10467/12 ΣΙΚ/γομ 1 DG D 2B

Transcript

1 ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Βρυξέλλες, 31 Μαΐου 2012 (05.06) (OR. en) 10467/12 Διοργανικός φάκελος: 2011/0154 (COD) DROIPEN 67 COPEN 129 CODEC 1459 ΣΗΜΕΙΩΜΑ της: προς: αριθ. πρότ. Επιτρ.: No. αριθ. προηγ. εγγρ.: Θέμα: Προεδρίας το Συμβούλιο 11497/11 DROIPEN 61 COPEN 152 CODEC /12 DROIPEN 66 COPEN 123 CODEC 1417 Πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο κατά την ποινική διαδικασία και το δικαίωμα επικοινωνίας μετά τη σύλληψη [πρώτη ανάγνωση] - Γενικός προσανατολισμός Εισαγωγή 1. Στις 8 Ιουνίου 2011, η Επιτροπή υπέβαλε πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο κατά την ποινική διαδικασία και το δικαίωμα επικοινωνίας μετά τη σύλληψη 1. Η πρόταση αυτή αποτελεί το τρίτο μέτρο («Γ - χωρίς ευεργέτημα πενίας + Δ») που μελετάται κατ εφαρμογή του οδικού χάρτη για την ενίσχυση των δικονομικών δικαιωμάτων των υπόπτων ή των κατηγορουμένων σε ποινικές διαδικασίες, ο οποίος εγκρίθηκε από το Συμβούλιο στις 30 Νοεμβρίου /11 (πρόταση) + ADD 1 REV1 (εκτίμηση επιπτώσεων) + ADD 2 REV 1 (περίληψη της εκτίμησης επιπτώσεων). ΕΕ C 295, της , σ. 1. Το πρώτο μέτρο («Α», σχετικά με τη μετάφραση και τη διερμηνεία) εγκρίθηκε στις 20 Οκτωβρίου 2010 (ΕΕ 280, της , σ.1). Το δεύτερο μέτρο («Β», σχετικά με την ενημέρωση για τα δικαιώματα) εγκρίθηκε στις 26 Απριλίου 2012 και σύντομα θα δημοσιευθεί στην ΕΕ /12 ΣΙΚ/γομ 1 DG D 2B EL

2 2. Κατά τη σύνοδο του Συμβουλίου ΔΕΥ το Σεπτέμβριο 2011, η Επιτροπή παρουσίασε την πρότασή της σε υπουργικό επίπεδο και οι υπουργοί προέβησαν σε γενική συζήτηση επ αυτής. Κατά τις συνόδους του Συμβουλίου ΔΕΥ τον Οκτώβριο και Δεκέμβριο 2011, η Προεδρία παρουσίασε την «πρόοδο» των εργασιών που είχαν πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο των προπαρασκευαστικών οργάνων πριν από τις αντίστοιχες συνόδους του Συμβουλίου Μετά τη σύνοδο του Συμβουλίου ΔΕΥ το Δεκέμβριο, η Ομάδα «Ουσιαστικό Ποινικό Δίκαιο» συνέχισε τις εργασίες επί του κειμένου του σχεδίου οδηγίας. Η Ομάδα πραγματοποίησε διήμερες συνεδριάσεις τον Ιανουάριο, Φεβρουάριο και Μάρτιο και μονοήμερη συνεδρίαση τον Απρίλιο. Βάσει ερωτηματολογίου, η Προεδρία συγκέντρωσε πρόσθετες, εκτενέστερες πληροφορίες σχετικά με την πρακτική εφαρμογή των συστημάτων ποινικού δικαίου των κρατών μελών ως προς το ζήτημα της «πρόσβασης σε δικηγόρο». 4. Εξάλλου, η πρόταση συζητήθηκε σε τρεις συνεδριάσεις της ΕΜΑ το Μάιο του Υπό το φως των πρόσφατων συζητήσεων στην ΕΜΑ, η Προεδρία θεωρεί ότι το κείμενο στο Παράρτημα συνιστά καλή συμβιβαστική λύση που συνδυάζει τις θέσεις των διαφόρων αντιπροσωπειών. Η Προεδρία εκτιμά ότι το κείμενο όχι μόνον είναι σύμφωνο με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Προστασία των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και τη νομολογία της, αλλά και συνιστά ισχυρή διαπραγματευτική θέση του Συμβουλίου στις προσεχείς διαπραγματεύσεις με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. 6. Σε σύνδεση με συζητήσεις που έγιναν στο πλαίσιο της ΕΜΑ, προτάθηκε κατά την έκδοση της οδηγίας το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να προβούν σε δήλωση ως εξής: /11 και 18215/ /12 ΣΙΚ/γομ 2 DG D 2B EL

3 «Στο άρθρο 6 παράγραφος 3 στοιχείο γ) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την Προστασία των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου προβλέπεται ότι όποιος κατηγορείται για ποινικό αδίκημα έχει το δικαίωμα να υπερασπίσει o ίδιος εαυτόν ή να αναθέσει την υπεράσπισή του σε συνήγορο της εκλογής του ή, εάν δεν διαθέτει επαρκή μέσα για να πληρώσει συνήγορο, να δικαιούται δωρεάν νομική συνδρομή όταν αυτό επιβάλλει το συμφέρον της δικαιοσύνης. Το άρθρο 47 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης ορίζει ότι σε όσους δεν διαθέτουν επαρκείς πόρους, παρέχεται δικαστική αρωγή (νομική συνδρομή), εφόσον αυτή είναι αναγκαία για να εξασφαλιστεί η αποτελεσματική πρόσβαση στη δικαιοσύνη. Ο οδικός χάρτης για τα δικονομικά δικαιώματα υπογραμμίζει ότι το δικαίωμα της νομικής συνδρομής θα πρέπει να διασφαλίζει την αποτελεσματική πρόσβαση στο δικαίωμα παροχής νομικών συμβουλών. Λαμβάνοντας υπ όψιν τις διατάξεις αυτές και την ανάγκη κάθε προσώπου να έχει αποτελεσματική πρόσβαση στη δικαιοσύνη, τονίζοντας δε τη σημασία της εξασφάλισης ίσης πρόσβασης όλων των πολιτών στη δικαιοσύνη, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο καλούν την Επιτροπή να υποβάλει το συντομότερο πρόταση σχετικά με τη νομική συνδρομή.» Φάνηκε να υπάρχει γενική συναίνεση για το θέμα αυτό και συνεπώς η Προεδρία προτίθεται να συμπεριλάβει μια τέτοια δήλωση στις διαπραγματεύσεις με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. 7. Στη συνεδρίαση της ΕΜΑ της 30ής Μαΐου 2012, η Επιτροπή επεσήμανε ότι θα εξετάσει το ενδεχόμενο να υποβάλει χωριστή δήλωση στην οποία θα επιβεβαιώνει την πρόθεσή της να υποβάλει πρόταση σχετικά με τη νομική συνδρομή εντός του Βάσει των ανωτέρω, η Προεδρία καλεί το Συμβούλιο (Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων) να συμφωνήσει γενικό προσανατολισμό για το κείμενο όπως παρατίθεται στο Παράρτημα /12 ΣΙΚ/γομ 3 DG D 2B EL

4 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ (ΣΧΕΔΙΟ) ΟΔΗΓΙΑ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ σχετικά με το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών και διαδικασιών του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης και σχετικά με το δικαίωμα ενημέρωσης τρίτου προσώπου για τη στέρηση της ελευθερίας ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ, Έχοντας υπόψη τη Συνθήκη για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και ιδίως το άρθρο 82 παράγραφος 2 στοιχείο β, Έχοντας υπόψη την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Κατόπιν διαβίβασης του σχεδίου νομοθετικής πράξης στα εθνικά κοινοβούλια, Έχοντας υπόψη τη γνώμη της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής 4, Αφού ζήτησε τη γνώμη της Επιτροπής των Περιφερειών 5, Αποφασίζοντας σύμφωνα με τη συνήθη νομοθετική διαδικασία, Εκτιμώντας τα ακόλουθα: (1) Το άρθρο 47 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (εφεξής ο «Χάρτης»), το άρθρο 6 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την Προάσπιση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών (εφεξής η «ΕΣΑΔ») και το άρθρο 14 του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα (εφεξής το «ΔΣΑΠΔ») διασφαλίζουν το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη. Το άρθρο 48 του Χάρτη διασφαλίζει το σεβασμό των δικαιωμάτων υπεράσπισης. (2) Η αρχή της αμοιβαίας αναγνώρισης των δικαστικών αποφάσεων είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της δικαστικής συνεργασίας στις ποινικές υποθέσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση. 4 5 ΕΕ C,, σ.. [γνώμη που δόθηκε στις 7 Δεκεμβρίου 2011, SOC/424] Η Επιτροπή των Περιφερειών αποφάσισε να μην γνωμοδοτήσει /12 ΣΙΚ/γομ 4

