Διαμορφώνοντας πόλεις για καλύτερη ποιότητα ζωής Ενθάρρυνση συνεργασίας μέσω Ζωντανών Εργαστηρίων ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Transcript

1 Διαμορφώνοντας πόλεις για καλύτερη ποιότητα ζωής Ενθάρρυνση συνεργασίας μέσω Ζωντανών Εργαστηρίων ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1

2 Επισκόπηση θέματος Οι πόλεις είναι δυναμικοί χώροι που υποβάλλονται σε συνεχή αλλαγή. Εμπνέουν τους ανθρώπους να αναπτύξουν καινοτόμες λύσεις για τις διάφορες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν στην καθημερινή ζωή. Μια ενισχυμένη συνεργασία μεταξύ διαφορετικών αστικών φορέων είναι καίριας σημασίας, προκειμένου να εξασφαλισθεί ένας βιώσιμος χώρος για τους πολίτες, βελτιώνοντας παράλληλα την ποιότητα ζωής τους. Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό (e-learning) με τον τίτλο «Διαμορφώνοντας πόλεις για καλύτερη ποιότητα ζωής Ενθάρρυνση συνεργασίας μέσω Ζωντανών Εργαστηρίων» σχεδιάστηκε για ανθρώπους που επιθυμούν να επιφέρουν αλλαγές στην πόλη ή τη γειτονιά τους, εργαζόμενοι από κοινού πάνω σε συγκεκριμένες αστικές προκλήσεις. Αποκαλούμε αυτούς τους ανθρώπους «παράγοντες αλλαγής». Το Ζωντανό Εργαστήριο αποτελεί μια ανοικτή στην κοινωνία πρόταση και ευκαιρία για συνεργασία, μάθηση και συνδημιουργία λύσεων. Η παρούσα εκπαιδευτική πρωτοβουλία παρέχει οδηγίες για το σχεδιασμό και τη δημιουργία ενός Ζωντανού Εργαστηρίου και υποστηρίζεται από μια σειρά διαφορετικών εργαλείων, εργασιών πρακτικής εξάσκησης και απαραίτητων υλικών καθώς και διαδραστικών παραδειγμάτων. Η προσέγγιση που επελέγη βασίζεται κυρίως στις αρχές της σχεδιαστικής λογικής (design thinking), μιας αποδεδειγμένα καινοτόμου μεθόδου που έχει δοκιμαστεί στο πλαίσιο του έργου SMACC ( το οποίο χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα ERASMUS+ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. ΣΚΕΦΘΕΙΤΕ! Τι σημαίνει για εσάς υψηλή ποιότητα ζωής; Καταγράψτε τους τομείς που θεωρείτε τους πλέον σημαντικούς! Εικόνα 1: Φωτογραφία: Nikolaus Kurnik 2

3 Διαμορφώνοντας πόλεις για καλύτερη ποιότητα ζωής Ενθάρρυνση συνεργασίας μέσω Ζωντανών Εργαστηρίων ΜΕΡΟΣ 1: ΕΙΣΑΓΩΓΗ 3

4 Σύνοψη Σε αυτήν τη διδακτική ενότητα οι πόλεις παρουσιάζονται ως τόποι καινοτομίας και αλλαγής. Πρώτον, εξηγείται η ανάγκη για στροφή προς έναν πιο βιώσιμο αστικό χώρο και εισάγονται διαφορετικές μορφές καινοτομίας. Δεύτερον, παρέχεται μια σύντομη εισαγωγή στο θέμα Έξυπνες Πόλεις και Γειτονιές, και συζητούνται μερικά βασικά κριτήρια και άλλα σχετικά θέματα. Η εξυπνάδα ή ευφυία μιας πόλης, αλλά και γενικότερα ως έννοιες σε αυτό το πλαίσιο μελέτης, καλύπτουν ένα μεγάλο αριθμό προσεγγίσεων, που συμπεριλαμβάνουν το χώρο διαβίωσης, ευκαιρίες απασχόλησης, εκπαίδευση, κουλτούρα/πολιτισμό, και άλλες πτυχές και ανάγκες στην καθημερινή ζωή. Στόχος Αφού ολοκληρώσετε αυτήν την ενότητα, θα είστε σε θέση να... κατανοήσετε την ανάγκη για βιώσιμη αστική αλλαγή εξερευνήσετε βασικές έννοιες που αφορούν στην καινοτομία αξιολογήσετε κριτικά το ρόλο της καινοτομίας στη βιώσιμη αστική αλλαγή κατανοήσετε την ιδέα των Έξυπνων Πόλεων και Γειτονιών 1. Οι πόλεις ως τόποι καινοτομίας και αλλαγής Οι πόλεις είναι δυναμικοί χώροι που υφίστανται διαρκή αλλαγή. Το κοινωνικό, οικολογικό και τεχνολογικό τους δυναμικό είναι απαραίτητο για την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη, τόσο σε τοπικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Ενόψει της ταχείας αστικοποίησης και της κλιματικής αλλαγής, οι πόλεις πρέπει να προσαρμοστούν σε έναν και περιβαλλοντικά υπεύθυνο τρόπο ζωής με μακροπρόθεσμο ορίζοντα, προκειμένου να εξασφαλισθεί ένας βιώσιμο χώρο για τους πολίτες. Παρακολουθείστε αυτό το σύντομο βίντεο σχετικά με τις πόλεις που αλλάζουν μετά απαντήστε στην ερώτηση: Τι κάνει μια πόλη φιλική και κατάλληλη για να ζει κανείς; Ως βιώσιμη πόλη μπορεί να οριστεί μια πόλη που επιτρέπει στους πολίτες της να απολαμβάνουν μια καλή οικονομική και κοινωνική ζωή, λαμβάνοντας υπόψη μια συνετή χρήση των φυσικών πόρων. Μέσα από την ενσωμάτωση κοινωνικών και περιβαλλοντικών διαστάσεων στον αστικό σχεδιασμό και τη διαχείριση μπορούν να αντιμετωπιστούν πολλαπλές προκλήσεις που σχετίζονται με την ανθρώπινη υγεία ή την κλιματική αλλαγή. Συνεπώς, η επίτευξη υψηλής ποιότητας ζωής απαιτεί μετατόπιση από το σημερινό αστικό περιβάλλον σε ένα μελλοντικό σχήμα που θα είναι βιώσιμο στη μακρά διάρκεια. Πρόκειται για μια διαδικασία που απαιτεί χρόνο, αλλά ήδη, κάποιες προϋποθέσεις μπορούν να συμβάλλουν στην ταχύτερη εφαρμογή της. Η διαδικασία αυτή θα πρέπει: να περιλαμβάνει άτομα και φορείς από διαφορετικούς τομείς ούτως ώστε να ενισχύεται η συνεργασία 4

5 να συνδυάζει μακροπρόθεσμους στόχους (π.χ.: αυξήσεις στην αποτελεσματικότητα των πόρων) με βραχυπρόθεσμα πειράματα και δοκιμές, ώστε να καταστεί προσδιορίσιμο το πλάνο δράσης για το μέλλον να προωθεί την καινοτομία, τη διάχυση της γνώσης και της πληροφορίας καθώς και την περαιτέρω έρευνα. Η καινοτομία μπορεί να θεωρηθεί ο καταλύτης για ανάπτυξη στις πόλεις. Έχει τεράστιο αντίκτυπο σε κυβερνήσεις, βιομηχανίες και επιχειρήσεις. Σύμφωνα με τον Rogers (2003, σελ. 12), η καινοτομία μπορεί να οριστεί ως «μία ιδέα, μία τακτική ή ένα αντικείμενο που γίνεται αντιληπτό ως νέο από ένα άτομο» 1. ΣΚΕΦΘΕΙΤΕ! Κατά τη γνώμη σας, γιατί η καινοτομία είναι σημαντική; Μπορείτε να δώσετε μερικά παραδείγματα καινοτομίας; Η καινοτομία κάνει τις ζωές μας ευκολότερες, βελτιώνει την υγεία μας, αυξάνει την παραγωγικότητα και μας βοηθά να επικοινωνούμε σε παγκόσμιο επίπεδο. Ο Διαμοιρασμός αυτοκινήτου, για παράδειγμα, όχι μόνο μειώνει τον αριθμό των αυτοκινήτων στο δρόμο, αλλά βοηθά και στην εξοικονόμηση χρημάτων. Τα Ηλεκτρικά Αυτοκίνητα προσφέρουν καθαρή και ήσυχη εναλλακτική κινητικότητα, ασκώντας έτσι ευεργετική επίδραση στην ανθρώπινη υγεία, όσον αφορά στη ρύπανση του αέρα και τη μείωση του θορύβου. Χάρη στις διαφορετικές πλατφόρμες επικοινωνίας, συμπεριλαμβανομένων του Skype ή του Google Hangout, συνεδριάσεις και συναντήσεις μπορούν πλέον να διεξάγονται μέσω ψηφιακής προσομοίωσης («virtually»), συνδέοντας πολλούς εταίρους ευρισκόμενους σε διαφορετικά σημεία και διαφορετικές ζώνες ώρας. Η καινοτομία ως έννοια χαρακτηρίζεται από την αύξηση και την επέκταση, αφού είτε καθιστά ένα υπάρχον αγαθό ή υπηρεσία με καλύτερα από πλευράς νέων ιδιοτήτων ή νέου σχεδιασμού, είτε γεννά μια πρωτοποριακή ιδέα που θα αντικαταστήσει ένα υπάρχον προϊόν με κάτι εντελώς καινούργιο ως σύλληψη σκεφτείτε τον 3D εκτυπωτή. Παρόλο που η καινοτομία συχνά σχετίζεται με νέες τεχνολογίες που βελτιώνουν τα οικονομικά και περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά στους τομείς της ενέργειας, των μεταφορών, των επικοινωνιών και άλλων συστημάτων, με την εισαγωγή νέων αγαθών ή υπηρεσιών, η καινοτομία μπορεί να εμφανισθεί με πολλές μορφές. Μπορούμε να διακρίνουμε τη θεσμική καινοτομία (αλλαγή συνθηκών πλαισίου) από την κοινωνική καινοτομία, που αποσκοπεί στη δημιουργία κοινωνικής αξίας, την αλλαγή του τρόπου ζωής και των καταναλωτικών προτύπων. Για παράδειγμα, οι συνεταιρισμοί τροφίμων φέρνουν σε επαφή τοπικούς παραγωγούς τροφίμων, που χρησιμοποιούν καινοτόμες επιχειρηματικές στρατηγικές, για να πωλούν φρέσκα, τοπικά προϊόντα στα μέλη τους, ενισχύοντας έτσι τις τοπικές οικονομίες. 1 Rogers, E.M. (2003). Diffusion of Innovations. New York: The Free Press, 5 th Edition. 5

6 ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΕΣ 2 αποτελούν οι νέες ιδέες (αγαθά, υπηρεσίες και πρότυπα) που πληρούν ταυτόχρονα κοινωνικές ανάγκες και δημιουργούν νέες κοινωνικές σχέσεις ή συνεργασίες. Η καινοτομία αφορά στη χρήση της αλλαγής για την αρτιότερη κάλυψη των ανθρώπινων αναγκών και αξιών. Η εκμετάλλευση ευκαιριών καινοτομίας οφείλει να αντικατοπτρίζει τις μεταβαλλόμενες κοινωνικές προσδοκίες. Εμπνευστείτε παρακολουθώντας αυτό το ενδιαφέρον TEDTalk για το πως να σχεδιάσετε «ευτυχισμένες» πόλεις: 2. Η έννοια της Έξυπνης Πόλης ΣΚΕΦΘΕΙΤΕ! Τι καθιστά μια πόλη/γειτονιά έξυπνη ; Εικόνα 2: Ζώντας σε μια Έξυπνη Πόλη. Πηγή: bmvit Η «Εξυπνάδα» είναι μια έννοια η οποία είναι κοινωνικά κατασκευασμένη. Αυτό σημαίνει ότι δεν είναι κάτι χειροπιαστό, με υπόσταση, αλλά μπορεί να «ορισθεί μέσα 2 Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2013). Οδηγός Κοινωνικής Καινοτομίας. 6

