«ΤΟ ΕΓΚΛΗΜΑ ΤΗΣ ΨΕΥΔΟΡΚΙΑΣ ΣΤΑ ΑΡΘΡΑ 224, 226 ΚΑΙ 227 ΤΟΥ ΠΟΙΝΙΚΟΥ ΚΩΔΙΚΑ»

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ Ν.Ο.Π.Ε. ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΙΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΤΟ ΕΓΚΛΗΜΑ ΤΗΣ ΨΕΥΔΟΡΚΙΑΣ ΣΤΑ ΑΡΘΡΑ 224, 226 ΚΑΙ 227 ΤΟΥ ΠΟΙΝΙΚΟΥ ΚΩΔΙΚΑ» Εργάστηκε η : ΓΛΥΚΕΡΙΑ ΓΑΒΡΑ Υπεύθυνη καθηγήτρια: Ε. Συμεωνίδου-Καστανίδου, ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελ. Συντομογραφίες Εισαγωγικές παρατηρήσεις: Γενικά για το έννομο αγαθό του κεφαλαίου... 1 Η ψευδορκία κατ άρθρο 224 Π.Κ..9 Το προστατευόμενο έννομο αγαθό της διάταξης..9 Η Αντικειμενική υπόσταση..15 Το υποκείμενο του εγκλήματος..17 Το στοιχείο του όρκου 18 Το ψευδές του όρκου..21 Οποιοδήποτε γεγονός ή μόνο τα ουσιώδη; 25 Αρχή αρμόδια για ένορκη εξέταση.28 Η ολοκλήρωση του εγκλήματος.34 Η υποκειμενική υπόσταση.39 Η πλάνη ως προς το καθήκον αληθείας: νομική ή πραγματική; 41 Ζητήματα συρροής.42 Η ποινική κύρωση..45 Η αποφυγή αυτοενοχοποίησης 46 Η σχέση του άρθρου 227 παρ. 3 με τα άρθρα 223 παρ. 4, 273 παρ.2, 357 παρ.4 και 366 παρ. 3 εδ. β του ΚΠΔ.48 Το αρμόδιο όργανο για την απαλλαγή 50 Δικονομικά θέματα.51 Η σχέση του άρθρου 224 με το άρθρο 59 του ΚΠΔ..53 Το άρθρο 226 Π.Κ.: Ψευδορκία πραγματογνώμονα και διερμηνέα...55 Η αντικειμενική υπόσταση.56

3 Η υποκειμενική υπόσταση.60 Βιβλιογραφία αρθρογραφία...62

4 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΠ Άρειος Πάγος Άρθ Άρθρο Αρμ Αρμενόπουλος Βλ Βλέπε Δ/νη Δικαιοσύνη Εδ Εδάφιο Έκδ. Έκδοση Επ. Επόμενα Κλπ. Και λοιπά ΚΠολΔ Κώδικας πολιτικής δικονομίας ΚΠΔ Κώδικας Ποινικής δικονομίας ΝοΒ Νομικό Βήμα Ολ Ολομέλεια Ό.π. Όπου παραπάνω Παρ. Παράγραφος Παρατ. Παρατηρήσεις ΠΚ Ποινικός Κώδικας ΠΔικ Ποινική δικαιοσύνη ΠοινΛογ Ποινικός Λόγος ΠΧρ Ποινικά Χρονικά ΠραξΛογ Πράξη και λόγος του ποινικού δικαίου Π.χ. Παραδείγματος χάριν Σελ. Σελίδα Συντ. Σύνταγμα Τ. Τόμος Υπερ Υπεράσπιση

5 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΟ ΕΝΝΟΜΟ ΑΓΑΘΟ ΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ Όπως είναι γνωστό, οι κανόνες του ποινικού δικαίου περιγράφουν το έγκλημα, δηλαδή την προσβολή ενός εννόμου αγαθού, και απειλούν γι αυτήν την προσβολή μία ορισμένη ποινή. Περιέχουν δηλαδή τρία στοιχεία: σε ρητή μορφή, το έγκλημα (δηλαδή την προσβολή του εννόμου αγαθού) και την απειλούμενη γι αυτό ποινή-πλαίσιο και, σιωπηρά, το έννομο αγαθό το οποίο προστατεύεται. Συνεπώς, σε κάθε ποινική διάταξη προϋποτίθεται η ύπαρξη ενός εννόμου αγαθού, περιγράφεται η προσβολή του και απειλείται η ποινή γι αυτήν την προσβολή. Ο Έλληνας νομοθέτης χρησιμοποίησε σαν κριτήριο για την ταξινόμηση των διατάξεων του Ποινικού Κώδικα σε Κεφάλαια το έννομο αγαθό που η κάθε ομάδα διατάξεων που περιλαμβάνεται σε κάθε κεφάλαιο προστατεύει. Άρα, με μια πρώτη ματιά, όλες οι πράξεις που προσβάλλουν το ίδιο έννομο αγαθό, ανεξαρτήτως της ποινικής τους βαρύτητας, δηλαδή είτε είναι κακουργήματα είτε πλημμελήματα, κατατάσσονται στο ίδιο κεφάλαιο, ο τίτλος του οποίου συνήθως υποδηλώνει το έννομο αγαθό που προσβάλλεται, διευκολύνοντας έτσι άλλωστε και την ανεύρεσή του, μέσω και της ερμηνείας, αφού στις περισσότερες περιπτώσεις αυτό προϋποτίθεται, αλλά υπονοείται και δεν εκφράζεται ρητά. Υπάρχουν όμως και αρκετές περιπτώσεις παρεκκλίσεων, καθώς κάποιες διατάξεις δεν βρίσκονται οργανικά τοποθετημένες στο σωστό, με βάση το έννομο αγαθό που προστατεύουν, κεφάλαιο, αλλά σε άλλο, με βάση διαφορετικό κριτήριο. Εξάλλου, έχει διατυπωθεί και η άποψη ότι οι ενότητες του ποινικού κώδικα είναι απλώς και μόνο συστηματικές ενότητες, και ότι η ένταξη σ αυτές των διαφόρων εγκλημάτων δεν

6 γίνεται πάντοτε με βάση το στοιχείο της ταυτότητας του προσβαλλόμενου έννομου αγαθού. 1 Στο συγκεκριμένο κεφάλαιο του Ποινικού Κώδικα με τίτλο «Εγκλήματα περί την απονομή της δικαιοσύνης», ως έννομο αγαθό θεωρείται σχεδόν απαρέγκλιτα από νομολογία και θεωρία η ορθή απονομή της δικαιοσύνης, και συνεπώς στις διατάξεις του κεφαλαίου περιγράφονται πράξεις οι οποίες εμποδίζουν ή δυσχεραίνουν αυτήν την ορθή απονομή 2. Η άποψη αυτή βρίσκει έρεισμα όχι μόνο στον τίτλο του εν λόγω κεφαλαίου, ο οποίος και ενδεικνύει συνήθως, όπως παραπάνω αναφέρθηκε, το προστατευόμενο έννομο αγαθό, αλλά και στην ίδια την Αιτιολογική Έκθεση του Νόμου, σύμφωνα με την οποία «υπό τον τίτλον «εγκλήματα περί την απονομήν της δικαιοσύνης» περιλαμβάνεται σειρά αδικημάτων, των οποίων το κοινόν γνώρισμα συνίσταται εις το ότι δι αυτών δυσχεραίνεται ή κωλύεται κυρίως η απονομή της δικαιοσύνης, ουχί δια παραβάσεων αφορωσών τους εντεταλμένους την απονομήν αυτήςοίτινες περιελήφθησαν εν τω κεφαλαίω των περί την υπηρεσίαν αδικημάτων- αλλά το μεν δια προσκομμάτων παρ ετέρων προσώπων παρεμβαλλομένων, παρά διαδίκων, μαρτύρων, πραγματογνωμόνων κλπ., το δε δια προκλήσεως παρά τρίτων ενεργειών αδικαιολογήτων». 1 Δέδες Χρ., Ποινικό δίκαιο, Ειδικό Μέρος, Εγκλήματα περί την απονομήν της δικαιοσύνης, 1976, σελ. 16, ο οποίος υποστηρίζει ότι για να χρησιμοποιήσουμε την έννοια του εννόμου αγαθού ως κριτήριο για την συστηματική ένταξη ορισμένης πράξης σε ορισμένο κεφάλαιο του Ποινικού Κώδικα πρέπει να πληρούνται οι ακόλουθες προϋποθέσεις: 1)Η πράξη να στρέφεται κατά ορισμένου και μόνο εννόμου αγαθού, διότι αν στρέφεται κατά περισσοτέρων εναπόκειται στην κρίση του νομοθέτη σε ποιο κεφάλαιο θα ενταχθεί η διάταξη 2)Η έννοια του συγκεκριμένου εννόμου αγαθού να μπορεί να καθορισθεί σαφώς, διότι διαφορετικά η ευρύτητα της έννοιας καθιστά τα όρια εφαρμογής των διατάξεων ελαστικά. 2 Κωστάρας Α., Συστηματική ερμηνεία ποινικού κώδικα, άρθρα , 1997, υπό 1 (όπου αναφέρεται ως προστατευόμενο έννομο αγαθό η ορθή απονομή της δικαιοσύνης ως υπαρκτή κρατική λειτουργία με συγκεκριμένο περιεχόμενο (της ημεδαπής έννομης τάξης), Δέδες Χρ., ό.π., σελ.10 (ότι το εν λόγω κεφάλαιο περιλαμβάνει πράξεις που στρέφονται κατά της άψογης λειτουργίας και εκπλήρωσης των καθηκόντων της δικαστικής εξουσίας), Κατσαντώνης Αλ., Η ψευδορκία μάρτυρος ως παράβασις «καθήκοντος αληθείας», ΠΧρ1974, σελ. 244, ΣυμβΠλημΣερ 114/2003, ΠραξΛογ2003, σελ. 412, ΣυμβΠλημΑθ 92/2001, ΠοινΛογ2001, σελ (η ορθή απονομή της δικαιοσύνης και το κοινωνικό σύνολο), ΑΠ 11/1989, ΠΧρ1989, σελ. 640