5 (3) Η αμοιβαία αναγνώριση μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά μόνο σε καθεστώς αμοιβαίας εμπιστοσύνης, η οποία προϋποθέτει την ύπαρξη λεπτομερών κανόνων για την προστασία των δικονομικών δικαιωμάτων και εγγυήσεων που απορρέουν από τον Χάρτη, την ΕΣΑΔ και το ΔΣΑΠΔ. Η θέσπιση κοινών ελάχιστων κανόνων εκτιμάται ότι θα οδηγήσει στην τόνωση της εμπιστοσύνης στα συστήματα ποινικής δικαιοσύνης όλων των κρατών μελών και, κατ επέκταση, στην αύξηση της αποτελεσματικότητας της δικαστικής συνεργασίας, σε κλίμα αμοιβαίας εμπιστοσύνης, καθώς και στην προαγωγή μιας νοοτροπίας υπέρ των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην Ένωση. Οι κανόνες αυτοί θα πρέπει επίσης να οδηγήσουν στην άρση των εμποδίων στην ελεύθερη κυκλοφορία των πολιτών σε ολόκληρη την επικράτεια των κρατών μελών. Αυτοί οι κοινοί ελάχιστοι κανόνες θα πρέπει να ισχύουν για το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο και για το δικαίωμα ενημέρωσης τρίτου προσώπου για τη στέρηση της ελευθερίας. (4) Μολονότι τα κράτη μέλη είναι συμβαλλόμενα μέρη της ΕΣΑΔ και του ΔΣΑΠΔ, η πείρα έχει δείξει ότι το γεγονός αυτό από μόνο του δεν επιτρέπει πάντοτε επαρκή βαθμό εμπιστοσύνης στα συστήματα ποινικής δικαιοσύνης των άλλων κρατών μελών. (5) Στις 30 Νοεμβρίου 2009 το Συμβούλιο ενέκρινε τον οδικό χάρτη για την ενίσχυση των δικονομικών δικαιωμάτων των υπόπτων και των κατηγορουμένων σε ποινικές διαδικασίες («οδικός χάρτης») 6. Στο πρόγραμμα της Στοκχόλμης, που εγκρίθηκε στις 11 Δεκεμβρίου , το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο εξέφρασε την ικανοποίησή του για τον οδικό χάρτη και τον έκανε μέρος τού εν λόγω προγράμματος (σημείο 2.4.). Υιοθετώντας μια σταδιακή προσέγγιση, ο οδικός χάρτης ζητεί την έγκριση μέτρων όσον αφορά το δικαίωμα εξασφάλισης μετάφρασης και διερμηνείας 8, το δικαίωμα πρόσβασης σε ενημέρωση σχετικά με τα δικαιώματα και σχετικά με τις κατηγορίες 9, το δικαίωμα πρόσβασης σε συνδρομή δικηγόρου και στο ευεργέτημα πενίας, το δικαίωμα επικοινωνίας με συγγενείς, εργοδότες και προξενικές αρχές και τη θέσπιση ειδικών διασφαλίσεων για ευάλωτους υπόπτους ή κατηγορουμένους. Ο οδικός χάρτης επισημαίνει ότι η σειρά των δικαιωμάτων είναι ενδεικτική, γεγονός που υποδηλώνει ότι μπορεί να μεταβάλλεται ανάλογα με τις προτεραιότητες. Ο οδικός χάρτης έχει σχεδιαστεί ώστε να λειτουργεί ως σύνολο. Τα οφέλη του θα γίνουν αισθητά μόνον όταν θα έχει εφαρμοστεί στο σύνολό του ΕΕ C 295, της , σ. 1. ΕΕ C 115 της Οδηγία 2010/64/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 20ής Οκτωβρίου 2010, σχετικά με το δικαίωμα σε διερμηνεία και μετάφραση κατά την ποινική διαδικασία (ΕΕ L 280, της , σελ. 1). Οδηγία 2010/XXX/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με το δικαίωμα ενημέρωσης στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών /12 ΣΙΚ/γομ 5

6 (6) Η παρούσα οδηγία θέτει τους ελάχιστους κανόνες σχετικά με το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο και το δικαίωμα ενημέρωσης τρίτου προσώπου για τη στέρηση της ελευθερίας στο πλαίσιο ποινικής διαδικασίας και στο πλαίσιο της διαδικασία εκτέλεσης ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης. Έτσι, η οδηγία προωθεί την εφαρμογή του Χάρτη, και ιδίως των άρθρων 4, 6, 7, 47 και 48, βάσει των άρθρων 3, 5, 6 και 8 της ΕΣΑΔ όπως έχουν ερμηνευθεί από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, το οποίο στη νομολογία του ορίζει πρότυπα σε συνεχή βάση όσον αφορά το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο. (7) Η παρούσα οδηγία ορίζει επίσης στοιχειώδεις κανόνες σχετικά με τα δικαιώματα των προσώπων που έχουν στερηθεί την ελευθερία τους να ενημερώνονται οι προξενικές ή διπλωματικές αρχές για τη στέρηση της ελευθερίας τους και να έχουν δυνατότητα επικοινωνίας με τις αρχές αυτές. Οι κανόνες αυτοί βασίζονται στις διατάξεις της Σύμβασης της Βιέννης του 1963 επί των προξενικών σχέσεων, και ιδίως στο άρθρο 36. Η παρούσα οδηγία θα διευκολύνει την πρακτική εφαρμογή αυτών των διατάξεων. (8) Η αναφορά σε «δικηγόρο» στην παρούσα οδηγία πρέπει να περιλαμβάνει κάθε πρόσωπο το οποίο δύναται σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο (παραδείγματος χάριν με διαπίστευση από εξουσιοδοτημένο φορέα) να παρέχει νομικές συμβουλές και νομική συνδρομή σε υπόπτους και κατηγορουμένους. (9) Σε ορισμένα κράτη μέλη, ενδέχεται κάποια αρχή πλην δικαστηρίου με δικαιοδοσία σε ποινικές υποθέσεις να είναι αρμόδια για την επιβολή κυρώσεων όσον αφορά σχετικά ήσσονος σημασίας αδικήματα. Τούτο μπορεί να συμβαίνει, λόγου χάριν, στην περίπτωση παραβάσεων του κώδικα οδικής κυκλοφορίας που διαπράττονται σε μεγάλη κλίμακα και οι οποίες ενδεχομένως διαπιστώνονται ύστερα από έλεγχο της τροχαίας, σε σχέση με ήσσονος σημασίας αδικήματα που διαπράττονται σε σωφρονιστικό κατάστημα, ή σε σχέση με ήσσονος σημασίας αδικήματα τα οποία διαπράττονται σε στρατιωτικό πλαίσιο και εξετάζονται σε πρώτο βαθμό από αρμόδιο αξιωματικό. Στις περιπτώσεις αυτές θα ήταν δυσανάλογο να απαιτείται από την αρμόδια αρχή να διασφαλίζει όλα τα δικαιώματα που προβλέπονται από την παρούσα οδηγία. Όταν η νομοθεσία κράτους μέλους προβλέπει την επιβολή κυρώσεων για ήσσονος σημασίας αδικήματα από μια τέτοια αρμόδια αρχή και εφόσον υφίσταται δικαίωμα άσκησης ενδίκου μέσου ή δυνατότητα παραπομπής της υπόθεσης ενώπιον ποινικού δικαστηρίου, η παρούσα οδηγία θα πρέπει επομένως να εφαρμόζεται μόνο στη διαδικασία ενώπιον του δικαστηρίου αυτού κατόπιν της άσκησης ενδίκου μέσου ή παραπομπής /12 ΣΙΚ/γομ 6