7 από την ύπαρξή του» 3. Με άλλα λόγια, είναι μέρος μιας συλλογικής αντίληψης και συναίνεσης. Δεν υπάρχει παγκοσμίως αποδεκτός ορισμός για την Έξυπνη Πόλη. Σημαίνει διαφορετικά πράγματα για διαφορετικούς ανθρώπους και διαφέρει από πόλη σε πόλη και από χώρα σε χώρα, ανάλογα με το επίπεδο ανάπτυξης, την προθυμία των πολιτών να αλλάξουν τους πόρους και τις προσδοκίες τους. Οι Έξυπνες Πόλεις πρέπει να γίνονται αντιληπτές ως συστήματα ανθρώπων που αλληλοεπιδρούν και βελτιώνουν την ποιότητα ζωής τους, χρησιμοποιώντας ενεργειακές ροές, πόρους, αγαθά, υπηρεσίες και μοντέλα χρηματοδότησης, για την ενεργοποίηση της βιώσιμης αστικής ανάπτυξης. Αυτές οι ροές και αλληλεπιδράσεις καθίστανται «έξυπνες» με στρατηγική χρήση της πληροφορίας και των επικοινωνιών, των υποδομών και άλλων υπηρεσιών, μέσω μιας διαφανούς διαδικασίας αστικού σχεδιασμού που ανταποκρίνεται στις κοινωνικές και οικονομικές ανάγκες της σημερινής κοινωνίας 4. Στη βάση ενός κοινού τόπου συνεννόησης, ως Έξυπνη Πόλη νοείται μια αστική περιοχή με χαρακτηριστικά ενοποίησης ένα σύστημα με άλλους όρους ολοκληρωμένων υπηρεσιών και λειτουργιών. Ενοποίηση στη συγκεκριμένη περίπτωση σημαίνει πως υπηρεσίες όπως: Χώρος διαβίωσης Για βρέφη και ηλικιωμένους, πλούσιους και φτωχούς, ανθρώπους από διαφορετικούς πολιτισμούς Ευκαιρίες απασχόλησης Για όλους τους τύπους επαγγελματικών προσόντων και για όλες τις ηλικίες Εκπαίδευση Από νηπιαγωγείο μέχρι Δια Βίου Μάθηση Κουλτούρα / Πολιτισμός Όπερα και φεστιβάλ, μουσεία, κινηματογράφοι, χώροι θρησκευτικής λατρείας Ελεύθερος χρόνος Αθλητισμός, παμπ, μπαρ, διαλογισμός,... Ιατρικές υπηρεσίες Γιατροί, νοσοκομεία,... βρίσκονται σε μικρές αποστάσεις μεταξύ τους. Οι παράγοντες αυτοί μπορούν να ενισχυθούν μέσω των υποδομών (φυσικό κεφάλαιο), του ανθρώπινου κεφαλαίου (δεξιότητες, γνώσεις, καλή υγεία των ατόμων του πληθυσμού ώστε να παράγεται οικονομική αξία 5 ), του κοινωνικού κεφαλαίου (κοινωνικά δίκτυα, που μπορεί να είναι οικονομικά πολύτιμα 6 ) και των υποδομών ΤΠΕ. Η υλικοτεχνική υποστήριξη όπως και τα νέα συστήματα μεταφορών είναι «έξυπνα» συστήματα, που βελτιώνουν την αστική κυκλοφοριακή συμφόρηση και την κινητικότητα των κατοίκων. 3 Jucevicius, G., Maital, S. (2015). National strategies of smart development: turning constraints into growth opportunities. Baltische Studien zur Erziehungs- und Sozialwissenschaft, Band 30, International Practices of Smart Development. 4 Ευρωπαϊκή Σύμπραξη Καινοτομίας για Έξυπνες Πόλεις και Κοινότητες (2013). Ανάκληση από Πηγή: 7

8 ΤΟΜΕΙΣ ως πεδία για την ανάπτυξη Έξυπνων Πόλεων : Οικονομία o Άνθρωποι που μετακομίζουν στις πόλεις αναζητούν νέες ευκαιρίες απασχόλησης. Εκτός από τους παραδοσιακούς φορείς (υφιστάμενες εταιρείες και επιχειρήσεις) παραγωγής αγαθών και παροχής υπηρεσιών, πρέπει να προωθηθούν νέες μορφές επιχειρηματικότητας μαζί με καινοτόμα συστήματα χρηματοδότησης για τις νεοσύστατες επιχειρήσεις. o Συνεργατικά σχήματα μεταξύ μεγάλων και μικρών επιχειρήσεων και εθελοντικών φορέων και οργανισμών. Οικολογία o Οι χώροι πρασίνου και η ύπαρξη θυλάκων νερού στο δημόσιο χώρο κρίνονται πολύ σημαντικά για την επίτευξη υψηλής ποιότητας ζωής στις πόλεις. o «Πράσινοι» τοίχοι και οροφές βοηθούν να δροσίσουν οι πόλεις και μειώνουν την ανάγκη για κλιματισμό. o Η αστική κηπουρική είναι σημαντική όχι μόνο από άποψη κοινωνικής συμβίωσης και ενσωμάτωσης, αλλά και γιατί μπορεί επίσης να συμβάλλει σημαντικά στην προμήθεια τροφίμων. Κινητικότητα o Τα σημερινά προβλήματα που σχετίζονται με την κυκλοφοριακή συμφόρηση και την κινητικότητα (εκπομπές, θόρυβος, χαμηλή ποιότητα των δημόσιων μεταφορών, μποτιλιάρισμα, ατυχήματα, κλπ.) πρέπει να αντιμετωπιστούν. Μερικές εφικτές λύσεις μπορεί να περιλαμβάνουν: ηλεκτρικό αυτοκίνητο, διαμοιρασμός αυτοκινήτου, περισσότεροι ποδηλατόδρομοι και δημόσιες συγκοινωνίες. o Είναι σημαντικό να μειωθεί η ανάγκη για κινητικότητα εφαρμόζοντας την πρακτική των μικρών αποστάσεων. Κτήρια o «Χαμηλή ενεργειακή δαπάνη Μηδενική ενεργειακή δαπάνη/απόδοση Ενεργητική ενεργειακή απόδοση» είναι οι λέξεις-κλειδιά, όταν πρόκειται για έξυπνα κτήρια. Λύσεις χαμηλής ενεργειακής δαπάνης μπορούν να εφαρμοστούν εύκολα στις νέες κατοικίες, αλλά αποτελούν πραγματική πρόκληση σε περίπτωση ανακαίνισης. Πρέπει να αναπτυχθούν νέα μοντέλα συνεργασίας για την κατασκευή κτηρίων, ούτως ώστε να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι. o Ο κύκλος ζωής των υλικών που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή νέων κτηρίων πρέπει συμπεριληφθεί στη διαδικασία σχεδιασμού. Κοινωνική ζωή o Η ποιότητα ζωής εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι οργανώνουν τις συναναστροφές τους σε κάθε συνοικία της πόλης. Μια καλή σχέση με τους γείτονες έχει θετική επίδραση στη γενικότερη ευημερία των κατοίκων της. Μια μεγάλη ποικιλία ανθρώπων από διαφορετικά περιβάλλοντα μπορεί να κάνει τη ζωή πιο ενδιαφέρουσα. Αστική ασφάλεια και προστασία είναι επίσης ζητήματα αποφασιστικής σημασίας. 8

9 ΣΚΕΦΘΕΙΤΕ! Παρακολουθείστε αυτό το βίντεο, μετά απαντήστε στις ερωτήσεις: Τι σημαίνει ασφάλεια σ ένα σύγχρονο αστικό περιβάλλον; Ποιοι τύποι αστικής ασφάλειας και προστασίας διακρίνονται; Για να ανταπεξέλθει κανείς σε πολλές αστικές προκλήσεις και να βελτιώσει την ποιότητα ζωής, διάφορα ΜΕΤΡΑ και ΛΥΣΕΙΣ μπορούν να εφαρμοστούν: Ενέργεια o Βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης και στροφή προς τις ανανεώσιμες μορφές ενέργειας είναι απαραίτητες για τον περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με: 1. μείωση χρήσης ενεργειακών υπηρεσιών (μικρότερες αποστάσεις προς κάλυψη χάρη στις καλύτερες εναλλακτικές κινητικότητας, ανάγκη για λιγότερη θέρμανση χάρη στα ενεργειακά αποδοτικά κτήρια,...), 2. εφαρμογή ενεργειακά αποδοτικών τεχνολογιών (αντλίες θερμότητας, μονάδες συμπαραγωγής ηλεκτρισμού και θερμότητας Σ.Η.Θ.Υ.Α.,...), 3. στροφή προς την ανανεώσιμη ενέργεια (ηλιακή θερμική, φωτοβολταϊκά, βιοενέργεια,...), 4. ανάπτυξη νέων χρηματοδοτικών και επιχειρηματικών μοντέλων, όπως συνεταιρισμοί ή έργα κοινοτικής ιδιοκτησίας. Πολεοδομικός σχεδιασμός o Ο πολεοδομικός σχεδιασμός πρέπει να στραφεί προς το μοντέλο της ενοποιημένης πόλης, ούτως ώστε να γίνει πιο αποτελεσματικός, συνδέοντας όλες τις σημαντικές περιοχές ανάπτυξης. Ο σχεδιασμός πρέπει να περιλαμβάνει μία διαδικασία περισσότερο συμμετοχική αντί να χρησιμοποιεί μία ιεραρχική προσέγγιση. o Η αρτιότερη αντίληψη των κινήτρων και των αναγκών των πολιτών βοηθά τις πόλεις να καθορίσουν αποτελεσματικές στρατηγικές και εργαλεία, προκειμένου να εμπλέξουν ενεργά τους πολίτες στη διαδικασία της αστικής ανάπτυξης: να επιβεβαιώσουν ότι είναι καλά πληροφορημένοι, κινητοποιημένοι να δράσουν υπεύθυνα, με διάθεση συμμετοχής ή ακόμη και συνδημιουργίας. Εάν κινητοποιηθούν με έξυπνο τρόπο, τα αποτελέσματα της συμπεριφοράς, οι επιλογές ή η δημιουργικότητα των κατοίκων μπορεί να είναι τεράστια 7. Τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά των Έξυπνων Πόλεων μπορούν να συνοψισθούν στα εξής: Μικρές αποστάσεις 7 Το αυτό. 9

10 o Όλες οι δραστηριότητες της καθημερινής ζωής μπορούν να πραγματοποιηθούν χωρίς αυτοκίνητο. Ελαχιστοποίηση χρήσης κτηρίων και χώρου κυκλοφοριακής συμφόρησης o Οι Έξυπνες Πόλεις είναι πυκνές. Χαμηλές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου (GHG) o Οι Έξυπνες Πόλεις δε συμβάλλουν στην Κλιματική Αλλαγή, αφού δεν εκπέμπουν αέρια του θερμοκηπίου. Χαμηλές ροές υλικού με οικολογικές επιπτώσεις o Οι Έξυπνες Πόλεις είναι Πόλεις (σχεδόν) Μηδενικής Εκπομπής. Χαμηλό ενεργειακό αποτύπωμα o Οι άνθρωποι ενδιαφέρονται για την προέλευση και την ποιότητα των αγαθών και των υπηρεσιών που αγοράζουν. Χαμηλά πρόσθετα κόστη o Οι Έξυπνες Πόλεις δεν πρέπει να είναι πιο ακριβές από τις συμβατικές. o Τα αρχικά υψηλά κόστη στο σχεδιασμό και την υλοποίηση των παρεμβάσεων αντισταθμίζονται από τα χαμηλά λειτουργικά κόστη στη συνέχεια. Υψηλή παραγωγικότητα o Οι Έξυπνες Πόλεις συνεισφέρουν στον εθνικό πλούτο. Φιλοξενούν εταιρείες παραγωγής αγαθών και παροχής υπηρεσιών. Υψηλή αλληλεπίδραση o Οι Έξυπνες Πόλεις δεν είναι απομονωμένες «νησίδες βιωσιμότητας», αλλά αλληλοεπιδρούν έντονα με το περιβάλλον τους. o Εφόσον μια Έξυπνη Πόλη δεν είναι αυτάρκης, όσον αφορά την τροφή, την ενέργεια και τους φυσικούς πόρους, όπως το καθαρό νερό και ο καθαρός αέρας, ανταλλάσσει αγαθά και υπηρεσίες με τις γειτονικές περιοχές. Έντονη πολυπολιτισμικότητα o Σε μια Έξυπνη Πόλη, νέοι και ηλικιωμένοι, πλούσιοι και φτωχοί, άνθρωποι από διάφορους πολιτισμούς συνυπάρχουν μαζί. Αστικά συστήματα με έντονη πολυπολιτισμικότητα, που ενισχύθηκαν από κοινωνική και οικονομική ενσωμάτωση, είναι πιο ελαστικά και ανθεκτικά. Υψηλή αναπτυξιακή προοπτική o Η Εξυπνάδα δεν είναι κατάσταση αλλά διαδικασία. Συνεπώς, είναι σημαντικό η πόλη να παραμένει ανοιχτή σε περαιτέρω ανάπτυξη και ιδέες. Αυτό μπορεί να γίνει κατανοητό όχι μόνο αναφορικά με τις νέες τεχνολογίες, αλλά και με τις κοινωνικές καινοτομίες. ΜΙΑ ΕΞΥΠΝΗ ΠΟΛΗ 8 είναι μια ενοποιημένη αστική περιοχή, με υψηλή ποιότητα ζωής, που αναπτύσσει και υλοποιεί βιώσιμες πρακτικές και λύσεις, σε συνεργασία με τους πολίτες, βασιζόμενες στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τα ανανεώσιμα υλικά και 8 Πηγή: Stadtlabor Graz 10

11 υποστηριζόμενες από τις ΤΠΕ. Παρέχει αποτελεσματικές, αξιόπιστες και διαφανείς δημόσιες υπηρεσίες και εξασφαλίζει ένα βιώσιμο και κατοικήσιμο περιβάλλον για τους πολίτες της. ΑΣΚΗΣΗ 1 Με βάση όσα μάθατε σε αυτό το μέρος της διδακτικής ενότητας, συνοψίστε τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά μιας Έξυπνης Πόλης! Ποιες λύσεις μπορούν να εφαρμοστούν για να αντιμετωπιστούν οι αστικές προκλήσεις που σχετίζονται με την ενέργεια; Και με την κινητικότητα; Πρόσφατα γίναμε μάρτυρες μιας ταχείας εξάπλωσης των λεγόμενων «Ζωντανών Εργαστηρίων», ως μέσα για την αντιμετώπιση κοινωνικών και περιβαλλοντικών προκλήσεων, καθώς και για την υποστήριξη της βιώσιμης αστικής ανάπτυξης. Στην επόμενη διδακτική ενότητα, θα εισαχθούν οι πλέον σχετικές έννοιες γύρω από τα Ζωντανά Εργαστήρια. 11

