Για παραπομπή : Πρώτη

Transcript

1 Μπενλίσοϊ Φώτης,, 2008, Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Περίληψη : H ανήκει στο σύμπλεγμα των Πριγκηποννήσων και είναι το πιο κοντινό νησί στη Κωνσταντινούπολη. Στα μέσα του 18ου αιώνα το νησί ερημώνεται και το χωριό βρίσκεται σχεδόν εγκαταλειμμένο, όμως το 19ο αιώνα εποικίζεται ξανά. Η ορθόδοξη κοινότητα της ς αποτελείται σήμερα από λιγοστούς μόνιμους κατοίκους. Άλλες Ονομασίες Ακόναι, Ακονίτις, Kınalıada Γεωγραφική Θέση Πριγκηπόννησα Ιστορική Περιοχή Προποντίδα Διοικητική Υπαγωγή Μητροπολιτικός Δήμος Κωνσταντινούπολης (İstanbul Büyükşehir Belediyesi) 1. Τοποθεσία Η ανήκει στο σύμπλεγμα των Πριγκηποννήσων και είναι το πιο κοντινό νησί στη Κωνσταντινούπολη. Απέχει 6,5 μίλια από το λιμάνι της Πόλης και μόνο 3,5 μίλια από την ασιατική όχθη. Είναι μικρότερο σε έκταση, σε σύγκριση με τα άλλα τρία Πριγκηπόννησα, και το πλέον φτωχό σε βλάστηση. Η όλη έκτασή του δεν ξεπερνά τα τ.μ. Το μεγαλύτερο μέρος της επιφάνειάς του είναι γυμνό και άγονο και το έδαφος βραχώδες. Παλαιότερα καλλιεργούνταν ελιές. Εξαιτίας του βραχώδους εδάφους του, το νησί κατά την Αρχαιότητα ονομαζόταν Ακόναι ή Ακονίτις Ιστορία Κατά τα Βυζαντινά χρόνια, η ιστορία της ς είναι στενά συνυφασμένη με την ιστορία των τριών μοναστηριών της. Ειδικά κατά την περίοδο της διαμάχης μεταξύ εικονομάχων και εικονολατρών, αλλά και μετέπειτα, το νησί αποτέλεσε σημαντικό τόπο εξορίας. Ο Γύλλιος αναφέρει το 16ο αιώνα την και το παραθαλάσσιο χωριό του νησιού. 2 Ο Ερέμια Τσελεμπί Κιομουρτζιάν σημειώνει ότι τα χωριά των Πριγκηποννήσων ερειπώθηκαν πολλές φορές, επειδή βρίσκονταν στο δρόμο του οθωμανικού στόλου. 3 Ο Εβλιγιά Τσελεμπί καταγράφει το 1641 στην περίπου 100 σπίτια με αμπέλια και καλλιέργειες. 4 Στις αρχές του 18ου αιώνα, η κοινότητα αντιμετωπίζει σημαντικά οικονομικά προβλήματα. Το μόνο από τα ιστορικά μοναστήρια του νησιού είχε καταχρεωθεί, με αποτέλεσμα η εποπτεία και η διοίκηση των κτημάτων του, δηλαδή σχεδόν όλου του νησιού της ς, να ανατεθεί σε Χιώτες εμπόρους. Ωστόσο, στα μέσα του 18ου αιώνα το νησί ερημώνεται και το χωριό βρίσκεται σχεδόν εγκαταλειμμένο. Ο ανώνυμος συγγραφέας του έργου Κωνσταντινιάς αναφέρει το 1824: «λοιπόν είναι η δικόρυφος Νήσος, καλούμενη, της οποίας ο λιμήν προ χρόνων εγεμίσθη, το δε παραθαλάσσιον αυτής πότε χωρίον από τους συχνάζοντας ενταύθα φονικούς και φαυλοβίους, τελείως εξαφανίσθη». 