7 (10) Σε ορισμένα κράτη μέλη, σχετικά ήσσονος σημασίας αδικήματα, όπως ήσσονος σημασίας παραβάσεις του κώδικα οδικής κυκλοφορίας που διαπράττονται σε μεγάλη κλίμακα, θεωρούνται ποινικά αδικήματα. Όταν η νομοθεσία κράτους μέλους προβλέπει ότι, όσον αφορά τέτοια αδικήματα, μόνον χρηματική ποινή μπορεί να επιβληθεί ως κύρωση - ανεξάρτητα από την στερητική της ελευθερίας ποινή που μπορεί ενδεχομένως να επιβληθεί εάν δεν καταβληθεί το χρηματικό πρόστιμο - και δεν μπορεί να επιβληθεί ως κύρωση η στέρηση της ελευθερίας, η παρούσα οδηγία θα πρέπει να εφαρμόζεται μόνον όταν η υπόθεση βρίσκεται ενώπιον δικαστηρίου με δικαιοδοσία σε ποινικές υποθέσεις. (10α) Σε ορισμένα κράτη μέλη, ο νόμος προβλέπει ότι μπορεί να επιβάλλεται ποινή φυλάκισης για ήσσονος σημασίας αδικήματα, ως εναλλακτική στη χρηματική ποινή. Ωστόσο, στα συστήματα αυτών των κρατών μελών, η φυλάκιση επιβάλλεται στην πράξη μόνον σε εξαιρετικές περιστάσεις, ειδικότερα όταν ένα πρόσωπο διαπράττει το ίδιο ήσσονος σημασίας αδίκημα πολύ συχνά σε μικρό χρονικό διάστημα. Στις περισσότερες περιπτώσεις, είναι ήδη σαφές από την αρχή ότι, σε σχέση με ορισμένα ήσσονος σημασίας αδικήματα, δεν θα ζητηθεί ποινή στερητική της ελευθερίας από την εισαγγελική αρχή και δεν θα επιβληθεί από δικαστήριο με δικαιοδοσία σε ποινικές υποθέσεις. Όταν ο νόμος κράτους μέλους προβλέπει ότι μπορεί να επιβληθεί φυλάκιση ως ποινή, αλλά στην πράξη, παραδείγματος χάριν λόγω επισήμως δημοσιευμένων κατευθυντήριων γραμμών που είναι δεσμευτικές για την εισαγγελική αρχή, μόνον σε πολύ περιορισμένες περιπτώσεις ζητείται από την εισαγγελική αρχή και επιβάλλεται από δικαστήριο με δικαιοδοσία σε ποινικές υποθέσεις, η παρούσα οδηγία δεν εφαρμόζεται σε υποθέσεις όπου αποκλείεται η εισαγγελική αρχή να ζητήσει την επιβολή ποινής φυλάκισης. (11) Οι πειθαρχικές διαδικασίες δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της παρούσας οδηγίας, δεδομένου ότι εφαρμόζεται μόνον σε «ποινικές διαδικασίες» και στις διαδικασίες του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης. (12) Τα κράτη μέλη διασφαλίζουν ότι οι ύποπτοι και οι κατηγορούμενοι έχουν το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο αμελλητί πριν από την επίσημη εξέτασή τους από αστυνομική αρχή ή άλλη αρχή επιβολής του νόμου και το συντομότερο δυνατό αφότου το ενδιαφερόμενο πρόσωπο έχει στερηθεί την ελευθερία του. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να χορηγείται στους υπόπτους και κατηγορουμένους δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο κατά την ποινική διαδικασία ενώπιον δικαστηρίου, εφόσον επιθυμούν να παραστούν με δικηγόρο /12 ΣΙΚ/γομ 7

8 (13) Η παρούσα οδηγία παρέχει δικαιώματα σε υπόπτους και κατηγορουμένους: δεν ισχύει για πρόσωπα τα οποία δεν είναι, ή δεν είναι ακόμα, ύποπτα ή κατηγορούμενα για ποινικό αδίκημα. Δεν καλύπτεται από την παρούσα οδηγία η εξέταση από αστυνομική ή άλλη αρχή επιβολής του νόμου η οποία διενεργείται με πρωταρχικό σκοπό να συλλεχθούν στοιχεία για να διαπιστωθεί εάν θα πρέπει να διεξαχθεί έρευνα. Τούτο μπορεί να συμβαίνει, λόγου χάριν, για ερωτήματα που θέτει η αστυνομία κατά τη διενέργεια καθ οδόν ελέγχου. (14) Σε κάθε πρόσωπο που δεν είναι ύποπτος ή κατηγορούμενος, π.χ. ένας μάρτυρας, και εξετάζεται επίσημα από την αστυνομία ή άλλη αρχή επιβολής του νόμου στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών θα πρέπει να παρέχονται τα δικαιώματα που προβλέπει η παρούσα οδηγία για υπόπτους και κατηγορουμένους, εάν, κατά την πορεία μιας τέτοιας εξέτασης, καταστεί ύποπτος ή κατηγορηθεί για τη διάπραξη ποινικού αδικήματος. (15) Η επίσημη εξέταση του υπόπτου ή κατηγορουμένου συνεπάγεται την επίσημη υποβολή ερωτήσεων από τις αρμόδιες αρχές αναφορικά με τη συμμετοχή του σε ποινικό αδίκημα, ανεξάρτητα από τον τόπο διενέργειας της εξέτασης ή το στάδιο της διαδικασίας κατά το οποίο πραγματοποιείται. Η επίσημη εξέταση δεν θα πρέπει να περιλαμβάνει την προκαταρκτική εξέταση από τις αστυνομικές ή άλλες αρχές επιβολής του νόμου, όπως π.χ. όταν κάποιος συλλαμβάνεται επ αυτοφόρω, με πρωταρχικό σκοπό τη διαπίστωση της ταυτότητας του οικείου προσώπου ή την εξακρίβωση της κατοχής όπλων ή άλλα παρεμφερή ζητήματα ασφαλείας. (16) Στις περιπτώσεις στέρησης της ελευθερίας του υπόπτου ή κατηγορουμένου, τα κράτη μέλη πρέπει να προβαίνουν στους αναγκαίους διακανονισμούς ώστε να διασφαλίζουν ότι ο ύποπτος ή κατηγορούμενος είναι σε θέση να ασκήσει πράγματι το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο, μεταξύ άλλων φροντίζοντας να εξασφαλίσουν τη συνδρομή δικηγόρου όταν ο ενδιαφερόμενος δεν έχει, εκτός εάν έχει παραιτηθεί του δικαιώματος αυτού. Οι σχετικές ρυθμίσεις, συμπεριλαμβανομένων των ρυθμίσεων για το ευεργέτημα πενίας ενδεχομένως, διέπονται από το εθνικό δίκαιο. Αυτές οι πρακτικές ρυθμίσεις μπορεί να προβλέπουν, μεταξύ άλλων, ότι οι αρμόδιες αρχές κανονίζουν τη συνδρομή δικηγόρου βάσει καταλόγου διαθέσιμων δικηγόρων από τον οποίον μπορεί να επιλέξει ο ύποπτος ή κατηγορούμενος /12 ΣΙΚ/γομ 8

9 (17) Στις περιπτώσεις όπου ο ύποπτος ή κατηγορούμενος δεν έχει στερηθεί την ελευθερία του, τα κράτη μέλη δεν εμποδίζουν τον ύποπτο ή κατηγορούμενο να ασκήσει πράγματι το δικαίωμά του πρόσβασης σε δικηγόρο. Το οικείο πρόσωπο πρέπει να έχει τη δυνατότητα να έρχεται ελεύθερα σε επαφή ή σε διαβούλευση με δικηγόρο ή να λαμβάνει δικηγορική συνδρομή. Το κράτος μέλος μπορεί να συνδράμει το πρόσωπο να έχει πρόσβαση σε δικηγόρο, αλλά δεν χρειάζεται να επιδιώκει ενεργά την παροχή δικηγορικής συνδρομής στον ύποπτο ή κατηγορούμενο που δεν έχει στερηθεί την ελευθερία του, εάν το εν λόγω πρόσωπο δεν έχει φροντίσει να εξασφαλίσει τη συνδρομή δικηγόρου. (18) Το δικαίωμα επικοινωνίας του υπόπτου ή κατηγορουμένου με το δικηγόρο του θα πρέπει να περιλαμβάνει, κανονικά, τη δυνατότητα διαβούλευσης με το δικηγόρο. Η παρούσα οδηγία δεν εμποδίζει τα κράτη μέλη να θέτουν εύλογους περιορισμούς στο εθνικό τους δίκαιο όσον αφορά το δικαίωμα του υπόπτου ή κατηγορουμένου να επικοινωνεί με το δικηγόρο του, μεταξύ άλλων όσον αφορά τη διάρκεια και συχνότητα της επικοινωνίας, υπό τον όρον ότι οι περιορισμοί αυτοί δεν θίγουν την ουσιαστική άσκηση των δικαιωμάτων υπεράσπισης. Όσον αφορά ορισμένες σχετικά ήσσονος σημασίας υποθέσεις, οι περιορισμοί αυτοί μπορεί να περιλαμβάνουν τον περιορισμό του δικαιώματος νομικής συνδρομής μέσω τηλεφώνου. Ωστόσο, ο περιορισμός του δικαιώματος κατ αυτόν τον τρόπο θα πρέπει να αφορά μόνον υποθέσεις όπου είναι ελάχιστος ο κίνδυνος αυτοενοχοποίησης, όπως όταν το οικείο πρόσωπο δεν πρόκειται να εξεταστεί από αστυνομική ή άλλη αρχή επιβολής του νόμου. (19) Τα κράτη μέλη πρέπει να ορίζουν στο εθνικό τους δίκαιο τις ανακριτικές πράξεις ή άλλες πράξεις συλλογής αποδεικτικών στοιχείων στις οποίες ο ύποπτος ή κατηγορούμενος δικαιούται να ζητήσει την παράσταση του δικηγόρου του. Ο ύποπτος ή κατηγορούμενος δικαιούται να ζητήσει να παρίσταται ο δικηγόρος του τουλάχιστον στις εξής πράξεις, εφόσον προβλέπονται από το οικείο εθνικό δίκαιο και εφόσον απαιτείται να παρίσταται ο ύποπτος ή κατηγορούμενος : αναγνωριστική παράταξη, στην οποία ο ύποπτος ή κατηγορούμενος εμφανίζεται μεταξύ άλλων προσώπων προκειμένου να αναγνωριστεί από θύμα ή μάρτυρα εξέταση κατ αντιπαράσταση, όπου ο ύποπτος ή κατηγορούμενος εξετάζεται μαζί με έναν ή περισσότερους μάρτυρες ή θύματα όταν υπάρχουν διαφωνίες για σημαντικά γεγονότα ή στοιχεία εμπειρική αναπαράσταση της σκηνής του εγκλήματος στην οποία παρίσταται ο ύποπτος ή κατηγορούμενος και αναπαρίστανται οι περιστάσεις του εγκλήματος, προκειμένου να κατανοηθεί καλύτερα ο τρόπος και οι περιστάσεις υπό τις οποίες διεπράχθη το έγκλημα και να τεθούν συγκεκριμένα ερωτήματα στον ύποπτο ή κατηγορούμενο /12 ΣΙΚ/γομ 9