12 Διαμορφώνοντας πόλεις για καλύτερη ποιότητα ζωής Ενθάρρυνση συνεργασίας μέσω Ζωντανών Εργαστηρίων ΜΕΡΟΣ 2: ΖΩΝΤΑΝΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 12

13 Σύνοψη Σε αυτή τη διδακτική ενότητα επιχειρείται ένας ολοκληρωμένος ορισμός του Ζωντανού Εργαστηρίου. Στο επόμενο βήμα, εισάγεται και συζητείται η προσέγγιση της σχεδιαστικής λογικής (design thinking approach). Η προσέγγιση αυτή θα θέσει τη βάση για τη δουλειά σας στις επόμενες ενότητες. Στόχος Αφού ολοκληρώσετε αυτή την ενότητα, θα είστε σε θέση να... δώστε τον ορισμό του Ζωντανού Εργαστηρίου, εφαρμόσετε βασική μεθοδολογία και εργαλεία για τη δημιουργία ενός Ζωντανού Εργαστηρίου, χρησιμοποιείτε την προσέγγιση της σχεδιαστικής λογικής (design thinking approach) στην παραπάνω διαδικασία. 1. Τι είναι ένα Ζωντανό Εργαστήριο Η βελτίωση της ποιότητας ζωής στις πόλεις είναι μια διαδικασία-πρόκληση. Υπάρχουν πολλοί κοινωνικοί, οικονομικοί, πολιτισμικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες που επηρεάζουν τις ζωές μας. Συνεπώς, δεν είναι δυνατόν να δημιουργηθεί ένα μοναδικό πρότυπο για αυτόν το σκοπό, το οποίο να μπορεί να εφαρμοστεί σε διαφορετικές κάθε φορά συνθήκες. Ωστόσο, η ενεργή συνεργασία ανθρώπων διαφορετικών κοινωνικών ομάδων στην αστική διαχείριση και το σχεδιασμό, θα μπορούσε να βοηθήσει στη διαδικασία αυτή με έναν πιο αποτελεσματικό και αποδοτικό τρόπο, οδηγώντας σε καλύτερα αποτελέσματα. Ένα Ζωντανό Εργαστήριο μπορεί να οριστεί ως μια ανοικτή στην κοινωνία πρόταση με ευρύ ορίζοντα συμμετοχικότητας για συνεργασία, μάθηση και συνδημιουργία λύσεων για την επίλυση σύνθετων προβλημάτων. Ένα Αστικό Ζωντανό Εργαστήριο είναι αυτό που ασχολείται συγκεκριμένα με προβλήματα στα πλαίσια των έξυπνων και βιώσιμων πόλεων. Δομημένο επάνω στις αρχές της εθελοντικής συνεργασίας και της ίσης συμμετοχής, ένα Αστικό Ζωντανό Εργαστήριο συγκεντρώνει άτομα και φορείς της πόλης από τους χώρους της τοπικής αυτοδιοίκησης και της διακυβέρνησης, της χάραξης πολιτικής, υπεύθυνους ανάπτυξης, επενδυτές, επιχειρηματίες, ΜΚΟ και φυσικά πολίτες. Ο κεντρικός στόχος είναι να παρέχει έναν προσωρινό, ανοικτό και δημιουργικό χώρο για πειραματισμό όπου μπορούν να προκύψουν καινοτόμες, ρηξικέλευθες ιδέες και λύσεις. Οι ιδέες αυτές μπορούν στη συνέχεια να ελεγχθούν (προτυποποίηση), να αξιολογηθούν σε πλαίσια πραγματικής ζωής, και, ιδανικά, να εφαρμοστούν σε επίπεδο πόλης ή γειτονιάς. 13

14 Εικόνα 3: Μια γραφική αναπαράσταση ενός Αστικού Ζωντανού Εργαστηρίου. Πηγή: SMACC Αν και τα Εργαστήρια διαφέρουν ως προς τη μορφή (ψηφιακής προσομοίωσης ή φυσικό εργαστήριο) και τα θέματα (εργαστήριο ενέργειας, εργαστήριο κινητικότητας, κοινωνικό εργαστήριο, κλπ.), χαρακτηρίζονται, εν τούτοις, από πολλά κοινά στοιχεία τα οποία περιλαμβάνουν εμπλοκή των πολιτών, αξία συνδημιουργίας, πειραματισμό σε πλαίσια πραγματικής ζωής, διαδικασίες αμοιβαίας μάθησης, συνεργασία μεταξύ φορέων από διαφορετικούς επιστημονικούς κλάδους, καθώς και χρήση νέων μέσων επικοινωνίας και κοινωνικών δικτύων. Μέχρι σήμερα, το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Ζωντανών Εργαστηρίων (ENoLL) έχει πάνω από 170 ενεργά μέλη παγκοσμίως. Το δίκτυο ασχολείται με διάφορα θέματα που αφορούν στην αστική ανάπτυξη και τις έξυπνες πόλεις, συμπεριλαμβανομένης της ενεργειακής απόδοσης, της βιώσιμης κινητικότητας, της κοινωνικής καινοτομίας και κοινωνικής ενσωμάτωσης, της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης και ηλεκτρονικής συμμετοχής, της περιφερειακής, εδαφικής και αγροτικής ανάπτυξης έξυπνων περιοχών, της βιώσιμης κινητικότητας και της ασφάλειας, μεταξύ άλλων. 2. Τεχνικές δημιουργίας ενός Ζωντανού Εργαστηρίου Ένα Ζωντανό Εργαστήριο συνδυάζει ποικίλες μεθόδους και εργαλεία για να υποστηρίζει τη συνεργασία μεταξύ διαφορετικών συμμετεχόντων. Οι μέθοδοι αυτές 14

15 περιλαμβάνουν την προσέγγιση της σχεδιαστικής λογικής (design thinking approach), τεχνικές προτυποποίησης καθώς και άλλες καινοτόμες πρακτικές, όπως εκπαιδευτικά ταξίδια, κοινωνικά σαφάρι ή συμμετοχικό σχεδιασμό. Ενσωματώνει, επίσης, ένα ευρύ φάσμα προηγμένων εργαλείων διευκόλυνσης και φιλοξενίας, όπως η Τέχνη της Φιλοξενίας και η Διαμεσολάβηση. Στην ενότητα αυτή εισάγουμε την προσέγγιση της σχεδιαστικής λογικής, μιας μεθόδου που επιτρέπει σε διαφορετικούς συμμετέχοντες να εργαστούν μαζί προκειμένου να παράγουν δημιουργικές λύσεις για συγκεκριμένες προκλήσεις μια διαδικασία την οποία αποκαλούμε συνδημιουργία. ΣΧΕΔΙΑΣΤΙΚΗ ΛΟΓΙΚΗ 9 είναι μια μέθοδος για πρακτική, δημιουργική επίλυση προβλημάτων και δημιουργία λύσεων, στοχεύοντας σε ένα βελτιωμένο μελλοντικό αποτέλεσμα. Η διαδικασία της σχεδιαστικής λογικής ξεκινά με έναν στόχο, μια βελτιωμένη, επιθυμητή μελλοντική κατάσταση, και εκκινώντας από αυτό το σημείο οριοθετεί τη φύση και το περιεχόμενο της πρόκλησης. Χρησιμοποιεί μια πρακτική δημιουργική μέθοδο βασισμένη στη ταυτόχρονη διερεύνηση διαφορετικών εναλλακτικών λύσεων. Η διαδικασία αυτή διαφέρει από την αναλυτική μέθοδο, η οποία είναι προσανατολισμένη στο πρόβλημα και ξεκινά ορίζοντας όλες τις πτυχές του προβλήματος, προκειμένου να καταλήξει σε μια λύση. Η διαδικασία της σχεδιαστικής λογικής είναι: ανθρωποκεντρική, ξεκινά από μια βαθιά ενσυναίσθηση και κατανόηση των αναγκών και των κινήτρων όλων των εμπλεκόμενων ανθρώπων. συνεργατική, λαμβάνει υπόψη απόψεις, γνώση και εμπειρία πολλών ενδιαφερόμενων κι εμπλεκόμενων μερών. πειραματική, επιτρέπει στους συμμετέχοντες να δοκιμάσουν διαφορετικές λύσεις, να επιτύχουν και να προχωρήσουν, ή να αποτύχουν και να μάθουν από τα λάθη. επαναληπτική και αναθεωρητική, σημαίνει πως μπορεί να υπάρξουν περισσότεροι από ένας κύκλοι ιδεών/λύσεων/ελέγχου προτού αντιμετωπιστεί η πρόκληση. Η σχεδιαστική λογική είναι μια μέθοδος κατάλληλη για χρήση στο πλαίσιο των Ζωντανών Εργαστηρίων, δεδομένου ότι ασχολείται με τα λεγόμενα «ανεπίλυτα προβλήματα» αυτά δηλαδή που είναι ασαφή, δυσνόητα, καθώς και σύνθετες προκλήσεις που συχνά διαπλέκονται με άλλα ζητήματα. Αυτό το είδος των προκλήσεων απαιτεί μια συνδημιουργική προσέγγιση. Η συνδημιουργία επιτρέπει το μοίρασμα ιδεών και αντιλήψεων και ενώνει όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη (άτομα, φορείς) σε μια αναζήτηση εναλλακτικών λύσεων για τις δικές τους συγκεκριμένες προκλήσεις. Την ίδια στιγμή, μπορεί να δημιουργηθεί ένα ισχυρότερο δίκτυο φορέων που θα μπορούσε να υποστηρίξει μια μακροχρόνια εφαρμογή των καλύτερων λύσεων μέσα στην πόλη

16 Η σχεδιαστική λογική βοηθά να είστε δημιουργικοί και καινοτόμοι. Αρχίζει με την εύρεση γενικών πληροφοριών και έμπνευσης και ακολουθείται από την επιλογή μίας συγκεκριμένης πρόκλησης. Στο επόμενο βήμα, ιδέες γεννιούνται και οριστικοποιούνται οι καλύτερες ιδέες επιλέγονται μετά για υλοποίηση στην πράξη. Έπειτα η διαδικασία αξιολογείται και, εάν κριθεί απαραίτητο, επαναλαμβάνεται και βελτιώνεται. Για τους σκοπούς αυτού του εκπαιδευτικού προγράμματος, προτείνεται μια τροποποιημένη εκδοχή της διαδικασίας σχεδιαστικής λογικής, χωρισμένη σε πέντε φάσεις. Αυτό το νέο μοντέλο αναπτύχθηκε βασιζόμενο στο πρωτότυπο σύστημα που προτάθηκε από την IDEO (2012) στην εργαλειοθήκη Σχεδιαστική λογική για εκπαιδευτές. Οι τροποποιημένες φάσεις είναι: ΟΝΕΙΡΕΥΤΕΙΤΕ ΕΣΤΙΑΣΤΕ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΤΕ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΘΕΙΤΕ και ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΤΕΙΤΕ. Εικόνα 4: Η προσέγγιση της σχεδιαστικής λογικής. Πηγή: SMACC σύμφωνα με IDEO, Στη φάση ΟΝΕΙΡΕΥΤΕΙΤΕ, αναγνωρίζονται προβλήματα και προκλήσεις καθώς και μελλοντικά οράματα και επιθυμητά αποτελέσματα για μια πόλη. Μετά, ΕΣΤΙΑΖΕΤΕ, συνθέτετε τα ευρήματά σας και θέτετε τα όρια της δουλειάς σας. Στη φάση ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΤΕ, εξερευνάτε μια μεγάλη ποικιλία από πιθανές ιδέες και λύσεις και αναπτύσσετε δράσεις για να ανταποκριθείτε σε (ένα μέρος από) την πρόκληση που αντιμετωπίζετε. Στο επόμενο βήμα, ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΝΕΣΤΕ δίνοντας αυτή τη λύση, ελέγχοντας την σε πλαίσια πραγματικής ζωής και κερδίζοντας ανατροφοδότηση (feedback). Στο τέλος, ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΖΕΣΤΕ σχετικά με την απόδοση, την επίδραση και τα αποτελέσματα της δουλειάς σας και αποφασίζετε για τις επόμενες δράσεις, που μπορεί να κυμαίνονται από τον επανασχεδιασμό των αποτελεσμάτων έως την υλοποίηση στην πράξη. Στις πέντε ακόλουθες ενότητες, οι φάσεις αυτές θα φωτιστούν περισσότερο, με την αρωγή μιας κατευθυντήριας γραμμής κλιμακωτής λογικής, για να δημιουργήσετε το δικό σας Ζωντανό Εργαστήριο. Μέσα σε κάθε ενότητα περιλαμβάνονται μία συνοπτική περιγραφή από τα βασικά βήματα καθώς και χρήσιμες οδηγίες και εργαλεία, υποστηριζόμενα από μια σειρά πρακτικών ασκήσεων. 16

