Εξωτερική Πολιτική των Μεγάλων Ευρωπαϊκών Δυνάμεων. Χειμερινό εξάμηνο

Transcript

1 Εξωτερική Πολιτική των Μεγάλων Ευρωπαϊκών Δυνάμεων Χειμερινό εξάμηνο Διδάσκοντες: Καθηγητής Κωνσταντίνος Αρβανιτόπουλος, Δρ. Αντώνης Κλάψης Περιεχόμενο μαθήματος Το μάθημα εξετάζει την εξωτερική πολιτική των σημαντικότερων ευρωπαϊκών κρατών από το τέλος του Β Παγκοσμίου Πολέμου μέχρι τη σύγχρονη εποχή, με ιδιαίτερη έμφαση στην περίοδο του Ψυχρού Πολέμου. Λόγω της ιδιαίτερης σημασίας που είχαν στη διαμόρφωση των διπλωματικών εξελίξεων στην Ευρώπη, ξεχωριστή αναφορά γίνεται και στην εμπλοκή των ΗΠΑ στις ευρωπαϊκές υποθέσεις κατά το ίδιο χρονικό διάστημα. Πεδίο ενδιαφέροντος αποτελεί επίσης η επισκόπηση της πορείας της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης από την ίδρυση των πρώτων Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων έως τις μέρες μας. Διάγραμμα διαλέξεων 1 η εβδομάδα Εισαγωγή: βασικά χαρακτηριστικά του μεταπολεμικού κόσμου (2/10/2017) Η κληρονομιά του Β Παγκοσμίου Πολέμου Ο διπολικός χαρακτήρας του διεθνούς συστήματος Η διαίρεση της Ευρώπης Η ιδεολογική φόρτιση Το πυρηνικό οπλοστάσιο και η αδυναμία προσφυγής σε γενικευμένη σύρραξη Η ύπαρξη του «Τρίτου Κόσμου» Ο μερικώς οργανωμένος χαρακτήρας της μεταπολεμικής διεθνούς κοινωνίας Η οικονομία του μεταπολεμικού κόσμου 2 η εβδομάδα Η διαίρεση της Ευρώπης (9/10/2017) Η διαίρεση των Βαλκανίων: η βρετανοσοβιετική «Συμφωνία των Ποσοστών» (Οκτώβριος 1944) Δυτική και Ανατολική Ευρώπη Καπιταλισμός και κομμουνισμός

2 3 η εβδομάδα (16/11/2017) 4 η εβδομάδα (23/10/2017) ΝΑΤΟ και Σύμφωνο της Βαρσοβίας Ευρωπαϊκές Κοινότητες και ΚΟΜΕΚΟΝ Η διεθνής ύφεση και η Τελική Πράξη του Ελσίνκι Η πτώση των κομμουνιστικών καθεστώτων και το τέλος του Ψυχρού Πολέμου Το γερμανικό ζήτημα Η τετραπλή κατοχή της Γερμανίας Γερμανία: εδαφικές απώλειες και προσφυγικό ρεύμα Διαίρεση της Γερμανίας: Δυτική και Ανατολική Το δόγμα Χαλστάιν Το ζήτημα του επανεξοπλισμού της Γερμανίας Η ανέγερση του Τείχους του Βερολίνου Η δυτικογερμανική Οστπολιτίκ και η αμοιβαία αναγνώριση των δύο γερμανικών κρατών ΗΠΑ και Ευρώπη Δόγμα Τρούμαν Σχέδιο Μάρσαλ Ο Τζωρτζ Κέναν και η στρατηγική της ανάσχεσης Η στρατηγική της αποτροπής Ενθάρρυνση ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης Αμερικανική αμυντική ομπρέλα στην Ευρώπη Πυρηνικά όπλα και ισορροπία του τρόμου Η κρίση των πυραύλων της Κούβας και ο αντίκτυπός της στην Ευρώπη Αμερικανοσοβιετικές πρωτοβουλίες για τη μείωση των πυρηνικών εξοπλισμών και η στάση της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης Το ζήτημα των πυραύλων στην Ευρώπη SS-20, Pershing II και Cruise Ο Ρέηγκαν και η νέα αμερικανοσοβιετική ένταση Η νέα κούρσα των πυρηνικών εξοπλισμών και ο «πόλεμος των άστρων»