10 (20) Εναπόκεινται στα κράτη μέλη οι πρακτικές ρυθμίσεις για την παράσταση και συμμετοχή δικηγόρου στην επίσημη εξέταση και σε ανακριτικές πράξεις και άλλες πράξεις συλλογής αποδεικτικών στοιχείων, μεταξύ άλλων όσον αφορά το ζήτημα εάν και για πόσο χρονικό διάστημα οι αρμόδιες αρχές θα πρέπει να περιμένουν την άφιξη του δικηγόρου πριν από την έναρξη επίσημης εξέτασης ή ανακριτικής ή άλλης πράξης συλλογής αποδεικτικών στοιχείων. (21) Όταν ο δικηγόρος παρίσταται σε εξέταση του υπόπτου ή κατηγορουμένου από τις αρχές που διενεργούν την έρευνα, δύναται μεταξύ άλλων, σύμφωνα με τις προβλεπόμενες από το εθνικό δίκαιο διαδικασίες, να υποβάλλει ερωτήσεις, να ζητά διευκρινίσεις και να προβαίνει σε δηλώσεις, οι οποίες καταγράφονται σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο. (22) Τα κράτη μέλη επιτρέπεται να παρεκκλίνουν προσωρινά από το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο στο προδικαστικό στάδιο σε εξαιρετικές περιστάσεις, μόνον όταν συντρέχουν επιτακτικοί λόγοι που απορρέουν από τις ειδικές συνθήκες τις υπόθεσης. Τέτοιες προσωρινές παρεκκλίσεις δικαιολογούνται ειδικότερα όταν υπάρχει επείγουσα ανάγκη για την αποτροπή σοβαρών δυσμενών επιπτώσεων για τη ζωή, την ελευθερία ή τη σωματική ακεραιότητα προσώπου, για την αποτροπή ουσιαστικού κινδύνου που απειλεί τις εν εξελίξει ποινικές διαδικασίες, ή όταν είναι άκρως δυσχερής η πρόσβαση σε δικηγόρο λόγω της γεωγραφικής απομόνωσης του υπόπτου ή κατηγορουμένου π.χ. σε υπερπόντια εδάφη, ή όταν το κράτος μέλος αναλαμβάνει ή συμμετέχει σε στρατιωτικές επιχειρήσεις εκτός του εδάφους του. Κατά τη διάρκεια τέτοιας προσωρινής παρέκκλισης, οι αρμόδιες αρχές μπορούν να εξετάζουν επίσημα ύποπτο ή κατηγορούμενο χωρίς την παρουσία δικηγόρου, ενώ εξυπακούεται ότι ο ύποπτος ή κατηγορούμενος μπορεί να κάνει χρήση του δικαιώματος σιωπής, και επίσης μπορούν να διενεργούν, χωρίς την παρουσία δικηγόρου, ανακριτικές ή άλλες πράξεις συλλογής αποδεικτικών στοιχείων, υπό τον όρον ότι αυτή η επίσημη εξέταση, ή ανακριτική ή άλλη πράξη συλλογής αποδεικτικών στοιχείων είναι αναγκαία για τον ορθό χειρισμό της ποινικής διαδικασίας και δεν θίγει αδικαιολόγητα τα δικαιώματα του υπόπτου ή κατηγορουμένου /12 ΣΙΚ/γομ 10

11 (23) Το απόρρητο της επικοινωνίας μεταξύ ενός υπόπτου ή κατηγορουμένου και του δικηγόρου του είναι βασικό στοιχείο για να εξασφαλιστεί η ουσιαστική άσκηση των δικαιωμάτων υπεράσπισης. Τα κράτη μέλη πρέπει, συνεπώς, να τηρούν και να διαφυλάσσουν το απόρρητο των συναντήσεων μεταξύ του δικηγόρου και του πελάτη και κάθε άλλης μορφής επικοινωνίας που επιτρέπεται δυνάμει του εθνικού δικαίου, ενώ εξυπακούεται ότι οι κανόνες περί απορρήτου βάσει της παρούσας οδηγίας δεν πρέπει να θίγουν τους ισχύοντες μηχανισμούς σε εγκαταστάσεις κράτησης που αποσκοπούν στην αποτροπή παράνομων αποστολών προς τους κρατουμένους, όπως οι μηχανισμοί ελέγχου της αλληλογραφίας, υπό την προϋπόθεση ότι οι μηχανισμοί αυτοί δεν επιτρέπουν στις αρμόδιες αρχές να διαβάζουν την επικοινωνία μεταξύ του υπόπτου ή κατηγορουμένου και του δικηγόρου του. Ωστόσο, σε περιορισμένες, εξαιρετικές περιστάσεις, θα πρέπει να υπάρχει δυνατότητα προσωρινής παρέκκλισης από την αρχή της προστασίας του απορρήτου, εκτός εάν υπάρχουν άλλα, λιγότερο περιοριστικά μέσα για την επίτευξη του ίδιου αποτελέσματος, όπως, σε περιπτώσεις όπου υπάρχει κίνδυνος συμπαιγνίας, η αντικατάσταση του δικηγόρου που έχει επιλέξει ο ύποπτος ή κατηγορούμενος. (24) Η παρούσα οδηγία ισχύει με την επιφύλαξη της παραβίασης του απορρήτου που ενδέχεται να συμβεί συμπτωματικά σε νόμιμη επιχείρηση εποπτείας από αρμόδιες αρχές. Η παρούσα οδηγία δεν θίγει επίσης το έργο που πραγματοποιούν, λόγου χάριν οι εθνικές υπηρεσίες πληροφοριών, για τη διαφύλαξη της εθνικής ασφάλειας σύμφωνα με το άρθρο 4 παράγραφος 2 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση ή το οποίο εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 72 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σύμφωνα με το οποίο ο Τίτλος V σχετικά με χώρο ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης δεν θίγει την άσκηση των ευθυνών που εμπίπτουν στα κράτη μέλη για την τήρηση της δημόσιας τάξης και τη διαφύλαξη της εσωτερικής ασφάλειας /12 ΣΙΚ/γομ 11

12 (25) Οι ύποπτοι ή κατηγορούμενοι που στερούνται την ελευθερία τους θα πρέπει να έχουν το δικαίωμα να ενημερώνεται τουλάχιστον ένα πρόσωπο της επιλογής τους, όπως συγγενής ή εργοδότης, για τη στέρηση της ελευθερίας τους το συντομότερο δυνατό, ενώ εξυπακούεται ότι αυτό δεν πρέπει να θίγει την εύρυθμη διεξαγωγή της ποινικής διαδικασίας έναντι του οικείου προσώπου, ή κάθε άλλης ποινικής διαδικασίας. Τα κράτη μέλη ορίζουν τις πρακτικές ρυθμίσεις για την εφαρμογή του δικαιώματος αυτού, λαμβάνοντας ως δεδομένο ότι ο ύποπτος ή κατηγορούμενος πρέπει να έχει τη δυνατότητα ουσιαστικής άσκησης αυτού του δικαιώματος. Ωστόσο, σε περιορισμένες, εξαιρετικές περιστάσεις, θα πρέπει να υπάρχει δυνατότητα προσωρινής παρέκκλισης από το δικαίωμα αυτό, όταν δικαιολογείται από επιτακτικούς λόγους που απορρέουν από τις ειδικές συνθήκες τις υπόθεσης, ειδικότερα δε όταν η παροχή ενημέρωσης ενδέχεται να θίξει την εύρυθμη διεξαγωγή της ποινικής διαδικασίας έναντι του οικείου υπόπτου ή κατηγορουμένου ή κάθε άλλης ποινικής διαδικασίας, ή όταν η παροχή ενημέρωσης ενδέχεται να έχει σοβαρές δυσμενείς συνέπειες για την ασφάλεια τρίτου προσώπου. (26) Ένας ύποπτος ή κατηγορούμενος ο οποίος στερείται την ελευθερία του και δεν είναι υπήκοος του κράτους μέλους στο οποίο συλλαμβάνεται ή κρατείται, πρέπει να έχει το δικαίωμα να ενημερώνονται οι προξενικές ή διπλωματικές αρχές του κράτους του οποίου είναι υπήκοος για τη σύλληψη ή κράτησή του το συντομότερο δυνατό και να επικοινωνεί με τις προξενικές ή διπλωματικές αρχές, εφόσον το επιθυμεί. Το δικαίωμα σε προξενική συνδρομή κατοχυρώνεται από το άρθρο 36 της Σύμβασης της Βιέννης του 1963 επί των προξενικών σχέσεων, όπου προβλέπεται ως δικαίωμα των κρατών να επικοινωνούν με τους υπηκόους τους. Η παρούσα οδηγία χορηγεί αντίστοιχο δικαίωμα στον συλληφθέντα ή κρατούμενο, εφόσον το επιθυμεί. Το δικαίωμα αυτό πρέπει να ασκείται σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο των κρατών μελών, υπό τον όρον, ωστόσο, ότι το εθνικό δίκαιο δεν μπορεί να καθιστά το συγκεκριμένο δικαίωμα ανενεργό /12 ΣΙΚ/γομ 12