7 Κατά μία διαφορετική άποψη 3, τα σχετικά εγκλήματα, με βάση το αντικείμενο της προσβολής, μπορούν να καταταχθούν σε τέσσερις κατηγορίες: 1)σε εκείνα που στρέφονται κατά της ποινικής δίωξης (ψευδής καταμήνυση - υπόθαλψη εγκληματία - παρασιώπηση κακουργήματος), 2)σε εκείνα που στρέφονται κατά της αποδεικτικής διαδικασίας (ψευδορκία, ψευδής ανώμοτη κατάθεση, ψευδορκία πραγματογνώμονα, παραπλάνηση σε ψευδορκία), 3)σε εκείνα που στρέφονται κατά της εκτέλεσης της απόφασης (υπόθαλψη εγκληματία) και 4)σε εκείνα που έχουν σχέση με το έργο της απονομής της δικαιοσύνης (απιστία δικηγόρου, παραβίαση μυστικότητας δικαστικών συνεδριάσεων). Κατά μία άλλη επίσης άποψη 4, η απονομή της δικαιοσύνης αποτελεί το προστατευόμενο στο κεφάλαιο αυτό έννομο αγαθό, αλλά δεν αναγνωρίζεται ρητά ως αξία από το Σύνταγμα. Σύμφωνα δε με τον Μαργαρίτη 5, από το γεγονός και μόνο ότι ο τίτλος του κεφαλαίου μιλά για εγκλήματα «περί» και όχι «κατά» της απονομής της δικαιοσύνης, φαινόμενο που συναντάται και στα εγκλήματα «περί την υπηρεσία», μπορεί να εξαχθεί το συμπέρασμα ότι υπάρχει αδυναμία προσδιορισμού του εννόμου αγαθού ή τουλάχιστον μπορεί να εκληφθεί ως ανυπαρξία ενός κοινού εννόμου αγαθού. Γεγονός σίγουρα αποτελεί ότι αυτές οι πράξεις συνιστούν εμπόδια στην απονομή της δικαιοσύνηςπρέπει όμως περαιτέρω να ερευνηθεί αν υπάρχουν και άλλες τέτοιες πράξεις οι οποίες όμως βρίσκονται σε άλλα κεφάλαια του Ποινικού 3 Δέδες Χρ., ό.π., σελ Σπινέλλης Δ., Το έννομο αγαθό και η σημασία του εις την σύγχρονον διδασκαλίαν του Ποινικού Δικαίου, ΠΧρ1971, σελ Μαργαρίτης Λ., Εγκλήματα περί την απονομή της δικαιοσύνης, 1986, σελ.5

8 Κώδικα, καθώς επίσης είναι γεγονός ότι πράξεις που ανήκουν σε αυτό το κεφάλαιο ( π.χ. άρθ. 225παρ.2, 234) δεν αποτελούν εμπόδιο για την ορθή απονομή της. Αναλυτικότερα, και σε σχέση πάντα με την συγκεκριμένη άποψη, γίνεται δεκτό ότι η δικαιοσύνη συναντάται με δύο έννοιες: την υποκειμενική, που ταυτίζεται με το ιδεώδες στο οποίο τείνει κάθε νομοθέτης του θετικού δικαίου, και την αντικειμενική, όπου ο όρος δικαιοσύνη, υποδηλώνοντας κρατική λειτουργία, έχει υλικό περιεχόμενο εξωτερικευμένο σε ορατά, υλικά αντικείμενα του εξωτερικού κόσμου, και συγκεκριμένα με αυτήν την μορφή της εξατομικεύεται: 1)στα πρόσωπα τα οποία είναι επιφορτισμένα λειτουργικά με την εφαρμογή του δικαίου (δικαστές και δικαστικοί υπάλληλοι), 2)στα δικαστικά έγγραφα, που οδηγούν σε έκδοση της δικαστικής απόφασης ή εκφράζουν αυτή και 3)στο δικαστήριο, δηλαδή στον χώρο που απονέμεται η δικαιοσύνη από τα παραπάνω πρόσωπα. Με την πρώτη της υποκειμενική μορφή η δικαιοσύνη σίγουρα δεν μπορεί να θεωρηθεί ως προστατευόμενο εδώ έννομο αγαθό, ακριβώς επειδή αποτελεί υποκειμενική έννοια, η οποία θα εξατομικευθεί με βάση την εσωτερική-προσωπική, και όχι την αντικειμενική εμπειρία. Για παράδειγμα, ανάμεσα στους διαδίκους μιας π.χ. πολιτικής δίκης, στον ηττηθέντα διάδικο δημιουργήθηκε ένα αρνητικό ψυχικό συναίσθημα περιορισμού της βούλησής του από το δικαστήριο, αντίθετα στον νικήσαντα διάδικο προκλήθηκε θετική ψυχική αντίδραση, συναίσθημα ανακούφισης, δικαίωσης και ικανοποίησης του αιτήματός του. Υφίσταται συνεπώς ο κίνδυνος ανεπίτρεπτης διευρύνσεως της έννοιας της απονομής της δικαιοσύνης και της νοθεύσεώς της με υποκειμενικά στοιχεία, εξαιτίας και της γενικότερης συγχύσεως που επικρατεί σχετικά με αυτή, λόγω και της αδυναμίας ή έστω δυσκολίας που υπάρχει να συλληφθεί το

9 αντικειμενικό της περιεχόμενο. Σε ένα σύστημα όμως αντικειμενικού δικαίου, όπως είναι το δικό μας, κανενός η προσωπική-εσωτερική εμπειρία, στην οποία εξατομικεύεται η απονομή της δικαιοσύνης, δεν μπορεί να γίνει δεκτό ότι αποτελεί την έννοια του εννόμου αγαθού της δικαιοσύνης 6. Από την άλλη πλευρά, με το αντικειμενικό του περιεχόμενο, ο όρος «απονομή της δικαιοσύνης» δεν αποτελεί ενιαία αλλά σύνθετη έννοια, η οποία εξατομικεύεται σε περισσότερα από ένα κατ είδος υλικά αντικείμενα 7. Άρα, σε αυτήν της την μορφή δεν εκφράζει ένα, αλλά περισσότερα έννομα αγαθά, όσα και οι αντικειμενικές έννοιες που την συγκροτούν. Αυτές οι έννοιες αποτελούν έννομα αγαθά, των οποίων τα υλικά αντικείμενα είναι ο δικαστής, ο δικαστικός υπάλληλος, το δικαστήριο(ως χώρος) και το δικαστικό έγγραφο. Ο δικαστής και ο δικαστικός υπάλληλος εξατομικεύουν το είδος όχι μόνο ενός, αλλά περισσότερων εννόμων αγαθών, που είναι η πολιτειακή εξουσία και η δημόσια υπηρεσία. Σύμφωνα με την εν λόγω άποψη, δεν υπάρχει νομική δυνατότητα να θεωρηθεί η πολιτειακή εξουσία ως προστατευόμενο έννομο αγαθό στο κεφάλαιο αυτό. Η ουσία της πολιτειακής εξουσίας έγκειται στην ικανότητα αποτελεσματικής επιβολής της κρατικής βούλησης μέσα στο κράτος. Τα εγκλήματα που στρέφονται κατά της πολιτειακής εξουσίας: 1)εμποδίζουν αυτήν «εν τη εκδηλώσει» της, θίγοντας έτσι την αποτελεσματικότητα και την αποκλειστικότητα της ικανότητας επιβολής της κρατικής βούλησης ( π.χ. άρθρα 167,169 Π.Κ.) 2)προσβάλλουν την πολιτειακή εξουσία η οποία έχει ήδη εκδηλωθεί και υλοποιηθεί, με σκοπό την ανατροπή της κατάστασης επιβολής της (π.χ. άρθρα 6 Μαργαρίτης Λ., ό.π., σελ. 5 επ. 7 Μανωλεδάκης Ι., Προβληματική και παρατηρήσεις επί των εγκλημάτων περί την απονομήν της δικαιοσύνης (άρθρα ΠΚ), ΠΧρ1975, σελ. 456

10 172,177,173,174 Π.Κ. κ.ά.) ή 3)προσβάλλουν μόνο το κύρος της πολιτειακής εξουσίας και όχι την ικανότητα επιβολής της, είτε αυτή έχει εκδηλωθεί είτε όχι (π.χ. άρθρα 175,176,181 Π.Κ.). Σε καμιά από τις παραπάνω κατηγορίες δεν μπορούν να υπαχθούν όλες οι διατάξεις αυτού του κεφαλαίου. Επιπλέον δε, ούτε η δημόσια υπηρεσία δύναται να θεωρηθεί ως το προστατευόμενο έννομο αγαθό. Αυτή θίγεται με δύο τρόπους : 1)εκ των έσω, δηλαδή με εγκληματικές ενέργειες που τελούνται από τους ίδιους τους υπαλλήλους, οι οποίοι σ αυτήν την περίπτωση είναι και υποκείμενα του εγκλήματος και υλικά αντικείμενα που εξατομικεύουν το έννομο αγαθό της δημόσιας υπηρεσίας (π.χ. η απεργία δημοσίων υπαλλήλων η οποία προκαλεί παράλυση της δημόσιας υπηρεσίας με πρόσκαιρη «αυτοαχρήστευση»του υλικού αντικειμένου, δηλαδή του συγκεκριμένου δημοσίου υπαλλήλου που εξατομικεύει το έννομο αγαθό της δημόσιας υπηρεσίας, οπότε υποκείμενο του εγκλήματος και υλικό αντικείμενο του εννόμου αγαθού ταυτίζονται) και 2)εκ των έξω, δηλαδή με πράξεις που τελούνται από τρίτους με την συμμετοχή ή όχι των δημοσίων υπαλλήλων. Εδώ, υποκείμενο δεν είναι ο δημόσιος υπάλληλος (δικαστής ή δικαστικός υπάλληλος), ώστε να θεωρήσουμε ότι προσβάλλεται το έννομο αγαθό της δημόσιας υπηρεσίας, απλά αυτός συμμετέχει στο έγκλημα. Στην περίπτωση που δεν συμμετέχει δημόσιος υπάλληλος ανήκει μόνο η παθητική δωροδοκία, με την οποία σε καμία επαφή δεν βρίσκονται οι διατάξεις αυτού του κεφαλαίου. Σε συνέχεια των παραπάνω, το δικαστήριο ως χώρος εξατομικεύει την καθολική έννοια του εννόμου αγαθού δικαστήριο, που αποτελεί ειδικότερη μορφή του εννόμου αγαθού της δημόσιας τάξεως. Από τις πράξεις όμως αυτού του κεφαλαίου δεν θίγεται η δημόσια τάξη και η κρατική ευταξία, καθώς δεν παρεμποδίζουν την επιβολή της κρατικής

