Αειφορική Αξιοποίηση της Αρωματικής Βιοποικιλότητας των Ελληνικών Οικοσυστημάτων

Transcript

1 Αειφορική Αξιοποίηση της Αρωματικής Βιοποικιλότητας των Ελληνικών Οικοσυστημάτων Στέλλα Κοκκίνη Τμήμα Βιολογίας Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΑΡΩΜΑΤΙΚΩΝ, ΑΡΤΥΜΑΤΙΚΩΝ & ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΩΝ ΦΥΤΩΝ ΣΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Αθήνα, 3 4 Ιουνίου 2014

2 ΕΛΛΑΔΑ Ο Χλωριδικός Παράδεισος της Eυρώπης Σύνολο 6600 taxa (είδη και υποείδη) 22.2% Τοπικά ενδημικά (1462 taxa) 16.4% Βαλκανικά ενδημικά (1083 taxa) 9.2% Ενδημικά Ανατολικής Μεσογείου (609 taxa) Dimopoulos P., Raus Th., Bergmeier E., Constantinidis Th., Iatrou G., Kokkini S., Strid A. & Tzanoudakis D. 2013: Vascular plants of Greece: An annotated checklist. Englera 31 Berlin: Botanic Garden and Botanical Museum Berlin-Dahlem; Athens: Hellenic Botanical Society.

3 Πλούτος με διασπορά σε 13 Φυτογεωγραφικά Διαμερίσματα

4 Πρεσβευτές της Ελληνικής Χλωρίδας τα Αρωματικά Φυτά «Κιβωτός, παλαιοί σπόροι για τις νέες μητροπολιτικές καλλιέργειες» Ελληνικό περίπτερο, 12η Διεθνής Έκθεση Αρχιτεκτονικής BIENNALE, Βενετία, 29/08-21/11/2010

5 Ιδιαιτερότητες των Ελληνικών Αρωματικών Φυτών (ΕΑΦ)

6 Ελληνικά Αρωματικά Φυτά ΕΑΦ Επιχειρηματικότητα Ανταγωνιστικότητα Φήμη

7 Ιδιαιτερότητες των Ελληνικών Αρωματικών Φυτών (ΕΑΦ)

8 Ι. Η «Επιχειρηματικότητα» των ΕΑΦ Τα φυτά ενός είδους Διαφορετικές οσμές Διαφορετικά αιθέρια έλαια Διαφορετικά εμπορικά προϊόντα

9 Origanum vulgare: Το κοινότερο είδος «ρίγανης» στην Ελλάδα subsp. vulgare subsp. viridulum subsp. hirtum

10 Origanum vulgare Τσάι ή ρίγανη? Origanum vulgare: Μήκος και χρώμα βρακτίων (αριστερή στήλη) και περιεκτικότητα σε αιθέριο έλαιο (δεξιά στήλη) στις 5 κλιματικές ζώνες της Ελλάδος (Kokkini S., Hanlidou E., Karousou R Smell and essential oil variation in Labiatae: Does it deserve a taxonomist s appreciation? Botanica Chronica 13: ).

11 Greek oregano Θυμόλη 82,1% Ρίγανη ή θυμάρι; Καρβακρόλη 91,2% Origanum vulgare subsp. hirtum: Περιεχόμενο των αιθερίων ελαίων σε καρβακρόλη (λευκή στήλη) και θυμόλη (μαύρη στήλη). [Vokou S., Kokkini S., Bessiere J.-M Geographic variation of Greek oregano (Origanum vulgare ssp. hirtum) essential oils. Biochemical Systematics and Ecology 21: ].

12 Mentha spicata: Το κοινότερο είδος «μέντας» στην Ελλάδα Λεβάντα, Δυόσμος, Αγριόμεντα ή Μέντα?

13 H Mentha spicata στην Ελλάδα: Ενα είδος τέσσερα ονόματα - τέσσερα εμπορικά αιθέρια έλαια «Μ. citrata» oil Spearmint oil Horse mint oil Peppermint oil Kokkini S The origin of the mint plants: Myth and reality. International Mint Symposium. Perfumer and Flavorist 22:7. Seattle. Washington USA 3-5 August 1997.

14 Ι. Η «Επιχειρηματικότητα» των ΕΑΦ Οδηγεί στην παραγωγή διαφορετικών προϊόντων από ένα και μόνο είδος

15 Ιδιαιτερότητες των Ελληνικών Αρωματικών Φυτών (ΕΑΦ)

16 ΙΙ. Η «Ανταγωνιστικότητα» των Υψηλότερες τιμές ΕΑΦ Α. Περιεκτικότητας σε αιθέρια έλαια

17 <0,1% Origanum vulgare Τα πλουσιότερα σε αιθέριο έλαιο φυτά 8,2% Kokkini S., Vokou D Carvacrol-rich plants in Greece. Flavour and Fragrance Journal 4: 1-7.