13 (27) Τα κράτη μέλη θα πρέπει να κάνουν περιορισμένη χρήση της δυνατότητας που προβλέπεται από την παρούσα οδηγία για προσωρινή παρέκκλιση από δικαίωμα που παρέχεται δυνάμει της οδηγίας. Οι προσωρινές παρεκκλίσεις που επιτρέπονται δυνάμει της παρούσας οδηγίας πρέπει να είναι αναλογικές, όσο το δυνατόν πιο περιορισμένες χρονικά, να μη βασίζονται αποκλειστικά στον τύπο του καταγγελλόμενου αδικήματος και να μην προσβάλλουν τον δίκαιο χαρακτήρα της διαδικασίας. Όλες οι προσωρινές παρεκκλίσεις που αφορούν το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο και την αρχή προστασίας του απορρήτου πρέπει να εγκρίνονται με προσηκόντως αιτιολογημένη κατά περίπτωση απόφαση δικαστικής αρχής ή άλλης αρμόδιας αρχής, υπό τον όρον ότι η απόφαση μπορεί να υπαχθεί σε δικαστικό έλεγχο. (28) Με την επιφύλαξη τυχόν εθνικού δικαίου που απαιτεί την υποχρεωτική παρουσία ή συνδρομή δικηγόρου, ο ύποπτος ή κατηγορούμενος πρέπει να μπορεί να παραιτείται από δικαίωμα που παρέχεται δυνάμει της παρούσας οδηγίας, εφόσον έχει ενημερωθεί επαρκώς ούτως ώστε να γνωρίζει ικανοποιητικά το περιεχόμενο του συγκεκριμένου δικαιώματος και τις ενδεχόμενες συνέπειες της παραίτησης από αυτό κατά την παροχή της ενημέρωσης, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι ειδικές συνθήκες του εκάστοτε προσώπου, μεταξύ άλλων η ηλικία του και η ψυχική και σωματική του κατάσταση. (29) Η παραίτηση και οι περιστάσεις υπό τις οποίες ασκείται πρέπει να καταγράφονται σύμφωνα με διαδικασία προβλεπόμενη από το δίκαιο του αντίστοιχου κράτους μέλους. Αυτό δεν πρέπει να συνεπάγεται πρόσθετη υποχρέωση για τα κράτη μέλη να θεσπίσουν νέους μηχανισμούς ή πρόσθετη διοικητική επιβάρυνση. (30) Ο ύποπτος ή κατηγορούμενος πρέπει να έχει τη δυνατότητα να ανακαλέσει την παραίτηση σε οποιοδήποτε σημείο της ποινικής διαδικασίας. Σε περίπτωση ανάκλησης η παρούσα οδηγία εφαρμόζεται από τη χρονική στιγμή ανάκλησης της παραίτησης. Επομένως, δεν χρειάζεται να διενεργηθεί εκ νέου εξέταση ή κάθε άλλη δικονομική πράξη που πραγματοποιήθηκε κατά τη χρονική περίοδο παραίτησης από το συγκεκριμένο δικαίωμα. Εάν ο ύποπτος ή κατηγορούμενος επιθυμεί να ανακαλέσει την παραίτηση κατά τη διάρκεια της δίκης, ο δικαστής μπορεί, ανάλογα με τις ειδικές περιστάσεις της υπόθεσης, να αποφασίσει να περιορίσει τις συνέπειες της ανάκλησης ή ακόμα και να αποφασίσει να μην αναγνωρίσει κανένα αποτέλεσμα σε αυτή την ανάκληση, για να τηρήσει το συνολικά δίκαιο χαρακτήρα της διαδικασίας /12 ΣΙΚ/γομ 13

14 (31) Όσον αφορά τη λειτουργία της δικαστικής συνεργασίας στην Ένωση, ορισμένα δικαιώματα που προβλέπονται από την παρούσα οδηγία πρέπει επίσης να εφαρμόζονται, τηρουμένων των αναλογιών, και στις διαδικασίες εκτέλεσης του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης σύμφωνα με την απόφαση-πλαίσιο 2002/584/ΔΕΥ του Συμβουλίου, της 13ης Ιουνίου 2002 για το ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης και τις διαδικασίες παράδοσης μεταξύ των κρατών μελών 10. (32) Κατά τη διαδικασία εκτέλεσης ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης, η αρμόδια αρχή του κράτους μέλους εκτέλεσης μπορεί να ζητά συνδρομή από την αρμόδια αρχή του κράτους μέλους έκδοσης, όταν ο καταζητούμενος επιθυμεί να κάνει χρήση του δικαιώματός του να ενημερωθεί τρίτο πρόσωπο για τη σύλληψη ή κράτησή του, και η αρμόδια αρχή του κράτους μέλους εκτέλεσης αντιμετωπίζει δυσκολίες, π.χ. για να έρθει σε επαφή με το εν λόγω τρίτο πρόσωπο. (33) Η διαδικασία παράδοσης είναι ζωτικής σημασίας για τη συνεργασία σε ποινικές υποθέσεις μεταξύ των κρατών μελών. Η τήρηση των προθεσμιών που καθορίζονται στην απόφασηπλαίσιο 2002/584/ΔΕΥ του Συμβουλίου είναι πολύ σημαντική για τη συνεργασία αυτή. Επομένως, τα κράτη μέλη πρέπει να διασφαλίζουν ότι η εφαρμογή των δικαιωμάτων που προβλέπονται από την παρούσα οδηγία στις διαδικασίες εκτέλεσης ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης δεν θέτει σε κίνδυνο την τήρηση αυτών των προθεσμιών. (34) Το πρόσωπα που υπάγονται στη διαδικασία του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης θα πρέπει να έχουν δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο στο κράτος μέλος εκτέλεσης, ώστε να μπορούν να ασκούν ουσιαστικά τα δικαιώματά τους που προβλέπονται από την απόφασηπλαίσιο 2002/584/ΔΕΥ του Συμβουλίου. «Όταν ο δικηγόρος παρίσταται σε εξέταση του καταζητουμένου από δικαστική αρχή εκτέλεσης δύναται, μεταξύ άλλων, σύμφωνα με τις προβλεπόμενες από το εθνικό δίκαιο διαδικασίες, να υποβάλλει ερωτήσεις, να ζητά διευκρινίσεις και να προβαίνει σε δηλώσεις. Το γεγονός της παράστασης δικηγόρου καταγράφεται σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο. 10 ΕΕ L 190, της , σελ /12 ΣΙΚ/γομ 14

15 (35) Ελλείψει επί του παρόντος ενωσιακής νομοθετικής πράξης περί νομικής συνδρομής (ευεργέτημα πενίας), τα κράτη μέλη θα πρέπει να εφαρμόζουν την εθνική νομοθεσία τους περί νομικής συνδρομής, η οποία θα πρέπει να ευθυγραμμίζεται με τον Χάρτη, την ΕΣΑΔ και τη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Τα δικαιώματα που παρέχονται δυνάμει της παρούσας οδηγίας δεν αποσκοπούν στη δημιουργία υποχρεώσεων για τα κράτη μέλη όσον αφορά τα οικεία συστήματα νομικής συνδρομής, μεταξύ άλλων σε σχέση με αδικήματα ήσσονος σημασίας. (36) Βάσει της αρχής της αποτελεσματικότητας του δικαίου της Ένωσης, τα κράτη μέλη οφείλουν να θεσπίζουν επαρκή και αποτελεσματικά ένδικα βοηθήματα σε περίπτωση παραβίασης δικαιώματος που παραχωρείται στους πολίτες βάσει του δικαίου της Ένωσης. (37) Αφής στιγμής μία υπόθεση έχει παραπεμφθεί σε δικαστήριο με δικαιοδοσία σε ποινικά θέματα, τα κράτη μέλη διασφαλίζουν ότι το ζήτημα της αξίας που πρέπει να δίνεται στις καταθέσεις που αποσπάστηκαν από ύποπτο ή κατηγορούμενο κατά παράβαση του δικαιώματός του πρόσβασης σε δικηγόρο, ή σε περιπτώσεις έγκρισης προσωρινής παρέκκλισης από το εν λόγω δικαίωμα βάσει της παρούσας οδηγίας, καθορίζεται από το δικαστήριο. Το εν λόγω δικαστήριο είναι αρμόδιο να διασφαλίζει τον εν γένει δίκαιο χαρακτήρα των διαδικασιών, σύμφωνα με τις ισχύουσες εθνικές νομικές διαδικασίες. (38) Η παρούσα οδηγία συνάδει με τα θεμελιώδη δικαιώματα και τις αρχές που αναγνωρίζονται από τον Χάρτη, συμπεριλαμβανομένης της απαγόρευσης των βασανιστηρίων και της απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης, του δικαιώματος στην ελευθερία και την ασφάλεια, του σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής, του δικαιώματος στην ακεραιότητα του προσώπου, των δικαιωμάτων του παιδιού, της ένταξης των ατόμων με αναπηρίες, του δικαιώματος πραγματικής προσφυγής και αμερόληπτου δικαστηρίου, του τεκμηρίου αθωότητας και του δικαιώματος της υπεράσπισης. Η παρούσα οδηγία πρέπει να εφαρμόζεται σύμφωνα με αυτά τα δικαιώματα και αυτές τις αρχές. (39) Τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι οι διατάξεις της παρούσας οδηγίας, που αντιστοιχούν στα δικαιώματα που εγγυάται η ΕΣΑΔ, εφαρμόζονται με σεβασμό προς τα δικαιώματα αυτά και τη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων /12 ΣΙΚ/γομ 15

