σε δράση Μικροί αρχιτέκτονες Όνομα μαθητή Εκπαιδευτικό πρόγραμμα Εκπαιδευτικό πρόγραμμα για μαθητές Γυμνασίου

Transcript

1 Μικροί αρχιτέκτονες σε δράση Όνομα μαθητή Εκπαιδευτικό πρόγραμμα για μαθητές Ημερομηνία Δημοτικού Εκπαιδευτικό πρόγραμμα για μαθητές Γυμνασίου Ευρωπαϊκή Ένωση Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΕΦΟΡΕΙΑ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ & ΛΕΥΚΑΔΟΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΘΕΡΜΟΥ 2015

2 Ο Προϊστορικός Οικισμός Τα πρώτα ίχνη κατοίκησης στον Θέρμο χρονολογούνται πριν από το 1600 π.χ., όταν ανθεί ένας μόνιμος οικισμός με έντονη δραστηριότητα. Μετά το 1500 π.χ. δέχεται επιδράσεις από μεγάλα κέντρα του Μυκηναϊκού πολιτισμού, χωρίς ωστόσο να αναδειχθεί ποτέ σε ισχυρό διοικητικό κέντρο ανακτορικού τύπου (όπως υπήρχαν σε άλλα γνωστά μυκηναϊκά κέντρα της Ελλάδας). Ο οικισμός αποτελείται από διαφορετικά ως προς το μέγεθος και τη μορφή κτήρια, όπως τετράγωνα, ορθογώνια και καμπυλόγραμμα ή αψιδωτά. Υπήρξε τόπος συνάντησης και συναλλαγής όλων των Αιτωλών. Οι κάτοικοι ασχολούνταν με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Η τελική καταστροφή του οικισμού τοποθετείται, με βάση τα ανασκαφικά ευρήματα, γύρω στο π.χ., εποχή που καταστρέφονται και τα μεγάλα κέντρα του τότε γνωστού Μυκηναϊκού κόσμου. ΜΕΓΑΡΟ Α. Το ΜΕΓΑΡΟ Α είναι το μεγαλύτερο και σημαντικότερο κτήριο του προϊστορικού οικισμού και βρίσκεται βορειοδυτικά του ναού του Απόλλωνος Θέρμιου και εν μέρει κάτω από αυτόν. Έχει διαστάσεις 22 x 6 μ. και το εσωτερικό του χωρίζεται σε 3 χώρους: προθάλαμο, κύριο και οπίσθιο δωμάτιο. Η στέγη ήταν θολοειδής, ξυλόπλεκτη και επιχρισμένη με πηλό. Πιθανόν είχε χρησιμοποιηθεί ως έδρα του τοπικού άρχοντα. Το Μέγαρο Α κτίστηκε πριν από το 1500 π.χ. και καταστράφηκε, όπως και τα υπόλοιπα κτήρια του προϊστορικού οικισμού, στα τέλη της Ύστερης Εποχής του Χαλκού, γύρω στο π.χ. Μπορείς να προσπαθήσεις να απεικονίσεις το εσωτερικό του ΜΕΓΑΡΟΥ Α: προθάλαμο, κύριο και οπίσθιο δωμάτιο; Σχεδιαστική αναπαράσταση του προϊστορικού οικισμού από D. Wardle.

3 Ένα προϊστορικό σπίτι: Οικία β Η Οικία β βρίσκεται νοτιοανατολικά του ναού του Απόλλωνος Θερμίου. Πρόκειται για σύνθετη οικία με ελλειψοειδές περίγραμμα. Το δάπεδό της ήταν στρωμένο με λίθινες πλάκες και πάνω του βρέθηκαν λείψανα εστιών. Η οικία έχει διαστάσεις 14,80 x 5,20 μ. και αποτελείται από 3 χώρους, ενώ φαίνεται ότι προς τα δυτικά της διαμορφωνόταν αυλή. Στο δωμάτιο β2 βρέθηκαν πολλά αγγεία καθημερινής χρήσης (μαγειρικά και αποθηκευτικά σκεύη). Η ζωή συνεχίζεται και μετά την καταστροφή Μία νέα εγκατάσταση κτίζεται πάνω στα ερείπια του προϊστορικού οικισμού του Θέρμου γύρω στο π.χ. Το σημαντικότερο κτήριο είναι το ΜΕΓΑΡΟ Β. Λειτουργούσε ως έδρα του τοπικού άρχοντα και χώρος κοινοτικών συναθροίσεων. Το κτήριο, διαστάσεων 21,40 x 7,30 μ., καταστρέφεται στα τέλη του 9ου - αρχές 8ου αι. π.χ. Στο εσωτερικό του δεν έχουν ταυτιστεί ευρήματα που να συνδέονται με λατρευτικές πράξεις. Μετά την καταστροφή του Μεγάρου Β, στη θέση του (7ος αι. π.χ.), ιδρύθηκε ένας μεγάλος βωμός τέφρας, όπου γίνονταν ολόκαυστες θυσίες. Τότε άρχισε η κοινοτική λατρεία, που ήταν υπαίθρια. Το τέμενος της λατρείας όριζε σειρά 18 ακανόνιστων πλακών γύρω από το ερειπωμένο Μέγαρο Β. Ο Θέρμος αυτή την εποχή φαίνεται ότι χρησιμοποιείται αποκλειστικά ως ιερό και μάλιστα αφιερωμένο στο θεό ΑΠΟΛΛΩΝΑ, ως θεό που στέλνει και που αποτρέπει το κακό. Υποθετική σχεδιαστική αναπαράσταση της Οικίας β και του δωματίου β2 από D. Wardle. Προϊστορικός Οικισμός και λατρεία Οι ανασκαφές έως σήμερα μας παρέχουν λιγοστές πληροφορίες για κατάλοιπα λατρείας στον προϊστορικό οικισμό. Ορισμένα τελετουργικά σκεύη της Μυκηναϊκής εποχής που βρέθηκαν στην ανασκαφή των κτηρίων, μας παρέχουν ενδείξεις πιθανής άσκησης λατρείας, ενώ θα μπορούσαν να είχαν χρησιμοποιηθεί από τους κατοίκους και ως απλά σκεύη εξυπηρετώντας τις καθημερινές τους ανάγκες. Κατά την ανασκαφή του Μεγάρου Α από τον πρώτο ανασκαφέα Γ. Σωτηριάδη είχαν βρεθεί μικροί πίθοι πάνω σε πλάκες, που περιείχαν χώμα, άνθρακες και καμένα οστά ζώων. Πιθανόν χρησίμευαν για τη διαφύλαξη ιερής στάχτης από θυσίες ή προσφορές.

