό και θρησκευτικό κέντρο της δυτικής Κύπρου. Όταν ο τελευταίος βασιλιάς της Παλαιπάφου, Νικοκλής, μετέφερε στα τέλη του 4ου αιώνα π.χ. την έδρα του στη Νέα Πάφο, η πόλη διατήρησε την σπουδαιότητά της χάρη στη λατρεία της Αφροδίτης. Κατά τη ρωμαϊκή περίοδο το ιερό έγινε το κέντρο του «Κοινού των Κυπρίων» που καταγινόταν με θρησκευτικά ζητήματα και τη λατρεία του ρωμαίου αυτοκράτορα, ενώ παράλληλα είχε τον έλεγχο της κοπής χάλκινων νομισμάτων στο νησί. Οι θρησκευτικές και πολιτιστικές δραστηριότητες στο ιερό της Παλαιπάφου διακόπηκαν τον 4ο αιώνα μ.χ., με τη διάδοση του χριστιανισμού στο νησί. Κατά τη μεσαιωνική περίοδο η Παλαίπαφος, που άλλαξε το όνομά της σε Κουβούκλια, ξαναβρήκε την παλιά της αίγλη και έγινε το κέντρο της περιφερειακής διοίκησης και επίβλεψης της παραγωγής ζάχαρης. Το Σεπτέμβριο του 1980 η Παλαίπαφος, μαζί με τη Νέα Πάφο, εντάχθηκαν στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. Τα σημαντικότερα μνημεία της Παλαιπάφου είναι: Παλαίπαφος (Κούκλια): Ιερό Αφροδίτης Το Ιερό της Αφροδίτης: το Ιερό της Αφροδίτης ήταν ένα από τα σημαντικότερα και πιο ξακουστά θρησκευτικά κέντρα του αρχαίου κόσμου. Στα νότια σώζεται το αρχαιότερο ιερό, το Ιερό Ι, που χρονολογείται γύρω στα τέλη της Ύστερης Εποχής του Χαλκού. Αποτελείται από μια υπαίθρια αυλή (το τέμενος), που ήταν περίκλειστη με μεγαλιθικούς τοίχους, και μια στοά στο κέντρο της οποίας φυλασσόταν ο κωνικός βαίτυλος, σύμβολο της δύναμης της Μεγάλης Θεάς. Σημειώνεται ότι η λατρεία της Θεάς στην Παλαίπαφο ήταν ανεικονική. Ο λατρευτικός βαίτυλος διατηρήθηκε και στο ρωμαϊκό Ιερό ΙΙ, που οικοδομήθηκε στα βόρεια του προηγούμενου και χρονολογείται στα τέλη του 1ου αιώνα ή στις αρχές του 2ου αιώνα μ.χ. Το Ιερό ΙΙ περιλαμβάνει μια εσωτερική υπαίθρια αυλή (το τέμενος), που πλαισιώνεται στη νότια, ανατολική και βόρεια πλευρά της από καλυμμένες στοές. Η Μεσαιωνική Αγρέπαυλη: κτίστηκε από τους Λουζινιανούς βασιλείς το 13ο αι. μ.χ. και αποτελούσε το κέντρο της περιφερειακής διοίκησης και επίβλεψης της παραγωγής ζάχαρης. Η γοτθική αίθουσα στην ανατολική πτέρυγα αποτελεί ένα από τα ωραιότερα γοτθικά μνημεία που σώζονται στο νησί. Η ανατολική πτέρυγα χρησιμοποιείται σήμερα ως το Τοπικό Μουσείο των Κουκλιών και στεγάζει ευρήματα από το Ιερό της Αφροδίτης και τις γύρω περιοχές.

11 Η Εκκλησία της Παναγίας της Καθολικής: βρίσκεται αμέσως δυτικά του Ιερού της Αφροδίτης. Κτίστηκε κατά το 12ο ή το 13ο αιώνα μ.χ. και ακολουθεί τον αρχιτεκτονικό τύπο του ελεύθερου σταυρού με τρούλο. Θα πρέπει να υπήρξε για αρκετό καιρό ο κοινοτικός ναός του χωριού των Κουκλίων. Το δυτικό της τμήμα επεκτάθηκε κατά το 16ο αι. Το εσωτερικό της είναι διακοσμημένο με τοιχογραφίες που αντανακλούν την παραδοσιακή βυζαντινή λαϊκότροπη τεχνοτροπία του 15ου αιώνα. Η Οικία της Λήδας: πρόκειται για ρωμαϊκή οικία που βρίσκεται στην τοποθεσία Αλώνια, βορειοδυτικά του Ιερού της Αφροδίτης. Από την οικία αυτή σώθηκε μόνο το κεντρικό δωμάτιο (το τρικλίνιο), που έφερε ένα εξαιρετικό δείγμα ψηφιδωτού δαπέδου του τέλους του 2ου αιώνα μ.χ., το οποίο απεικονίζει τη Λήδα και τον Κύκνο. Σήμερα εκτίθεται στο Τοπικό Μουσείο των Κουκλιών, το οποίο στεγάζεται μέσα στη Μεσαιωνική Αγρέπαυλη. Νεκροπόλεις: η ευρύτερη περιοχή της Παλαιπάφου περιλαμβάνει πολυάριθμες και σημαντικές νεκροπόλεις, που χρονολογούνται από την Ύστερη Εποχή του Χαλκού μέχρι και την παλαιοχριστιανική περίοδο. Αρκετά δείγματα κινητών ευρημάτων από τις νεκροπόλεις αυτές εκτίθενται στο Τοπικό Μουσείο των Κουκλίων. Μεσαιωνικός Ζαχαρόμυλος: η αγρέπαυλη των Λουζινιανών, που αποτελούσε το κέντρο επίβλεψης της παραγωγής ζάχαρης στη δυτική Κύπρο, συνδεόταν άμεσα με τις κτηριακές εγκαταστάσεις επεξεργασίας ζαχαροκάλαμου. Από αυτές τις εγκαταστάσεις σώζεται καλύτερα ο ζαχαρόμυλος στην παραλιακή περιοχή των Κουκλίων, στη θέση Σταυρός. Η χρήση του ζαχαρόμυλου χρονολογείται από τα τέλη του 13ου μέχρι τα τέλη του 16ου αιώνα μ.χ. Δημοτική Πινακοθήκη Πάφου Η οικία της θυγατέρας του Δρα Μαλλιώτη, που τώρα στεγάζει τη Δημοτική Πινακοθήκη. Μετά την αγορά της από το Δήμο, έχει αναπαλαιωθεί με εξαιρετικό τρόπο με δωρεά του Ιδρύματος Α.Γ. Λεβέντη. Η δημοτική πινακοθήκη Πάφου φιλοξενεί έργα τέχνης Πάφιων καλλιτεχνών. Δ/νση: Γκλάντστοουν 7, Τηλ.: