ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, COM(2015) 565 final ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ όσον αφορά τα υποστηριζόμενα από το γενικό προϋπολογισμό χρηματοδοτικά μέσα σύμφωνα με το άρθρο 140 παράγραφος 8 του δημοσιονομικού κανονισμού στις 31 Δεκεμβρίου 2014 {SWD(2015) 206 final} EL EL

2 Πίνακας περιεχομένων ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 3 ΣΥΝΟΨΗ Στρατηγικές ομάδες-στόχοι ΜΜΕ και μικρές επιχειρήσεις μεσαίας κεφαλαιοποίησης της ΕΕ Πολύ μικρές επιχειρήσεις της ΕΕ Στρατηγικοί τομείς Έρευνα και καινοτομία (Ε&Κ) Υποδομές και ενεργειακή απόδοση Κοινωνικές επιχειρήσεις Εκπαίδευση Στρατηγικές περιφέρειες εκτός ΕΕ Χώρες διεύρυνσης Χώρες της γειτονίας Χώρες που καλύπτονται από τον Μηχανισμό Αναπτυξιακής Συνεργασίας (ΜΑΣ) ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

3 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Καθώς στα περισσότερα κράτη μέλη της ΕΕ σημειώνονται θετικά ποσοστά ανάπτυξης, η Ευρώπη ανακάμπτει μεν από την οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση, αλλά οι διαρθρωτικές και οι σχετικές με την κρίση αδυναμίες εξακολουθούν να περιορίζουν τον ρυθμό της συνολικής ανάκαμψης. Ειδικότερα, τα υψηλά επίπεδα χρέους του ιδιωτικού τομέα και το υψηλό ποσοστό των μη εξυπηρετούμενων δανείων περιορίζουν τη δανειοδοτική ικανότητα των τραπεζών, παρεμποδίζοντας συνεπώς την οικονομική ανάπτυξη και τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Οι προκλήσεις αυτές απαιτούν άμεση ανάληψη δράσης, δεδομένου ότι η ευρωπαϊκή οικονομία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον δανεισμό από τον τραπεζικό τομέα και η πρόσβαση σε χρηματοδότηση με μέσα μετοχικού κεφαλαίου, ιδίως για τις μικρές επιχειρήσεις, παραμένει περιορισμένη. Σε αυτό το οικονομικό κλίμα, οι δημόσιοι χρηματοδοτικοί οργανισμοί και οι ιδιώτες επενδυτές διστάζουν να δανείσουν κεφάλαια στην πραγματική οικονομία και ιδίως στις ΜΜΕ, των οποίων οι επενδύσεις θεωρούνται υψηλού κινδύνου. Το μέγεθος της ζήτησης χρηματοδότησης, σε συνδυασμό με την περιορισμένη προσφορά δημόσιων πόρων, σημαίνει ότι είναι απαραίτητη η μόχλευση πρόσθετων ροών κεφαλαίων για να καλυφθεί το κενό. Ως εκ τούτου, η Ένωση καλείται να αποδεσμεύσει πρόσθετες επενδύσεις από τον προϋπολογισμό της με τη χρήση χρηματοδοτικών μέσων. Στο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (ΠΔΠ) , η Ένωση ανταποκρίνεται στις προκλήσεις αυτές με τους εξής τρόπους: προσφέροντας ευκαιρίες για συνδυασμό δημόσιων και ιδιωτικών πόρων: Η ΕΕ έχει θεσπίσει καινοτόμα χρηματοδοτικά μέσα (όπως αυτά που συγκροτήθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζοντας 2020» για την έρευνα και την καινοτομία ή στο πλαίσιο του προγράμματος COSME για τις ΜΜΕ) και επιτρέπει στα κράτη μέλη να συνδυάζουν κονδύλια από τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία (ΕΔΕΤ) με πόρους των προγραμμάτων «Ορίζοντας 2020» και COSME στο πλαίσιο του πρώτου κοινού χρηματοδοτικού μέσου, δηλαδή της πρωτοβουλίας για τις ΜΜΕ. Ήδη από την έναρξη της εφαρμογής τους, η ζήτηση της αγοράς για τα χρηματοδοτικά μέσα τόσο του COSME όσο και του προγράμματος «Ορίζοντας 2020» ήταν μεγάλη τα αρχικά τους κονδύλια εξαντλήθηκαν σε σύντομο χρονικό διάστημα και πρόσφατα τροποποιήθηκαν ώστε να αυξηθεί το χρηματοδοτικό άνοιγμα στο πλαίσιο της ικανότητας ανάληψης κινδύνων του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΤΣΕ) αναπτύσσοντας πρωτοβουλίες με σκοπό να ενθαρρύνει τους δημόσιους χρηματοδοτικούς οργανισμούς να δανειοδοτούν επιχειρήσεις που έχουν μειωμένη δυνατότητα πρόσβασης σε ιδιωτικά κεφάλαια: Η ΕΕ έχει αναπτύξει ένα επενδυτικό σχέδιο για την Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένου του ΕΤΣΕ, για την κινητοποίηση πρόσθετων επενδύσεων στην Ένωση κατά την επόμενη τριετία και για την εξασφάλιση μεγαλύτερης πρόσβασης σε χρηματοδότηση για εταιρείες που απασχολούν έως εργαζόμενους, με ιδιαίτερη έμφαση στις ΜΜΕ, μέσω της παροχής ικανότητας ανάληψης κινδύνων (εγγυήσεων) στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) και 3

4 προάγοντας ένα καλύτερο επιχειρηματικό περιβάλλον για τις ιδιωτικές επενδύσεις μέσω της ανάληψης δράσης για την ανάπτυξη μιας Ένωσης Κεφαλαιαγορών 1. Οι ΜΜΕ είναι η βασική ομάδα-στόχος στην οποία απευθύνεται η στήριξη της ΕΕ που χορηγείται με χρηματοδοτικά μέσα: αντιπροσωπεύουν τα δύο τρίτα της απασχόλησης στον ιδιωτικό τομέα και σχεδόν το 60% της πραγματικής προστιθέμενης αξίας στην ΕΕ. Ιδιαίτερη προσοχή δίδεται στις επιχειρήσεις και άλλες ομάδες-στόχους σε στρατηγικούς τομείς, ιδίως στους τομείς της έρευνας και της καινοτομίας, των υποδομών και της ενεργειακής απόδοσης, της κοινωνικής επιχειρηματικότητας και της εκπαίδευσης. Με βάση την πείρα της, η Επιτροπή είναι πεπεισμένη ότι τα χρηματοδοτικά μέσα συνιστούν αποτελεσματικό τρόπο κάλυψης των χρηματοδοτικών αναγκών της πραγματικής οικονομίας, καθώς και τόνωσης της ανάπτυξης και της απασχόλησης. Όταν μάλιστα εφαρμόζονται σε συνεργασία με δημόσιους και ιδιωτικούς οργανισμούς, αντιμετωπίζουν τις ελλείψεις της αγοράς στα θέματα της παροχής εξωτερικής χρηματοδότησης, αποφεύγοντας ταυτόχρονα τον παραγκωνισμό των ιδιωτών επενδυτών. Η εφαρμογή των υπό κεντρική διαχείριση χρηματοδοτικών μέσων κατά την περίοδο συνέβαλε στην προσπάθεια για την άμβλυνση των αποτυχιών στις