11 βούλησης όπως αυτή εκφράζεται από το συνεδριάζον σε ορισμένο χώρο δικαστήριο. Τέλος, η σύνθετη αντικειμενική έννοια της δικαιοσύνης εξατομικεύεται στο υλικό αντικείμενο του υπομνήματος. Και πάλι το υπόμνημαδικαστικό έγγραφο δεν μπορεί να θεωρηθεί ως έννομο αγαθό που προσβάλλεται από όλα τα άρθρα αυτού του κεφαλαίου (για παράδειγμα, δεν προσβάλλεται από την παρασιώπηση κακουργήματος ή την υπόθαλψη εγκληματία). Συνεπώς, αποκλεισθέντος του γεγονότος ότι η υποκειμενική έννοια του όρου «απονομή της δικαιοσύνης» μπορεί να εκφράσει έννομα αγαθά, ο ίδιος όρος στην αντικειμενική του σύνθετη έννοια συγκροτείται από επιμέρους έννομα αγαθά, κανένα από τα οποία δεν μπορεί να αποτελέσει κοινό σημείο αναφοράς για όλα τα εγκλήματα περί την απονομή της δικαιοσύνης. Εξάλλου, κατ αυτήν την άποψη, ορατός είναι και ο κίνδυνος της διπλής τιμωρήσεως της ίδιας συμπεριφοράς, όταν, για παράδειγμα, μία ψευδορκία που, κατά την εν λόγω άποψη, αποτελεί απόπειρα υφαρπαγής ψευδούς βεβαίωσης, εντασσόμενη στο κεφάλαιο για τα εγκλήματα περί την απονομή της δικαιοσύνης, θα θεωρηθεί ότι προσβάλει και αυτό το έννομο αγαθό πέραν του υπομνήματος, και άρα θα βρεθούμε ενώπιον μιας αληθινής κατ ιδέαν συρροής. Για τον λόγο αυτό, η άποψη αυτή υποστηρίζει ότι το κεφάλαιο αυτό πρέπει να διασπαστεί και η κάθε του διάταξη να ενταχθεί σε κάποιο από τα ήδη υπάρχοντα κεφάλαια του Ποινικού Κώδικα, ανάλογα με το έννομο αγαθό που πραγματικά προστατεύει 8. 8 Βλ. και Μανωλεδάκη Ι., ό.π., σελ. 456, ο οποίος θεωρεί ότι η συγκρότηση αυτοτελούς κεφαλαίου του Ποινικού Κώδικα βάσει της έννοιας της απονομής της δικαιοσύνης, θα είχε νόημα μόνο αν τα κατ ιδίαν έννομα αγαθά που συγκροτούν την αντικειμενική έννοια της απονομής της δικαιοσύνης δεν προστατεύονταν ήδη αυτοτελώς σε άλλα κεφάλαια του Ποινικού Κώδικα. Αυτό όμως δεν συμβαίνει

12 Αντίθετος με την άποψη αυτή φαίνεται ο Κωστάρας 9, ο οποίος θεωρεί ότι η απονομή της δικαιοσύνης ως υπαρκτή κρατική λειτουργία με συγκεκριμένο περιεχόμενο είναι επιδεκτική αυτοτελούς προστασίας και δεν συντρέχει λόγος να αναλυθεί στα στοιχεία που την συνθέτουν, όπως προηγουμένως επιχειρήθηκε. Σύμφωνος είναι όμως με το γεγονός ότι όντως υπάρχουν και άλλα εγκλήματα στον Ποινικό μας Κώδικα τα οποία έχουν εσωτερική συνάφεια με την απονομή της δικαιοσύνης, βρίσκονται όμως ταξινομημένα σε άλλα κεφάλαια, όπως π.χ. η απελευθέρωση ή η απόδραση κρατουμένου, η πλαστογραφία αποδεικτικών στοιχείων, η δωροδοκία δικαστή, η απάτη επί δικαστηρίω κ.λπ., και συνεπώς η ακολουθούμενη συστηματική κατάταξη από τον νομοθέτη θα έπρεπε ίσως όντως να αποτελέσει αντικείμενο επανεξέτασης. όπως προκύπτει από την ανάλυση που προηγήθηκε, καθώς ο δικαστής εξατομικεύει το έννομο αγαθό της πολιτειακής εξουσίας που προστατεύεται στο Ε Κεφάλαιο του ΠΚ, ο δικαστικός υπάλληλος την δημόσια υπηρεσία-ιβ Κεφάλαιο, το δικαστήριο προστατεύεται στο ΣΤ Κεφάλαιο- επιβουλή της δημόσιας τάξης, και το δικαστικό έγγραφο προστατεύεται στο Κεφάλαιο Ι που αφορά τα υπομνήματα. 9 Κωστάρας Α., ό.π., σελ.25, όπου και η υποστήριξη της άποψής του με συγκριτικές παραπομπές στο αυστριακό, γερμανικό, ιταλικό, γαλλικό και ελβετικό ποινικό δίκαιο. Φαίνεται δε ο συγκεκριμένος συγγραφέας να συμφωνεί περισσότερο με την συστηματική κατάταξη που επιχειρεί ο Δέδες (βλ. παραπάνω στις σελ.2-3)

13 Η ΨΕΥ ΟΡΚΙΑ ΚΑΤ ΑΡΘΡΟ 224 Π.Κ. Σύμφωνα με το άρθρο 224 Π.Κ: «1. Όποιος ως διάδικος σε πολιτική δίκη δίνει εν γνώσει του ψευδή όρκο τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους. 2.Με την ίδια ποινή τιμωρείται όποιος, ενώ εξετάζεται ενόρκως ως μάρτυρας ενώπιον αρχής αρμόδιας να διενεργεί ένορκη εξέταση ή αναφέρεται στον όρκο που έχει δώσει, καταθέτει εν γνώσει του ψέματα ή αρνείται ή αποκρύπτει την αλήθεια. 3.Εξομοιώνονται με τον όρκο η διαβεβαίωση των κληρικών στην ιεροσύνη τους, η διαβεβαίωση που επιτρέπει ο νόμος αντί για όρκο στους οπαδούς θρησκευμάτων που δεν επιτρέπουν όρκο, καθώς και κάθε άλλη βεβαίωση που αναπληρώνει τον όρκο, κατά τις διατάξεις της δικονομίας». Το προστατευόμενο έννομο αγαθό της διάταξης Ως προστατευόμενο έννομο αγαθό από την διάταξη αυτή θεωρείται κατά την κρατούσα γνώμη η ορθή απονομή της δικαιοσύνης, είτε ως υποχρέωση του λέγειν την αλήθεια προς υποβοήθηση του έργου της απονομής της δικαιοσύνης 10, είτε ως το κοινωνικό συμφέρον να κατατίθενται ενώπιον των δικαστηρίων και γενικότερα των κρατικών αρχών μόνο τα αληθή και όλα τα αληθή 11. Ακόμη παλαιότερα, θεωρήθηκαν ως προσβαλλόμενα έννομα αγαθά: 1)ο όρκος, ως μέσο εξασφάλισης της κανονικής και ομαλής λειτουργίας της δικαιοσύνης 12 και 2)η καθαρότητα της αποδεικτικής διαδικασίας(καθώς αν τα εκάστοτε υφιστάμενα αποδεικτικά στοιχεία δεν ανταποκρίνονται προς την αλήθεια δημιουργείται κίνδυνος παραπλάνησης της δικαιοδοτικής εξουσίας η οποία τα χρησιμοποιεί, που μπορεί να οδηγήσει 10 ΑΠ 124/1985,ΠΧρΛΕ, σελ Μαγκάκης Γ., Ποινικό Δίκαιο, Γ έκδ., 1984, σελ.121, ΠεντΝαυτΠειρ 359/2007, ΠΧρ2008, σελ Γάφος Η., Ποινικό Δίκαιο, Ειδικό μέρος, τ. Β, 1976, σελ. 118

14 σε μείωση του κύρους της και της εμπιστοσύνης των πολιτών) 13, ενώ κατά δεύτερο λόγο έχει θεωρηθεί ως συμπροστατευόμενη και η θρησκεία, στις περιπτώσεις εκείνες κατά τις οποίες η κατάθεση περιβάλλεται τον τύπο του όρκου 14. Γίνεται δεκτό δε ότι η διάταξη αποβλέπει στην τιμωρία όσων παραβαίνουν το καθήκον αληθείας που έχουν όταν εξετάζονται ενόρκως ως μάρτυρες, να καταθέτουν πάντοτε την αλήθεια για την εξασφάλιση της ορθής απονομής της δικαιοσύνης, που αντανακλά στο γενικότερο κοινωνικό όφελος να καταθέτουν την αλήθεια 15. Η υποχρέωση-καθήκον του λέγειν την αλήθεια δεν θα μπορούσε όμως να θεωρηθεί προσβαλλόμενο έννομο αγαθό, καθώς μια τέτοια υποχρέωση δεν φαίνεται να επιβάλλεται από καμία διάταξη. Προβλέπεται βέβαια στο άρθρο 116 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας το καθήκον αληθείας («οι διάδικοι, οι νόμιμοι αντιπρόσωποι και οι πληρεξούσιοί τους οφείλουν να [ ]εκθέτουν τα πραγματικά γεγονότα που αναφέρονται στην υπόθεση, έτσι ακριβώς όπως τα γνωρίζουν με πληρότητα και σύμφωνα με την αλήθεια, αποφεύγοντας διφορούμενες και ασαφείς εκφράσεις»). Η παράβαση όμως αυτού του καθήκοντος έχει συνέπειες που ορίζονται από την Πολιτική Δικονομία (π.χ. καταδίκη σε πληρωμή δικαστικών εξόδων κατά το άρθρο 185 παρ.1 ΚΠολΔ ή χρηματική ποινή κατά το άρθρο 205 ΚΠολΔ). Η δε χρηματική ποινή που επιβάλλεται με βάση το άρθρο 205 ΚΠολΔ δεν έχει καμία σχέση με τις χρηματικές ποινές του Ποινικού Κώδικα, αλλά αποτελεί ποινή τάξεως. Συνεπώς, ο δρόμος για τον νομοθέτη ήταν ελεύθερος ώστε να υπάρξει και μία «εγκληματική» ποινή 13 Δέδες Χρ., Το «ψευδές» της καταθέσεως, ΝοΒ1975, σελ. 1127, Του ίδιου, Ποινικό Δίκαιο, Ειδικό Μέρος, Εγκλήματα περί την απονομήν της δικαιοσύνης, 1976, σελ Δέδες Χρ., ό.π., σελ ΣυμβΠλημΘεσ 1446/2003, ΠΔικ2003, σελ. 1061, ΠλημΗρακ 60/1999, ΠΧρ2001, σελ. 1107, με παρατ. Α. Κωνσταντινίδη