17 Διαμορφώνοντας πόλεις για καλύτερη ποιότητα ζωής Ενθάρρυνση συνεργασίας μέσω Ζωντανών Εργαστηρίων ΜΕΡΟΣ 3: ΟΝΕΙΡΕΥΤΕΙΤΕ 17

18 Σύνοψη Έχετε χρησιμοποιήσει ποτέ υπολογιστή διαδρομής; Δε λειτουργεί χωρίς να πληκτρολογήσετε τον τόπο στον οποίο θέλετε να πάτε. Το ίδιο ισχύει και για τη λειτουργία του Ζωντανού Εργαστηρίου. Πρέπει να γνωρίζετε από που ξεκινάτε και που σκοπεύετε να καταλήξετε. Μόνο τότε μπορεί να σχεδιαστεί ο οδικός χάρτης. Σε αυτή τη διδακτική ενότητα θα προσδιοριστούν το μελλοντικό όραμα και οι πλέον πιεστικές προκλήσεις για την πόλη σας. Στόχος Αφού ολοκληρώσετε αυτή την ενότητα, θα είστε σε θέση να... δημιουργήσετε ένα όραμα για την πόλη σας καταγράψετε υπάρχοντα προβλήματα στην πόλη σας προσδιορίσετε τις πιο σημαντικές περιοχές δραστηριοτήτων για το Ζωντανό σας Εργαστήριο 1. Προσδιορίζοντας τα όνειρα και τα οράματά σας Πιθανόν ήδη σκεφτόσασταν (ή ονειρευόσασταν) πως θα έπρεπε να δείχνουν τα πράγματα στην πόλη ή τη γειτονιά σας. Για παράδειγμα, ίσως να θέλατε περισσότερους χώρους πρασίνου και πάρκα κοντά στο μέρος που ζείτε. Ίσως να θέλατε να είναι ασφαλείς οι δημόσιοι χώροι τη νύχτα. Ίσως να θέλατε να έχετε καλύτερες σχέσεις με τους γείτονές σας. Σε αυτό το μέρος της διδακτικής ενότητας θα μετατρέψετε τα όνειρά σας σε ένα όραμα. Όραμα είναι η περιγραφή μια ιδεατής και επιθυμητής μελλοντικής κατάστασης και μπορεί να οριστεί τόσο σε επίπεδο πόλης όσο και γειτονιάς. Η ύπαρξη κοινού οράματος είναι πτυχή ζωτικής σημασίας ενός Ζωντανού Εργαστηρίου, καθώς βοηθά στον καθορισμό των δράσεων και των μελλοντικών αποφάσεων, απαραίτητων για την επίτευξη μιας επιθυμητής κατάστασης, με παράλληλη ενίσχυση της συνεργασίας, της αμοιβαίας κατανόησης και της εμπιστοσύνης. Πώς μπορείτε να ξεκινήσετε να σχεδιάζετε ένα όραμα για την πόλη σας; Εδώ υπάρχουν κάποιοι σημαντικοί τομείς στους οποίους θα πρέπει να εστιάσετε: προσδιορίστε την περιοχή δραστηριότητας (πόλη/γειτονιά) εξετάσετε τα ακόλουθα ερωτήματα: o Πως μοιάζει η ιδεατή σας πόλη το 2040; o Πως μοιάζει η γειτονιά σας το 2040; o Τι οραματίζεστε για την πόλη σας, όσον αφορά σε χώρους πρασίνου και δημόσιους χώρους, μεταφορές, κτήρια, ασφάλεια, ευκαιρίες απασχόλησης, κλπ.; o Μήπως υπάρχει ήδη ένα μελλοντικό όραμα για την πόλη σας; Αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει σημείο εκκίνησης και από εκεί να επεκτείνεται το δικό σας όραμα! Προσπαθήστε να αποφύγετε συζητήσεις σχετικά με παρόντα και προβλέψιμα προβλήματα. Διαφορετικοί άνθρωποι έχουν διαφορετικές ιδέες σχετικά με το 18

19 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ πώς θα έπρεπε να είναι η πόλη. Προσπαθήστε να καταγράψετε προτάσεις με τις οποίες όλοι μπορούν να συμφωνήσουν. Ένα όραμα πρέπει να είναι μεγαλεπήβολο, αλλά όχι αδύνατο. Ονειρευτείτε χωρίς περιορισμούς, αλλά προσπαθήστε να καταλήξετε σε εφαρμόσιμες ιδέες και ως εκ τούτου: o επιθυμητές: οι λύσεις πρέπει να αντανακλούν τις πραγματικές ανάγκες όλων των ανθρώπων o εφαρμόσιμες: οι λύσεις πρέπει τεχνικά εφαρμόσιμες (παράδειγμα: δεν υπάρχουν αποδόσεις πάνω από 100%) o εφικτές: οι λύσεις πρέπει να είναι πραγματοποιήσιμες από επιχειρηματικής οπτικής10. Το Παράδειγμα 1 περιγράφει ένα γενικό όραμα για την πόλη του Graz στην Αυστρία, που αναπτύχθηκε ως αποτέλεσμα μιας συμμετοχικής διαδικασίας. Από τη στιγμή που έχετε προσδιορίσει το γενικό όραμα, θα ήταν χρήσιμο να προσδιορίσετε την ιδεατή κατάσταση για πιο συγκεκριμένα πεδία, όπως η ενέργεια, ή οι χώροι πρασίνου (βλ. Παράδειγμα 2). Παράδειγμα 1: Ένα γενικό όραμα για την πόλη του Graz Το 2050, η μητροπολιτική περιοχή του Graz είναι μια δυναμική πόλη με ανάπτυξη συμπαγών κτηρίων και μικτή αστική χρήση, ελκυστικούς δημόσιους χώρους και υψηλή ποιότητα ζωής. Εφαρμόζοντας αποτελεσματικά στρατηγικές Έξυπνης Πόλης και ευαισθητοποιώντας τους πολίτες, η κατανάλωση πόρων και ενέργειας καθώς και οι σχετικές εκπομπές ρύπων έχουν μειωθεί σημαντικά. Το Graz είναι μια ενεργειακά αυτόνομη και ελεύθερη αποβλήτων πόλη. Το Graz αποτελεί διεθνές σημείο αναφοράς για καινοτόμες αστικές τεχνολογίες και συστήματα και, ως εκ τούτου, μια ελκυστική τοποθεσία για έρευνα, εκπαίδευση και επιχειρηματική δραστηριότητα και έναν ελκυστικό τόπο για να ζει και να εργάζεται κάποιος σε όλα τα στάδια της ζωής. Η ποιότητα του εδάφους και του νερού καθώς και η βιοποικιλότητα έχουν βελτιωθεί σημαντικά, ενώ η ηχορύπανση έχει μειωθεί στο κέντρο του Graz. Παράδειγμα 2: Το όραμα για την πόλη του Graz στον τομέα της ενέργειας Το 2050, η πόλη του Graz βρίσκεται σε βιώσιμο ενεργειακό ισοζύγιο. Η απαιτούμενη ενέργεια παράγεται κατά 100% περιφερειακά από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Οι πολίτες του Graz κατανοούν την αξία της ενέργειας και τη χρησιμοποιούν συνετά και αποτελεσματικά. 10 Πηγή: Kelley T., Kelley D.: Creative Confidence. IDEO,

20 ΑΣΚΗΣΗ 2 Σχεδιάστε πρόχειρα το γενικό όραμα για την πόλη σας! Στην άσκηση αυτή θα χρησιμοποιήσετε τη μέθοδο της Ανάδρομης εκτίμησης (Backcasting), όπου ορίζετε μια επιθυμητή μελλοντική κατάσταση και μετά εργάζεστε (χρονικά) προς τα πίσω, με σκοπό να σχηματίσετε μια αιτιώδη αλυσίδα μεταξύ της μελλοντικής και της παρούσας φάσης. Εικόνα 5: Διαδικασία ανάδρομης εκτίμησης. Πηγή: SMACC σύμφωνα με «The Natural Step» Για να αναπτύξετε ένα όραμα για την πόλη σας, ακολουθήστε τις οδηγίες: 1. Φανταστείτε την πόλη/γειτονιά το Ποια είναι η επιθυμητή κατάσταση στο μέλλον; 2. Υπάρχει ήδη ένα μελλοντικό όραμα για την πόλη σας; Κάντε μια έρευνα στο διαδίκτυο! 3. Γράψτε μια σύντομη ιστορία ( λέξεις) ξεκινώντας ως «Η πόλη μου το ». Γίνετε δημιουργικοί και συγκεκριμένοι! Μπορείτε να κάνετε ένα σχέδιο αντί να γράψετε μια ιστορία. 4. Κάντε ανάδρομη εκτίμηση σε τρία βήματα > > > τώρα. I. Περιγράψτε την παρούσα φάση. II. Αποφασίστε για τις μελλοντικές φάσεις στο 2020 και III. Καθορίστε δράσεις απαραίτητες για την επίτευξη αυτών των φάσεων (εργαστείτε προς τα πίσω). 5. Σχεδιάστε ένα χρονοδιάγραμμα τοποθετώντας το «τώρα» στην αριστερή πλευρά και το 2040 στη δεξιά πλευρά. Τοποθετείστε τις δράσεις σας πάνω στο χρονοδιάγραμμα. Υλικά: 1. Ξεκινήστε έχοντας στο μυαλό σας την κατάληξη. 2. Κινηθείτε προς τα πίσω, από το όραμα προς το παρόν. 3. Κινηθείτε βήμαβήμα προς το όραμα. Αυτοκόλλητα χαρτάκια (post-it) πολλών χρωμάτων, φύλλα χαρτί Α0, κάποια στυλό, φύλλα χαρτί Α4. 2. Προσδιορίζοντας το σημείο εκκίνησης και τις προκλήσεις / Defining your starting point and challenges Αφού έχετε αναπτύξει ένα όραμα για την πόλη σας, το σημείο εκκίνησης για τη μελλοντική δουλειά του Ζωντανού σας Εργαστηρίου μπορεί να οριστεί καταγράφοντας όλα τα δυνατά πεδία δραστηριότητας. Ο στόχος είναι να αναγνωριστούν οι πιο σημαντικές προκλήσεις στην πόλη ή τη γειτονιά σας, οι οποίες 20

21 θα χρησιμεύσουν ως βάση για να εστιάσετε στις επόμενες φάσεις της διαδικασίας της σχεδιαστικής λογικής. ΣΚΕΦΘΕΙΤΕ! Ποια είναι τα σοβαρότερα προβλήματα σε μια πόλη; Καταγράψτε 5 διαφορετικά παραδείγματα! Εικόνα 6: Η αυξημένη κυκλοφοριακή συμφόρηση αποτελεί ένα από τα πιο κοινά προβλήματα στις πόλεις. Πηγή: SMACC Υπάρχουν πολλά αστικά θέματα για να εξετάσετε όταν σχεδιάζετε το Ζωντανό σας Εργαστήριο. Εξαρτάται από εσάς να προσδιορίσετε τα πλέον σχετικά, εντός του συγκεκριμένου πλαισίου σας. Παραδείγματα αποτελούν: Παροχή και ποιότητα ύδατος Ενέργεια Μετακίνηση / κινητικότητα Απόβλητα (στερεά απόβλητα, λύματα, ρύπανση του αέρα, χημικά απόβλητα, υγειονομική ταφή) Ασφάλεια / προστασία Τροφή / υγεία Κοινωνικές προκλήσεις, όπως η κοινωνική συνοχή και οι κοινωνικές εντάσεις Καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς και διατήρησή της 21

22 Αφού επιλέξετε το θέμα που θα αναπτύξετε, σκεφτείτε με ποιον τρόπο το Ζωντανό σας Εργαστήριο μπορεί να εργαστεί σε σχέση με τους παρακάτω τομείς ανάπτυξης της πόλης: Κτήρια Κοινωνικές δομές Κατανάλωση / τρόπος ζωής Υποδομές Τεχνολογιών Πληροφορικής Φυσικές υποδομές (για ενέργεια, νερό ή απόβλητα) Δημόσιοι χώροι Συμμετοχή των πολιτών ΑΣΚΗΣΗ 3 Προσδιορίστε τις πιο πιεστικές προκλήσεις στην πόλη σας! Σε αυτή την άσκηση θα χρησιμοποιήσετε την προσέγγιση της Νοητικής χαρτογράφησης (Mind mapping approach). Ένας νοητικός χάρτης είναι μια ιεραρχική απεικόνιση ενός θέματος συνδεόμενου με διακλαδώσεις και σχετικών θεμάτων. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε διαφορετικές τεχνικές απεικόνισης, όπως χρώματα, σύμβολα και άλλες γραφικές αναπαραστάσεις, όπως μπορείτε να δείτε στο παράδειγμα. Εικόνα 7: Ένας νοητικός χάρτης κινητικότητας. Πηγή: SMACC Για να δημιουργήσετε έναν νοητικό χάρτη που να περιγράφει συνοπτικά τις πιο πιεστικές προκλήσεις στην πόλη σας, λάβετε υπόψη σας τα παρακάτω βήματα: 1. Ποιες είναι οι βασικές προκλήσεις στην πόλη/γειτονιά σας; Γίνετε συγκεκριμένοι! 2. Προσδιορίστε το κεντρικό θέμα. Ποια είναι η κατάσταση-αφετηρία (νερό, ενέργεια, απόβλητα, κλπ.); 3. Γράψτε το θέμα στο κέντρο ενός φύλλου χαρτιού και ζωγραφίστε έναν κύκλο γύρω του. 4. Αφεθείτε σε καταιγισμό ιδεών για κάθε σημαντική πλευρά αυτού του θέματος, τοποθετώντας τις σκέψεις σας σε γραμμές τραβηγμένες προς τα έξω από την κεντρική σκέψη, σαν δρόμους που φεύγουν από μια πόλη, και προσθέστε κλάδους σ αυτές τις γραμμές, εάν είναι απαραίτητο. 22