χρηματοπιστωτικές αγορές και τη μόχλευση των θετικών επιπτώσεων της δράσης σε επίπεδο ΕΕ. Η συνολική συνεισφορά της Ένωσης για τα μέσα της περιόδου ανήλθε στο ποσό των 5,5 δισεκατ. ευρώ περίπου, με το οποίο έως τις 31 Δεκεμβρίου 2014 υποστηρίχθηκε όγκος χρηματοδότησης της τάξης των 82,9 δισεκατ. ευρώ υποδεικνύοντας συνολικό δείκτη μόχλευσης άνω του 15 (βλέπε γράφημα 1) που διατέθηκε υπέρ στρατηγικών ομάδωνστόχων και τομέων στο πλαίσιο των εσωτερικών και εξωτερικών πολιτικών της ΕΕ. Για την περίοδο , το κονδύλιο του προϋπολογισμού των 4,8 δισεκατ. ευρώ 2 προορίζεται για τη στήριξη χρηματοδότησης ύψους 86 δισεκατ. ευρώ, που σημαίνει μέσο δείκτη μόχλευσης της τάξης του 18 (βλέπε γράφημα 2). Κατά τα επόμενα έτη, η συνεισφορά της Ένωσης ύψους 890 εκατ. ευρώ που δεσμεύτηκε έως τις 31 Δεκεμβρίου 2014 θα στηρίξει αναμενόμενο όγκο χρηματοδότησης 3,8 δισεκατ. ευρώ περίπου, με αναμενόμενο δείκτη μόχλευσης της τάξης του 4 3. Η Επιτροπή βρίσκεται στην ευχάριστη θέση να υποβάλει την παρούσα έκθεση σχετικά με τα υπό κεντρική διαχείριση χρηματοδοτικά μέσα για τις εσωτερικές και εξωτερικές πολιτικές της Βλέπε ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο Αξιοποίηση των δυνατοτήτων της συμμετοχικής χρηματοδότησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Μάρτιος 2014). Το κονδύλιο για την περίοδο δεν περιλαμβάνει ακόμη πιστώσεις για νέα μέσα που ενδέχεται να προβλεφθούν για τις χώρες της διεύρυνσης και της γειτονίας ή τις χώρες που καλύπτονται από τον Μηχανισμό Αναπτυξιακής Συνεργασίας. Ο αναμενόμενος όγκος χρηματοδότησης περιορίζεται στο παρόν στάδιο στα ποσά που προκύπτουν από συμβάσεις που έχουν ήδη υπογραφεί μεταξύ εντεταλμένων οντοτήτων και ενδιάμεσων χρηματοπιστωτικών οργανισμών / τελικών δικαιούχων. 4

5 ΕΕ που υποστηρίζονται από τον προϋπολογισμό της Ένωσης, όπως απαιτείται δυνάμει του άρθρου 140 παράγραφος 8 του δημοσιονομικού κανονισμού. Στην έκθεση παρουσιάζεται το σημαντικό αποτέλεσμα των μέσων αυτών με βάση τα στοιχεία της 31ης Δεκεμβρίου Παρέχεται επισκόπηση του τρόπου με τον οποίο χρησιμοποιήθηκαν τα χρήματα των φορολογουμένων και της προόδου που σημειώθηκε όσον αφορά την εφαρμογή των χρηματοδοτικών μέσων. 5

6 ΣΥΝΟΨΗ Η παρούσα έκθεση καλύπτει τα υπό κεντρική διαχείριση της ΕΕ χρηματοδοτικά μέσα για τους εσωτερικούς και τους εξωτερικούς τομείς πολιτικής της Ένωσης. Παρέχει συνολική επισκόπηση της προόδου που έχει σημειωθεί μέχρι στιγμής όσον αφορά την υλοποίηση των χρηματοδοτικών μέσων για τις περιόδους και , εξασφαλίζοντας τη διαφάνεια και τη λογοδοσία για τη χρησιμοποίηση των χρημάτων των φορολογουμένων. Καταδεικνύει δε ότι τα υπό κεντρική διαχείριση χρηματοδοτικά