Νανοϋλικά και νανοτεχνολογία/

Transcript

1 Νανοϋλικά και νανοτεχνολογία Κώστας Γαλιώτης, καθηγητής Τμήμα Χημικών Μηχανικών 1

2 Ορισμοί (1/2) Τα σύνθετα υλικά είναι στην πλειοψηφία τους δομικά υλικά που προκύπτουν από τον συνδυασμό δύο ή περισσοτέρων υλικών με ιδιότητες ανώτερες από τις ιδιότητες των επί μέρους συνιστωσών τους. Τα επί μέρους υλικά αναμειγνύονται σε μακροσκοπικό επίπεδο και δεν είναι διαλυτά το ένα στο άλλο. Συνήθως η μία από τις συνιστώσες φάσεις ονομάζεται φάση ενίσχυσης διότι είναι εκείνη που δύναται να φέρει τα εξασκούμενα φορτία. Η άλλη φάση που παίζει το ρόλο του μέσου μεταφοράς ονομάζεται μήτρα. Ένας τέτοιος ορισμός περιλαμβάνει ένα τεράστιο φάσμα υλικών πολλά εκ των οποίων συναντώνται καθημερινώς μπροστά μας, π.χ. το σκυρόδεμα, ή αποτελούν μέρος του σώματος μας όπως οι μυϊκοί ιστοί. Παραδείγματος χάριν οι μυϊκοί ιστοί αποτελούνται από ίνες κολλαγόνου εμβαπτισμένες σε μία εύκαμπτη μήτρα. Συμπερασματικά τα σύνθετα υλικά ορίζονται ως δύο ή περισσότερα φυσικώς ευδιάκριτα μηχανικώς διαχωριζόμενα υλικά και η παρασκευή τους βασίζεται στη φυσική ανάμειξη διακεκριμένων υλικών, έτσι ώστε η κατανομή των επιμέρους φάσεων να είναι ελεγχόμενη προς επίτευξη βέλτιστων ιδιοτήτων. 2

3 Ορισμοί (1/2) Τα περισσότερα σύνθετα υλικά έχουν δημιουργηθεί για να βελτιωθούν οι συνδυασμοί των μηχανικών χαρακτηριστικών των υλικών όπως η δυσκαμψία, η δυσθραυστότητα αλλά και η αντοχή σε υψηλές θερμοκρασίες αλλά και σε θερμοκρασίες περιβάλλοντος Ένα απλός τρόπος για την ταξινόμηση των συνθέτων υλικών αποτελείται από τρείς κατηγορίες: ενίσχυση κόκκων, ενίσχυση ινών και δομικά σύνθετα υλικά. Επίσης, δύο τουλάχιστον υποκατηγορίες υπάρχουν για το καθένα από αυτά. Η διασπαρμένη φάση (ενίσχυσης) για τα κοκκώδη σύνθετα υλικά είναι η ίδια σε όλους τους άξονες (με άλλα λόγια, οι διαστάσεις των κόκκων είναι περίπου η ίδια για όλες τις διευθύνσεις). Για τα ινώδη σύνθετα υλικά, η διασπαρμένη φάση έχει τη γεωμετρία της ίνας (με άλλα λόγια, ο λόγος μήκους της ίνας προς τη διάμετρο της είναι μεγάλος). 3

4 Νανοσύνθετα Υλικά Τα νανοσύνθετα υλικά είναι μια κατηγορία συνθέτων υλικών στα οποία ένα ή περισσότερα εγκλείσματα έχουν διαστάσεις στη νανοκλίματα (0-D, 1-D, and 2-D). Οι περιβάλλουσες μήτρες και σε αυτή την περίπτωση είναι πολυμερικές, κεραμικές ή μεταλλικές. Η βασική ιδέα είναι να δημιουργηθούν επιπλέον πλεονεκτήματα με την εισαγωγή της δεύτερης φάσης στη νανοκλίματα όπως νέες ιδιότητες οι οποίες ικανοποιούν τις ανάγκες κάποιων εφαρμογών. Γενικά οι ιδιότητες του τελικού προϊόντος βασίζονται σε μια σειρά παραμέτρους όπως ο βαθμός διασποράς των εγκλεισμάτων, το μέγεθος τους, το σχήμα (γεωμετρία) τους, ο προσανατολισμός τους και η αλληλεπίδραση με το μητρικό υλικό. 4