23 5. Χρησιμοποιήστε συμπληρωματικές οπτικές τεχνικές, όπως διαφορετικά χρώματα για τις κύριες γραμμές σκέψης, ή σύμβολα. 6. Επανασχηματίστε ή αναδομήστε το νοητικό χάρτη εάν είναι απαραίτητο. 7. Τέλος, καταγράψτε σε μια λίστα τις πιο επείγουσες προκλήσεις στην πόλη ή τη γειτονιά σας. Υλικά: Φύλλα χαρτί Α4,κάποια στυλό, 1 x φύλλο χαρτί Α0, μαρκαδόροι, το μυαλό σας και φαντασία Ποια μπορεί να είναι τα άλλα αποτελέσματα της φάσης ΟΝΕΙΡΕΥΤΕΙΤΕ; Μπορεί να είναι ένα βίντεο, μια φωτογραφία, ένα σκίτσο, ένα κείμενο τύπου «μια μέρα στη ζωή του...» που να περιγράφει την ιδεατή πόλη του μέλλοντος. Μπορεί όμως και να είναι και μια ιστορία που να περιγράφει το «σενάριο-εφιάλτη», π.χ.: τι θα συνέβαινε εάν δεν κάνουμε τίποτε για να βελτιώσουμε την τρέχουσα κατάσταση. Εικόνα 8: Φωτογραφία: Nikolaus Kurnik 23

24 Διαμορφώνοντας πόλεις για καλύτερη ποιότητα ζωής Ενθάρρυνση συνεργασίας μέσω Ζωντανών Εργαστηρίων ΜΕΡΟΣ 4: ΕΣΤΙΑΣΤΕ 24

25 Σύνοψη Δεν μπορούν όλα τα «όνειρα», που προσδιορίστηκαν στην προηγούμενη διδακτική ενότητα, να αποτελέσουν τη θεματική του Ζωντανού σας Εργαστηρίου. Πρέπει να εστιάσετε σε κάποιο από αυτά, ώστε να οργανώσετε καλύτερα τη δουλειά σας και να πετύχετε γρήγορα και αξιόλογα αποτελέσματα. Συνεπώς, ο στόχος της φάσης ΕΣΤΙΑΣΤΕ είναι να προσδιορίσετε μία συγκεκριμένη πρόκληση καθώς και να θέσετε όρια στο Ζωντανό σας Εργαστήριο. Σε αυτή τη διδακτική ενότητα θα μάθετε επίσης πώς να αναγνωρίζετε και να επιλέγετε σημαντικά άτομα και παράγοντες που υποστηρίζουν τη δουλειά σας και από τους οποίους θα λάβετε πολύτιμη έμπνευση σχετικά με το πως να δημιουργήσετε ένα φυσικό χώρο για το εργαστήριο σας. Στόχος Αφού ολοκληρώσετε αυτή την ενότητα, θα είστε σε θέση να... εστιάζετε σε σημαντικά ζητήματα του Ζωντανού σας Εργαστηρίου θέτετε όρια δουλεύετε με το Καμβάς Επιχειρηματικού Μοντέλου αναγνωρίζετε φορείς και επενδυτές προσδιορίζετε τις πιο σημαντικές οργανωτικές πτυχές και τις δυνατότητες χρηματοδότησης για το εργαστήριό σας 1. Εστιάζοντας και θέτοντας τα όρια Μεταξύ πολλών ιδεών που γεννήθηκαν στη διδακτική ενότητα ΟΝΕΙΡΕΥΤΕΙΤΕ, τώρα πρέπει να επιλέξετε ένα θέμα πάνω στο οποίο θα δουλέψετε μέσα στο Ζωντανό σας Εργαστήριο. Περιορίζοντας την πρόκλησή σας, μπορεί να προκύψουν περισσότερες και καλύτερες ιδέες και λύσεις για το πρόβλημά σας. Μπορείτε να εστιάσετε σε ζητήματα (νερό, ενέργεια, κινητικότητα, απόβλητα, κλπ.) ή/και σε περιοχές (ολόκληρη η πόλη, συγκεκριμένη γειτονιά). 25

26 Εικόνα 9: φωτογραφία: Nikolaus Kurnik Καθώς περιορίζετε το περιεχόμενο του Ζωντανού σας Εργαστηρίου εξετάστε τα ακόλουθα ερωτήματα: Ποια είναι η εστία του Ζωντανού Εργαστηρίου σας; o Π.χ.: το Εργαστήριο Ενέργειας, το Εργαστήριο Νερού, το Εργαστήριο Κοινωνικής Καινοτομίας, κλπ. o Εργαστήριο Έξυπνης Πόλης (περιλαμβάνει όλα τα θέματα) Η πρόκλησή σας σχετίζεται με έναν συγκεκριμένο τομέα ή εμπλέκονται διαφορετικοί τομείς; Ποια είναι τα πιθανά πλεονεκτήματα της εμπλοκής διαφορετικών τομέων; Πως οι διαφορετικοί τομείς μπορούν να ωφεληθούν ο ένας από τον άλλον; Καθώς θέτετε τα όρια του Ζωντανού σας Εργαστηρίου πρέπει να λάβετε υπόψη σας τις παρακάτω παραμέτρους: Πρόκειται να εστιάσετε σε ένα συγκεκριμένο θέμα ή λύση ή σε ένα ευρύτερο σύνολο θεμάτων; Θα εστιάσετε σε μια ειδική περιοχή, γειτονιά ή θα λάβετε υπόψη σας την πόλη ως σύνολο; Παραδείγματα: λύσεις έξυπνης κινητικότητας για μια συγκεκριμένη ομάδα πολιτών (αναπηρικό αμαξίδιο), έξυπνα και βιώσιμα κτήρια, έξυπνα συστήματα ενέργειας για τη γειτονιά σας, το σύστημα συλλογής αποβλήτων για την πόλη σας, κλπ. 26

27 ΒΟΗΘΕΙΑ: Πολλά υποσχόμενες πρωτοβουλίες Υπάρχουν διαφορετικές πρωτοβουλίες και έργα ήδη εν εξελίξει στην πόλη σας. Σκεφτείτε έργα που εκτελούνται από τις τοπικές κυβερνήσεις, από επιχειρήσεις, από ερευνητικούς οργανισμούς, από απλούς πολίτες - μέλη μιας τοπικής ομάδας ή τις μικρής κλίμακας κινήσεις μιας κοινότητας. ΑΣΚΗΣΗ 4 Υπάρχουν έργα που ήδη συμβαίνουν στην πόλη σας και αντιμετωπίζουν την πρόκλησή που έχετε επιλέξει; Κάντε μια έρευνα στο διαδίκτυο και καταγράψτε μέχρι 5 διαφορετικά έργα! Έργο 1: Έργο 2: Έργο 3: Έργο 4: Έργο 5: ΕΡΓΑΛΕΙΟΘΗΚΗ Εργαλείο: Καμβάς Επιχειρηματικού Μοντέλου Το Καμβάς είναι ένα χρήσιμο εργαλείο για να ορίσει την εστία του Ζωντανού σας Εργαστηρίου. Σε αυτή τη διδακτική ενότητα θα χρησιμοποιήσετε την προσαρμοσμένη εκδοχή του Επιχειρηματικού Μοντέλου 11. Κοιτάξτε, τώρα, το μοντέλο και διαβάστε τους βασικούς ορισμούς παρακάτω. Βασικοί εταίροι Βασικές δραστηριότητες Πρόταση αξίας - Αποστολή Σχέσεις Τελικοί ωφελούμενοι Βασικοί Πόροι - Κυρίως Πρόγραμμα - Brand Μέθοδοι υλοποίησης προγράμματος Δαπάνες Έσοδα Πίνακας 1: Καμβάς Επιχειρηματικού Μοντέλου. Πηγή: Sanderse 2014: 4, επεξεργασία/προσαρμογή για το SMACC 11 Sandarse, J. (2014): The Business Model Canvas of NGOs. Ανάκληση από _of_ngos_door_judith_sanderse 27

28 Βασικοί ορισμοί των κελιών του ΚΕΜ προσαρμοσμένοι για Ζωντανά Εργαστήρια (εν συντομία: Εργαστήριο) Επιχειρηματικό μοντέλο Ένα επιχειρηματικό μοντέλο περιγράφει το πλαίσιο μέσω του οποίου ένα Εργαστήριο δημιουργεί, δίνει λύσεις και συγκεντρώνει αξία. Όραμα Ένα όραμα περιγράφει τι θέλει να πετύχει ένα Εργαστήριο. Είναι μια πηγή έμπνευσης για μελλοντική δουλειά. Ένα παράδειγμα οράματος θα μπορούσε να είναι «Ας εξελιχθούμε σε μια βιώσιμη πόλη». Βασικοί εταίροι Βασικές δραστηριότητες Το δίκτυο των συμφωνιών συνεργασίας με άλλους ανθρώπους ή οργανισμούς, απαραίτητο για την αποτελεσματική διανομή του έργου του Εργαστηρίου. Οι κύριες δράσεις που πρέπει να πραγματοποιήσει ένα Εργαστήριο ούτως ώστε να δημιουργήσει την πρόταση αξίας του. Βασικοί Πόροι Το φυσικό, οικονομικό, πνευματικό ή ανθρώπινο δυναμικό απαιτούμενα για το επιχειρηματικό μοντέλο. Πρόταση Αξίας Η αποστολή του Εργαστηρίου και το καθορισμένο πρόγραμμα έργου. Αποστολή Η αποστολή ορίζει το θεμελιώδη σκοπό του Εργαστηρίου, περιγράφοντας γιατί υπάρχει και τι κάνει προκειμένου να πετύχει το όραμά του. Παράδειγμα: «Δημιουργώντας αειφόρο ενέργεια και συστήματα μεταφορών για την πόλη σας». Σχέσεις Μέθοδοι παράδοσης προγράμματος Το είδος σχέσης που ένα Εργαστήριο έχει ή θέλει να δημιουργήσει με βασικούς ωφελούμενους ή χορηγούς/υποστηρικτές. Οι μέθοδοι που χρησιμοποιεί ένα Εργαστήριο για να επιτύχει την αποστολή ή το πρόγραμμα δραστηριοτήτων του. Τελικοί Δικαιούχοι Η ομάδα-στόχος στην οποία απευθύνεται το Εργαστήριο, προκειμένου να επιτευχθεί το όραμα / η αποστολή του. Έσοδα Πηγές εσόδων. Αυτό θα μπορούσε να είναι δωρεές, εμπορεύματα/πωλήσεις, επενδύσεις ή άλλες ροές εισοδήματος διαθέσιμες για να δουλέψει ένα Εργαστήριο πάνω στην πρόταση αξίας του. 28

29 Δαπάνες Το σύνολο των εξόδων του Εργαστηρίου για την υλοποίηση των δραστηριοτήτων του. Πίνακας 2: ΑΣΚΗΣΗ 5 Ορίστε το περιεχόμενο του Ζωντανού σας Εργαστηρίου με τη βοήθεια του Επιχειρηματικού Μοντέλου Καμβάς! Ορίστε τα παρακάτω στοιχεία και τοποθετήστε τα στον Καμβά με μορφή λίστας κουκίδων (bulleted list): Πρόταση αξίας: Με βάση το όραμά σας, ποια είναι η αποστολή και τα κύρια προγράμματά σας; Βασικές δραστηριότητες: Σε ποιες δραστηριότητες θα εστιάζει το Ζωντανό σας Εργαστήριο; Ποιες Μεθόδους παράδοσης προγράμματος θα χρησιμοποιήσετε; Βασικοί εταίροι Βασικές δραστηριότητες Πρόταση αξίας - Αποστολή Σχέσεις Τελικοί ωφελούμενοι Βασικοί πόροι -Κυρίως Πρόγραμμα - Brand Μέθοδοι υλοποίησης προγράμματος Δαπάνες Εισόδημα Πίνακας 3: Η έκδοση του Business Model Canvas που υιοθετήθηκε. Πηγή: Sanderse 2014:4 επεξεργασία/ προσαρμογή για το SMACC 29