μέσα έχουν επιτύχει σημαντικό αποτέλεσμα μόχλευσης και δείχνει με βάση τα επί του παρόντος διαθέσιμα αποδεικτικά στοιχεία τον τρόπο με τον οποίο τα μέσα έχουν συμβάλει στην επίτευξη των στόχων πολιτικής τους. Περισσότερες τεχνικές πληροφορίες παρατίθενται στο παράρτημα. Γράφημα 1: Χρηματοδοτικά μέσα για την περίοδο , Δεκέμβριος 2014 (εκατ. ευρώ) Χρηματοδοτικά μέσα , κατάσταση τον Δεκέμβριο του με νέα μέσα ,9 δισ x 15 (επιτευχθείσα) μόχλευση Δημοσιονομικές δεσμεύσεις της ΕΕ Υποστηριχθείσα χρηματοδότηση ,5 δισ. 0 Συνεισφορά της Ένωσης Συνολική χρηματοδότηση 6

7 Γράφημα 2: Χρηματοδοτικά μέσα για την περίοδο , Δεκέμβριος 2014 (εκατ. ευρώ) Χρηματοδοτικά μέσα , κατάσταση τον Δεκέμβριο του δισ Δημοσιονομικές δεσμεύσεις της ΕΕ x 18 (επιδιωκόμενη) μόχλευση Κονδύλιο Προϋπολογισμού Επιδιωκόμενη χρηματοδότηση x 4 (αναμενόμενη) μόχλευση Αναμενόμενη χρηματοδότηση ,8 δισ. 0,9 δισ. Συνεισφορά της Ένωσης 3,8 δισ. Συνολική χρηματοδότηση Τα μέσα που έχουν θέσει σε εφαρμογή τα κράτη μέλη στο πλαίσιο της επιμερισμένης διαχείρισης αποτελούν αντικείμενο χωριστών εκθέσεων. Για την περίοδο προγραμματισμού , δημοσιευόταν ετήσια συνοπτική έκθεση για την υλοποίηση των μέσων χρηματοοικονομικής τεχνικής στο πλαίσιο του ΕΤΠΑ και του ΕΚΤ 4 έως την 1η Οκτωβρίου κάθε έτους 5. Από το 2016, η Επιτροπή θα παρέχει περιλήψεις των δεδομένων σχετικά με την πρόοδο που σημειώνεται ως προς την υλοποίηση των χρηματοδοτικών μέσων στο πλαίσιο της επιμερισμένης διαχείρισης, όπως απαιτείται δυνάμει του κανονισμού περί κοινών διατάξεων (ΚΚΔ) για τα ΕΔΕΤ 6. Η παρούσα έκθεση για τα υπό κεντρική διαχείριση μέσα συμπληρώνεται από έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής (SWD) στο οποίο παρατίθενται λεπτομερείς πίνακες 4 Τα ακρωνύμια επεξηγούνται στο γλωσσάριο του συνοδευτικού εγγράφου εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής. 5 Η έκθεση του 2013 διατίθεται στη διεύθυνση: 6 Άρθρο 46 παράγραφος 4 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1303/

8 και πληροφορίες σχετικά με τα μέσα που εφαρμόζονται στην άμεση και έμμεση λειτουργία των τρόπων διαχείρισης κατά την περίοδο και κατά την περίοδο Πρόθεση της Επιτροπής είναι να προσδώσει στην παρούσα έκθεση τη μορφή δυναμικού εργαλείου για τη λήψη αποφάσεων. Ειδικότερα, πρόθεσή μας είναι να διασφαλίσουμε ότι εναρμονίζεται όσο το δυνατόν περισσότερο με άλλα έγγραφα που παρέχουν πληροφορίες σχετικά με τα χρηματοδοτικά μέσα της ΕΕ 7. Παρότι τα εν λόγω έγγραφα παρουσιάζονται για διαφορετικούς πρακτικούς και διαδικαστικούς σκοπούς, και συνεπώς διαφέρει επίσης ο χρόνος έκδοσής τους, σκοπεύουμε να εναρμονίσουμε πλήρως το περιεχόμενό τους με στόχο ενδεχομένως τη συγχώνευσή τους σε μία ενιαία έκθεση. 