Ευρωπαϊκή Οικονομία. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Σχολή Οικονομικών & Πολιτικών Επιστημών Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης & Δημόσιας Διοίκησης.

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Σχολή Οικονομικών & Πολιτικών Επιστημών Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης & Δημόσιας Διοίκησης Ευρωπαϊκή Οικονομία Νίκος Κουτσιαράς σε συνεργασία με την Ειρήνη Τσακνάκη

2 Πηγές- Βιβλιογραφία Aldcroft, D. H. (2007), Ευρωπαϊκή Οικονομία, Αλεξάνδρεια, Αθήνα Berend, I. T. (2009), Οικονομική Ιστορία του Ευρωπαϊκού 20ού Αιώνα, Εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα Eichengreen, B. (2007), Η Ευρωπαϊκή Οικονομία μετά το 1945, Αλεξάνδρεια, Αθήνα Hobsbawm, E. (2006), Η Εποχή των Άκρων: Ο Σύντομος Εικοστός Αιώνας , Θεμέλιο, Αθήνα Judt, T. (2005), Postwar: A history of Europe since 1945, Penguin Press, Penguin USA

3 Η χρυσή εποχή των ευρωπαϊκών οικονομιών: Oι συγκριτικές και εξαιρετικές επιδόσεις Oι πηγές της ταχύρρυθμης μεγέθυνσης Oι προσδοκίες της νεοκλασικής θεωρίας [σύγκλιση] H συμβολή των εγχώριων, ευρωπαϊκών και διεθνών θεσμών Tο κοινωνικό κράτος Tο «τέλος εποχής»: προδιαγεγραμμένο ή απροσδόκητο;

4 Oι συγκριτικές και εξαιρετικές επιδόσεις Η περίοδος δεν ονομάστηκε τυχαία «Χρυσή Εποχή»! Ευρωπαϊκές χώρες & Ιαπωνία σημείωσαν πρωτοφανείς ρυθμούς ανάπτυξης! Τέτοιες ήταν οι συνθήκες, ώστε πολλοί ειδήμονες να εμφανίζονται υπέρμετρα αισιόδοξοι και να υποστηρίζουν πως η ευημερία θα αποτελεί τον κανόνα πλέον παρά την εξαίρεση. Η ταχύρρυθμη ανάπτυξη και η πρόοδος, αν και με ποσοτικές διαφορές, αποτελούν χαρακτηριστικά όλης της ηπείρου και όχι μεμονωμένων χωρών. Ενδεικτικά

5 Oι συγκριτικές και εξαιρετικές επιδόσεις (ΙΙ) ΑΕΠ ΚΑΤA ΚΕΦΑΛΗΝ (1990 Int. GK$) ΜΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ* ΜΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ* ΜΟ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ* % 203 % 146 % ΜΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΜΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΜΟ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ 1950 * Οι χώρες είναι κατηγοριοποιημένες βάσει του διαχωρισμού του Maddison. Σύμφωνα με αυτή: ΔΥΤΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ Αυστρία Βέλγιο Δανία Γαλλία Ιταλία Νορβηγία Ελβετία Φινλανδία Γερμανία Ολλανδία Σουηδία Μεγάλη Βρετανία ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΕΥΡΩΠΗ Ιρλανδία Ελλάδα Πορτογαλία Ισπανία ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ Βουλγαρία Τσεχοσλοβακία Ουγγαρία Πολωνία Ρουμανία Γιουγκοσλαβία