5 Για την ερήμωση της ς ο Σκαρλάτος Βυζάντιος σημειώνει τα εξής: «Ο λιμήν αυτής συνεχώσθη προ χρόνων το δε υπέρ τον λιμένα και παρά την θάλασσαν χωρίον, σωζόμενον ακόμην επί Γυλλίου παρά την προς ανατολάς της νήσου ακτήν, ήτις είνε το χαριέστερον αυτής μέρος, εξέλιπε, διά τας καθημερινάς εις αυτήν εκδρομάς των φονώντων της ΚΠ φαυλοβίων, και μόνον ίχνη τινά των ερειπίων αυτού διακρίνονται, εν οις και δύω στρογγύλαι αξιοθέατοι κινστέρναι, ύπερθεν του χωρίου». 6 Δημιουργήθηκε στις 28/9/2017 Σελίδα 1/5

2 Μπενλίσοϊ Φώτης,, 2008, Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Λίγα χρόνια αργότερα ο πατριάρχης Ιωαννίκιος Καρατζάς πούλησε την μαζί με το μοναστήρι της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος στον άρχοντα Πιτάρη Κυρίτζη Διαμαντή του Γεωργάκη, ο οποίος λίγο μετά το πούλησε στον αυθέντη της Βλαχίας Αλέξανδρο Ιωάννου Υψηλάντη, που με τη σειρά του το έδωσε στη μονή της Καμαριώτισσας στη Χάλκη. Έτσι, το νησί παρέμεινε μέχρι τα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης μετόχι της μονής της Καμαριώτισσας. Στο Ιστορικό και Γεωγραφικό Λεξικό των Βουτυρά και Καρύδη αναφέρονται τα εξής: «Το μονύδριον της Μεταμορφώσεως, έχον, ως φαίνεται, κτήμα αυτού και πάσαν την νήσον, είχε περιέλθει, σταυροπήγιον ον, εις την διαχείρισιν και την κυριότητα Χίων τίνων εμπόρων, κατά τας αρχάς του ΙΗ αιώνος, ανακαινισθέν δε και καλλωπισθέν προσηλώθη τη εν Άνδρω μονή της Παναχράντου, ήτις μη δυνάμενη να διοικήση τούτο απέδωκεν εις το Πατριαρχείον τω 1746, συνοδική εγκρίσει, ο Χαλκηδόνος Γαβριήλ, πληρώσας τα χρέη αυτού, έλαβεν εις την κυριαρχίαν του θρόνου της Χαλκηδόνος, ο δε διαδεχθείς αυτόν Ιωαννίκιος ο Καρατζάς, οικειοποιηθείς ως ιδιόκτητον εκαρπούτο τα εισοδήματα, σφετερισθείς επί τέλους τούτο και διά Συνοδικής πράξεως, ότε εξελέγη πατριάρχης. Ελύτρωσε δ αυτό ο μετ αυτόν πατριαρχεύσας Σαμουήλ και, αν μη απατώμεθα, πιεσθείς ακολούθως παρεχώρησεν αύθις εις τον προκάτοχον Ιωαννίκιον, όστις πάλιν, βεβαρημένον υπό χρεών [ ] Ούτος δε παρεχώρησεν αυτό τω 1778, εις τον ηγεμόνα Αλέξανδρον Υψιλάντην, όστις προσήρτησεν αυτό τη εν Χάλκη Μονή της Θετόκου ακολούθως περιήλθεν εις την κυριαρχίαν της Μεγ. Εκκλησίας». 