16 (40) Η παρούσα οδηγία καθορίζει ελάχιστους κανόνες. Τα κράτη μέλη μπορούν να επεκτείνουν τα δικαιώματα που ορίζονται στην παρούσα οδηγία προκειμένου να παράσχουν υψηλότερο επίπεδο προστασίας. Ο βαθμός προστασίας δεν πρέπει ποτέ να υπολείπεται των προτύπων του Χάρτη και της ΕΣΑΔ, όπως αυτά έχουν ερμηνευθεί στη νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. (41) Η παρούσα οδηγία προάγει τα δικαιώματα των ανηλίκων και λαμβάνει υπόψη τις κατευθυντήριες γραμμές του Συμβουλίου της Ευρώπης για μια φιλική προς τα παιδιά δικαιοσύνη, ιδίως τις διατάξεις περί πληροφόρησης και συμβουλευτικής υποστήριξης των ανηλίκων. Η παρούσα οδηγία εξασφαλίζει ότι οι ύποπτοι και κατηγορούμενοι, συμπεριλαμβανομένων των ανηλίκων, ενημερώνονται επαρκώς ούτως ώστε να κατανοούν τις συνέπειες της παραίτησης από δικαίωμα δυνάμει της παρούσας οδηγίας και ότι η παραίτηση θα πρέπει να δίνεται ελεύθερα και χωρίς περιθώρια αμφιβολίας. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να ορίσουν στο εθνικό τους δίκαιο ποια πρόσωπα θεωρούνται ανήλικοι για το σκοπό της παρούσας οδηγίας. Ο νόμιμος κηδεμόνας του υπόπτου ή κατηγορουμένου ανηλίκου πρέπει πάντα να ενημερώνεται το νωρίτερο δυνατόν σχετικά με τη στέρηση της ελευθερίας του και τους λόγους για τους οποίους κρατείται. Εάν η ενημέρωση αυτή του νόμιμου κηδεμόνα του ανηλίκου αντιβαίνει στο βέλτιστο συμφέρον του ανηλίκου, θα πρέπει στη θέση του να ενημερώνεται άλλος καταλληλότερος ενήλικας, όπως ένα συγγενικό πρόσωπο. Δεν θίγονται εν προκειμένω οι διατάξεις του εθνικού δικαίου που απαιτούν να ενημερώνονται για τη στέρηση της ελευθερίας ανηλίκου και συγκεκριμένες αρχές αρμόδιες για την προστασία ανηλίκων. (42) Δεδομένου ότι οι στόχοι της παρούσας οδηγίας, συγκεκριμένα ο καθορισμός κοινών ελάχιστων κανόνων για το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο και για το δικαίωμα ενημέρωσης τρίτου προσώπου για τη στέρηση της ελευθερίας, είναι αδύνατον να επιτευχθούν επαρκώς από τα κράτη μέλη και δύνανται συνεπώς, λόγω της κλίμακας του μέτρου, να επιτευχθούν καλύτερα σε ενωσιακό επίπεδο, η Ένωση μπορεί να λάβει μέτρα, σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας του άρθρου 5 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας, η οποία επίσης καθορίζεται στο εν λόγω άρθρο, η παρούσα οδηγία δεν υπερβαίνει τα αναγκαία όρια για την επίτευξη αυτών των στόχων /12 ΣΙΚ/γομ 16

17 (43) Με την επιφύλαξη του άρθρου 4 του Πρωτοκόλλου για τη θέση του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ιρλανδίας όσον αφορά το χώρο ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης, το οποίο προσαρτάται στη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση και στη Συνθήκη για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ιρλανδία δεν συμμετέχουν στην έκδοση της παρούσας οδηγίας και δεν δεσμεύονται από αυτήν ούτε υπόκεινται στην εφαρμογή της 11. (44) Σύμφωνα με τα άρθρα 1 και 2 του πρωτοκόλλου για τη θέση της Δανίας, που προσαρτάται στη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση και τη Συνθήκη για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Δανία δεν συμμετέχει στην έκδοση της παρούσας οδηγίας, και ως εκ τούτου δεν δεσμεύεται από αυτή ούτε υπόκειται στην εφαρμογή της, ΕΞΕΔΩΣΑΝ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΑ ΟΔΗΓΙΑ: 11 Το ΗΒ και η ΙΡ ανακοίνωσαν την απόφασή τους να μην συμμετάσχουν στην οδηγία, στο παρόν στάδιο, κατ εφαρμογή του άρθρου 3 του πρωτοκόλλου 21 της Συνθήκης της Λισαβόνας, αν και μπορεί να εξετάσουν το ενδεχόμενο συμμετοχής τους σε μεταγενέστερο στάδιο δυνάμει του άρθρου 4 του Πρωτοκόλλου και συμμετέχουν πλήρως στις διαπραγματεύσεις /12 ΣΙΚ/γομ 17

18 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Σκοπός και πεδίο εφαρμογής Άρθρο 1 Σκοπός Η οδηγία θεσπίζει στοιχειώδεις κανόνες που διέπουν τα δικαιώματα των υπόπτων και κατηγορουμένων στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών και των προσώπων που υπάγονται στη διαδικασία της απόφασης-πλαισίου 2002/584/ΔΕΥ του Συμβουλίου της 13ης Ιουνίου 2002 σχετικά με το ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης και τις διαδικασίες παράδοσης μεταξύ των κρατών μελών 12 («διαδικασία εκτέλεσης του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης») ώστε να έχουν πρόσβαση σε δικηγόρο και να ενημερώνουν ένα τρίτο πρόσωπο για τη στέρηση της ελευθερίας τους. 12 ΕΕ L 190, της , σελ /12 ΣΙΚ/γομ 18

19 Άρθρο 2 Πεδίο εφαρμογής 1. Η παρούσα οδηγία εφαρμόζεται σε υπόπτους ή κατηγορουμένους στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών από τη στιγμή που ένα πρόσωπο ενημερώνεται από τις αρμόδιες αρχές κράτους μέλους, μέσω επίσημης ειδοποίησης ή με άλλο τρόπο, ότι θεωρείται ύποπτο ή κατηγορείται για τέλεση αξιόποινης πράξης. Εφαρμόζεται μέχρι την ολοκλήρωση των διαδικασιών, ήτοι μέχρις ότου καθοριστεί οριστικά αν ο ύποπτος ή ο κατηγορούμενος τέλεσε την αξιόποινη πράξη, συμπεριλαμβανομένης, κατά περίπτωση, της επιμέτρησης της ποινής και της εκδίκασης τυχόν προσφυγής. 2. Η παρούσα οδηγία εφαρμόζεται στα πρόσωπα που υπάγονται στη διαδικασία του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης από το χρόνο σύλληψής τους στο κράτος εκτέλεσης σύμφωνα με το άρθρο Εφόσον η νομοθεσία κράτους μέλους προβλέπει την επιβολή κυρώσεων για ήσσονος σημασίας αδικήματα από αρχή πλην δικαστηρίου με δικαιοδοσία σε ποινικές υποθέσεις, και εφόσον προβλέπεται δυνατότητα προσφυγής κατά των κυρώσεων αυτών ενώπιον τέτοιου δικαστηρίου, η παρούσα οδηγία εφαρμόζεται μόνο στη διαδικασία ενώπιον αυτού του δικαστηρίου κατόπιν της άσκησης τέτοιας προσφυγής. 4. Όσον αφορά αδικήματα ήσσονος σημασίας, όταν η νομοθεσία κράτους μέλους προβλέπει ότι ως κύρια ποινή μπορεί να επιβληθεί μόνο πρόστιμο και δεν μπορεί ή δεν πρόκειται να επιβληθεί στερητική της ελευθερίας ποινή, η παρούσα οδηγία εφαρμόζεται μόνο όταν η υπόθεση εκδικάζεται ενώπιον δικαστηρίου με δικαιοδοσία σε ποινικές υποθέσεις Η παράγραφος αυτή θα πρέπει να συνδυασθεί με τις αιτιολογικές σκέψεις 10 και 10α /12 ΣΙΚ/γομ 19