30 2. Φορείς και Ενδιαφερόμενα μέρη: Η κοινότητα του Ζωντανού Εργαστηρίου ΣΚΕΦΘΕΙΤΕ! Ποιες είναι οι σημαντικότερες ομάδες ατόμων και παραγόντων που εμπλέκονται στην ανάπτυξη της πόλης; Γιατί πιστεύετε πως μια συνεργασία ατόμων και παραγόντων από διαφορετικούς τομείς θα ήταν σημαντική για τη διαδικασία πολεοδομικού σχεδιασμού; Εικόνα 10: Συνεργασία φορέων και εταίρων για την προσέγγιση αστικών προκλήσεων στην πόλη του Graz. Φωτογραφία: StadtLABOR Graz ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΜΕΝΟ ΜΕΡΟΣ 12 είναι ένας άνθρωπος ή ένας οργανισμός που μπορεί να επηρεάσει ή που επηρεάζεται από μια στρατηγική ή ένα έργο. Στο σχεδιασμό και την ανάπτυξη της πόλης οι βασικοί επενδυτές είναι τοπικοί κυβερνητικοί αξιωματούχοι, φορείς χάραξης πολιτικής, υπεύθυνοι ανάπτυξης της πόλης, επενδυτές, επιχειρηματίες, πολίτες, ΜΚΟ, πολιτιστικοί σύλλογοι και άλλοι. Η αποτελεσματική ανάμιξη ενδιαφερόμενων μερών αποτελεί αναγκαία συνθήκη για αποδοτική δουλειά στο Ζωντανό σας Εργαστήριο. Η επιτυχής εμπλοκή τους προϋποθέτει τη δέσμευση να εμπλακείτε κι εσείς ενεργά με αυτούς, να χτίσετε μια σχέση και να ανταποκριθείτε στις ανάγκες και τις ανησυχίες τους. 12 Nutt, P., Backoff, R. (1992) Strategic Management of Public and Third Sector Organizations: A Handbook for Leaders. San Francisco: Jossey-Bass, σελίδα

31 Η συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων μερών προσφέρει στις πόλεις πολλά βασικά οφέλη: Αποφάσεις που λαμβάνονται με τη συμβολή τους βασίζονται σε ευρύτερο γνωστικό πεδίο Η εμπλοκή των ενδιαφερόμενων μερών από ένα πρώιμο στάδιο μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα, την αποδοχή και την αποτελεσματικότητα έργων και προτάσεων Συζητήσεις με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη μπορεί να αναδείξουν περαιτέρω ευκαιρίες για συνεργασία και ανάληψη έργων από κοινού Η συνεργασία μαζί τους μπορεί να εξασφαλίσει μακροπρόθεσμη στήριξη στρατηγικών και δράσεων στην πόλη Η συμμετοχική διαδικασία λήψης αποφάσεων είναι πιο διαφανής 13 Οι ακόλουθες πληροφορίες σχετικά με τα ενδιαφερόμενα μέρη μπορεί να είναι χρήσιμες όσο αναπτύσσετε το Ζωντανό σας Εργαστήριο: Ποιον πρέπει να εμπλέξω; Ποιος μπορεί να υποστηρίξει την ιδέα μου; Ποιοι είναι οι κινητήριοι οργανισμοί/παράγοντες αλλαγής στην πόλη/γειτονιά μου; Ποιος μπορεί να βοηθήσει να βρεθεί προϋπολογισμός, κονδύλια, υποστήριξη στη διαχείριση; Πώς και τι πρέπει να ανακοινώσω σε ποιούς (πυρήνας της κοινότητας) και στους εκτός κοινότητας; ΑΣΚΗΣΗ 6 Αναγνωρίστε τους πιο σημαντικούς δυνάμει ενδιαφερόμενους για να εμπλακούν στην αντιμετώπιση της πρόκλησης στην πόλη σας. Σε αυτή την άσκηση θα χρησιμοποιήσετε την τεχνική Χαρτογράφησης Ενδιαφερόμενων μερών (Stakeholder Mapping technique). Εξετάσετε τα ακόλουθα βήματα: 1. Σ ένα φύλλο χαρτί Α0, σχεδιάστε έναν πίνακα. Τεχνογνωσία Προθυμία Αξία Ενδιαφερόμενα μέρη: Συμβολή Αξιοπιστία Προθυμία εμπλοκής Επιρροή Ανάγκη ανάμιξης Ενδιαφερόμενος Α Ενδιαφερόμενος Β 13 Strategies Towards Energy Performance and Urban Planning (STEP UP) Project. Ανάκληση από 31

32 2. Αφεθείτε σε καταιγισμό ιδεών πάνω από έναν κατάλογο ενδιαφερόμενων, συμπεριλαμβανομένων όλων όσων έχουν κάποιο συμφέρον από τους στόχους σας σήμερα και όσων ίσως έχουν αύριο. Γίνετε συγκεκριμένοι ονοματίζοντας αληθινούς οργανισμούς, εταιρείες, κλπ. 3. Αξιολογήστε τους, σύμφωνα με το επίπεδο κάθε ιδιότητάς τους ανά στήλη: Υψηλό, μέσο, χαμηλό. 4. Σ ένα φύλλο χαρτί Α0, σχεδιάστε ένα πλέγμα και τοποθετήστε τους σύμφωνα με τα αποτελέσματα της αξιολόγησής σας. Υλικά: 2 x φύλλα χαρτί Α0, μαρκαδόροι, κάποια στυλό 3. Το Ζωντανό Εργαστήριο ως φυσικός χώρος Τα Ζωντανά Εργαστήρια μπορούν να οριστούν ως «φυσικές περιοχές ή εικονικές πραγματικότητες ή διαδραστικοί χώροι στους οποίους διαφορετικοί ενδιαφερόμενοι συνεργάζονται για δημιουργία, προτυποποίηση, επικύρωση και έλεγχο ιδεών σε συνθήκες πραγματικής ζωής» 14. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα Ζωντανών Εργαστηρίων στην Ευρώπη αρκετά σχετικά βίντεο βρίσκονται στο τέλος αυτού του εκπαιδευτικού προγράμματος. Σε αυτό το μέρος της διδακτικής ενότητας θα επικεντρωθείτε στο να στήσετε ένα Ζωντανό Εργαστήριο, υπό την έννοια του φυσικού χώρου. Εδώ βρίσκονται κάποιες βασικές παράμετροι που πρέπει να ληφθούν υπόψη: Ποιες είναι οι απαιτήσεις αναφορικά με το φυσικό χώρο; o Εμφανής θέση; o Θα πρέπει οι πολίτες να μπορούν, έτσι απλά, να εισέλθουν; o Θα πρέπει να μπορούν να δουλεύουν εκεί μαθητές; o Θα πρέπει το εργαστήριο να βρίσκεται κοντά στο κέντρο της πόλης ή στη γειτονιά/τομέα της πόλης τον οποίο αφορά; o Κοντά σε άλλες εταιρείες, πανεπιστήμια, δημαρχείο; Ποιες είναι οι απαιτήσεις για: o χώρους γραφείων 14 Leminen, S. (2013). Coordination and Participation in Living Lab Networks, Technology Innovation Management Review, σελίδα 7 32

33 o κοινόχρηστους χώρους εργασίας o δημιουργικούς χώρους, όπως περιβάλλοντα προτυποποίησης, κατασκευής μακέτας, εργαστήρια διάφορων κατασκευών 15 o χώρους σεμιναρίων o εκθέσεις και χώρους διαλέξεων Υπάρχουν κάποια εργαλεία ή μηχανήματα που ίσως χρειαστείτε; Υπάρχουν κάποιες άλλες τοπικές πρωτοβουλίες/εργαστήρια με τα οποία μπορείτε να συνεργαστείτε; 4. Το Ζωντανό Εργαστήριο ως μαθησιακό περιβάλλον Η δημιουργία ενός μαθησιακού και συνεργατικού περιβάλλοντος είναι παράμετρος ζωτικής σημασίας για το Ζωντανό Εργαστήριο. Παρακάτω θα βρείτε ένα σύνολο από αρχές σχεδιασμού που θα σας βοηθήσουν να σχεδιάσετε το Εργαστήριό σας σε μορφή μαθησιακού περιβάλλοντος. ΕΡΓΑΛΕΙΟΘΗΚΗ Αρχές σχεδιασμού για τη δημιουργία ενός Ζωντανού Εργαστηρίου σε μορφή μαθησιακού περιβάλλοντος Οι ακόλουθες οργανωτικές και μαθησιακές αρχές μπορούν να εφαρμοστούν όσο σχεδιάζετε το φυσικό και το χώρο ψηφιακής προσομοίωσης (virtual space) του εργαστηρίου σας. (Πηγή: Hanze University of Applied Science Guidelines Innovation Labs (στην Ολλανδική) 2015) 1. Δημιουργείστε ένα αυθεντικό εργασιακό περιβάλλον Το Εργαστήριο (πλαίσιο, καθήκοντα και δραστηριότητες, ρόλοι και επικοινωνία) αντιπροσωπεύει την πρακτική εφαρμογή στην πόλη σας και έχει μια επαγγελματική εργασιακή κουλτούρα και οργάνωση. 2. Σχηματίστε μια κοινότητα μάθησης Κάθε συμμετέχων θεωρείται μέρος της κοινότητας του εργαστηρίου. Καθένας μαθαίνει με το δικό του ρυθμό. 3. Επωφεληθείτε από τη διαφορετικότητα Η διαφορετικότητα είναι ευπρόσδεκτη και εκτιμάται ιδιαιτέρως. Χρησιμοποιείται στο μέγιστο βαθμό, όταν πρόκειται για ομαδική εργασία ή εκτέλεση έργου, τόσο σε επίπεδο οργάνωσης, όσο και εντός των εξωτερικών δικτύων. 4. Ενσωματώστε μάθηση και εργασία Η οργανωτική δομή του εργαστηρίου υποστηρίζει τη διαδικασία της εργασίας, τη δημιουργία γνώσης και την ανταλλαγή των πληροφοριών σε όλα τα επίπεδα (προσωπικό, ομάδας, οργάνωσης, κοινωνίας). 5. Διευκολύνατε την πρακτική του προβληματισμού 15 Παράδειγμα Εργαστηρίου Κατασκευών (FabLab): 33

34 Οι συμμετέχοντες μαθαίνουν όταν προβληματίζονται σχετικά με τα καθήκοντα που αναλαμβάνουν και τις εμπειρίες που αποκομίζουν μέσα στο εργαστήριο, σε ατομικό, ομαδικό ή και επίπεδο οργανισμού. 6. Ενσωματώστε το εργαστήριο στο περιβάλλον του Το εργαστήριο είναι καλά ενσωματωμένο στο συγκείμενο περιβάλλον του (οργανώσειςεταίροι και άλλοι σημαντικοί επενδυτές). 5. Οργάνωση και χρηματοδότηση Στην αρχική του φάση, το Ζωντανό Εργαστήριο συχνά δημιουργείται από μια ανεπίσημη ομάδα ενθουσιωδών ανθρώπων που έχουν ενώσει τις δυνάμεις τους προκειμένου να επιφέρουν αλλαγή στην πόλη τους. Σε κάποια στιγμή πρέπει να ληφθεί μια απόφαση σχετικά με το αν το εργαστήριο θα πρέπει να αποκτήσει νομική υπόσταση ή όχι. Υπάρχουν πολλές διαφορετικές οργανωτικές λύσεις για να δώσετε στο Ζωντανό σας Εργαστήριο νομική υπόσταση. Θα μπορούσατε, για παράδειγμα, να δημιουργήσετε μια ανεξάρτητη εταιρεία, ίδρυμα ή ένωση ή να συνδεθείτε με ένα παράρτημα μιας υπάρχουσας κυβερνητικής ή μη κυβερνητικής οργάνωσης ή μιας εμπορικής οντότητας. Εάν σκέφτεστε να δώσετε νομική υπόσταση στο Ζωντανό σας Εργαστήριο, πρέπει να εξετάσετε τα ακόλουθα ερωτήματα: Σε ποιον ανήκει το Ζωντανό Εργαστήριο; Ποιες είναι οι προϋποθέσεις για την ιδιοκτησία; Πόσο ανεξάρτητος/η θέλετε να είστε; Θα ήταν ωφέλιμο να αποτελούσατε μέρος ενός μεγαλύτερου οργανισμού; Ποια είναι τα σημαντικότερα οφέλη και μειονεκτήματα; Ο παρακάτω πίνακας παρουσιάζει τις πιο σημαντικές οργανωτικές και χρηματοδοτικές πτυχές που πρέπει να ληφθούν υπόψη κατά το σχεδιασμό του Ζωντανού σας Εργαστηρίου. Νομικά ζητήματα Χρήματα/ προϋπολογισμός Έχει το Εργαστήριο κάποιες ευθύνες; Μπορεί το Εργαστήριο να είναι επιλέξιμο για χρηματοδότηση των έργων του (νομικό καθεστώς); Μπορεί το Εργαστήριο να έχει υπαλλήλους και να πληρώνει μισθούς; Τι χρήματα εισέρχονται; Ποιο είναι το επιχειρηματικό μοντέλο του Εργαστηρίου; (όλα δωρεάν, όλα επί πληρωμή, κάποια πράγματα δωρεάν, για να προσελκύσει κόσμο) Τι είδους χρηματοδότηση μπορώ να βρω για τα έργα μου και που πρέπει να ψάξω γι αυτήν 34