15 στον Π.Κ. για την παράβαση του καθήκοντος αληθείας. Εφόσον όμως γινόταν κάτι τέτοιο, η ποινή τάξεως του άρθρου 205 ΚΠολΔ δεν θα είχε κανένα νόημα, καθώς αν ο νομοθέτης θεωρούσε μια τέτοια παράβαση αξιόποινη και την είχε ήδη υπαγάγει στο άρθρο 224 Π.Κ., τότε η ποινή τάξεως δεν θα εξυπηρετούσε κανένα σκοπό, αφού θα υπήρχε η (βαρύτερη) ποινική τιμώρηση της εν λόγω παράβασης 16. Όσον αφορά την καθαρότητα της αποδεικτικής διαδικασίας ως έννομο αγαθό, είναι αναμφισβήτητο ότι αυτή μπορεί να προσβληθεί και με άλλον τρόπο, χωρίς να πληρούται η αντικειμενική υπόσταση της ψευδορκίας. Εξάλλου, ο νομοθέτης απαιτεί την καθαρότητα της αποδεικτικής διαδικασίας και την αποχή από ενέργειες νόθευσής της με σκοπό να προστατεύσει κάτι άλλο, που είναι πιθανότατα αυτό στο οποίο θα καταλήξει η αποδεικτική διαδικασία. Δεν πρέπει να παραβλέψουμε δε και το γεγονός ότι η έννοια της «καθαρότητας της αποδεικτικής διαδικασίας» είναι εξαιρετικά αόριστη, ασαφής και χωρίς συγκεκριμένο περιεχόμενο, γεγονός που την καθιστά επιρρεπή σε αυθαίρετες ερμηνείες. Με βάση την αμέσως προηγούμενη σκέψη, ο Μαργαρίτης 17 κάνει μια νέα προσπάθεια εντοπισμού του εννόμου αγαθού, διατυπώνοντας την άποψη ότι αυτό είναι το υπόμνημα. Καταρχήν, στο σημείο αυτό πρέπει να σημειωθεί ότι το υπόμνημα προστατεύεται ως έννομο αγαθό στο Ι Κεφάλαιο του Π.Κ., δηλαδή προστατεύεται το έγγραφο ως υλικό αντικείμενο που παριστάνει κατά τρόπο γνήσιο γεγονότα που μπορούν να έχουν έννομες συνέπειες. Ειδικότερη μορφή δημοσίου εγγράφου αποτελεί και το δικαστικό έγγραφο. 16 Μαργαρίτης Λ., ό.π., σελ Μαργαρίτης Λ., ό.π., σελ. 23 επ.

16 Το υπόμνημα μπορεί να προσβληθεί με τους ακόλουθους τρόπους: α) με την κατάρτιση πλαστού εγγράφου ή με την νόθευση γνήσιου εγγράφου, β)με την κατάρτιση εγγράφου ψευδούς κατά περιεχόμενο από πρόσωπο αρμόδιο για την σύνταξη γνήσιου υπομνήματος (ψευδής βεβαίωσηάρθρο 242 Π.Κ), γ)με την υπεξαγωγή εγγράφου (άρθρο 222 Π.Κ.) και δ)με την, ύστερα από εξαπάτηση, κατάρτιση εγγράφου αναληθούς κατά περιεχόμενο από πρόσωπο αρμόδιο για την σύνταξη γνήσιου υπομνήματος (υφαρπαγή ψευδούς βεβαίωσης-άρθρο 220 Π.Κ.). Καθώς η ψευδορκία δεν μπορεί να συσχετιστεί με κανένα από τους τρεις πρώτους τρόπους προσβολής του υπομνήματος, πρέπει να ερευνηθεί η σχέση της με το άρθρο 220 Π.Κ.(υφαρπαγή ψευδούς βεβαίωσης). Όπως είναι φανερό, η ψευδής ένορκη κατάθεση τείνει αντικειμενικά στην δημιουργία ψευδούς δικαστικού υπομνήματος, γιατί ο μάρτυρας ή ο διάδικος που παίρνει ψευδή όρκο νοθεύει έτσι το αποδεικτικό υλικό με βάση το οποίο θα συνταχθεί το συγκεκριμένο δικαστικό υπόμνημα, και επικαλύπτει με την ψυχική του στάση την ψευδή του αυτή κατάθεση, καθώς αποβλέπει ακριβώς στο να βεβαιωθεί στο δικαστικό υπόμνημα που θα συνταχθεί ένα ψευδές γεγονός ως αληθές ή να μην βεβαιωθεί ένα αληθινό γεγονός. Στην συνέχεια, θα ερευνήσουμε τι είδους υπόμνημα είναι αυτό που θα συνταχθεί και που τίθεται σε κίνδυνο με την πράξη της ψευδορκίας. Κατά κανόνα πρόκειται για το δικαστικό υπόμνημα, κάνοντας την ακόλουθη διάκριση ανάμεσα σε πολιτική και ποινική δίκη: Στην πολιτική δίκη, όπου η ψευδορκία εμφανίζεται με την μορφή είτε ψευδορκίας διαδίκου είτε ψευδορκίας μάρτυρα, το δικαστικό έγγραφο που θα συνταχθεί με το πέρας της διαδικασίας κατά την οποία έλαβε

17 χώρα η ψευδορκία, είναι ή δικαστική απόφαση ή πρακτικά δικαστηρίου που περιέχουν συμβιβασμό. Στην ποινική δίκη, όπου έχουμε μόνο ψευδορκία μάρτυρα, το δικαστικό έγγραφο που θα συνταχθεί με το πέρας της διαδικασίας μπορεί να είναι: α)υπόμνημα της εισαγγελικής αρχής, αν η ψευδορκία γίνει κατά την προκαταρκτική εξέταση ή αστυνομική προανάκριση, οπότε με το υπόμνημα ή θα ασκείται ποινική δίωξη (οπότε ή θα έχουμε απευθείας παραπομπή στο ακροατήριο ή εντολή για προανάκριση ή κύρια ανάκριση) ή θα μπαίνει η υπόθεση στο αρχείο β)υπόμνημα του δικαστικού συμβουλίου (βούλευμα) απαλλακτικό ή παραπεμπτικό, μετά την προανάκριση ή την κύρια ανάκριση, ή και υπόμνημα της εισαγγελικής αρχής σ αυτήν την φάση, αν η προανάκριση ή η κύρια ανάκριση περατώνονται με απευθείας κλήση του κατηγορουμένου στο ακροατήριο και όταν ο εισαγγελέας μετά την προανάκριση απευθύνεται στον ανακριτή, και γ)απόφαση ποινικού δικαστηρίου, αν η ψευδορκία γίνεται κατά την διάρκεια της διαδικασίας στο ακροατήριο. Εάν δε η ψευδορκία δεν λάβει χώρο στο δικαστήριο ή σε άλλη δικαστική αρχή (των οποίων το υπόμνημα αποτελεί το κατά κανόνα θιγόμενο έννομο αγαθό), αλλά ενώπιον άλλης αρχής αρμόδιας προς ένορκη εξέταση, το υπόμνημα που προσβάλλεται είναι το έγγραφο που θα συντάξει η αρχή αυτή με βάση την ψευδορκία, λαμβανομένης βέβαια υπόψη της πιθανότητας να είναι άλλη η αρχή που θα κάνει την εξέταση π.χ. συμβολαιογράφος (με τις επιφυλάξεις που παρακάτω διατυπώνονται ως προς το κατά πόσο είναι αρχή αρμόδια για ένορκη εξέταση), και άλλη η αρχή που θα συντάξει το επιδιωκόμενο να προστατευθεί υπόμνημα, για παράδειγμα το δικαστήριο.

18 Όσον αφορά δε την εκτίμηση των καταθέσεων των μαρτύρων και των διαδίκων στην ποινική και πολιτική δίκη, ισχύουν σε γενικές γραμμές τα ακόλουθα: Στην ποινική δίκη, ισχύει η αρχή της ηθικής απόδειξης (177 ΚΠΔ), όπου η μαρτυρία είτε είναι ένορκη είτε ανώμοτη, εκτιμάται ελεύθερα από το δικαστήριο, είτε αυτή δίνεται στο ακροατήριο ή σε οποιαδήποτε φάση της προδικασίας. Στην πολιτική δίκη ισχύει επίσης η αρχή της ηθικής απόδειξης, και το δικαστήριο κρίνει ελεύθερα, είτε πρόκειται για κατάθεση μάρτυρα είτε για κατάθεση κάποιου από τους διαδίκους, αν αυτοί κριθεί απαραίτητο να εξεταστούν (άρθρα 340 και 420 ΚΠολΔ). Η παλαιότερη ρύθμιση, σύμφωνα με την οποία ίσχυε το άρθρο 430 παρ.1 ΚΠολΔ, καταργηθέν τώρα, όπου σε περίπτωση που εξεταζόταν ενόρκως κάποιος διάδικος, εφόσον ο όρκος του δίνονταν «προσηκόντως» και ο ορκιζόμενος δεν είχε καταδικαστεί αμετάκλητα για ψευδορκία, αποτελούσε πλήρη απόδειξη, αποκλειομένης της ανταποδείξεως, δεν ισχύει πλέον. Με βάση τις παραπάνω σκέψεις, ο Μαργαρίτης 18 καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η ψευδορκία αποτελεί απόπειρα υφαρπαγής ψευδούς βεβαίωσης (και μάλιστα ειδικότερη μορφή της υφαρπαγής ψευδούς βεβαίωσης, αφού αναφέρεται μόνο στην δικαστική βεβαίωση και στην βεβαίωση άλλης αρμόδιας για ένορκη εξέταση αρχής), η οποία τιμωρείται ως αυτοτελές έγκλημα, χωρίς να παίζει κανένα ρόλο το γεγονός της μη τοποθέτησής της στο κεφάλαιο για τα υπομνήματα, καθώς αυτό συμβαίνει και με άλλες διατάξεις του Ποινικού μας Κώδικα (π.χ. η ψευδής βεβαίωση, παρόλο που προσβάλει το υπόμνημα, τοποθετήθηκε στα εγκλήματα κατά της δημόσιας υπηρεσίας). 18 Μαργαρίτης Λ., ό.π., σελ.33-34