20 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο Άρθρο 3 Το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο στο πλαίσιο ποινικής διαδικασίας 1. Τα κράτη μέλη εξασφαλίζουν το δικαίωμα των υπόπτων και κατηγορουμένων να έχουν πρόσβαση σε δικηγόρο εντός προθεσμίας και κατά τρόπο που να επιτρέπει στον ενδιαφερόμενο να ασκεί τα δικαιώματα υπεράσπισής του πρακτικά και αποτελεσματικά. 2. Ο ύποπτος ή κατηγορούμενος θα έχει πρόσβαση σε δικηγόρο χωρίς καθυστέρηση. Εν πάση περιπτώσει, ο ύποπτος ή κατηγορούμενος θα έχει πρόσβαση σε δικηγόρο στις ακόλουθες περιπτώσεις, αναλόγως ποια θα προκύψει πρώτη : α) προτού εξετασθεί επισήμως από την αστυνομία ή από άλλες αρχές επιβολής του νόμου ή δικαστικές αρχές β) κατά τη διενέργεια ανακριτικής πράξης ή άλλης πράξης συλλογής αποδεικτικών στοιχείων σύμφωνα με την παράγραφο 3 σημείο γ) από ανακριτική ή άλλη αρμόδια αρχή γ) το ταχύτερο δυνατόν μετά τη στέρηση της ελευθερίας δ) εγκαίρως προτού ο ύποπτος ή κατηγορούμενος, ο οποίος έχει κλητευθεί ενώπιον δικαστηρίου με δικαιοδοσία σε ποινικές υποθέσεις, παραστεί ενώπιον του δικαστηρίου αυτού /12 ΣΙΚ/γομ 20

21 3. Το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο συνεπάγεται τα ακόλουθα : α) Τα κράτη μέλη εξασφαλίζουν ότι ο ύποπτος ή κατηγορούμενος έχει δικαίωμα επικοινωνίας με το δικηγόρο που τον εκπροσωπεί, μεταξύ άλλων πριν από επίσημη εξέτασή του από την αστυνομία ή άλλη αρχή επιβολής του νόμου ή δικαστική αρχή. Η διάρκεια, η συχνότητα και ο τρόπος επικοινωνίας του υπόπτου ή κατηγορουμένου με το δικηγόρο του μπορούν να ρυθμίζονται στην εθνική νομοθεσία και στις εθνικές διαδικασίες, υπό την προϋπόθεση ότι ο ύποπτος ή κατηγορούμενος είναι σε θέση να ασκήσει αποτελεσματικά τα δικαιώματα υπεράσπισής του. β) Τα κράτη μέλη εξασφαλίζουν ότι ο ύποπτος ή κατηγορούμενος έχει το δικαίωμα να ζητήσει την παρουσία και, σύμφωνα με τις διαδικασίες του εθνικού δικαίου, τη συμμετοχή του δικηγόρου του κατά την επίσημη εξέτασή του. Η συμμετοχή του δικηγόρου σε επίσημη εξέταση καταγράφεται σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο. γ) Τα κράτη μέλη καθορίζουν στο εθνικό τους δίκαιο τις ανακριτικές πράξεις ή άλλες πράξεις συλλογής αποδεικτικών στοιχείων στις οποίες ο ύποπτος ή κατηγορούμενος δικαιούται να ζητήσει την παράσταση του δικηγόρου του, υπό την προϋπόθεση ότι αυτό δεν καθυστερεί αδικαιολόγητα τις πράξεις αυτές και δεν βλάπτει την κτήση των αποδεικτικών στοιχείων. Ο ύποπτος ή κατηγορούμενος έχει τουλάχιστον το δικαίωμα να ζητά την παράσταση του δικηγόρου του στις ακόλουθες ανακριτικές πράξεις ή άλλες πράξεις συλλογής αποδεικτικών στοιχείων, εφόσον οι πράξεις αυτές προβλέπονται στο οικείο εθνικό δίκαιο και εφόσον ο ύποπτος ή κατηγορούμενος υποχρεούται να παραστεί στη συγκεκριμένη πράξη : i) αναγνωριστική παράταξη, ii) αντιπαράσταση, iii) εμπειρική αναπαράσταση της σκηνής του εγκλήματος Διάταξη που πρέπει να συνδυασθεί με την αιτιολογική σκέψη /12 ΣΙΚ/γομ 21

22 4. Παρά τις διατάξεις εθνικού δικαίου που αφορούν την υποχρεωτική παράσταση δικηγόρου, σε όλες τις περιπτώσεις στέρησης της ελευθερίας του υπόπτου ή κατηγορουμένου, τα κράτη μέλη προβαίνουν στους αναγκαίους διακανονισμούς ώστε να διασφαλίζουν ότι ο ύποπτος ή κατηγορούμενος είναι σε θέση να ασκήσει πράγματι το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο, εκτός εάν έχει παραιτηθεί του δικαιώματος αυτού σύμφωνα με το άρθρο 8. Στις περιπτώσεις όπου ο ύποπτος ή κατηγορούμενος δεν έχει στερηθεί την ελευθερία του, τα κράτη μέλη δεν εμποδίζουν τον ύποπτο ή κατηγορούμενο να ασκήσει το δικαίωμά του πρόσβασης σε δικηγόρο. 5. Μόνο σε εξαιρετικές περιστάσεις και κατά το προδικαστικό στάδιο επιτρέπεται να παρεκκλίνουν προσωρινά τα κράτη μέλη από την εφαρμογή των δικαιωμάτων που προβλέπονται στο παρόν άρθρο όταν αυτό δικαιολογείται από επιτακτικούς λόγους που απορρέουν από τις ειδικές συνθήκες της υπόθεσης Διάταξη που πρέπει να συνδυασθεί με την αιτιολογική σκέψη /12 ΣΙΚ/γομ 22

23 Άρθρο 4 Απόρρητο 1. Τα κράτη μέλη διασφαλίζουν το απόρρητο της επικοινωνίας μεταξύ ενός υπόπτου ή κατηγορουμένου και του δικηγόρου του, συμπεριλαμβανομένων των διαβουλεύσεων, της αλληλογραφίας, των τηλεφωνικών συνδιαλέξεων και οιωνδήποτε άλλων επιτρεπόμενων βάσει του εθνικού δικαίου μορφών επικοινωνίας Μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις επιτρέπεται να παρεκκλίνουν προσωρινά τα κράτη μέλη από την παράγραφο 1, όταν, λόγω των ειδικών συνθηκών, αυτό δικαιολογείται για έναν από τους ακόλουθους επιτακτικούς λόγους 17 : α) υπάρχει επείγουσα ανάγκη αποτροπής σοβαρής εγκληματικής ενέργειας ή β) υπάρχουν επαρκείς λόγοι για να πιστεύεται ότι ο συγκεκριμένος δικηγόρος εμπλέκεται σε ποινικό αδίκημα με τον ύποπτο ή τον κατηγορούμενο Διάταξη που πρέπει να συνδυασθεί με την αιτιολογική σκέψη 23. Διάταξη που πρέπει να συνδυασθεί με την αιτιολογική σκέψη /12 ΣΙΚ/γομ 23

24 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Δικαίωμα ενημέρωσης τρίτων και επικοινωνίας με προξενικές αρχές Άρθρο 5 Δικαίωμα ενημέρωσης τρίτου σε περίπτωση στέρησης της ελευθερίας 1. Τα κράτη μέλη φροντίζουν ώστε οποιοσδήποτε ύποπτος ή κατηγορούμενος ο οποίος στερείται την ελευθερία του, να έχει το δικαίωμα να ενημερώσει αμελλητί, εφόσον το επιθυμεί, για τη στέρηση της ελευθερίας του τουλάχιστον ένα πρόσωπο το οποίο υποδεικνύει ο ίδιος, όπως συγγενή ή εργοδότη. 2. Σε περίπτωση που το πρόσωπο είναι ανήλικος, τα κράτη μέλη εξασφαλίζουν ότι ο νόμιμος κηδεμόνας του ανηλίκου ή κάποιος άλλος ενήλικας ενημερώνεται το νωρίτερο δυνατόν σχετικά με το γεγονός και τους λόγους στέρησης της ελευθερίας του ανηλίκου, εκτός εάν τούτο αντιβαίνει στο βέλτιστο συμφέρον του ανηλίκου, οπότε ενημερώνεται κάποιος άλλος ενδεδειγμένος ενήλικας Τα κράτη μέλη μπορούν να παρεκκλίνουν προσωρινά από την εφαρμογή των δικαιωμάτων που προβλέπονται στις παραγράφους 1 και 2 όταν αυτό δικαιολογείται από επιτακτικούς λόγους που απορρέουν από τις ειδικές συνθήκες της υπόθεσης. 19 Άρθρο 6 Το δικαίωμα επικοινωνίας με τις προξενικές ή διπλωματικές αρχές Τα κράτη μέλη μεριμνούν ώστε ο ύποπτος ή κατηγορούμενος ο οποίος στερείται την ελευθερία του και είναι αλλοδαπός να έχει το δικαίωμα να ζητήσει να ενημερωθούν το ταχύτερο δυνατόν οι προξενικές ή διπλωματικές αρχές του κράτους μέλους της ιθαγενείας του σχετικά με τη στέρηση της ελευθερίας του και να επικοινωνήσει με τις προξενικές ή διπλωματικές αρχές, εφόσον το επιθυμεί. Τα κράτη μέλη μπορούν να ορίσουν τους όρους αυτής της επικοινωνίας, υπό την προϋπόθεση ότι ο ενδιαφερόμενος δύναται να ασκήσει αποτελεσματικά το δικαίωμά του Διάταξη που πρέπει να συνδυασθεί με την αιτιολογική σκέψη 41. Διάταξη που πρέπει να συνδυασθεί με την αιτιολογική σκέψη 25. Διάταξη που πρέπει να συνδυασθεί με την αιτιολογική σκέψη /12 ΣΙΚ/γομ 24