35 Κίνδυνοι Συγχρονισμός/ σχεδιασμός Πίνακας 4 Ποιες δαπάνες εξέρχονται; Ποιος πληρώνει τους μισθούς των υπαλλήλων; Τι προϋπολογισμό χρειάζομαι για έργα; Ποιοι είναι οι κίνδυνοι που σχετίζονται με τη λειτουργία του Εργαστηρίου; Ποιος μπορεί να εναντιωθεί στο Εργαστήριο; (ανταγωνιστές, παρεμφερείς πρωτοβουλίες, κλπ.) Ποια είναι η ημέρα έναρξης λειτουργίας του Εργαστηρίου; Ποια είναι η ημέρα λήξης λειτουργίας του Εργαστηρίου; Είναι ένα έργο (με ξεκάθαρη αρχή και τέλος) ή ένα πρόγραμμα (μακροπρόθεσμη προοπτική που περιλαμβάνει μικρότερα έργα); Η χρηματοδότηση είναι μια σημαντική παράμετρος, όταν πρόκειται για την πραγματοποίηση των έργων σας. Υπάρχουν αρκετές υπηρεσίες και προγράμματα χρηματοδότησης σε τοπικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο (Ευρωπαϊκή Ένωση) που παρέχουν πηγές χρηματοδότησης για κάποιο έργο σχετικό με Έξυπνες Πόλεις. Στους παρακάτω συνδέσμους μπορείτε να βρείτε χρήσιμες πληροφορίες και εργαλεία που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε για να αιτηθείτε χρηματοδότηση: 1. EU funding mechanisms for Smart Cities, σελίδες (Συνιστάται!!! ) Using%20EU%20fundings%20mechanism%20for%20smart%20cities.pdf 2. Η Ευρωπαϊκή Σύμπραξη Καινοτομίας για Έξυπνες Πόλεις και Κοινότητες 3. «ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ 2020» για την Έρευνα και την Καινοτομία ΑΣΚΗΣΗ 7 Αυτή η άσκηση θα σας βοηθήσει να δημιουργήσετε έναν χάρτη με τις πιθανές πηγές χρηματοδότησης για τα έργα εντός του εργαστηρίου σας. Εντοπίστε ευκαιρίες χρηματοδότησης για το Ζωντανό σας Εργαστήριο συμπληρώνοντας τον παρακάτω πίνακα! Ακολουθήστε τις παρακάτω κατευθυντήριες: Πιθανή Πηγή: θα πρέπει να κάνετε μνεία σε τουλάχιστον 1 πηγή ή πρόγραμμα που να αφορά τις Έξυπνες Πόλεις (παράδειγμα: Horizon 2020). Εκτελέστε την άσκηση αυτή για κάθε επίπεδο. Έννοια της Έξυπνης Πόλης : περιγράψτε εν συντομία σε ποιο βαθμό οι πτυχές της Έξυπνης Πόλης λαμβάνονται υπόψη στην ταυτοποιημένη πηγή ή το πρόγραμμα χρηματοδότησης (παράδειγμα: ασφαλής, καθαρή και αποδοτική ενέργεια). Εκτελέστε την άσκηση αυτή για κάθε επίπεδο. 35

36 Δυνατότητα αξιοποίησης της πηγής: Γράψτε ΝΑΙ ή ΟΧΙ ανάλογα με το αν η ταυτοποιημένη πηγή ανταποκρίνεται στην πρόκληση του Ζωντανού σας Εργαστηρίου. Εδαφικό / Οργανωτικό Επίπεδο της πηγής Πιθανή Πηγή Έννοια της Έξυπνης Πόλης Δυνατότητα αξιοποίησης της πηγής Ευρωπαϊκή Εθνική Περιφερειακή Τοπική Άλλη (ιδρύματα / τράπεζες / κλπ.) Ο ευκολότερος τρόπος να προχωρήσετε είναι να συνδεθείτε στο διαδίκτυο και να ελέγξετε τα προγράμματα σε Ευρωπαϊκό επίπεδο (χρησιμοποιήστε τους υπερσυνδέσμους που παρατίθενται παραπάνω) 2. να ελέγξετε κυβερνητικούς ιστότοπους σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο που ασχολούνται με ζητήματα σχετικά με Έξυπνες Πόλεις. 3. να κοιτάξετε για τοπικές πηγές που ασχολούνται με το θέμα αυτό. 36

37 Διαμορφώνοντας πόλεις για καλύτερη ποιότητα ζωής Ενθάρρυνση συνεργασίας μέσω Ζωντανών Εργαστηρίων ΜΕΡΟΣ 5: ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΤΕ 37

38 Σύνοψη Στη διδακτική ενότητα ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΤΕ θα εστιάσετε στην παραγωγή ενός ευρύτερου φάσματος ιδεών για την αντιμετώπιση της πρόκλησής σας. Πρόκειται για την ανάπτυξη μιας ευρείας γκάμας λύσεων, κι όχι απλά την εύρεση της καλύτερης. Λειτουργώντας κατ αυτόν τον τρόπο, δίνετε φωνή στη φαντασία και τη δημιουργικότητα, η οποία, με τη σειρά της, ενθαρρύνει την προώθηση νέων ιδεών. Οι ιδέες που γεννιούνται σε αυτή τη φάση αποτελούν τη βάση για την αναγνώριση των καινοτόμων λύσεων και τη δημιουργία προτύπων. Στόχος Αφού ολοκληρώσετε αυτή την ενότητα, θα είστε σε θέση να... αναγνωρίζετε λύσεις που ανταποκρίνονται στο προσδιορισμένο πρόβλημα καθορίζετε κριτήρια επιλογής για τις αναγνωρισμένες λύσεις προβαίνετε σε βελτιώσεις επί ενός επιχειρηματικού μοντέλου για το Ζωντανό σας Εργαστήριο 1. Δημιουργώντας λύσεις / Creating solutions ΣΚΕΦΘΕΙΤΕ! Γιατί χρειαζόμαστε τη δημιουργικότητα; Εικόνα 11: φωτογραφία: Nikolaus Kurnik 38

39 Γιατί δημιουργούμε; πηγαίνετε πέρα από τις προφανείς λύσεις για να πολλαπλασιάσετε τις δυνατότητες για καινοτομία αποκαλύψτε απρόβλεπτα πεδία για περαιτέρω διερεύνηση Βασιζόμενοι στην προσδιορισμένη, στην προηγούμενη φάση, πρόκληση, μπορείτε τώρα να επικεντρωθείτε στην εύρεση λύσεων για το πρόβλημά σας. Αυτό μπορεί να είναι, για παράδειγμα, ένα δημιουργικό μάθημα κατά τη διάρκεια του οποίου αναπτύσσονται πολλές διαφορετικές ιδέες για να ανταποκριθείτε στην πρόκλησή σας. Οι παρακάτω παράμετροι πρέπει να ληφθούν υπόψη: Πρέπει να παράγετε όσες περισσότερες ιδέες μπορείτε. Ποιες λύσεις ήδη υφίστανται για την πρόκλησή σας; o Εντός του σχήματος και των φορέων διακυβέρνησης; o Εντός του κόσμου των εταιρειών και των επιχειρήσεων; o Μεταξύ κοινωνικών εταίρων και των ενδιαφερόμενων μερών; o Εντός των πανεπιστημίων; ΕΡΓΑΛΕΙΟΘΗΚΗ Με στόχο τα παραπάνω, υπάρχουν διάφορες τεχνικές δημιουργίας, όπως το brainwriting, ο καταιγισμός ιδεών (brainstorming), το body storming, η νοητική χαρτογράφηση (mind mapping) ή το σκίτσο. Το πλεονέκτημα αυτών των μεθόδων συνίσταται στο ότι αυξάνουν τη συνέργεια της ομάδας στην ανάπτυξη νέων ιδεών, καθώς κάθε μέλος «χτίζει» πάνω στις ιδέες των υπόλοιπων μελών. Το BRAINWRITING, για παράδειγμα, είναι μια εναλλακτική μέθοδος του καταιγισμού ιδεών (brainstorming) η οποία χαρακτηρίζεται από μια σιωπηλή γραπτή παραγωγή ιδεών μέσα σε μια ομάδα. ΑΣΚΗΣΗ 8 Στην άσκηση αυτή θα χρησιμοποιήσετε τη μέθοδο brainwriting με σκοπό να βρείτε αρκετές δημιουργικές λύσεις για την πρόκληση την οποία θέλει να αντιμετωπίσει το Ζωντανό σας Εργαστήριο! Επειδή θα χρειαστείτε τουλάχιστον τρεις συμμετέχοντες για να εκτελέσετε αυτό το καθήκον, προσκαλέστε τους φίλους ή την οικογένειά σας να συμμετάσχει. Σαν δεύτερο βήμα, επιλέξτε τις καλύτερες ιδέες σας, λαμβάνοντας υπόψη τα κριτήρια SMART (Συγκεκριμένες/Specific, Μετρήσιμες/Measurable, Εφικτές/Attainable, Ρεαλιστικές/Realistic και/and Χρονικά προσδιορισμένες/time-based). Ακολουθήστε τις παρακάτω οδηγίες: 1. Γράψτε σ ένα χαρτί την πρόκληση την οποία θέλετε να αντιμετωπίσετε. Γίνετε συγκεκριμένοι! 2. Κάθε συμμετέχων προτείνει, μετά από (σιωπηλό) καταιγισμό ιδεών, τρεις λύσεις και τις σημειώνει στην κορυφή ενός ξεχωριστού φύλλου χαρτιού που έχει λάβει. Σκεφθείτε πάντα δημιουργικά! 3. Περάστε το χαρτί σας στο διπλανό συμμετέχοντα. 4. Προσθέστε ή «χτίστε» επάνω στις λύσεις που λάβατε, γράφοντας από κάτω τις δικές σας ιδέες. 39

40 5. Περάστε πάλι το φύλλο χαρτιού στο διπλανό σας και επαναλάβατε την εργασία μέχρις ότου καθένας να έχει γράψει τις ιδέες του/της σε καθένα από τα χαρτιά. (Για παράδειγμα: εάν υπάρχουν 5 συμμετέχοντες, θα πρέπει να υπάρχουν 3x5x5=75 ιδέες) 6. Χωρίστε τις ιδέες σε λογικές κατηγορίες. 7. Επιλέξτε τουλάχιστον 5 ιδέες, λαμβάνοντας υπόψη τα κριτήρια SMART (Συγκεκριμένες/Specific, Μετρήσιμες/Measurable, Εφικτές/Attainable, Ρεαλιστικές/Realistic και/and Χρονικά προσδιορισμένες/time-based). Γράψτε τες σ ένα φύλλο χαρτί Α0. 8. Σε ομάδα, αξιολογήστε τη σκοπιμότητας εφαρμογής των επιλεγμένων ιδεών. Υλικά: Φύλλα χαρτί Α4, μερικά στυλό, ψαλίδι, φύλλα χαρτί Α0, μαρκαδόροι 2. Σχεδιάζοντας το επιχειρηματικό μοντέλο για το Ζωντανό σας Εργαστήριό Αφού έχετε περιγράψει τις ιδέες και τις λύσεις προς εφαρμογή εντός του Ζωντανού σας Εργαστηρίου, σε αυτό το μέρος της διδακτικής ενότητας θα ολοκληρώσετε το επιχειρηματικό σας μοντέλο. Πρώτον, θα πρέπει να αποφασίσετε σχετικά με τα πιθανά έργα προς υλοποίηση. Δεύτερον, θα πρέπει να δημιουργήσετε το δίκτυό σας και να αποφασίσετε ποιος αποτελεί τον πυρήνα της ομάδας σας. Τέλος, πρέπει να μεριμνήσετε σχετικά με το φυσικό χώρο για το Ζωντανό σας Εργαστήριο. Μια σειρά πρακτικών ασκήσεων παρακάτω θα σας βοηθήσουν να απαντήσετε σε όλες αυτές τις ερωτήσεις. ΑΣΚΗΣΗ 9 Βασιζόμενοι στην επιλογή λύσεων στο προηγούμενο μέρος της διδακτικής ενότητας, ορίστε 5 έργα πρακτικής για το Ζωντανό σας Εργαστήριο. Καθορίστε τις παρακάτω παραμέτρους για κάθε έργο: Όνομα έργου Είδος πρόκλησης (σύνθετη, απλή,...) Είδος εμπλεκόμενων και ενδιαφερόμενων μερών Χρονοδιάγραμμα (1 ημέρα, 1 εβδομάδα, 1 χρόνος;) Μετά, κατατάξτε αυτά τα έργα σύμφωνα με τη σπουδαιότητα, τους διαθέσιμους πόρους, την οικονομική και οργανωτική εφαρμοσιμότητα και άλλα κριτήρια που θεωρείτε σημαντικά. Υλικά: Φύλλα χαρτί Α4, κάποια στυλό 40

41 ΑΣΚΗΣΗ 10 Δημιουργείστε την ομάδα σας! Σχεδιάστε το δίκτυο ανθρώπων και οργανισμών με τους οποίους θα δουλέψετε μέσα στο εργαστήριό σας. Οι ακόλουθες ερωτήσεις ίσως σας βοηθήσουν σ αυτό: Ποιοι αποτελούν μέρος του πυρήνα της ομάδας σας; Ποιοι βρίσκονται στον εσώτερο και εξώτερο κύκλο; Πώς συγκροτείται μια κοινή αντίληψη; ΒΟΗΘΕΙΑ: Για έμπνευση, ανατρέξτε στις αρχές σχεδιασμού, στην ενότητα ΕΣΤΙΑΣΤΕ, για να δημιουργήσετε ένα Εργαστήριο σε μορφή εκπαιδευτικού περιβάλλοντος. ΑΣΚΗΣΗ 11 Σχεδιάστε το φυσικό χώρο για το Ζωντανό σας Εργαστήριο φτιάχνοντας ένα προσχέδιο σ ένα φύλλο χαρτί. Εάν είναι δυνατόν, φτιάξτε μια μακέτα, σαν αρχιτεκτονικό σχέδιο. Ως εναλλακτική, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε πλαστικά παιχνίδια κατασκευών Lego για να χτίσετε το Εργαστήριό σας. Χρησιμοποιήστε τη φαντασία σας! Εικόνα 12: Ένα παράδειγμα μακέτας φτιαγμένο με Lego κατά τη διάρκεια ενός μαθήματος Σχεδιαστικής Λογικής. Φωτογραφία: Nikolaus Kurnik Υλικά: Φύλλα χαρτί Α4, στυλό, πλαστικά παιχνίδια κατασκευών Lego, κόλλα, ψαλίδι και άλλα υλικά 41