19 Η αντικειμενική υπόσταση Ως προς τα βασικά χαρακτηρολογικά της στοιχεία, συνοπτικά θα σημειωθεί ότι: - η ψευδορκία αποτελεί έγκλημα που προσβάλλει πράγμα και όχι πρόσωπο, - είναι έγκλημα γνήσιο ιδιαίτερο και όχι κοινό, γιατί τελείται μόνο από πρόσωπο που έχει την ιδιότητα του διαδίκου πολιτικής δίκης ή του μάρτυρα και όχι από οποιονδήποτε, - είναι έγκλημα κίνησης όσον αφορά την ψευδή κατάθεση(για την οποία μάλιστα δεν ενδιαφέρει αν καταχωρήθηκε ή όχι στα πρακτικά ή αν τηρήθηκαν πρακτικά ή αν για την κατάθεση συνετάγη ή όχι έκθεση, καθώς αυτά έχουν σημασία μόνο για την απόδειξη και δεν αποτελούν συστατικό στοιχείο της ψευδορκίας 19 ) και γνήσιας παράλειψης με την άρνηση(όταν ο μάρτυρας αρνείται μια πράξη που γνωρίζει ότι έγινε ή αρνείται ότι έλαβε χώρα στον τόπο και στον χρόνο που αυτή πραγματοποιήθηκε) ή απόκρυψη αληθών γεγονότων, η οποία τελείται όταν ο μάρτυρας δεν καταθέτει ή δεν καταθέτει πλήρως όλα τα γνωστά σ αυτόν περιστατικά, - είναι διαζευκτικά ή υπαλλακτικά μικτό έγκλημα, καθώς οι τρόποι τέλεσης μπορεί να σωρευθούν ή να εναλλαχθούν πάνω στην ίδια μονάδα εννόμου αγαθού 20 - και τέλος, ανήκει στην κατηγορία των σωματοπαγών πράξεων, αφού πραγματώνεται μόνο με σωματική κίνηση του ίδιου του δράστη, και συνεπώς συμμετοχή με την μορφή της συναυτουργίας ή της έμμεσης αυτουργίας δεν είναι δυνατή Κονταξής Αθ., Ποινικός Κώδικας, τ. Α, 2000, σελ ΑΠ 99/2007, ΠΔικ2007, σελ Κονταξής Αθ., ό.π., σελ.1925, Κωστάρας Α., ό.π., σελ. 36, ο οποίος αναφέρει παραδείγματα αλλοδαπής νομολογίας όπου γίνεται δεκτή η συνέργεια σε ψευδορκία τελούμενη όχι μόνο με ενέργεια

20 - Τέλος, ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει στο γεγονός ότι πρόκειται για έγκλημα αφηρημένης ειδικής διακινδύνευσης και όχι βλάβης, καθώς αρκεί ο αφηρημένος κίνδυνος στον οποίο τίθεται το έννομο αγαθό, χωρίς φυσικά να είναι απαραίτητη και η επέλευση της βλάβης, δηλαδή εδώ η σύνταξη του υπομνήματος με βάση την ψευδή κατάθεση. Ο πυρήνας δηλαδή της εγκληματικής πράξεως της ψευδορκίας έγκειται στον κίνδυνο νόθευσης του αποδεικτικού υλικού το οποίο θα χρησιμοποιηθεί από το δικαστήριο ή και από άλλες αρμόδιες αρχές ως βάση για την σύνταξη συγκεκριμένου δικαστικού ή διοικητικού υπομνήματος. Η πράξη αποτελεί δηλαδή αφηρημένη δυνατότητα πρόκλησης κινδύνου που πρέπει όμως να διαπιστωθεί αν υπάρχει, ως αφηρημένη πάντα δυνατότητα, από τον δικαστή στην συγκεκριμένη περίπτωση που κρίνει (να πρόκειται δηλαδή για αφηρημένη διακινδύνευση συγκεκριμένης διαδικασίας) 22. Σύμφωνα δε με τον Δέδε 23, το αφηρημένο της διακινδύνευσης γενικότερα στα εγκλήματα του κεφαλαίου αυτού συνίσταται στην αντίληψη ότι αρκεί το ενδεχόμενο προκλήσεως διακινδυνεύσεως της διαδικασίας προς την απονομή της δικαιοσύνης, μη απαιτουμένου όπως διαπιστωθεί η επέλευση του κινδύνου στην συγκεκριμένη περίπτωση. Θεωρεί όμως ότι η συγκεκριμένη αντίληψη εμπεριέχει δύο ασάφειες: 1)δεν απαντά επί του ζητήματος του βαθμού του απαιτούμενου κινδύνου και 2) δεν απαντά επί του ζητήματος του υπό διακινδύνευση εννόμου αγαθού, δηλαδή αν αυτό αλλά και με παράλειψη (εφόσον υπάρχει ιδιαίτερη νομική υποχρέωση στο πρόσωπο του συνεργού για παρεμπόδιση της ψευδορκίας του φυσικού αυτουργού), και μάλιστα τονίζει ότι δεν πρέπει να παραβλέπεται η ιδιαιτερότητα της δικονομικής θέσεως του συνηγόρου ή του κατηγορουμένου οι οποίοι μπορούν εύκολα να βρεθούν κατηγορούμενοι για συνέργεια σε ψευδορκία τελεσθείσα δια παραλείψεως, διότι δεν εμπόδισαν π.χ. κάποια ευνοϊκή για τον πελάτη τους ή για τους ίδιους ψευδή κατάθεση. 22 Μαργαρίτης Λ., ό.π., σελ. 36, Μανωλεδάκης Ι., Γενικό Ποινικό Δίκαιο, 2001, σελ , ΓνωμΕισΑΠ 6/2006, ΠΧρ2008, σελ. 467 επ. 23 Δέδες Χρ., Η διακινδύνευσις εις τα εγκλήματα περί την απονομήν της δικαιοσύνης, ΠΧρ1974, σελ. 721

21 αρκεί να αναφέρεται αορίστως ή πρέπει να αφορά σε ατομικά ορισμένο έννομο αγαθό 24. Το αφηρημένο της διακινδύνευσης μας απαλλάσσει μεν από την υποχρέωση να διαπιστώσουμε την επέλευση του κινδύνου στην συγκεκριμένη περίπτωση, δεν μας απαλλάσσει όμως από την υποχρέωση να διαπιστώσουμε την ικανότητα και όχι την απλή δυνατότητα πρόκλησης διακινδύνευσης. Πρέπει δηλαδή σε κάθε περίπτωση να εξετάζεται η προσφορότητα της πράξης να προκαλέσει διακινδύνευση. Επιπλέον, πρέπει να διαπιστώνεται η πιθανότητα διαταράξεως ορισμένης δικαιοδοτικής λειτουργίας, ορισμένης διαδικασίας. Αυτό θα λειτουργήσει ως αντίβαρο του ότι η δικαιοδοτική λειτουργία, ως έννομο αγαθό, παρουσιάζεται γενική και αόριστη και πρέπει κάθε φορά να συγκεκριμενοποιείται σε συγκεκριμένη διαδικασία. Τέλος, οι δύο πρώτες παράγραφοι του άρθρου 224 μπορούν να χαρακτηριστούν ως χωλός ποινικός νόμος, δεδομένου ότι καθορίζει μεν τα στοιχεία του εγκλήματος, για την ολοκλήρωσή του όμως παραπέμπει σε άλλους κανόνες δικαίου, που εδώ είναι οι διατάξεις του Κ.Π.Δ και ΚΠολΔ για τον καθορισμό της έννοιας του «μάρτυρα» και «διαδίκου». Το υποκείμενο του εγκλήματος Υποκείμενο του εγκλήματος στην παράγραφο 1 μπορεί να είναι μόνο ο διάδικος πολιτικής δίκης. Πολιτική δίκη είναι αυτή που αφορά την αρμοδιότητα των πολιτικών δικαστηρίων, ανεξαρτήτως αν είναι 24 Γι αυτό και ο Κωστάρας (ό.π., σελ. 29), σχολιάζοντας την άποψη του Δέδε, αναφέρει ότι ο Δέδες θεωρεί τα εγκλήματα περί την απονομή της δικαιοσύνης αφηρημένης διακινδύνευσης από την άποψη του απαιτούμενου βαθμού κινδύνου, συγκεκριμένης όμως διακινδύνευσης ως προς το υπό διακινδύνευση έννομο αγαθό.

22 αμφισβητούμενης ή εκούσιας δικαιοδοσίας, κατ αντιδικία ή όχι κ.λπ Η έννοια περιλαμβάνει κάθε διάδικο, πρόσθετο ή κύριο, ενάγοντα, εναγόμενο, εκκαλούντα, εφεσίβλητο, κυρίως παρεμβαίνοντα, και γενικά αυτόν που ζητά δικαστική προστασία και αυτόν κατά του οποίου αυτή ζητείται. Η ιδιότητα του διαδίκου μπορεί ασφαλώς να αποκτηθεί και από νομικό πρόσωπο. Στην περίπτωση αυτή, τον όρκο θα δώσει ο νόμιμος εκπρόσωπος του νομικού προσώπου, συνεπώς αυτός καθίσταται υποκείμενο του εγκλήματος της ψευδορκίας 26. Στην παράγραφο 2, υποκείμενο του εγκλήματος μπορεί να είναι μόνο μάρτυρας. Ως μάρτυρας νοείται εκείνος που έχει υποχρέωση καταθέσεως και κλητεύεται ως τέτοιος 27. Πρέπει δε να γίνει δεκτό ότι διαπράττει ψευδορκία και αυτός που, ενώ έχει δικαίωμα να αρνηθεί την μαρτυρία του, δεν το κάνει συνειδητά, διότι το γεγονός ότι δεν κάνει χρήση αυτού του δικαιώματός του δεν σημαίνει ότι δικαιούται να καταθέσει ψευδή. Δεν υπάρχει όμως αξιόποινο αν ο μάρτυρας δεν ενημερώθηκε για το δικαίωμά του αυτό. Το στοιχείο του όρκου Συστατικό στοιχείο της ψευδορκίας είναι η όρκιση του δράστη κατά τους τύπους της θρησκείας στην οποία ανήκει. Με τον όρκο αυτός που ορκίζεται συνήθως επικαλείται τον Θεό για να προσδώσει αξιοπιστία στην κατάθεσή του. Στην παράγραφο 3 του άρθρου 224 αναφέρεται ρητά ποιες καταστάσεις εξομοιώνονται με τον όρκο. Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι κληρικοί θεωρούνται όσοι έχουν χειροτονηθεί έγκυρα και φέρουν έναν από τους τρεις βαθμούς της ιεροσύνης (Διάκονοι-Ιεροδιάκονοι, Ιερείς-Ιερομόναχοι, Επίσκοποι-Αρχιερείς). Δεν εμπίπτουν στην έννοια 25 Κονταξής Αθ., ό.π., σελ Κωστάρας Α., ό.π., σελ Μαργαρίτης Λ., ό.π., σελ. 38