5 Νανοτεχνολογία του ~1600 μχ 5

6 Ταξινόμηση Νανοσύνθετων Νανοσύνθετα Κεραμικής Μήτρας Αύξηση αντοχής, σκληρότητας και αντίσταση στην εκτριβή (εξάρτηση από μέγεθος εγκλείσματος) Ενίσχυση ολκιμότητας, δυσθραυστότητας, υπερ-πλαστικότητας (εξάρτηση από τη νανο-φάση) Αλλαγή στην ηλεκτρική αγωγιμότητα και μαγνητικές ιδιότητες λόγω της αύξησης της αταξίας στη διεπιφάνεια Νανοσύνθετα Μεταλλικής Μήτρας Αύξηση αντοχής, σκληρότητας και υπερ-πλαστικότητας Μείωση σημείου τήξης Αύξηση ηλεκτρικής ειδικής αντίστασης λόγω αύξησης της αταξίας στη διεπιφάνεια Βελτίωση των μαγνητικών ιδιοτήτων όπως απομαγνητισμός, υπερπαραμαγνητισμός, όριο μαγνητισμού Νανοσύνθετα Πολυμερικής Μήτρας Αύξηση ηλεκτρικών, οπτικών, μαγνητικών και καταλυτικών ιδιοτήτων που προέρχονται από το έγκλεισμα Βελτίωση της θερμικής και μηχανικής σταθερότητας που προέρχονται από τη πολυμερική μήτρα 6

7 Νανο-Εγκλείσματα Nanoparticules Carbon Nanotubes (CNTs) Colloidal silica Nanoclays Other inorganic nanoparticles: ZnO,TiO 2 Single Wall CNT MultiWall CNT ASP: Average Seling Price 18 $/Kg 6$/Kg 50$/Kg $/Kg 300 $/Kg Graphene Powders $/Kg CVD 100 $/in 2 7

8 Επίδραση της Γεωμετρίας Σημαντικό: ο λόγος επιφάνειας ως προς τον όγκο του ενισχυτικού μέσου. Όσο μεγαλύτερος είναι ο λόγος S/V τόσο μεγαλύτερη θα είναι η διεπιφάνεια του νανοσυνθέτου και άρα η επίδραση στη περιβάλλουσα μήτρα για μικρές ποσότητες νανο-εγκλεισμάτων. 8

9 Λόγος Επιφάνειας ως προς τον Όγκο Surface to Volume Atomic Ratio (%) Si Cube with (100)-Directed Faces 5x x x x x10 10 Total No. of Atoms Si Cube Volume Surface- to- Volume Atomic Ratio (1 mm) % (100 nm) % (10 nm) 3 8.1% (5 nm) 3 16% (2 nm) 3 41% Cube Side, (nm) (1 nm) 3 82% Επιφανειακές και διεπιφανειακές ιδιότητες (π.χ. πρόσφυση και δυνάμεις τριβής) αποκτούν κρίσιμη σημασία όσο τα εγκλείσματα γίνονται μικρότερα. Υλικά με μεγάλο εμβαδόν επιφάνειας έχουν εφαρμογές σε: αποθήκευση ενέργειας, κατάλυση, στοιχεία μπαταρίας / πυκνωτή, διαχωρισμός και φιλτράρισμα αερίων, βιοχημικούς διαχωρισμούς, κ.λπ. 9

10 Τύποι Νανοϋλικών Τα υλικά που χρησιμοποιούνται για μήτρες είναι συνήθως το καουτσούκ, τα τεχνικά πολυμερή (εποξειδικές ρητίνες, πολυεστέρες), οι πολυολεφίνες κλπ. Μικρές ποσότητες νανο-εγκλεισμάτων (τυπικά <5% κ.β.) χρησιμοποιούνται για τη βελτίωση των θερμικών ή μηχανικών ιδιοτήτων των ως άνω μητρών. Οι πιο κοινοί τρόποι για την παραγωγή νανοσύνθετων είναι ο επιτόπουπολυμερισμός και η ανάμιξη τήγματος/ ανατοκισμού Τρεις τύποι νανοϋλικών συνήθως αναμιγνύονται στη φάση τήγματος με τα πλαστικά: νανο-σωλήνες, νανο-πηλοί, και άλλα νανο-σωματίδια (SiO2, ZrO2, Ag). 10