4 O ναός του Απόλλωνος Θερμίου κτίστηκε γύρω στο 620 π.χ. πάνω στα ερείπια του ΜΕΓΑΡΟΥ Β. Ήταν δωρικός με σηκό (το κυρίως δωμάτιο του ναού, στο οποίο στεγαζόταν το λατρευτικό άγαλμα του θεού) και οπισθόδομο. Οι διαστάσεις του είναι 38,23 x 12,13 μ. και η εσωτερική κιονοστοιχία αποτελείται από 12 κίονες, που ήταν πάντα ξύλινοι εκτός από τη βάση τους. Στα τέλη του 6ου - α μισό του 5ου αι. π.χ. αποκτά περίσταση (σειρά κιόνων γύρω από το σηκό) με 15 κίονες στις μακρές πλευρές και 5 στις στενές. Τα κεραμίδια κατέληγαν σε προτομές κορών με πολύχρωμη διακόσμηση, ενώ από το κτήριο ξεχωρίζει γωνιακό ακρωτήριο με τη μορφή καθιστής Σφίγγας. Την εποχή αυτή αρχίζει να διαμορφώνεται αρχιτεκτονικά ο χώρος του Ιερού με την ανέγερση του ναού του Απόλλωνος Θερμίου και των δύο μικρότερων ναών του Απόλλωνος Λυσείου και της Αρτέμιδος. Τα ορατά σήμερα ερείπια του ναού ανήκουν στην τελευταία φάση των ελληνιστικών χρόνων. Στα τέλη του 5ου αρχές 4ου αι. π.χ. το Έθνος των Αιτωλών ήταν οργανωμένο φυλετικά και οι άνθρωποι ζούσαν σε ατείχιστους οικισμούς. Τον 5ο αι. π.χ. οργανώνεται το Κοινό των Αιτωλών που τον 4ο αι. π.χ. μετασχηματίζεται στην Αιτωλική Συμπολιτεία. Ο Θέρμος γίνεται το θρησκευτικό κέντρο και η πολιτική έδρα της Συμπολιτείας. Αρχιτεκτονικά ο χώρος συνδέεται με την πολιτική αγορά των Αιτωλών, όπου κάθε χρόνο τελούνταν πανηγύρεις και αρχαιρεσίες του Κοινού. Τότε κτίζονται οι τρεις μεγάλες στοές, στις οποίες συνεδρίαζαν οι άρχοντες της Συμπολιτείας, όπου φυλάσσονταν αναθήματα και πολλά λάφυρα. Μπροστά από αυτές υπήρχαν βάθρα και εξέδρες, όπου είχαν στηθεί χάλκινοι ανδριάντες. Μετά τη νίκη κατά των Γαλατών το 279 π.χ. οι Αιτωλοί έστησαν στο Ιερό ένα τροπαίο παρόμοιο με εκείνο που είχαν αναθέσει στους Δελφούς και παρίστανε μία γυναικεία μορφή (προσωποποίηση της Αιτωλίας) καθισμένη σε σωρό γαλατικών όπλων. Εξέχουσα θέση κατέχει η κρήνη, που είναι κατασκευασμένη πάνω σε πηγή. Το σωζώμενο ύψος των τοιχωμάτων της είναι 1,50 μ. Στη βόρεια, δυτική και νότια πλευρά περιβάλλεται από πλακόστρωτο. Αναπαράσταση του αγάλματος της Αιτωλίας στους Δελφούς (Courby 1927)

5 Χρησιμοποιώντας τις παραπάνω πληροφορίες, θες να σχεδιάσεις στο ένα πλαίσιο την κάτοψη του ναού του Απόλλωνος Θερμίου, ενώ στο δεύτερο την πρόσοψη της στέγης;

6 Ας αντιστοιχίσουμε τους παρακάτω όρους με τις προτάσεις που ταιριάζουν Αφού πάρεις μολύβι και χάρακα, προσπάθησε στο παρακάτω πλαίσιο να σχεδιάσεις το Ιερό του Θέρμου, όπως το αντιλήφθηκες, σύμφωνα με αυτά που άκουσες. (ο) θριγκός αποτελείται από 3 μέρη (τριγκός): επιστύλιο, μετόπη, κορωνίδα, που βρίσκονται πάνω από τους κίονες. Β (η) υδρορρόη μοιάζει με αετό, τριγωνικός τοίχος κάτω από τη στέγη αρχαίων ναών, διακοσμημένος με παραστάσεις. (η) σίμη υδρορρόη που ήταν εξωτερικά διακοσμημένη με ανάγλυφες παραστάσεις. (το) αέτωμα μικροί κρουνοί που τοποθετούνταν στην άκρη των σκεπών για να απομακρύνουν το νερό της βροχής. Δ Α Ν

7 Μικροί αρχιτέκτονες σε δράση ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΕΦΟΡΕΊΑ ΑΡΧΑΙΟΤΉΤΩΝ ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑΝΊΑΣ ΚΑΙ ΛΕΥΚΆΔΟΣ ΤΗΛ Fax: MAIL: ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΘΕΡΜΟΥ ΤΗΛ Fax: Επιμέλεια-σχεδιασμός: Δρ. Ολ. Βικάτου, Αρχαιολόγος, Διευθύντρια ΕΦΑ ΑΙΤ/ΝΙΑΣ & ΛΕΥΚΑΔΟΣ Δ. Γαβρίνα, Μουσειοπαιδαγωγός ΕΦΑ ΑΙΤ/ΝΙΑΣ & ΛΕΥΚΑΔΟΣ Καλλιτεχνική επιμέλεια: Αθηνά Ιακωβίδου Εκτύπωση: Horizon