23 του κληρικού οι μοναχοί, οι οποίοι έχουν την ιδιότητα του απλού μέλους της Εκκλησίας και ορκίζονται όπως και κάθε άλλο λαϊκό μέλος αυτής. Αν κάποιος ουσιώδης τύπος του όρκου δεν τηρηθεί, τότε νομικά ο όρκος είναι ανύπαρκτος και άρα δεν μπορεί να γίνει λόγος για ψευδορκία, ενώ αν δεν τηρηθεί κάποιος επουσιώδης τύπος (π.χ. η μη ύψωση του χεριού), αυτό δεν επηρεάζει την αντικειμενική υπόσταση της ψευδορκίας, η οποία πληρούται κανονικά. Η λέξη «ορκίζομαι», η επίκληση του θείου ή της τιμής και της υπόληψής αυτού που ορκίζεται είναι ουσιώδεις, γιατί διαφορετικά δεν υπάρχει καν όρκος. Ουδεμία επίπτωση όμως έχει η μη τήρηση ορισμένων δικονομικών τύπων, όπως π.χ. η μη σύνταξη πρακτικού ορκοδοσίας, η παράλειψη ενημέρωσης για τις συνέπειες δόσεως του όρκου ή το γεγονός ότι η ένορκη κατάθεση δόθηκε χωρίς την σύμπραξη γραμματέα κ.λπ. 28. Σε καμία περίπτωση πάντως δεν μπορεί να καταφαθεί η τέλεση ψευδορκίας της παραγράφου 1 όταν ο ορκισθείς δεν έχει την ιδιότητα του διαδίκου, καθώς αυτή είναι στοιχείο της αντικειμενικής υπόστασης του εγκλήματος 29. Αν ο υπαίτιος έδωσε όρκο όχι κατά τους τύπους της θρησκείας του, αλλά κατά τους τύπους άλλου θρησκεύματος με εξαπάτηση του δικαστηρίου, γίνεται δεκτό ότι και πάλι υπάρχει ψευδορκία 30. Επιπλέον, ζήτημα έχει τεθεί κατά πόσο διαπράττει ψευδορκία όταν ο όρκος που δίνεται είναι άκυρος εν γένει ή επειδή δεν τηρήθηκαν οι σχετικές διατάξεις της δικονομίας για την έγκυρη δόση του. Κατά την μάλλον κρατούσα άποψη 31, δεν υπάρχει αξιόποινο, ενόψει πρώτον του απαγορευτικού χαρακτήρα των δικονομικών διατάξεων και δεύτερον 28 Κωστάρας Α., ό.π., σελ. 42, ΑΠ 141/2008, ΝΟΜΟΣ 29 ΑΠ 2218/2004, ΝοΒ53, σελ Κονταξής Αθ., ό.π., σελ Μαργαρίτης Λ., ό.π., σελ. 39

24 επειδή συνήθως σε τέτοια περίπτωση υπάρχει λόγος άρσης του καταλογισμού(ανηλικότητα ή έλλειψη συνείδησης των πραττομένων). Κατά την αντίθετη όμως άποψη 32, υφίσταται βασικά ψευδορκία, καθώς οι δικονομικές παρατυπίες δεν πρέπει κατά βάση να εμποδίζουν την εφαρμογή των διατάξεων για τις ψευδείς καταθέσεις, εκτός ίσως από την περίπτωση που κάποια παρατυπία επιφέρει ακυρότητα που εν τέλει οδηγεί σε αδυναμία λήψεως υπόψη του αποδεικτικού μέσου, καθόσον τότε δεν υπάρχει προσφορότητα προκλήσεως της διακινδύνευσης του εννόμου αγαθού. Στο σημείο αυτό πρέπει να τονιστεί ότι ο πολιτικώς ενάγων και οι άλλοι μάρτυρες που αναφέρονται στο άρθρο 221 ΚΠΔ δεν αποτελούν, κατά κανόνα, μάρτυρες με την έννοια της παραγράφου 2 του άρθρου 224, αφού εξετάζονται ανωμοτί. Εάν όμως, και παρά την απαγόρευση του νόμου, οι μάρτυρες αυτοί εξεταστούν ενόρκως και καταθέσουν ψευδώς, αποκτούν την ιδιότητα του μάρτυρα κατ άρθρο 224 παρ.2 και θα κριθούν με βάση την διάταξη αυτή, και όχι με βάση το άρθρο 225 παρ.1. Τέλος, ένα ερώτημα είναι κατά πόσο διαπράττει ψευδορκία ο διάδικος που ορκίζεται σχετικά με ένα θέμα, του οποίου όμως η απόδειξη δεν επιτρέπεται να γίνει με όρκο. Από την στιγμή που η όρκισή του αντίθετα με τον νόμο συνεπάγεται αδυναμία να ληφθεί υπόψη το συγκεκριμένο αποδεικτικό μέσο, δεν υφίσταται διακινδύνευση του εννόμου αγαθού μέσα από την συγκεκριμένη διαδικασία και άρα δεν τίθεται θέμα τιμώρησης ψευδορκίας. 32 Δέδες Χρ., Ποινικό Δίκαιο, Ειδικό Μέρος, Εγκλήματα περί την απονομήν της δικαιοσύνης, 1976, σελ. 4

25 Το ψευδές του όρκου Ο όρκος του δράστη πρέπει να είναι ψευδής. Το ψεύδος πρέπει να αναφέρεται σε γεγονός, κατά δε πάγια άποψη της νομολογίας, γεγονός θεωρείται κάθε συγκεκριμένο περιστατικό του εξωτερικού κόσμου, καθώς και κάθε συγκεκριμένη σχέση ή συμπεριφορά που αναφέρεται στο παρελθόν ή στο παρόν, υποπίπτει στις αισθήσεις και μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο αποδείξεως, και για το οποίο ο μάρτυρας έλαβε γνώση με τη αντίληψή του ή με οποιαδήποτε αίσθησή του ή πληροφορήθηκε από διηγήσεις τρίτων προσώπων 33. Οι προσωπικές κρίσεις, γνώμες ή πεποιθήσεις δεν μπορούν να θεμελιώσουν ψευδορκία, καθώς στερούνται αντικειμενικού περιεχομένου, εκτός αν είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένες με τα γεγονότα που κατατίθενται 34, γι αυτό και πρέπει σε κάθε περίπτωση να ερευνάται εάν ο καταθέτων διατυπώνει αμιγή προσωπική άποψη ή αξιολογική κρίση ή εάν μέσα σε αυτή ισχυρίζεται παράλληλα και ορισμένο γεγονός. Κι αυτό γιατί κανείς δεν μπορεί να διαγνώσει και να επαληθεύσει με ασφάλεια την ακριβή εικόνα ενός εσωτερικού συμβάντος, το οποίο, ενόσω παραμένει τέτοιο και δεν αποτυπώνεται στην εμπειρική πραγματικότητα, δεν φαίνεται να ενδιαφέρει τρίτους και πολύ περισσότερο το ποινικό δίκαιο, το οποίο τιμωρεί πράξεις και όχι υποκειμενικές διαθέσεις 35. Επίσης, αντικείμενο κατάθεσης δεν μπορεί να θεωρηθεί ο νομικός χαρακτηρισμός των πραγματικών περιστατικών, με εξαίρεση την περίπτωση όπου αυτός αποτελεί γενικά γνωστή έννοια 36, όπως για παράδειγμα οι έννοιες πώληση, αγορά, εντολή, δάνειο κ.λπ. Για τον λόγο αυτό, κατάθεση που αναφέρεται σε αμφισβητούμενες νομικές έννοιες (π.χ. διαφωνία 33 ΣυμβΠλημΣερ 114/2003, ΠραξΛογ2003, σελ Παπαδαμάκης Α., Τα περιουσιακά εγκλήματα, 2000, σελ. 95, Κάκκαλης Π.-Κουράκης Ν.- Μαγγανάς Αν.-Φαρσεδάκης Ιακ., Ποινικός Κώδικας-Σχόλια-Νομολογία, τ. Β, 1995, σελ. 1122, ΑΠ 369/2005, ΝοΒ53, σελ. 1488, ΣυμβΠλημΘεσ 1446/2003, ΠΔικ2003, σελ.1061, ΑΠ 725/2002, ΠΔικ2002, σελ. 1096, ΑΠ 1439/2001, ΠΔικ2002, σελ. 106, ΑΠ 1907/2001, ΠΔικ2002, σελ Παπαδαμάκης Α., ό.π., σελ ΣυμβΕφΑθ 2738/1994, Υπερ1996, σελ. 299, ΑΠ 227/1992, Υπερ1992, σελ. 834