18 ΙΙ. Η «Ανταγωνιστικότητα» των ΕΑΦ Υψηλότερες τιμές Β. Παραγωγής βιολογικώς δραστικών μορίων Καρβόνη Λιναλοόλη

19 Βιολογικώς δραστικές ενώσεις με την υψηλότερη συμμετοχή στα αιθέρια έλαια των ΕΑΦ (1/3) Ι. ΑΛΚΟΟΛΕΣ Λιναλοόλη 93,9% Μentha spicata Παγγαίο Kofidis et al 2004 ΙΙ. ΚΕΤΟΝΕΣ Kαρβόνη 80,1% M. x villoso-nervata Ν Χανίων Kokkini et al 1995 Πουλεγόνη 97,2% M.pulegium Ν Λέσβου Kokkini et al 2002 Πιπεριτόνη 90,4% M. pulegium Μιτσικέλι Kokkini et al 2002 Θουγιόνη 83, 1% Salvia pomifera N Xανίων Karousou et al 1998

20 Βιολογικώς δραστικές ενώσεις με την υψηλότερη συμμετοχή στα αιθέρια έλαια των ΕΑΦ (2/3) ΙII. ΕΣΤΕΡΕΣ Οξικός μινθυλεστέρας 52,1% Μentha x rotundifolia Κ Μακεδονία Kokkini & Papageorgiou 1988 ΙV. EΠΟΞΕΙΔΙΑ trans- Εποξείδιο πιπεριτόνης 89,2% M. spicata Λασήθι Kokkini et al 1997 cis- Εποξείδιο πιπεριτόνης 70,3% M. spicata Κ Μακεδονία Kokkini 1997

21 Βιολογικώς δραστικές ενώσεις με την υψηλότερη συμμετοχή στα αιθέρια έλαια των ΕΑΦ (3/3) V. ΦΑΙΝΟΛΕΣ Καρβακρόλη 91,2% Origanum vulgare subsp. hirtum Γύθειο Vokou et al 1993 Θυμόλη 82,1% O. vulgare subsp. hirtum Άθως Kokkini et al 1997

22 ΙΙ. Η «Ανταγωνιστικότητα» των ΕΑΦ Ανάπτυξη της «Πράσινης Οικονομίας»

23 Ιδιαιτερότητες των Ελληνικών Αρωματικών Φυτών (ΕΑΦ)

24 ΙΙΙ. Η «Φήμη» των ΕΑΦ Μακροχρόνια χρήση Αναφορές στην Αρχαία Ελληνική Γραμματεία

25 Origanum dictamnus Ο Αριστοτέλης, ο Δίκταμος και το MARTINI

26 Ο Πεδάνιος Διοσκουρίδης 1 Ος αι. μ.χ. Το ΠΕΡΙ ΥΛΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ: συγκεντρώνει την προγενέστερη γνώση και την προσωπική εμπειρία του Διοσκουρίδη (τα πλείστα δι αυτοψίας γνώντες ) επηρεάζει βαθύτατα για 17 αιώνες τη Βοτανική και την Ιατρική

27 Περί τα 100 «βότανα του Διοσκουρίδη» διακινούνται εμπορικά στην αγορά βοτάνων της Θεσσαλονίκης

28 Η αγορά βοτάνων της Θεσσαλονίκης διατηρεί μια μακροχρόνια παράδοση Codex Neapolitanus ΟΡΙΓΑΝΟC ΗΡΑΚΛΕΩΤΙΚΗ. είναι θερμαντική,.ωφελεί τους βήχες, τη φαγούρα, την ψώρα και τον ίκτερο τις φλεγμονές των αμυγδαλών... προκαλεί την έμμηνο ρύση Σύγχρονες προτάσεις θεραπείας ΡΙΓΑΝΗ Διαβήτη, διάρροια, δυσπεψία, χοληστερίνη, πονόδοντο, άσθμα, αντιπυρετικό, κρύωμα, αντισηπτικό, ρευματισμοί, δυσμηνόρροια

29 Η «Φήμη» μπορεί να είναι επικίνδυνη! Απαγόρευση της εμπορίας του αιθερίου ελαίου της Mentha pulegium διότι έχει υψηλό περιεχόμενο σε πουλεγόνη (pennyroyal oil) ένωση με ισχυρή ηπατοτοξική δράση FDA,USA1997 ΓΛΗΧΩΝ.. Προκαλεί την ούρηση και την έμμηνο ρύση, αποβάλλει τα έμβρυα, ωφελεί τα τραύματα... Abdualmjid, R.J., Sergi, C Hepatotoxic botanicals - An evidencebased systematic review Journal of Pharmacy and Pharmaceutical Sciences, 16: Pages

30 Περιεχόμενο αιθερίων ελαίων σε πουλεγόνη 0,1 97,2% [Kokkini S., Hanlidou E., Karousou R., Lanaras T Variation of pulegone content in pennyroyal (Mentha pulegium L.) plants growing wild in Greece. Journal of Essential Oil Research. 14: ]. 0,1% 97,2% Mentha pulegium Μέντα ή Φλησκούνι

31 ΙΙΙ. Η «Φήμη» των ΕΑΦ (i) Προϊόντα Προστατευόμενων Ονομασιών Προέλευσης (ΠΟΠ) και Προστατευόμενων Γεωγραφικών Ενδείξεων (ΠΓΕ)

32 ΙΙΙ. Η «Φήμη» των ΕΑΦ (ii) Νομοθετική κατοχύρωση τους στην ΕΕ ως Παραδοσιακά Φυτικής Προέλευσης Φάρμακα (Traditional Herbal Medicines)

33 Αρωματική Βιοποικιλότητα των Αυτοφυών Φυτών της Ελλάδας Εκπαίδευση Στελεχών Αειφορική αξιοποίηση Καταγραφή και τεκμηρίωση Διατήρηση Γενετικών πόρων

34 ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Τ Μ Η Μ Α Β Ι Ο Λ Ο Γ Ι Α Σ Π Ρ Ο Γ Ρ Α Μ Μ Α Μ Ε Τ Α Π Τ Υ Χ Ι Α Κ Ω Ν Σ Π Ο Υ Δ Ω Ν Διατήρηση της Βιοποικιλότητας και Αειφορική Αξιοποίηση Αυτοφυών Φυτών (ΒΑΦ)

35

36

37 Οι προσπάθειες της ερευνητικής μας ομάδας συνεχίζονται: ΕΑΦ NATURAL AROMA ARISTEIA II: Aromatic Biodivesrity of Natural Habitas