7 Η εγκαταλειμμένη χώρα του νησιού εποικίζεται ξανά με την εγκατάσταση προτεσταντών Αρμενίων μεταξύ Ο Σκ. Βυζάντιος αναφέρει σχετικά: «προ τινών ετών οικογένειαί τινες Αρμενίων διαμαρτυρομένων, συνοικισθείσαι περί την θέσιν του παλαιού χωρίου, κατώρθωσαν επ εσχάτων να την αγοράσωσιν από του Μαλιέ [το δημόσιο ταμείο], παραγνωρισθέντων των επ αυτής δικαιωμάτων του Μοναστηρίου της Παναγίας, δι απώλειαν των εγγράφων της ιδιοκτησίας». 8 Τους λιγοστούς αυτούς κατοίκους θα ακολουθήσουν πολλοί Ρωμιοί που θα αποτελέσουν την ορθόδοξη κοινότητα του νησιού. Σύμφωνα με το Μήλλα, η πρώτη ρωμαίικη οικογένεια που μετοίκησε στο νησί αυτή την περίοδο ήταν του Ηλία Σαρή Κωνσταντόγλου, ο οποίος με τα καΐκια του τροφοδοτούσε τους λιγοστούς κατοίκους του νησιού. Λίγο μετά οι κάτοικοι αυτοί θα κτίσουν την ενοριακή τους εκκλησία, της Γεννήσεως της Θεοτόκου. 9 Έτσι το 1881 «εις δε τον επ ονόματι της Μεταμορφώσεως τιμώμενον αυτού ναΐσκον λειτουργούνται αι εν τη νήσω δύο ή τρεις Ελληνικαί οικογένειαι σήμερον ο πληθυσμός της νήσου αποτελείται εξ Αρμενίων, εχόντων και εκκλησίαν του Αγίου Γρηγορίου του Φωτιστού». 10 Όταν ξεκίνησαν οι τακτικές διαδρομές των πλοίων το 1846, το χωριό συνδέθηκε με την Κωνσταντινούπολη. Έτσι, με την έλευση του ατμόπλοιου και την καθιέρωση τακτικών δρομολογίων, η περιοχή εντάχθηκε στον αστικό ιστό. Αν και το νησί της ς είναι το πιο κοντινό στην Κωνσταντινούπολη, η άγονη γη και το άσχημο κλίμα του εμπόδισαν για αρκετά χρόνια την ανάπτυξή του. Το νησί συνδέθηκε με το δίκτυο παροχής ηλεκτρισμού το Σύμφωνα με εκτιμήσεις της εφημερίδας Μακεδονία το 1951, η εν λόγω κοινότητα αποτελούνταν από 58 οικογένειες. 12 Ο αριθμός των Ρωμιών του νησιού μειώθηκε δραστικά ειδικά μετά τις απελάσεις του Η ορθόδοξη κοινότητα της ς αποτελείται σήμερα από λιγοστούς μόνιμους κατοίκους. 3. Θρησκεία Νεκροταφείο Τα Πριγκηπόννησα αποσπάσθηκαν από τη μητρόπολη Χαλκηδόνος το 1924 και αποτέλεσαν ξεχωριστή εκκλησιαστική περιφέρεια, τη μητρόπολη Πριγκηποννήσων. 13 Το Μοναστήρι της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος είναι κτίσμα των Νεότερων χρόνων και από τις αρχές του 20ού αιώνα στέγασε το Ορφανοτροφείο Θηλέων της ς. Το συγκεκριμένο ορφανοτροφείο είχε δημιουργηθεί με χορηγία του Συμεωνάκη Σινιόσογλου και ιδρύθηκε το 1906 επί Ιωακείμ Γ. 14 Μέχρι το 1863, οπότε έπειτα από επιδημία χολέρας δημιουργήθηκε το κοινοτικό νεκροταφείο του Προφήτη Ηλία, οι κάτοικοι του νησιού έθαβαν τους νεκρούς τους γύρω από τις κατοικίες και τους κήπους τους. Νεκροταφείο υπήρχε και εντός του περιβόλου της Μονής του Σωτήρος Χριστού. 15 Δημιουργήθηκε στις 28/9/2017 Σελίδα 2/5