6 ~ενδεικτικά: ρυθμός ανάπτυξης της Δυτικής Ευρώπης~ Αυστρία Γερμανία Ιταλία Γαλλία Σουηδία Μεγάλη Βρετανία *Επεξεργασμένα στοιχεία από Maddison Αυστρία Γερμανία Ιταλία Γαλλία Σουηδία Μεγάλη Βρετανία 6,8 8,4 8,8 5,3 3,1 2,7 0,2 8,2 4,1 1,9 0,7-0,5 4,3 7,7 6,7 2,2 2,1 3,6 10,1 7,0 3,1 4,1 3,6 3,7 10,9 10,5 6,1 4,8 2,2 3,3 6,8 6,5 4,3 4,0 3,1 0,8 5,9 5,1 5,1 4,9 3,8 1,1 3,3 3,8 5,1 1,4-0,1-0,6 2,4 6,5 6,4 1,8 2,5 3,4 7,7 7,4 6,3 6,0 4,8 4,9 4,7 3,2 7,3 4,3 5,2 2,4 1,8 3,4 6,0 4,5 3,6 0,1 3,4 2,0 5,3 3,7 4,7 3,2 5,3 5,2 3,0 5,5 6,0 4,6 2,2 4,1 3,5 3,9 2,9 1,9 4,9 2,2 5,8 4,1 1,1 1,4 2,3 0,1 6,9 3,8 2,6 1,7 3,9 5,0 6,5 3,6 3,0 3,6 5,9 5,8 5,9 6,0 4,3 1,4 6,7 3,8 5,5 4,8 5,5 2,0 4,6 2,2 1,3 3,8 0,3 1,6 5,6 3,6 3,2 3,5 2,0 3,2 4,3 4,2 6,3 4,6 3,8 6,5

7 ~ενδεικτικά: παραγωγικότητα (προϊόν ανά ώρα εργασίας στη μεταποίηση)~ Βέλγιο Δανία Φινλανδία Γαλλία Γερμανία Ιταλία Ολλανδία Νορβηγία Σουηδία Μεγάλη Βρετανία Πηγή: Bureau of Labor Statistics, Division of International Labor Comparisons, International Comparisons of Manufacturing Productivity and Unit Labor Cost Trends, 2012

8 Πηγή: Bureau of Labor Statistics, Division of International Labor Comparisons, International Comparisons of Manufacturing Productivity and Unit Labor Cost Trends, 2012 ~ενδεικτικά: παραγωγικότητα (προϊόν ανά ώρα εργασίας στη μεταποίηση)~ Βέλγιο Δανία Φινλανδία Γαλλία Γερμανία Ιταλία Ολλανδία Νορβηγία Σουηδία Μεγάλη Βρετανία ,6 11,6 9,9 9,3 9,2 21,7 21, ,6 12,2 10,6 10,4 9,6 23,0 21, ,5 12,0 11,6 10,8 9,8 22,7 20, ,7 12,3 12,4 11,4 10,7 23,9 21, ,4 13,0 13,0 12,0 11,2 25,0 22, ,8 13,3 14,1 13,0 11,8 25,3 23, ,3 14,1 14,8 13,7 12,6 27,0 23, ,9 14,2 16,2 14,0 13,0 27,8 23, ,5 14,6 17,2 14,2 13,3 28,2 24, ,7 15,0 18,8 15,3 14,4 30,2 25, ,9 19,3 11,9 15,9 20,5 16,3 15,2 32,5 15,2 26, ,1 20,4 12,5 16,8 21,5 17,6 16,0 33,7 15,9 26, ,8 21,5 12,9 17,6 23,1 19,5 16,6 33,7 17,2 26, ,4 22,1 13,7 19,2 24,0 20,0 17,3 35,4 18,2 28, ,3 23,9 14,4 19,8 26,1 20,2 18,9 37,4 19,8 30, ,2 25,1 15,1 21,6 27,7 22,6 20,2 39,7 21,2 31, ,4 26,4 15,9 23,1 28,8 24,5 21,5 41,3 22,2 32, ,4 28,9 16,8 24,4 30,6 25,7 23,1 42,8 24,0 33, ,1 32,4 17,9 27,2 33,1 27,8 26,0 45,4 26,2 36, ,1 34,4 19,2 28,9 35,5 28,8 28,5 49,7 28,3 37, ,4 36,7 20,2 30,8 36,6 30,6 30,0 51,2 29,0 37, ,1 39,7 20,6 32,4 38,0 31,2 31,6 52,9 30,3 39, ,2 42,3 22,1 33,1 40,4 33,8 34,2 55,8 31,8 41, ,6 44,9 23,1 34,7 43,0 37,2 37,2 59,2 34,1 44,9