11 Τύποι Νανοϋλικών Είδος Μήτρας Κεραμική Μεταλλική Πολυμερική Υλικό Πλήρωσης Si 3 N 4 /SiC MoSi 2 /ZrO 2 B 4 C/TiB 2 Al 2 O 3 /SiC MgO/SiC Al 2 O 3 / ZrO 2 Ag/Au Cu/Nb Al/SiC Cu/ Al 2 O 3 Al/CNT Nylon-6/Layered-silicates Polylactide/Layeredsilicates Epoxy/CNT Polyester/TiO2 Epoxy/SiC 11

12 Ιδιότητες Νανοσύνθετων Επισκόπηση Λόγω της μεγάλης τιμής του λόγου διεπιφανείας-ως-προς-τον-όγκο του εγκλείσματος (σε αντίθεση με τα συμβατικά σύνθετα υλικά) μικρές ποσότητες εγκλεισμάτων (είτε σε ποσοστά βάρους ή όγκου) είναι αρκετές να επιφέρουν αλλαγές στις ιδιότητες του συνθέτου. Ανάλογα με τον τύπο του εγκλείσματος οι ηλεκτρικές, θερμικές, οπτικές και μηχανικές ιδιότητες του συνθέτου επηρεάζονται. Όσον αφορά τις μηχανικές ιδιότητες, οι αλλαγές στο μέτρο ελαστικότητας και στην αντοχή εξαρτάται από το βαθμό αλληλεπίδρασης μεταξύ του εγκλείσματος και της μήτρας. 12

13 Ηλεκτρικές Ιδιότητες Επισκόπηση Η ηλεκτρική αγωγιμότητα πολυμερών συνθέτων αυξάνεται με τη προσθήκη νανοσωματιδίων. Ο λόγος είναι ότι όσο μικρότερα είναι τα εγκλείσματα τόσο μικρότερη η απόσταση μεταξύ αυτών και έτσι τα ηλεκτρόνια μπορούν να μεταπηδούν από το ένα στο άλλο και έτσι να αυξάνεται η ηλεκτρική αγωγιμότητα του συνθέτου. Ένα άλλο φαινόμενο που παρατηρείται είναι το κρίσιμο σημείο διήθησης φορτίων επιτυγχάνεται σε πολύ μικρά επίπεδα ογκομετρικού κλάσματος της ενισχυτικής φάσης. 13

14 Οπτικές Ιδιότητες Επισκόπηση Υπάρχει ένα μεγάλο ενδιαφέρον για την ανάπτυξη διαφανών νανοσύνθετων με βελτιωμένες μηχανικές και ηλεκτρικές ιδιότητες Για να επιτευχθεί διαφάνεια, η σκέδαση πρέπει να ελαχιστοποιηθεί, πράγμα που σημαίνει ότι τα νανοσωματίδια θα πρέπει να είναι όσο μικρά όσο είναι δυνατόν, ενώ ο δείκτης διάθλασης θα πρέπει να έχει παραπλήσια τιμή με αυτόν της μήτρας. Άριστη χρήση των νανοσωματιδίων σε πολυμερικά νανοσύνθετα επιτυγχάνεται με τον έλεγχο του δείκτη διάθλασης, μέσω του ελέγχου του ογκομετρικού κλάσματος των νανοσωματιδίων. Επιπλέον, χρησιμοποιώντας οπτικώς ενεργά νανοσωματίδια και αλλάζοντας το μέγεθος των σωματιδίων, την κατανομή και το σχήμα τους, το χρώμα των νανοσύνθετων μπορεί να ρυθμιστεί. Αυτή η συμπεριφορά έχει δειχθεί σε πολυμερές φιλμ πολυαιθυλένιου ενισχυμένου με νανοσωματίδια από ασήμι. Παράδειγμα ελέγχου οπτικής διαπερατότητας: 14

15 Τύποι Εγκλεισμάτων Γραφιτικών Υλικών 15

16 1-D Νανοϋλικά Ενίσχυσης (1/9) Η χρήση των CNTs σε σύνθετα υλικά έχει προκαλέσει μεγάλο ενδιαφέρον λόγω των εξαιρετικών φυσικο-μηχανικών τους ιδιοτήτων. Μια σειρά κρίσιμοι παράγοντες πρέπει να αντιμετωπιστούν: (1) η ομοιόμορφη διασπορά των νανοσωλήνων άνθρακα εντός της πολυμερούς μήτρας, (2) η ευθυγράμμιση των CNTs στο νανοσύνθετο, (3) η καλή διεπιφανειακή σύνδεση μεταξύ των νανοσωλήνων και της μήτρας του πολυμερούς. 16