3 Μπενλίσοϊ Φώτης,, 2008, Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Σημαντικά αγιάσματα στο νησί ήταν το Αγιασματάκι, το οποίο βρισκόταν στη νότια πλευρά της περιοχής του Jarden, και το αγίασμα της Αγίας Φωτεινής, στο δρόμο που οδηγεί από το Μοναστήρι της Μεταμορφώσεως στο πίσω μέρος του νησιού. Και τα δύο αγιάσματα δε σώζονται σήμερα Εκπαίδευση Σύλλογοι Το κοινοτικό σχολείο της ς το 1923 είχε συνολικά 23 μαθητές. Το λειτουργεί μία τριτάξια δημοτική σχολή με συνολικό αριθμό μαθητών 16. Το σχολικό έτος στο νησί υπήρχε μία τετρατάξια σχολή που είχε 20 μαθητές. Το όμως ο αριθμός των μαθητών είχε μειωθεί στους πέντε, με αποτέλεσμα το σχολείο να κλείσει το Το 1955, σύμφωνα με στοιχεία από το προσωπικό αρχείο του Χριστοφόρου Χρηστίδη, η κοινότητα διέθετε και φιλόπτωχη αδελφότητα Gülen, N., Kınalıada, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi (İstanbul 1994), σελ Gyllius, P., İstanbul Boğazı (İstanbul 2000), σελ Kömürciyan, E.Ç., XVII. Asırda İstanbul (İstanbul 1988), σελ Αναφέρεται στο Μήλλας, Α., Αναδρομή στα Πριγκηπόνησα (Αθήνα 2001), σελ Κωνσταντινιάς Παλαιά τε και Νεωτέρα, Συνταχθείσα Παρά Ανδρός Φιλολόγου και Φιλαρχαιολόγου (Βενετία 1824), σελ Βυζάντιος, Σ., Η Κωνσταντινούπολις. Περιγραφή Τοπογραφική, Αρχαιολογική και Ιστορική (Αθήνα 1862), σελ Βουτυράς, Σ.Ι. Καρύδης, Γ., Λεξικόν Ιστορίας και Γεωγραφίας (Κωνσταντινούπολη 1881), σελ Βυζάντιος, Σ., Η Κωνσταντινούπολις. Περιγραφή Τοπογραφική, Αρχαιολογική και Ιστορική (Αθήνα 1862), σελ Μήλλας, Α., Αναδρομή στα Πριγκηπόνησα (Αθήνα 2001), σελ Βουτυράς, Σ.Ι. Καρύδης, Γ., Λεξικόν Ιστορίας και Γεωγραφίας (Κωνσταντινούπολη 1881), σελ Gülen, N., Kınalıada, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi (İstanbul 1994), σελ Σταματόπουλος, Κ.Μ., Η Τελευταία Αναλαμπή. Η Κωνσταντινουπολίτικη Ρωμηοσύνη στα Χρόνια (Αθήνα 1996), σελ Σταυρίδης, Β., Αι Μητρόπολεις Χαλκηδόνος, Δέρκων και Πριγκηποννήσων Α (Θεσσαλονίκη 1991), σελ Κάννερ, Έ., Φτώχεια και Φιλανθρωπία στην Ορθόδοξη Κοινότητα της Κωνσταντινούπολης (Αθήνα 2004), σελ Παπάς, Α., «Σημειώσεις Επί των Ορθοδόξων Νεκροταφείων της Πόλης κατά τον ΙΘ και Κ Αιώνα», Η Καθ Ημάς Ανατολή Ε (Αθήνα 2000), σελ Ατζέμογλου, Ν., Τα Αγιάσματα της Πόλης (Αθήνα 1990), σελ Δημιουργήθηκε στις 28/9/2017 Σελίδα 3/5