9 ~ενδεικτικά: ρυθμός ανάπτυξης της Περιφερειακής Ευρώπης~ Ιρλανδία Ελλάδα Πορτογαλία Ισπανία *Επεξεργασμένα στοιχεία από Maddison Ιρλανδία Ελλάδα Πορτογαλία Ισπανία 2,6 7,7 3,9 9,0 2,8-0,4-0,3 7,2 2,9 12,5 6,3-1,2 1,3 2,1 4,2 6,6 3,3 6,6 3,4 3,1-0,6 7,7 3,6 7,2 0,4 5,7 3,7 2,3-1,1 3,6 0,5 3,4 4,4 2,6 4,6-3,2 6,0 3,5 5,8 0,7 5,3 7,9 5,5 11,9 2,8 3,1 6,8 10,6 4,0 9,8 5,2 9,3 3,4 7,8 6,1 8,8 1,3 8,9 7,4 5,5 0,6 5,3 4,3 6,2 5,3 4,2 7,6 5,4 7,8 6,4 8,8 4,8 5,5 9,5 2,3 7,9 1,8 7,7 9,8 4,8 2,5 6,7 7,3 4,7 4,9 11,7 8,3 7,3 3,1 3,5 11,1 7,9

10 ~ενδεικτικά: ρυθμός ανάπτυξης της Ανατολικής Ευρώπης~ Βουλγαρία Τσεχοσλοβακία Ουγγαρία Πολωνία Ρουμανία Γιουγκοσλαβία 20,4 0,7 8,7 2,6 6,2 2,6-4,8 2,1 2,5 0,4 6,2-9,0 10,1-1,5 0,9 3,8 5,9 7,7-2,9 3,0 2,3 3,7 6,0 2,0 6,1 7,4 7,7 2,9 5,5 16,6-0,9 4,8-5,4 2,5 2,9-5,9 9,5 5,1 9,1 3,4 3,0 19,0 7,6 6,7 6,2 3,2 3,1 1,3 7,0 3,7 3,5 1,3 3,4 15,0 8,5 6,9 4,7 3,8 3,4 6,5 5,5 3,0 4,6 6,6 5,8 4,6 7,3 0,8 3,8-2,5 2,9 2,3 3,7-2,5 5,2 4,8 6,4 10, ,0 3,9 5,3 3,4 5,7 10,3 5,3 3,0 0,5 4,6 5,7 0,8 7,2 3,8 5,4 5,4 10,8 6,7 4,7 3,9 5,3 2,8 3,8 1,2 1,1 4,3 0,8 5,2-0,1 2,7 Βουλγαρία Τσεχοσλοβακία Ουγγαρία 4,1 2,1 2,6-1,8 3,1 8,7 Πολωνία Ρουμανία Γιουγκοσλαβία 5,0 1,8-0,7 4,4 1,0 4,8 2,7 3,0 4,2 6,3 12,9 7,0 4,3 3,0 1,9 6,4 5,4 3,2 *Επεξεργασμένα στοιχεία από Maddison 3,4 2,7 4,9 6,6 2,4 4,0

11 Oι πηγές της ταχύρρυθμης μεγέθυνσης (βλ. Εισαγωγή- Οικονομική Μεγέθυνση στην Ευρώπη) Όπως έχουμε ήδη αναφέρει, η ταχύρρυθμη μεγέθυνση ήταν αποτέλεσμα της οικονομικής σύγκλισης των οικονομιών των Θεσμοί που διευκόλυναν τη συνεργασία μεταξύ των χωρών;! χωρών και της ανάκτησης του χαμένου εδάφους. Βεβαίως, οι μηχανισμοί επίτευξής της υπήρξαν πολλαπλοί, κυρίως, θεσμικοίδιεθνείς, ευρωπαϊκοί κι εγχώριοι. Βαθύτερη αιτία όλων αυτών υπήρξε ο ίδιος ο πόλεμος! Μεταξύ άλλων, ναι! Θα τα δούμε εκτενέστερα παρακάτω!