17 1-D Νανοϋλικά Ενίσχυσης (2/9) 17

18 1-D Νανοϋλικά Ενίσχυσης (3/9) μηχανικές ιδιότητες νανοσωλήνων Material Young's modulus Elongation at break Tensile strength (GPa) (TPa) (%) SWNT ~1 (from 1 to 5) Armchair SWNT Zigzag SWNT Chiral SWNT 0.92 MWNT Stainless steel Kevlar 29& ~2-4 18

19 1-D Νανοϋλικά Ενίσχυσης (4/9) ομοιόμορφη διασπορά Οι CNTs εμφανίζουν λείες επιφάνειες και εγγενείς αλληλεπιδράσεις Van der Waals οι οποίες διευκολύνουν την ομαδοποίηση/ συσσωμάτωση τους όταν το υλικό είναι διεσπαρμένο σε μια μήτρα πολυμερούς. Αν συμβεί συσσωμάτωση, οι CNTs είναι περισσότερο προσκολλημένοι μεταξύ τους και λιγότερο προσκολλημένοι στη μήτρα οπότε κάτω από την επίδραση ενός εξωτερικού μηχανικού φορτίου θα γλιστρήσει ό ένας με τον άλλο. Αυτό έχει δραματικές συνέπειες για τις μηχανικές ιδιότητες του συνθέτου. Διεσπαρμένοι και συσσωματωμένοι νανοσωλήνες άνθρακα: 19

20 1-D Νανοϋλικά Ενίσχυσης (5/9) Κατεργασία με υπερήχους των CNTs. μέθοδοι διασποράς Διατμητική ανάμιξη (για ελαστόμορφες εποξειδικές ρητίνες 1% κ.β. διεσπαρμένων CNTs μπορεί να οδηγήσει σε ~30% αύξηση του μέτρου ελαστικότητας και να διπλασιάσει την αντοχή σε εφελκυσμό). Επεξεργασίες με χρήση επιφανειοδραστικών ουσιών (surfactants). Χημική τροποποίηση (διαχωρισμός με οξείδωση ή εμφύτευσης χημικών ομάδων: 20

21 1-D Νανοϋλικά Ενίσχυσης (6/9) μέθοδοι ευθυγράμμισης Λόγω του μεγάλου λόγου μήκους-διαμέτρου οι CNTs έχουν άκρως ανισότροπες μηχανικές ιδιότητες. Επίσης όπως οι μεγάλες πολυμερικές αλυσίδες τείνουν να «κατσαρώνουν» όταν δεν υπάρχει κάποιος πλευρικός περιορισμός. Άρα μια κρίσιμη πτυχή για την παροχή βέλτιστης ενίσχυσης είναι ο σωστός προσανατολισμός των CNTs. Στην πραγματικότητα αν θέλουμε να εκμεταλευτούμε πλήρως τις μηχανικές ιδιότητες των πρέπει να ευθυγραμμίσουμε τους CNTs μέσα στην πολυμερική μήτρα. Λόγω του γεγονότος ότι οι CNTs εμφανίζουν υψηλές ηλεκτρικές αγωγιμότητες, η εφαρμογή ενός μαγνητικού ή ηλεκτρικού πεδίου έχουν χρησιμοποιηθεί για την ευθυγράμμιση των CNT. Η εξώθηση είναι μια δημοφιλής τεχνική, κατά την οποία ένα τήγμα πολυμερού που περιέχει CNTs εξωθείται μέσω από ένα καλούπι και ευθυγραμμίζεται κάτω από εφελκυσμό πριν από τη στερεοποίηση. 21

22 1-D Νανοϋλικά Ενίσχυσης (7/9) προσανατολισμός- δάση νανοσωλήνων Καμφορά Φεροκένιο 22