3 5 η εβδομάδα (30/10/2017) 6 η εβδομάδα (6/11/2017) 7 η εβδομάδα (13/11/2017) Αμφισβήτηση αμερικανικής παντοδυναμίας: Ντε Γκωλ, πόλεμος του Βιετνάμ και άνοδος αντιαμερικανισμού, πετρελαϊκές κρίσεις και κατάρρευση συστήματος του Μπρέτον-Γουντς Σοβιετική Ένωση Σφαίρα επιρροής στην Ανατολική Ευρώπη Ίδρυση του Συμφώνου της Βαρσοβίας Ειδική περίπτωση Γιουγκοσλαβίας (ρήξη Τίτο-Στάλιν, επαναπροσέγγιση Βελιγραδίου-Μόσχας, αδέσμευτη πολιτική Γιουγκοσλαβίας) Ο θάνατος του Στάλιν, η ανάδειξη νέας ηγεσίας στην ΕΣΣΔ και η πολιτική της ειρηνικής συνύπαρξης Η σοβιετική επέμβαση στην Ουγγαρία (1956) και στην Τσεχοσλοβακία (1968) Η σινοσοβιετική ρήξη Η σοβιετική πολιτική στον Τρίτο Κόσμο Η άνοδος του Λεονίντ Μπρέζνιεφ στην εξουσία Μεγάλη Βρετανία Μεταπολεμική μείωση του ειδικού διεθνούς της βάρους Αντικατάσταση από τις ΗΠΑ στην Ανατολική Μεσόγειο Σταδιακή απώλεια αποικιών Ίδρυση της Βρετανικής Κοινοπολιτείας Ειδική σχέση με τις ΗΠΑ Ανάπτυξη πυρηνικού οπλοστασίου Επιφυλακτική στάση απέναντι στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση Οικονομικές δυσχέρειες Ο πόλεμος των Φώκλαντς Το ιρλανδικό πρόβλημα Γαλλία Μεταπολεμική μείωση του ειδικού διεθνούς της βάρους Σταδιακή απώλεια αποικιών Ζήτημα Αλγερίας

4 8 η εβδομάδα (20/11/2017) 9 η εβδομάδα (27/11/2017) Προσωπικότητα Ντε Γκωλ Προσπάθεια αυτονόμησης από τις ΗΠΑ Έξοδος από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ Ανάπτυξη πυρηνικών όπλων Ντε Γκωλ: «Ευρώπη από τον Ατλαντικό έως τα Ουράλια» Εσωτερικές τριβές: ο Μάης του 1968 Γαλλία και ευρωπαϊκή ολοκλήρωση Το τέλος των αποικιακών αυτοκρατοριών των ευρωπαϊκών Δυνάμεων Τα αίτια της αποδυνάμωσης των αποικιακών αυτοκρατοριών Αποαποκιοποίηση στην Ασία (Ινδίες, Ινδοκίνα) Αποαποικοποίηση στην Αφρική Γαλλία και Αλγερία Μεγάλη Βρετανία και Κύπρος Αποτυχημένη γαλλοβρετανική επέμβαση στο Σουέζ (1956) Απώλεια αποικιών μικρότερων ευρωπαϊκών κρατών: Ολλανδία, Βέλγιο, Ισπανία, Πορτογαλία Η ευρωπαϊκή ενοποίηση: τα πρώτα στάδια Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κινήματος της ευρωπαϊκής ενοποίησης Οι αποτυχημένες απόπειρες του Μεσοπολέμου: το Σχέδιο Μπριάν Τα αίτια για τη μεταπολεμική ανάπτυξη του κινήματος της ευρωπαϊκής ενοποίησης Η «λειτουργική» άποψη, το Σχέδιο Σουμάν και η δημιουργία της ΕΚΑΧ, Οι δυσχέρειες στην πορεία προς την ενοποίηση: η αποτυχία της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Κοινότητας και οι βρετανικές επιφυλάξεις Η επάνοδος του λειτουργισμού: η δημιουργία της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας και της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας,