26 αντιδίκων ως προς το αν η συναφθείσα σύμβαση είναι μισθώσεως ή έργου) δεν πρέπει να θεωρείται αξιόποινη 37. Ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα που τέθηκαν είναι αυτό σχετικά με τον εννοιολογικό προσδιορισμό του ψέματος. Έχουν διατυπωθεί δύο βασικές κατευθύνσεις: Η αντικειμενική και η υποκειμενική κατεύθυνση 38. Κατά την υποκειμενική κατεύθυνση, το κύριο χαρακτηριστικό γνώρισμα του ψευδούς της καταθέσεως βρίσκεται στην διάσταση ανάμεσα στην κατάθεση και στην γνώση, στην διάσταση δηλαδή που υπάρχει ανάμεσα σε αυτά που καταθέτει κάποιος και σε αυτά που γνωρίζει ότι συνέβησαν. Κατ αυτήν την άποψη, παραμερίζεται το στοιχείο της πραγματικότητας, το τι δηλαδή πραγματικά συνέβη, που μπορεί να είναι διαφορετικό από εκείνο που ο καταθέτων γνωρίζει. Άρα, σύμφωνα με την κατεύθυνση αυτή, ο καταθέτων δεν έχει υποχρέωση να καταθέσει την «απόλυτη» αλήθεια, την οποία δεν γνωρίζει και που άλλωστε είναι ανέφικτη στον άνθρωπο, αλλά την πραγματικότητα που ο ίδιος αντελήφθη. Η θεωρία αυτή τροφοδοτείται από την σκέψη ότι συμπροστατευόμενο έννομο αγαθό στα εν λόγω εγκλήματα είναι το καθήκον αληθείας, και άρα εφόσον ο καταθέτων πρέπει να καταθέσει την αλήθεια, οφείλει να καταθέσει ό,τι ακριβώς γνωρίζει γι αυτή. Κατά την αντικειμενική κατεύθυνση, το κύριο χαρακτηριστικό γνώρισμα έγκειται στην διάσταση ανάμεσα στην κατάθεση και στην πραγματικότητα, δηλαδή στην διάσταση ανάμεσα σε αυτά που κατατίθενται και σε αυτά που έγιναν πραγματικά. Παραγνωρίζεται έτσι το στοιχείο της γνώσης, δηλαδή το τι γνωρίζει ότι έγινε αυτός που καταθέτει. Έτσι, π.χ. αν 37 Κωστάρας Α., ό.π., σελ Για τις παρακάτω απόψεις βλ. Κωστάρα Α., ό.π., σελ , με αναλυτικές εκεί παραπομπές σε ιταλική και γερμανική θεωρία και νομολογία, καθώς και Μαργαρίτη Λ., ό.π., σελ

27 κάποιος καταθέσει τα αντίθετα από όσα γνωρίζει, τα οποία όμως τυχαίνει να συμπίπτουν με αυτά που έγιναν πραγματικά, τότε είναι αξιόποινος σύμφωνα με την υποκειμενική άποψη, όχι όμως με την αντικειμενική. Η άποψη αυτή στηρίζεται στην σκέψη ότι η απονομή της δικαιοσύνης ως έννομο αγαθό μπορεί να διακινδυνεύσει μόνο από μία αντίθετη προς την πραγματικότητα κατάθεση. Ένας συγκερασμός των παραπάνω θεωριών επιχειρήθηκε με την βελτιωμένη αντικειμενική ή μικτή θεωρία. Η συγκεκριμένη κατεύθυνση λαμβάνει υπόψη την αντικειμενική πραγματικότητα, απαιτεί όμως και την γνώση του καταθέτοντος γι αυτή. Την παραπάνω θεωρία υποστηρίζει σθεναρά η ελληνική νομολογία, η οποία θεωρεί ότι τα περιστατικά που κατατίθενται είναι αντικειμενικά ψευδή (ανεξάρτητα αν προήλθε ή μπορούσε να προέλθει βλάβη ή ωφέλεια από την ψευδορκία) όταν είναι αντίθετα προς την αντικειμενική πραγματικότητα, αλλά και προς εκείνα που αντιλήφθηκε ή πληροφορήθηκε εκείνος που τα καταθέτει, ακόμα κι αν αυτά περιήλθαν σε γνώση του από διηγήσεις τρίτων προσώπων και ως εκ τούτου τα γνώριζε 39. Για την πληρότητα δε της αιτιολογίας της καταδικαστικής απόφασης πρέπει να αναφέρονται σ αυτήν όχι μόνο τα ψευδή γεγονότα που κατατέθηκαν, αλλά και τα αληθινά που ο κατηγορούμενος γνώριζε, διαφορετικά υφίσταται λόγος αναίρεσης αυτής για έλλειψη ειδικής και εμπεριστατωμένης αιτιολογίας κατ άρθρο 510 παρ. 1Δ ΚΠΔ 40. Είτε θεωρήσουμε ότι το υπόμνημα είναι το έννομο αγαθό που σκοπεύεται να προστατευθεί με αυτές τις διατάξεις, και αυτού η γνησιότητα πρέπει 39 ΑΠ 141/2008, ΠΔικ2008, σελ. 949, ΔιατΕισΠλημΣύρου 80/2007, ΠΔικ2008, σελ. 43, ΣυμβΠλημΘεσ 1446/2003, ΠΔικ2003, σελ. 1061, ΑΠ 1026/1998, ΠΔικ1998, σελ ΑΠ 1940/2007, ΠΔικ2008, σελ. 662, ΑΠ 1216/2002, ΠΔικ2002, σελ.1340, ΑΠ 855/2000, ΠΔικ2000, σελ. 1165

28 να κατοχυρωθεί, είτε θεωρήσουμε ότι αυτό είναι η ορθή απονομή της δικαιοσύνης, θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να κλίνουμε υπέρ της αντικειμενικής θεωρίας. Γιατί η προστασία του εννόμου αγαθού θα πραγματοποιηθεί μόνο με την ανεύρεση της αντικειμενικής αλήθειας, και όχι με την διαπίστωση των πεποιθήσεων και των παραστάσεων του προσώπου που καταθέτει σχετικά με αυτή. Επιπλέον, διότι η γνησιότητα του υπομνήματος (ή η ορθή απονομή της δικαιοσύνης) θα τεθεί σε κίνδυνο μόνο εάν όσα κατατίθενται είναι αντίθετα προς την πραγματικότητα, και όχι προς τις υποκειμενικές πεποιθήσεις και γνώμες ή παραστάσεις του διαδίκου ή του μάρτυρα. Άλλωστε, αντικείμενο εξετάσεως είναι ορισμένο πραγματικό περιστατικό, και όχι οι προσωπικές πεποιθήσεις του καταθέτοντος γι αυτό 41. Για τον παραπάνω λόγο, θα πρέπει να απορριφθεί και η μικτή θεωρία, στο μέτρο που αποδέχεται ως συγκαθοριστικό στοιχείο του αδίκου και την γνώση του καταθέτοντος. Εξάλλου, η αντικειμενική θεωρία δεν πάσχει από έλλειψη ρεαλισμού, καθώς η πραγματικότητα στην οποία αναφέρεται δεν είναι η «απόλυτη», αλλά η εμπειρική, αυτή που είναι δηλαδή προσιτή στις αισθήσεις. Επίσης, δεν αγνοεί την υποκειμενική γνώση του καταθέτοντος, απλώς την εκτιμά σε άλλο επίπεδο(αυτό της υποκειμενικής υπόστασης)- κι αυτό γιατί ο δράστης μπορεί να δώσει μία αντικειμενικά ψευδή κατάθεση, αν όμως δεν έχει τον απαιτούμενο δόλο για την πράξη του, όπως όταν αυτό που καταθέτει το γνωρίζει ως αληθές, δεν θα τιμωρηθεί τελικά. 41 Μαργαρίτης Λ., ό.π., σελ , Κωστάρας Α., ό.π., σελ. 48

29 Οποιοδήποτε γεγονός ή μόνο τα ουσιώδη; Ένα θέμα για το οποίο επικράτησε διχογνωμία είναι το αν αρκεί η κατάθεση οποιουδήποτε ψευδούς γεγονότος για να στοιχειοθετήσει ψευδορκία, ή αν χρειάζεται η ψευδής κατάθεση να αφορά γεγονότα ουσιώδη, που μπορούν στην συγκεκριμένη περίπτωση να προκαλέσουν έννομες συνέπειες. Η νομολογία σήμερα δέχεται ότι η ψευδορκία πρέπει να αφορά την κατάθεση αντικειμενικά ψευδών περιστατικών ή την απόκρυψη ή την άρνηση κατάθεσης αληθινών, τα περιστατικά δε αυτά, ανεξάρτητα αν είναι ουσιώδη ή επουσιώδη, πρέπει να σχετίζονται ουσιαστικά ή διαδικαστικά με την υπόθεση και να αναφέρονται, προκειμένου για πολιτική δίκη, στο αποδεικτέο θέμα (δηλαδή, τα πραγματικά γεγονότα που έχουν ουσιώδη επιρροή στην έκβαση της δίκης, τα έθιμα, τα συναλλακτικά ήθη, το δίκαιο αλλοδαπής πολιτείας και τα πραγματικά γεγονότα που σχετίζονται με την αξιοπιστία αυτού που καταθέτει 42 ), προκειμένου δε για ποινική δίκη, στα στοιχεία του διωκόμενου εγκλήματος, στην ενοχή ή την αθωότητα του κατηγορουμένου, σ εκείνα που αναφέρονται στον προσδιορισμό της προσωπικότητας ή της διαγωγής του κατηγορουμένου, εφόσον ασκούν επιρροή στην κρίση του δικαστηρίου και στην επιμέτρηση της ποινής, καθώς και οι προσωπικές κρίσεις του μάρτυρα εφόσον είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένες με τα κατατιθέμενα γεγονότα και τα αναγόμενα στο αξιόπιστο των μαρτύρων και την αξία των λοιπών αποδείξεων, ή σε κάθε περίπτωση στα άλλα πραγματικά περιστατικά που συνδέονται αναπόσπαστα με εκείνα Μαργαρίτης Λ., ό.π., σελ Μαργαρίτης Λ., ό.π, σελ. 50, ΟλΣυμβΑΠ 9/2001,ΠΔικ2001,σελ. 711, ΣυμβΕφΠειρ 279/2003, ΠΔικ2003, σελ με παρατ. Νικ. Πατεράκη, ΑΠ 725/2002, ΠΔικ2002, σελ. 1096, παρατ. Χ. Παπαχαραλάμπους σε ΑΠ 218/2002, ΠοινΛογ2002, σελ.493, ΑΠ 1165/2000, ΠΔικ2001, σελ. 103, ΣυμβΠλημΑγριν 169/1999, Υπερ2000, σελ. 334 με παρατηρήσεις Μ.Καϊάφα-Γκμπάντι, ΑΠ 1026/1998, ΠΔικ1998, σελ. 1059, ΣυμβΑΠ 943/1998, ΠΔικ1998, σελ. 957