23 1-D Νανοϋλικά Ενίσχυσης (8/9) θερμικές ιδιότητες Η προσθήκη των CNTs μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη βελτίωση της θερμικήςαγωγιμότητας. Αυτό γίνεται διότι μέσα στο πολυμερές οι CNTs δημιουργούν ένα δίκτυο που επιτρέπει στο υλικό να μεταφέρει τη θερμότητα με αγωγιμότητες 3,5 φορές την αγωγιμότητα του παρθένου πολυμερούς. Παρόλα αυτά, η θερμική αγωγιμότητα ενός νανοσύνθετου είναι ακόμη πολύ πιο κάτω από τη θεωρητική τιμή για ένα μεμονωμένο CNT, η οποία είναι της τάξης των 103 W / m.k. Ο κύριος λόγος για αυτή την ασυμφωνία είναι τον τεράστιο μέγεθος της διεπιφάνειας μεταξύ των CNTs και του πολυμερούς. Όταν τα δύο αυτά υλικά συναντώνται η φωνονική τους απόκριση με τη μεταβολή της θερμοκρασίας διαφέρει σημαντικά και έχει ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη μιας μεγάλης θερμικής αντίστασης η οποία μειώνει σημαντικά την αγωγιμότητα του συνθέτου. 23

24 1-D Νανοϋλικά Ενίσχυσης (9/9) ηλεκτρικές ιδιότητες Η αγωγιμότητα του καθαρού πολυστυρενίου είναι περίπου S / m ενώ η αγωγιμότητα ενός HiPCO-SWNT buckypaper είναι περίπου 5.1 X 10 4 S / m. Η αγωγιμότητα του σύνθετου αυξάνει απότομα μεταξύ 0,02 και 0,05% κ.β. περιεκτικότητα σε SWNT (λόγω του σχηματισμού δικτύου). Μια ταχεία αύξηση της ηλεκτρικής αγωγιμότητας σύνθετων υλικών λαμβάνει χώρα όταν το αγώγιμο πληρωτικό σχηματίσει ένα άπειρο δίκτυο συνδεδεμένων μονοπατιών μέσα στο μονωτικό μέσο (πολυμερές). 24

25 Μηχανικές Ιδιότητες Buckypapers AIR EPOXY Flexural stress (MPa) HG-nanocomposite (7.5 vol%) MG-nanocomposite (9 vol% SG-nanocomposite (10 vol%) Resin Trakakis et al, Chem. Eng. Journal, Flexural strain (%) 25

26 2-D Νανοϋλικά πυριτικά άλατα- πηλοί Αυτή η κατηγορία αφορά φυλλώδη υλικά με πάχος της τάξης του 1 nm, αλλά με λόγο διαστάσεων μήκους-πάχους >25. Τα πιο συνηθισμένα είναι πολυεπίπεδα/ πολυστρωματικά πυριτικά άλατα. Όταν αυτά προστίθενται σε μήτρα πολυμερούς παρατηρούνται βελτιώσεις, όπως αυξημένη ακαμψία και αντοχή, αντίσταση στην υποβάθμιση από ακτινοβολία UV, αντίσταση στη διαπερατότητα αερίου, μεγαλύτερη σταθερότητα δομής/ διαστάσεων και αντίσταση στη φλόγα. Αξίζει να σημειωθεί ότι, αυτές οι βελτιώσεις στις ιδιότητες αντιστοιχούν σε εξαιρετικά χαμηλές συγκεντρώσεις πλήρωσης (2-5% vol) που- όπως έχουμε αναφέρει- είναι πολύ χαμηλότερες από αυτό που συνήθως απαιτείται για τα συμβατικά σύνθετα υλικά (30-40% vol). Τέτοια υλικά είναι η μίκα (μαρμαρυγίας) με ισχυρούς δεσμούς μεταξύ των στρώσεων και οι σμηκτικοί πηλοί με αδύνατους δεσμούς μεταξύ των στρώσεων. 26

27 Δομή Φυσικών Πηλών (Μοντμοριλλονίτη) 27

28 Πολυστρωματικά Νανοσύνθετα Πηλού/ Πολυμερών Παρένθετη φάση: Οργανικά συστατικά εισέρχονται μέσα στον πηλό με αποτέλεσμα να αυξάνεται η διαστρωματική απόσταση χωρίς να καταστρέφεται η δομή. Αποφλοίωση: Οι στρώσεις του πηλού έχουν τελείως διαχωριστεί και μεμονωμένες φάσεις κατανέμονται μέσα στον όγκο του οργανικού υλικού. 28

29 Παραγωγή νανοσυνθέτων πηλού/ πολυμερών 29

30 Εφαρμογές: Μείωση της Διαπερατότητας Αερίων 30

31 Άλλα 2D-Υλικά: Γραφένιο graphene 3D γραφίτης (θερμοκρασία δωματίου) Αποφλοίωση με Scotch tape 1 layer absorbs 2.3% of light 31