4 Μπενλίσοϊ Φώτης,, 2008, Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος 17. Σταυρίδης, Β., Αι Μητρόπολεις Χαλκηδόνος, Δέρκων και Πριγκηποννήσων Α (Θεσσαλονίκη 1991), σελ Χρηστίδης, Χ., Τα Σεπτεμβριανά (Αθήνα 2000), σελ Βιβλιογραφία : Σταματόπουλος Κ.Μ., Η τελευταία αναλαμπή. Η κωνσταντινουπολίτικη ρωμηοσύνη στα χρόνια , Αθήνα 1996 Κάννερ Έ., Φτώχεια και Φιλανθρωπία στην Ορθόδοξη Κοινότητα της Κωνσταντινούπολης , Αθήνα 2004 Χρηστίδης Χ., Τα Σεπτεμβριανά, Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών, Αθήνα 2000 Ατζέμογλου Ν., Τα Αγιάσματα της Πόλης, Αθήνα 1990 Βυζάντιος Σ., Η Κωνσταντινούπολις. Περιγραφή Τοπογραφική, Αρχαιολογική και Ιστορική, Β, Ανδρέας Κορομηλάς, Αθήναι 1862 Παπάς Α., "Σημειώσεις επί των Ορθοδόξων Νεκροταφείων της Πόλης κατά το ΙΘ και Κ αιώνα", Η Καθ Ημάς Ανατολή, Ε, 2000, Σταυρίδης Β., Αι μητροπόλεις Χαλκηδόνος, Δέρκων και Πριγκηποννήσων, τόμ. Α, Θεσσαλονίκη 1991 Kömürciyan E.Ç., İstanbul Tarihi. XVII asırda İstanbul, İstanbul 1988 Gyllius P., İstanbul Boğazı (De Bosporo Thracio), Eren, İstanbul 2000 Καρύδης Γ., Βουτυράς Σ.Ι., Λεξικόν Ιστορίας και Γεωγραφίας, Βουτυράς Σ. και Σα, Κωνσταντινούπολις 1881 Gülen N., "Kınalıada", Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı, İstanbul 1994, 560 Μήλλας Α., Αναδρομή στα Πριγκηπόνησα, Αθήνα 2001 Δικτυογραφία : İstanbul adaları T.C. ADALAR KAYMAKAMLIĞI ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΠΡΙΓΚΗΠΟΝΝΗΣΩΝ Οικουμενικό Πατριαρχείο ΡΩΜΑΙΙΚΕΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ Δημιουργήθηκε στις 28/9/2017 Σελίδα 4/5

5 Μπενλίσοϊ Φώτης,, 2008, Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Γλωσσάριo : αγίασμα, το Το αγιασμένο νερό, αλλά και ο ιερός χώρος απ όπου αναβλύζει το ιαματικό ύδωρ, το οποίο οι πιστοί πίνουν ή ραντίζονται με αυτό ή ακόμα λούζονται μέσα σε αυτό για να θεραπευτούν. Τα παλαιοχριστιανικά και βυζαντινά αγιάσματα μπορούν να διακριθούν σε αγιάσματα ενωμένα με τις φιάλες των βασιλικών, σε αγιάσματα με λουτρώνες, σε μαρτύρια με αγιάσματα και σε αυτοτελή αγιάσματα. Πηγές Κωνσταντινιάς Παλαιά τε και Νεωτέρα, Συνταχθείσα Παρά Ανδρός Φιλολόγου και Φιλαρχαιολόγου (Βενετία 1824). Kömürciyan, E.Ç., XVII. Asırda İstanbul (İstanbul 1988). Βυζάντιος, Σ., Η Κωνσταντινούπολις. Περιγραφή Τοπογραφική, Αρχαιολογική και Ιστορική (Αθήνα 1862). Βουτυράς, Σ.Ι. Καρύδης, Γ., Λεξικόν Ιστορίας και Γεωγραφίας (Κωνσταντινούπολη 1881). Δημιουργήθηκε στις 28/9/2017 Σελίδα 5/5