1. Στρατηγικές ομάδες-στόχοι 1.1. ΜΜΕ και μικρές επιχειρήσεις μεσαίας κεφαλαιοποίησης της ΕΕ Γενικά, οι ΜΜΕ αναδεικνύονται ως η κατηγορία επιχειρήσεων που αντιμετωπίζει ιδιαίτερες δυσκολίες όσον αφορά την πρόσβαση σε χρηματοδότηση, πολύ περισσότερο μάλιστα από την έναρξη της χρηματοπιστωτικής κρίσης και της κρίσης δημόσιου χρέους. Για την αντιμετώπιση των ανεπαρκειών της αγοράς που οφείλονται σε ασύμμετρη πληροφόρηση, έχουν δημιουργηθεί διάφοροι μηχανισμοί εγγυήσεων προκειμένου να χορηγούνται μεγαλύτεροι όγκοι δανείων με καλύτερους όρους σε ένα σύνολο επιχειρήσεων υψηλότερου κινδύνου. Στόχος των μηχανισμών αυτών είναι να προωθήσουν την ανάπτυξη μιας πανευρωπαϊκής αγοράς χρηματοδότησης των ΜΜΕ και να καλύψουν ανεπάρκειες της αγοράς που αντιμετωπίζονται καλύτερα σε επίπεδο ΕΕ λόγω του εκτεταμένου χαρακτήρα τους. Ως εκ τούτου, μπορούν να εξασφαλίσουν οικονομίες κλίμακας και να συμβάλουν στη διάδοση βέλτιστων πρακτικών: 1. Ο μηχανισμός εγγυήσεων υπέρ των ΜΜΕ (SMEG07) που υπάγεται στο πρόγραμμαπλαίσιο για την ανταγωνιστικότητα και την καινοτομία (CIP) έχει ενισχύσει την πρόσβαση των ΜΜΕ στη χρηματοδότηση με δανειακά κεφάλαια. Την 31η Δεκεμβρίου 2014, συνολικά ΜΜΕ είχαν λάβει 27,3 δισεκατ. ευρώ υπό μορφή εγγυημένων δανείων για την περίοδο και ο αριθμός βαίνει αυξανόμενος 2. Ο μηχανισμός εγγύησης δανείων στο πλαίσιο του προγράμματος COSME, ο διάδοχος μηχανισμός του SMEG07, παρέχει σε ΜΜΕ εγγυήσεις με ανώτατο όριο για χρηματοδότηση με δανειακά κεφάλαια, με τη μορφή δανείων ή χρηματοδοτικής μίσθωσης, προκειμένου να μειωθούν οι ιδιαίτερες δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι βιώσιμες ΜΜΕ όσον αφορά την πρόσβαση σε χρηματοδότηση λόγω της αντίληψης ότι ενέχουν υψηλό κίνδυνο ή λόγω της έλλειψης επαρκών διαθέσιμων εξασφαλίσεων. Έως το τέλος του 2014, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων (ΕΤΕ) είχε ολοκληρώσει τη διαδικασία δέουσας επιμέλειας και είχε υπογράψει συμφωνίες εγγυήσεων με τρεις ενδιάμεσους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς από τρεις συμμετέχουσες χώρες για 7 Πιο συγκεκριμένα, το έγγραφο εργασίας που βασίζεται στο άρθρο 38 παράγραφος 5 του δημοσιονομικού κανονισμού και το έγγραφο που παρέχει τις πληροφορίες που απαιτούνται βάσει του άρθρου 49 παράγραφος 1 στοιχείο ε) του δημοσιονομικού κανονισμού. 8