42 3. Οριστικοποιώντας το επιχειρηματικό μοντέλο για το Ζωντανό Εργαστήριό σας / Finalizing the business model for your Living Lab Με τη συνεισφορά των δεδομένων που συλλέχθηκαν από αυτή τη διδακτική ενότητα, μπορείτε πλέον να οριστικοποιήσετε το επιχειρηματικό μοντέλο για το Ζωντανό σας Εργαστήριο, χρησιμοποιώντας τον Καμβά Επιχειρηματικού Μοντέλου (ΚΕΜ). Η προσέγγιση του Καμβά Επιχειρηματικού Μοντέλου εισήχθη στην αρχή της διδακτικής ενότητας ΕΣΤΙΑΣΤΕ. Οι άξονες Αξία, Αποστολή, Δραστηριότητες και Πρόγραμμα έχουν ήδη περιγραφεί. Τώρα μπορείτε να συμπληρώσετε τα άλλα κελιά με βάση τις πληροφορίες που έχετε συγκεντρώσει στα προηγούμενα μέρη της διδακτικής ενότητας. Εξετάσετε τα παρακάτω βήματα: Προσδιορίστε τους σημαντικότερούς σας Εταίρους και τελικούς Ωφελούμενους. Περιγράψτε το είδος των Σχέσεων που πρέπει να δημιουργήσει το εργαστήριό σας με τους κύριους εταίρους και δικαιούχους. Συμπληρώστε τα κελιά Δαπάνες και Έσοδα βασιζόμενοι στις παραμέτρους της χρηματοδότησης και της οργάνωσης. Προσδιορίστε τους Βασικούς πόρους για το εργαστήριό σας Αξιολογήστε ολόκληρο τον καμβά σας Υπάρχει ανάγκη αλλαγής ή βελτίωσης; Κάντε την τώρα! Σημαντικότεροι εταίροι Σημαντικότερες δραστηριότητες Πρόταση αξίας - Αποστολή Σχέσεις Τελικοί ωφελούμενοι Βασικοί Πόροι - Κυρίως Πρόγραμμα - Brand Μέθοδοι υλοποίησης προγράμματος Δαπάνες Έσοδα Πίνακας 5: Η έκδοση του Business Model Canvas που υιοθετήθηκε. Πηγή: Sanderse 2014:4 42

43 Διαμορφώνοντας πόλεις για καλύτερη ποιότητα ζωής Ενθάρρυνση συνεργασίας μέσω Ζωντανών Εργαστηρίων ΜΕΡΟΣ 6: ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΘΕΙΤΕ 43

44 Σύνοψη Στόχος Αφού έχετε εστιάσει σε κεντρικές ιδέες και περιγράψει λύσεις, οι πιο πολλά υποσχόμενες έχουν επιλεγεί και υποβάλλονται σε επεξεργασία στα πλαίσια ενός επιχειρηματικού μοντέλου. Προκειμένου να αποφύγετε να χάσετε όλες τις δυνατότητες καινοτομίας που μόλις πετύχατε στη φάση δημιουργίας, μπορείτε να προωθήσετε κάποιες από τις ιδέες σας για προτυποποίηση. Αυτό θα είναι το περιεχόμενο της διδακτικής ενότητας ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΘΕΙΤΕ. Ο στόχος είναι να συνοψίσετε τις κύριες ιδέες, που συγκεντρώθηκαν μέσα στις προηγούμενες ενότητες, σε μια σύντομη παρουσίαση. Αφού ολοκληρώσετε αυτή την ενότητα, θα είστε σε θέση να Δίνοντας λύσεις φτιάξετε ένα φυλλάδιο ή μία αφίσα για το Ζωντανό σας Εργαστήριο Παροχή λύσεων σημαίνει μετατροπή ιδεών σε κάτι απτό που μπορεί να δοκιμαστεί και στη συνέχεια να υιοθετηθεί για μελλοντική εφαρμογή ή να απορριφθεί σε πρώιμο στάδιο, εξοικονομώντας έτσι χρόνο και χρήμα. Η προτυποποίηση παρέχει ένα μοναδικό τρόπο για να αξιολογηθούν νέες ιδέες που μπορούν να βοηθήσουν στην επίτευξη των επιθυμητών αποτελεσμάτων για μια συγκεκριμένη πρόκληση. Ένα ΠΡΩΤΟΤΥΠΟ μπορεί να είναι οτιδήποτε με το οποίο μπορείτε να αλληλοεπιδράσετε, ένα πρώιμο δείγμα ή ένα υπόδειγμα. Εικόνα 13: Ένα πρωτότυπο που αναπτύχθηκε κατά τη διάρκεια ενός μαθήματος σχεδιαστικής λογικής. Φωτογραφία: Nikolaus Kurnik 44

45 ΑΣΚΗΣΗ 12 Φτιάξετε ένα φυλλάδιο ή μία αφίσα για να διαφημίσετε το Ζωντανό σας Εργαστήριο! 1. Παραμείνετε συνοπτικοί! Διατηρήστε το κείμενό σας σύντομο αλλά ενημερωτικό. Σπάστε την πληροφορία σε ενότητες. 2. Χρησιμοποιήστε εικόνες, σκίτσα, σχέδια και άλλα οπτικά στοιχεία που τραβούν την προσοχή του αναγνώστη. 3. Σκεφτείτε τις παραμέτρους του εργαστηρίου σας που έχετε ήδη ορίσει στις προηγούμενες διδακτικές ενότητες: Ποια είναι τα σοβαρότερα προβλήματα που έχουν εντοπιστεί στην πόλη/γειτονιά σας; Ποιο είναι το όραμα του εργαστηρίου σας; Τι θα θέλατε να πετύχετε μακροπρόθεσμα; Ποια είναι η αποστολή του εργαστηρίου σας; Ποιο είναι το περιεχόμενο του εργαστηρίου σας; (κεντρικά θέματα, έργα κλπ.) Ποιες μεθόδους χρησιμοποιείτε μέσα στο εργαστήριό σας; Ποιοι είναι οι σημαντικότεροι επενδυτές σας; 4. Τέλος, δείξτε το φυλλάδιο ή την αφίσα στους φίλους σας ή στα μέλη της οικογένειάς σας, εξηγήστε εν συντομία το περιεχόμενο και ρωτήστε πως τους φαίνεται. Υλικά: Φύλλο χαρτί Α0, μαρκαδόρος 45

46 Διαμορφώνοντας πόλεις για καλύτερη ποιότητα ζωής Ενθάρρυνση συνεργασίας μέσω Ζωντανών Εργαστηρίων ΜΕΡΟΣ 7: ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΤΕΙΤΕ 46

47 Σύνοψη Προβληματισμός σημαίνει σύνθεση όσων έχετε μάθει και λήψη αποφάσεων σχετικά με το πως θα προχωρήσετε, δηλαδή κατάρτιση ενός σχεδίου. Σε αυτή τη διδακτική ενότητα θα αναπτύξετε ένα πλάνο δράσης για το Ζωντανό σας Εργαστήριο. Στόχος Αφού ολοκληρώσετε αυτή την ενότητα, θα είστε σε θέση να... αποφασίσετε ποιες δράσεις πρέπει να γίνουν στο μέλλον αναπτύξτε ένα πλάνο δράσης για το Ζωντανό σας Εργαστήριο 1. Προβληματιστείτε επί της διαδικασίας Ο προβληματισμός είναι ένα ισχυρό μαθησιακό εργαλείο που βοηθά στη βελτίωση της απόδοσης και της αποτελεσματικότητας των ενεργειών σας. Περιλαμβάνει, επίσης, την εφαρμογή όσων έχετε μάθει μέσα στο χρόνο, ενώ βοηθά στον προσδιορισμό μελλοντικών δράσεων και έργων. Παρακολουθείστε αυτό το βίντεο που συνοψίζει τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά των Αστικών Ζωντανών Εργαστηρίων. Μπορεί να σας βοηθήσει να οργανώσετε τις σκέψεις σας, να εμπνευστείτε και να προχωρήσετε! Ο Σχεδιασμός δράσης 16 (action planning) είναι ένα ισχυρό εργαλείο που μπορεί να σας βοηθήσει να αποσαφηνίσετε τις ιδέες σας, να αποφασίσετε ποιες δράσεις πρέπει να γίνουν για την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων και να ελέγχετε την πρόοδό σας στην πορεία του χρόνου. Ένα αποτελεσματικό σχέδιο δράσης πρέπει να διαθέτει ένα λεπτομερειακό ωρολόγιο πρόγραμμα και να θέτει ξεκάθαρα ορισμένες δράσεις που θα βοηθήσουν στην επίτευξη των στόχων σας. Καθώς θα φτιάχνετε το προσχέδιο του σχεδίου δράσης σας, λάβετε υπόψη σας τις παρακάτω παραμέτρους: Θέστε στόχους που είναι εφικτοί και μετρήσιμοι. Βάλτε προτεραιότητες διακρίνοντας μεταξύ βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων εργασιών. Αναγνωρίστε τις δράσεις που κρίνονται απαραίτητες για την επίτευξη των στόχων σας. Οργανώστε τις με χρονολογική σειρά, έπειτα ορίστε μια συγκεκριμένη ημερομηνία για κάθε μία δράση ξεχωριστά. Η από κοινού εργασία πάνω σε ένα σχέδιο δράσης μέσα σε ένα Ζωντανό Εργαστήριο μπορεί να βοηθήσει στην οικοδόμηση ισχυρότερων σχέσεων μεταξύ όλων των συμμετεχόντων, δημιουργώντας παράλληλα μια βαθύτερη κοινή αντίληψη σχετικά

48 με το ποια δράση πρέπει να πραγματοποιηθεί στο μέλλον, προκειμένου να επιτευχθούν οι κοινοί στόχοι. Εικόνα 14: Φωτογραφία: Nikolaus Kurnik ΑΣΚΗΣΗ 13 Αναπτύξτε ένα πλάνο δράσης για να δημιουργήσετε το Ζωντανό σας Εργαστήριο! Χρησιμοποιήστε πίνακα δύο διαστάσεων για να ταξινομήσετε το πλάνο σας με βάση το χρόνο (οι βραχυπρόθεσμες δράσεις προηγούνται). Οι ακόλουθες ερωτήσεις θα σας βοηθήσουν να ανταποκριθείτε σε αυτό το καθήκον: Ποιες δράσεις χρειάζεται να γίνουν; Γίνετε συγκεκριμένοι. Πως θα εκτελέσετε τη δράση; Ποιος χρειάζεται να εμπλακεί στη δράση; Πότε λαμβάνει χώρα η δράση ή σε ποια χρονική περίοδο τοποθετείται; Διαχωρίστε μεταξύ βραχυπρόθεσμων, μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων δράσεων. Που λαμβάνει χώρα η δράση; Ποιοι πόροι χρειάζονται για τη δράση; Πηγή: SMACC Υλικά: Φύλλο χαρτί Α0, μαρκαδόροι 48

49 Περισσότεροι πόροι Έξυπνη Πόλη : Το παράδειγμα του Άμστερνταμ Έξυπνη Πόλη : Νορβηγικά Κέντρα Τεχνογνωσίας Μια ομιλία «Πως χτίζουμε τις πόλεις του αύριο» Το Ίντερνετ των πραγμάτων Η πρώτη ευρωπαϊκή γειτονιά με ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα Το παράδειγμα της Malmö Μια ομιλία για αλλαγή νοοτροπίας σχετικά με τον αστικό σχεδιασμό και τη διαβίωση Design Factory Global Network IDEO s Design Thinking for educators toolkit Καμβάς Επιχειρηματικού Μοντέλου Κατασκευές Εργαστηρίου: Πως τα Εργαστήρια Καινοτομίας καλλιεργούν την αλλαγή μέσω πειραματισμού και συνεργασίας. Hendrik Tiesinga και Remko Berkhout (2014) 49

50 Ανακοίνωση νομικού περιεχομένου Published by: e-genius Initiative offene Bildun in Technik und Naturwissenschaften Postfach Vienna Austria info(at)e-genius.at katharina.zwiauer(at)egenius.at Συγγραφείς: Marcel Crul, Hans Schnitzer, Barbara Hammerl, Gosia Stawecka Μετάφραση και Επιμέλεια: Georgilia Baloumi, SDL Trados Studio 2014 Freelance Σύμβουλος Ηλεκτρονικής Μάθησης: Katharina Zwiauer (e-genius) Σχεδιασμός: e-genius Ιανουάριος 2017 Τίτλος έργου: SMACC - Smart City Coaching Το εκπαιδευτικό υλικό (ενότητα) χρηματοδοτήθηκε με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η παρούσα δημοσίευση (ανακοίνωση) δεσμεύει μόνο τον συντάκη της και η Επιτροπή δεν ευθύνεται για τυχόν χρήση των πληροφοριών που περιέχονται σε αυτήν. Κοινοπραξία: 50