32 Καμπύλη Τάσης-Παραμόρφωσης για το Μονοστρωματικό Γραφένιο Lee, et al., Science, 321, (2008), (2007) Lee et al, (2008) ab initio Assumptions (Lee et al): Zero bending stiffness (membrane) Presence of residual stress (in air) h= nm 32

33 Material E (MPa) σ theor= E/10 (MPa) σ fracture (MPa) E/ σ fracture Glassy polymer (PMMA) Semi-xtalline HDPE Cross-linked epoxies Single crystal polymer fibres Mild steel Silica Glass Graphene

34 Μέτρο Young και Πυκνότητα Υλικών Ferrari et al, Nanoscale,

35 Μέθοδοι Παραγωγής Γραφενίου Large scale possible! 35

36 Οξείδιο του Γραφένιου (GO) & Ανηγμένο GO 36

37 Πολυστρωματικά Γραφένια και GO Multi-layers GO T. Kuila et al. / Progress in Polymer Science, 35, (2010) 37

38 Μέτρο Young και Ογκομετρικό Κλάσμα Γραφενίου Μονοαξονικά Σύνθετα Νανοσύνθετα Ecomp E reinf Vreinf Good EmVm Bonding E comp η l η o E reinf V reinf E m V m Infinite Size Unidirectional Κρίσιμο μήκος / Διεπιφάνεια Krenchel Προσανατολισμός Finite Size Misorientation 0 Factors 1 38

39 Παράγοντας Προσανατολισμού Krenchel Orientation model h o sample = 1 5 for randomfibres! h o sample = 8 15 for randomplatelets! For 2D:.. Άρα για ισότροπα υλικά το γραφένιο είναι καλύτερο από τις κοντές ίνες 39

40 Μηχανικές Ιδιότητες Πολυμερικών Νανοσυνθέτων Γραφενίου Ferrari et al, Nanoscale,

41 Ηλεκτρικές Ιδιότητες Πολυμερικών Νανοσυνθέτων Γραφενίου Ferrari et al, Nanoscale,

42 Πιθανές Εφαρμογές Νανοσυνθέτων «Γραφενίου» 42

43 Πιθανές Εφαρμογές Νανοσυνθέτων «Γραφενίου» Ιδιότητα Νανοσύνθετου Μηχανικές Ηλεκτρική Αγωγιμότητα Θερμική Αγωγιμότητα Διαπερατότητα Αεριων Ενεργή Επιφάνεια Εφαρμογές Δομικές εφαρμογές για αεροναυπηγική, αθλητισμό, οχήματα ΕΜΙ (electron-magnetic interference), αντιστατική προστασία Απορρόφηση θερμότητας σε ηλεκτρονικές συσκευές πυριτίου, εναλλάκτες θερμότητας (αντικατάσταση μετάλλων) Υλικά συσκευασίας Κατάλυση 43

44 Γενικές Τεχνικές Παρασκευής Νανοσύνθετων Techniques CNCM MNCM PNCM Hot pressing X X CVD X X Spray Pyrolysis X X Molding X X Sol-Gel X X X Ultrasonication X X X Liquid Infiltration High Energy Ball Milling Melt Intercalation Magnetic Mixing X X X X 44

45 High energy ball milling 45

46 Melt Intercalation 46

47 Hot Pressing 47

48 Spray Pyrolysis 48

49 Molding 49

50 Ultrasonication 50

51 Mixing 51

52 TEM Παρένθετων/ Αποφλοιομένων Πηλών J. Applied Polymer Science, (2003). Small Intercalated Clay Layers Exfoliated Single Layers 52

53 Εφαρμογές Νανοσυνθέτων Κεφάλαιο 2: Νανοσύνθετα υλικά 53

54 Εφαρμογές Νανοσυνθέτων Nανοσύνθετα Kεραμικής Mήτρας Νανοσύνθετα Μεταλλικής Μήτρας Κεφάλαιο 2: Νανοσύνθετα υλικά Camargo et al. Materials Research Vol 12 (2009) 54

55 Εφαρμογές Νανοσυνθέτων Νανοσυνθέτων Πολυμερικής Μήτρας. Camargo et al. Materials Research Vol 12 (2009) Κεφάλαιο 2: Νανοσύνθετα υλικά 55