5 10 η εβδομάδα (4/12/2017) 11 η εβδομάδα (11/12/2017) 12 η εβδομάδα (18/12/2017) Η ευρωπαϊκή ενοποίηση: από την ΕΟΚ στην Ευρωπαϊκή Ένωση Η ΕΟΚ ως πόλος έλξης των δυτικοευρωπαϊκών κρατών, : η οικονομική επιτυχία των Έξι, οι βρετανικές αιτήσεις για ένταξη και η ελληνική Σύνδεση Ο στρατηγός Ντε Γκωλ και η μετεξέλιξη της ΕΟΚ, Η διεύρυνση της Κοινότητας προς Βορρά και Νότο και η αναζήτηση μεγαλύτερης ενότητας, Η κρίση και η αναβίωση της ενοποιητικής διαδικασίας, Οι αποφάσεις του Μάαστριχτ και η δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 1992 Η Ευρώπη μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου Η κατάρρευση των κομμουνιστικών καθεστώτων της Ανατολικής Ευρώπης Η επανένωση της Γερμανίας και ο νέος ρόλος της στο ευρωπαϊκό σύστημα Η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης Η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας Νέες ισορροπίες στην Ευρώπη Η Ρωσία από τον Γιέλτσιν στον Πούτιν Η Ευρωπαϊκή Ένωση μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου Επιπτώσεις της γερμανικής επανένωσης Η διεύρυνση του 1995: Αυστρία, Σουηδία, Φινλανδία Η Συνθήκη του Άμστερνταμ (1997) Η μετάβαση στο τρίτο στάδιο της ΟΝΕ και η κυκλοφορία του ευρώ Η Συνθήκη της Νίκαιας (2001) Η Συνθήκη της Λισαβόνας (2007) Η διεύρυνση του 2004: από την Ευρώπη των 15 στην Ευρώπη των 25

6 13 η εβδομάδα (8/1/2018) Η διεύρυνση του 2007: Βουλγαρία και Ρουμανία Η διεύρυνση του 2013: Κροατία Η παγκόσμια οικονομική κρίση και η Ευρωπαϊκή Ένωση: 2008-σήμερα Οικονομική ολοκλήρωση vs. Πολιτική ολοκλήρωση Συμπεράσματα: μαθήματα από το παρελθόν και προοπτικές για το μέλλον Το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης: εμβάθυνση της ολοκλήρωσης ή φυγόκεντρες τάσεις; Μία γερμανική Ευρώπη ή μία ευρωπαϊκή Γερμανία; Το ευρώ και ο ρόλος του στην Ευρώπη και στον κόσμο Η Ευρωπαϊκή Ένωση μετά το δημοψήφισμα για το Brexit Το ρωσικό αίνιγμα Προτεινόμενη βιβλιογραφία Γιαννουλόπουλος, Γιάννης, Ο μεταπολεμικός κόσμος. Ελληνική και ευρωπαϊκή Ιστορία, , Αθήνα Τσακαλογιάννης Πάνος, Σύγχρονη Ευρωπαϊκή ιστορία. Από τη Βαστίλη στον 21ο αιώνα, τ. 2, Αθήνα Χατζηβασιλείου, Ευάνθης, Εισαγωγή στην Ιστορία του μεταπολεμικού κόσμου, Αθήνα Acemoglou, Daron & Robinson, James A., Γιατί αποτυγχάνουν τα έθνη, Αθήνα Berstein, Serge, Δημοκρατίες, αυταρχικά και ολοκληρωτικά καθεστώτα στον 20 ο αιώνα, Αθήνα Hobsbawm, Eric, Η εποχή των άκρων. Ο σύντομος εικοστός αιώνας, , Αθήνα Judt, Tony, Η Ευρώπη μετά τον πόλεμο, Αθήνα Kennedy, Paul, Η άνοδος και η πτώση των Μεγάλων Δυνάμεων, Αθήνα Kissinger, Henry, Διπλωματία, Αθήνα: Mazower, Mark, Σκοτεινή ήπειρος. Ο ευρωπαϊκός εικοστός αιώνας, Αθήνα Young, John, W., Η Ευρώπη του Ψυχρού Πολέμου, Πολιτική Ιστορία, Αθήνα 2001.

7 Εξεταστέα ύλη Από το βιβλίο του Ευάνθη Χατζηβασιλείου, Εισαγωγή στην ιστορία του μεταπολεμικού κόσμου: σελ , , , , , ,