25 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Παρεκκλίσεις και παραίτηση από δικαίωμα Άρθρο 7 Γενικοί όροι για την εφαρμογή προσωρινών παρεκκλίσεων Οιαδήποτε προσωρινή παρέκκλιση δυνάμει των άρθρων 3 παράγραφος 5, 4 παράγραφος 2 και 5 παράγραφος 3, α) δεν πρέπει να υπερβαίνει τα αναγκαία όρια, β) είναι όσο το δυνατόν πιο περιορισμένη χρονικά, γ) δεν μπορεί να βασίζεται αποκλειστικά στον τύπο του καταγγελλόμενου αδικήματος, και δ) δεν προσβάλλει τον δίκαιο χαρακτήρα της διαδικασίας. 2. Οι προσωρινές παρεκκλίσεις δυνάμει των άρθρων 3 παράγραφος 5 και 4 παράγραφος 2 εγκρίνονται μόνο με προσηκόντως αιτιολογημένη κατά περίπτωση απόφαση δικαστικής αρχής ή άλλης αρμόδιας αρχής υπό τον όρο ότι η απόφαση μπορεί να υπαχθεί σε δικαστικό έλεγχο. 21 Διάταξη που πρέπει να συνδυασθεί με την αιτιολογική σκέψη /12 ΣΙΚ/γομ 25

26 Άρθρο 8 Παραίτηση από δικαίωμα 1. Με την επιφύλαξη διατάξεων εθνικού δικαίου που απαιτούν την υποχρεωτική παρουσία ή συνδρομή δικηγόρου, τα κράτη μέλη εξασφαλίζουν ότι, σε σχέση με παραίτηση από δικαίωμα που αναφέρεται στα άρθρα 3 και 9 της παρούσας οδηγίας : α) ο ύποπτος ή κατηγορούμενος έχει ενημερωθεί επαρκώς ώστε να γνωρίζει ικανοποιητικά το περιεχόμενο του συγκεκριμένου δικαιώματος και τις ενδεχόμενες συνέπειες της παραίτησης από αυτό και 22 β) η παραίτηση δίνεται ελεύθερα και χωρίς περιθώρια αμφιβολίας. 2. Η παραίτηση και οι περιστάσεις υπό τις οποίες ασκείται καταγράφονται, σύμφωνα με τη διαδικασία καταγραφής που προβλέπει το δίκαιο του οικείου κράτους μέλους Τα κράτη μέλη εξασφαλίζουν ότι η παραίτηση μπορεί να ανακαλείται μεταγενέστερα, σε οποιοδήποτε στάδιο της ποινικής διαδικασίας. Σε περίπτωση ανάκλησης η παρούσα οδηγία εφαρμόζεται από τη χρονική στιγμή ανάκλησης της παραίτησης. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις κατά το στάδιο της δίκης, οι συνέπειες της ανάκλησης μπορεί να υπόκεινται στη διακριτική ευχέρεια του δικαστηρίου Διάταξη που πρέπει να συνδυασθεί με την αιτιολογική σκέψη 28. Διάταξη που πρέπει να συνδυασθεί με την αιτιολογική σκέψη 29. Διάταξη που πρέπει να συνδυασθεί με την αιτιολογική σκέψη /12 ΣΙΚ/γομ 26

27 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Διαδικασία του Ευρωπαϊκού Εντάλματος Σύλληψης Άρθρο 9 Το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο στη διαδικασία του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης 1. Τα κράτη μέλη εξασφαλίζουν ότι κάθε πρόσωπο του οποίου ζητείται η παράδοση σύμφωνα με την απόφαση-πλαίσιο 2002/584/ΔΕΥ του Συμβουλίου έχει δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο μετά τη σύλληψή του βάσει του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης στο κράτος μέλος εκτέλεσης. 2. Όσον αφορά το περιεχόμενο του δικαιώματος πρόσβασης σε δικηγόρο, ο καταζητούμενος έχει τα ακόλουθα δικαιώματα στο κράτος μέλος εκτέλεσης: το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο εντός προθεσμίας και κατά τρόπο που να του επιτρέπει να ασκήσει τα δικαιώματά του αποτελεσματικά και εν πάση περιπτώσει το ταχύτερο δυνατόν μετά τη στέρηση της ελευθερίας το δικαίωμα επικοινωνίας με τον δικηγόρο που τον εκπροσωπεί Η διάρκεια, η συχνότητα και ο τρόπος επικοινωνίας του καταζητούμενου με το δικηγόρο του μπορούν να ρυθμίζονται στην εθνική νομοθεσία και στις εθνικές διαδικασίες, υπό την προϋπόθεση ότι ο καταζητούμενος έχει τη δυνατότητα να ασκήσει αποτελεσματικά τα δικαιώματά του δυνάμει της απόφασης πλαισίου 2002/584/ΔΕΥ του Συμβουλίου το δικαίωμα να ζητήσει την παρουσία και, σύμφωνα με τις διαδικασίες του εθνικού δικαίου, τη συμμετοχή του δικηγόρου του κατά την εξέταση του καταζητούμενου από την εκτελεστική δικαστική αρχή. Η συμμετοχή του δικηγόρου στην εξέταση καταγράφεται σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο. 3. Τα δικαιώματα που προβλέπονται στην παρούσα οδηγία δυνάμει των άρθρων 4,5,6,8,11 και - όταν ισχύει προσωρινή παρέκκλιση σύμφωνα με τα άρθρα 4 παράγραφος 2 ή 5 παράγραφος 3 - δυνάμει του άρθρου 7 ισχύουν, τηρουμένων των αναλογιών, στις διαδικασίες του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης, καθώς και το άρθρο 3 παράγραφος /12 ΣΙΚ/γομ 27

28 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 Γενικές και τελικές διατάξεις Άρθρο 10 Νομική συνδρομή (ευεργέτημα πενίας) Η παρούσα οδηγία εφαρμόζεται με την επιφύλαξη της εθνικής νομοθεσίας περί νομικής συνδρομής, η οποία ισχύει σύμφωνα με τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Άρθρο 11 Ένδικα βοηθήματα Τα κράτη μέλη εξασφαλίζουν ότι ο ύποπτος ή κατηγορούμενος έχει στη διάθεσή του αποτελεσματικό ένδικο βοήθημα δυνάμει του εθνικού δικαίου σε περίπτωση παραβίασης του δικαιώματός του πρόσβασης σε δικηγόρο. Άρθρο 12 Ρήτρα μη υποβάθμισης των προτύπων Καμία διάταξη της παρούσας οδηγίας δεν επιτρέπεται να εκληφθεί υπό την έννοια ότι περιστέλλει ή αποκλίνει από τα δικαιώματα και τις δικονομικές εγγυήσεις που κατοχυρώνονται από το Χάρτη, την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την προάσπιση των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των θεμελιωδών ελευθεριών, άλλες σχετικές διατάξεις διεθνούς δικαίου ή το δίκαιο των κρατών μελών που παρέχουν υψηλότερο βαθμό προστασίας /12 ΣΙΚ/γομ 28

29 Άρθρο 13 Μεταφορά στο εθνικό δίκαιο 1. Τα κράτη μέλη θέτουν σε εφαρμογή τις αναγκαίες νομοθετικές, κανονιστικές και διοικητικές διατάξεις για να συμμορφωθούν προς την παρούσα οδηγία, το αργότερο εντός [36 μηνών από τη δημοσίευση της παρούσας οδηγίας στην Επίσημη Εφημερίδα]. [2. Τα κράτη μέλη ανακοινώνουν αμέσως στην Επιτροπή το κείμενο των διατάξεων του εθνικού δικαίου που θεσπίζουν στον τομέα που διέπεται από την παρούσα οδηγία, συνοδευόμενο από πίνακα αντιστοιχίας μεταξύ των διατάξεων αυτών και της παρούσας οδηγίας. 3. Όταν τα κράτη μέλη θεσπίζουν τις ανωτέρω διατάξεις, αυτές περιέχουν παραπομπή στην παρούσα οδηγία ή συνοδεύονται από παρόμοια παραπομπή κατά την επίσημη δημοσίευσή τους. Ο τρόπος της παραπομπής καθορίζεται από τα κράτη μέλη.] 25 Άρθρο 14 Έναρξη ισχύος Η παρούσα οδηγία τίθεται σε ισχύ την εικοστή ημέρα από τη δημοσίευσή της στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 25 Το κείμενο των παραγράφων 2 και 3 θα διατυπωθεί οριστικά εν αναμονή της αιτιολόγησης της Επιτροπής σύμφωνα με τη διοργανική συμφωνία /κοινή πολιτική δήλωση /12 ΣΙΚ/γομ 29