30 Κατά τον Μαργαρίτη 44, σίγουρο είναι ότι από το περιεχόμενο της συγκεκριμένης καταθέσεως αξιόποινο είναι το τμήμα αυτής το οποίο αποτελεί αφηρημένη δυνατότητα κινδύνου για το έννομο αγαθό(του υπομνήματος κατ αυτόν), και αυτό είναι ένα άγραφο στοιχείο της αντικειμενικής υπόστασης της ψευδορκίας, χωρίς να είναι απαραίτητο να επηρεάστηκε τελικά το δικαστήριο από την ψευδή κατάθεση. Απαραίτητο είναι μόνο να υπήρξε αυτή ψευδής και να αναφερόταν σε ουσιώδη για την υπόθεση στοιχεία. Η κατάθεση δεν χρειάζεται να είναι η καθοριστική, πρέπει όμως να είναι ουσιώδης για την υπόθεση έτσι ώστε να μπορεί γενικά, δηλαδή ανεξάρτητα από το υπόλοιπο συγκεκριμένο αποδεικτικό υλικό, να επηρεάσει την κρίση του οργάνου που θα την λάβει υπόψην, και έτσι να μπορούμε να πούμε ότι προπαρασκευάζει τουλάχιστον έναν κίνδυνο γι αυτήν. Το καθοριστικό είναι και ουσιώδες, το ουσιώδες όμως δεν είναι πάντα και το καθοριστικό 45. Αντίθετα λοιπόν, το επουσιώδες τμήμα της κατάθεσης που δεν μπορεί να αποτελέσει τέτοιον κίνδυνο για το έννομο αγαθό δεν μπορεί να είναι αξιόποινο 46. Αντίθετη άποψη υποστηρίζει ο Κωστάρας 47,ο οποίος συμφωνεί με την άποψη της νομολογίας, που, όπως προαναφέρθηκε, δεν θεωρεί βασικό στοιχείο το ουσιώδες ή επουσιώδες των κατατιθέμενων γεγονότων, αλλά κατά πόσο αυτά βρίσκονται εντός του αποδεικτέου θέματος ή σχετίζονται με άλλα, αναπόσπαστα συνδεόμενα με αυτά, περιστατικά. Το βασικό του επιχείρημα είναι η δυσχέρεια της διάκρισης των στοιχείων της υποθέσεως σε ουσιώδη και επουσιώδη, θεωρώντας δύσκολη την αναζήτηση και εύρεση του κριτηρίου με βάση το οποίο θα γίνει η διάκριση αυτή. Εάν ως κριτήριο χρησιμοποιηθεί η πεποίθηση του 44 Μαργαρίτης Λ., ό.π., σελ Παρατ. Χ. Παπαχαραλάμπους σε ΑΠ 218/2002, ΠοινΛογ2002, σελ. 493, παρατ. Μ.Καϊάφα- Γκμπάντι σε ΣυμβΠλημΑγριν 169/1999,Υπερ2000, σελ Μαργαρίτης Λ., ό.π., σελ Κωστάρας Α., ό.π., σελ

31 μάρτυρα, θα καταλήξει κάποιος να θεωρηθεί ότι η πεποίθηση αυτή αποτελεί καθοριστικό στοιχείο της δικανικής πεποιθήσεως, καθώς η τελευταία θα πρέπει να λάβει υπόψη μόνο ό,τι ο μάρτυρας θεωρεί ουσιώδες για την συγκεκριμένη υπόθεση. Εάν δε χρησιμοποιήσουμε ως κριτήριο την πεποίθηση του δικαστή, αμφισβήτηση τίθεται τίνος χρόνου η πεποίθηση θα χρησιμοποιηθεί, της καταθέσεως ή της τελικής απόφασης. Αν χρησιμοποιηθεί η πεποίθηση του δικαστή κατά τον χρόνο της καταθέσεως, τότε η διάκριση των αποδεικτικών στοιχείων θα οδηγούσε, κατά τον εν λόγω συγγραφέα, σε ανεπίτρεπτη προαξιολόγηση, σε αυτή τη φάση, του αποδεικτικού υλικού. Αν αντίθετα κρίσιμος χρόνος ήταν αυτός της τελικής απόφασης, τότε θα έπρεπε να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι ανάλογα με το τι έλαβε ή όχι υπόψη του το δικαστήριο, αυτό και είναι ουσιώδες ή, αντίστοιχα, επουσιώδες. Εν τέλει, σημασία δεν έχει εάν το ψεύδος είναι ουσιώδες ή επουσιώδες, αλλά εάν βρίσκεται ή όχι σε σχέση με το αντικείμενο της αποδείξεως 48. Σύμφωνος με την άποψη αυτή είναι και ο Κατσαντώνης 49, ο οποίος θεωρεί ότι κανένα ρόλο δεν παίζει για την πλήρωση της αντικειμενικής υπόστασης του εγκλήματος η διάκριση των κατατιθέμενων γεγονότων σε ουσιώδη και επουσιώδη, δίνοντας βαρύτητα στο κατά πόσο το κατατιθέμενο ψευδές γεγονός καλύπτεται από το καθήκον αληθείας του καταθέτοντος και βρίσκεται εντός του θέματος της αποδείξεως. 48 Χρησιμοποιεί δε ο συγγραφέας αυτός το παράδειγμα του Μαργαρίτη (Μαργαρίτης Λ., ό.π., σελ. 47), κατά το οποίο ένας μάρτυρας, καθώς ερωτάται από το δικαστήριο για τις συνθήκες τελέσεως ορισμένου αυτοκινητιστικού ατυχήματος, από πού ερχόταν την στιγμή εκείνη, απαντά ψευδώς, για να μην τον ακούσει η παρούσα στο ακροατήριο σύζυγός του, ότι γυρνούσε από τον κινηματογράφο, ενώ στην πραγματικότητα ερχόταν από το σπίτι της ερωμένης του. Ο Μαργαρίτης θεωρεί ότι ο εν λόγω μάρτυρας δεν διαπράττει ψευδορκία γιατί το ψευδές αυτό γεγονός είναι επουσιώδες. Ο Κωστάρας θεωρεί ασφαλώς ότι δεν διαπράττεται ψευδορκία, όχι όμως λόγω του επουσιώδους του γεγονότος, αλλά επειδή αυτό βρίσκεται εκτός του αποδεικτέου θέματος. 49 Κατσαντώνης Αλ., ό.π., σελ. 247

32 Αρχή αρμόδια για ένορκη εξέταση Στοιχείο της αντικειμενικής υπόστασης της παραγράφου 2 του άρθρου 224 Π.Κ. είναι η αρμοδιότητα της αρχής για διενέργεια ένορκης εξέτασης 50. Συνεπώς, η ένορκη εξέταση πρέπει καταρχήν να γίνεται ενώπιον οργάνου το οποίο μπορεί να χαρακτηριστεί ως αρχή, και αυτό συμβαίνει όταν το όργανο, με σημείο αναφοράς το Σύνταγμα και τους νόμους, έχει ιδιαίτερη δικαιοδοσία που ασκείται με διατακτική εξουσία, και ενώπιον της οποίας είναι δυνατόν να γίνει ένορκη κατάθεση, η οποία μπορεί στην συνέχεια να ληφθεί υπόψη ως έγκυρο αποδεικτικό μέσο από την αρχή που είναι αρμόδια για την διάγνωση της διαφοράς (χωρίς να είναι απαραίτητο να ελήφθη πράγματι υπόψη, αρκεί η δυνατότητα αυτή, και η μέσω αυτής διακινδύνευση του εννόμου αγαθού). Τέτοια αρχή είναι όχι μόνο η δικαστική, αλλά και οποιαδήποτε άλλη (τελωνειακή, εφοριακή, ταμιακή), αρκεί να υπάρχει σχετική ρητά προβλεπόμενη αρμοδιότητα λήψεως όρκου 51. Θεωρήθηκαν κατά καιρούς δε αρχή ο Εισαγγελέας Πλημμελειοδικών, ο Ειρηνοδίκης 52, ο Πταισματοδίκης 53, και ο Συμβολαιογράφος 54, με την προϋπόθεση ότι υπάρχει ειδική πρόβλεψη τόσο για την ενώπιόν του κατάθεση όσο και για την δυνατότητα χρήσεως αυτής ως αποδεικτικού μέσου 55. Αντίθετα, δεν θεωρήθηκε αρχή η Επιτροπή Φιλάθλου ιδιότητας 56. Αρμόδια αρχή είναι 50 Κατά την κρατούσα σε θεωρία και νομολογία άποψη αποτελεί αξιολογικό στοιχείο της αντικειμενικής υπόστασης του εγκλήματος, βλ. Μαργαρίτης Λ., ό.π., σελ. 58, Κωστάρας Α., ό.π., σελ. 76 με εκεί παραπομπές. 51 Κωστάρας Α., ό.π., σελ ΑΠ 180/2007, ΝΟΜΟΣ, ΑΠ 583/2007, ΝΟΜΟΣ 53 ΑΠ 141/2008, ΝΟΜΟΣ, ΑΠ 712/2006, ΝΟΜΟΣ, ΑΠ 612/2006, ΝΟΜΟΣ 54 ΠλημμΛευκ 22/2005, ΝΟΜΟΣ, ΠλημμΠειρ 1234/2005, ΠΔικ2006, σελ. 723, ΠλημμΛευκ 168/2005, ΝΟΜΟΣ 55 Επιφύλαξη πρέπει να διατυπωθεί ως προς τους Ειρηνοδίκες και τους Συμβολαιογράφους, οι οποίοι δεν διενεργούν ένορκη εξέταση, όπως απαιτεί το άρθρο 224, αλλά απλώς καταγράφουν, ως περιεχόμενο της ένορκης βεβαίωσης, αυτά που τους λέει ο καταθέτων. Στην περίπτωση μάλιστα των Ειρηνοδικών, όχι μόνο δεν διενεργείται εξέταση, αλλά πολλές φορές ο καταθέτων προσκομίζει έτοιμη την ένορκη βεβαίωσή του, με συμπληρωμένο έντυπο με τα στοιχεία του και με το περιεχόμενο αυτής, και ο αρμόδιος υπάλληλος απλώς φροντίζει για την όρκιση του καταθέτοντος, την πρωτοκόλληση και σφράγιση αυτής. 56 Μαργαρίτης Λ., ό.π., σελ , αντίθετα Κωστάρας Α., ό.π., σελ. 73