12 Oι προσδοκίες της νεοκλασικής θεωρίας [σύγκλιση] Στη νεοκλασική θεωρία, τρεις οι καθοριστικοί παράγοντες της οικονομικής μεγέθυνσης: α) το κεφάλαιο, β) το μέγεθος του εργατικού δυναμικού, γ) η τεχνολογία. Σύμφωνα με αυτή, η τεχνολογία αν και βασικός παράγοντας μεγέθυνσης, είναι εξωγενής και, άρα, η όποια σύγκλιση μεταξύ περισσότερο ή λιγότερο αναπτυγμένων χωρών, δεν είναι αποτέλεσμα αυτής, αλλά του νόμου του φθίνοντος οριακού προϊόντος.

13 H συμβολή των εγχώριων, ευρωπαϊκών και διεθνών θεσμών Εξαιρετική συμβολή των μεταπολεμικώς δημιουργηθέντων Θεσμών & μηχανισμών όπως, το σχέδιο Marshall, Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (IMF), Παγκόσμια Τράπεζα, (WB) Γενική Συμφωνία Δασμών κι Εμπορίου (GATT),σύστημα ισοτιμιών Bretton Woods, ΕΚΑΧ, ΕΖΕΣ, ΕΟΚ : στην πύκνωση της διεθνούς κι ευρωπαϊκής συνεργασίας αύξηση του εμπορίου στην ενίσχυση της αξιοπιστίας και της εμπιστοσύνης μεταξύ των χωρών αύξηση των επενδύσεων Ο κατεξοχήν θεσμός βελτίωσης του επιπέδου διαβίωσης των πολιτών στο εσωτερικό των χωρών υπήρξε το κοινωνικό κράτος

14 Tο κοινωνικό κράτος Η ανάγκη αποφυγής της πλήρους διάσπασης των μεταπολεμικών κοινωνιών είχε σαν αποτέλεσμα την έναρξη μίας επεκτατικής φάσης στην ιστορία του ευρωπαϊκού κράτους πρόνοιας. Γίνεται λόγος συχνά για το κοινωνικό κράτος ως αποτέλεσμα του συμιβασμού μεταξύ κεφαλαίου & εργασίας Η συμβολή του Βρετανού Beveridge (1942, Beveridge Report) / σχέδιο κοινωνικής προστασίας. Δαπάνες για υγειονομική περίθαλψη, κοινωνική ασφάλιση, στέγαση, εκπαίδευση, απασχόληση κλπ. Επετεύχθη χάρη στα έσοδα που προήλθαν από τη φορολόγηση.

15 Tο «τέλος εποχής»: προδιαγεγραμμένο ή απροσδόκητο; Τέλος χρυσής εποχής αρχές της δεκαετίας του 70 και συγκεκριμένα με την έλευση της πρώτης πετρελαϊκής κρίσης στασιμοπληθωρισμός αδυναμία τόνωσης της απασχόλησης μέσω της κεϋνσιανής συνταγής Για κάποιους αναπόφευκτη η κρίση εξαιτίας των εκτεταμένων κρατικών δαπανών και της αύξησης του κόστους εργασίας λόγω της κοινωνικής ασφάλισης Για άλλους λόγοι περισσότερο πολιτικοί/ αλλαγή στο συσχετισμό δυνάμεων, άνοδος φιλελευθερισμού