9 συνολικό ποσό 42,4 εκατ. ευρώ. Εκτιμάται ότι το σωρευτικό σύνολο της χρηματοδότησης που θα κινητοποιηθεί για την περίοδο θα κυμανθεί από 14,3 έως 21,5 δισεκατ. ευρώ, προσεγγίζοντας από έως ΜΜΕ. Για τις τρεις πράξεις που υπογράφηκαν με ενδιάμεσους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς το 2014, η μέγιστη χρηματοδότηση που τέθηκε στη διάθεση των ΜΜΕ ανήλθε σχεδόν σε 851 εκατ. ευρώ 3. Το μέσο επιμερισμού του κινδύνου (RSI) που εντάσσεται στο 7ο πρόγραμμα-πλαίσιο αποτελεί μηχανισμό εγγυήσεων που προορίζεται ειδικά για χρηματοδότηση μέσω δανείων και χρηματοδοτικών μισθώσεων με στόχο την κάλυψη του χρηματοδοτικού κενού για καινοτόμες ΜΜΕ και μικρές επιχειρήσεις μεσαίας κεφαλαιοποίησης (επιχειρήσεις που απασχολούν έως 499 εργαζόμενους). Μέχρι στιγμής έχει χορηγήσει περισσότερα από 1,59 δισεκατ. ευρώ σε εγγυήσεις και αντεγγυήσεις σε 37 τράπεζες και εταιρείες εγγυήσεων, ποσό που θα τους παράσχει τη δυνατότητα να στηρίξουν, κατ εκτίμηση, έως καινοτόμες ΜΜΕ και μικρές επιχειρήσεις μεσαίας κεφαλαιοποίησης. Έως το τέλος του 2014, ο όγκος της χορηγηθείσας χρηματοδότησης ήταν 831 εκατ. ευρώ, με συνεισφορά της Ένωσης της τάξης των 270 εκατ. ευρώ 4. Το μέσο InnovFin Εγγυήσεις για ΜΜΕ στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζοντας 2020», ο διάδοχος μηχανισμός για καινοτόμες ΜΜΕ και μικρές επιχειρήσεις μεσαίας κεφαλαιοποίησης για το , αναμένεται να κινητοποιήσει συνολικό όγκο δανείων 9,5 δισεκατ. ευρώ περίπου, με συνεισφορά της Ένωσης της τάξης των εκατ. ευρώ. Για το 2014, η συνολική αξία της χρηματοδότησης που υποστηρίζεται από τη συνεισφορά της Ένωσης αναμένεται να είναι περίπου 475 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων 11 εκατ. ευρώ έχουν ήδη χορηγηθεί 5. Ο μηχανισμός εγγυοδοσίας για τον πολιτιστικό και τον δημιουργικό τομέα στο πλαίσιο του προγράμματος «Δημιουργική Ευρώπη» θα παρέχει εγγυήσεις σε τράπεζες που συναλλάσσονται με ΜΜΕ του πολιτιστικού και δημιουργικού τομέα, ενισχύοντας με τον τρόπο αυτό τη χρηματοδοτική ικανότητα στους εν λόγω τομείς. Το πρόγραμμα θα ξεκινήσει το 2016 και το συνολικό ποσό πρόσθετων δανείων στους τομείς που θα υποστηριχθούν από συνεισφορά της Ένωσης ύψους 121 εκατ. ευρώ εκτιμάται σε 690 εκατ. ευρώ περίπου και 6. Η ενωσιακή πρωτοβουλία για τις ΜΜΕ, η οποία έχει σχεδιαστεί ως μέσο αντιμετώπισης της κρίσης, παρέχει εγγυήσεις χωρίς ανώτατο όριο και/ή τιτλοποιήσεις με στόχο τη βελτίωση της πρόσβασης των ΜΜΕ σε χρηματοδότηση, συμπεριλαμβανομένων των καινοτόμων ΜΜΕ και των ΜΜΕ υψηλού κινδύνου. Πρόκειται για ένα κοινό μέσο, που συνδυάζει κονδύλια των προγραμμάτων COSME και «Ορίζοντας 2020» με πόρους του ΕΤΠΑ-ΕΓΤΑΑ σε συνεργασία με την ΕΤΕπ / το ΕΤΕ με σκοπό τη δημιουργία πρόσθετης δανειοδότησης προς τις ΜΜΕ. Με ανάληψη υποχρέωσης 800 εκατ. ευρώ από το ΕΤΠΑ, ο όγκος των νέων δανείων ΜΜΕ που υποστηρίζεται στην Ισπανία αναμένεται να ανέλθει σε εκατ. ευρώ για όλες τις ισπανικές περιφέρειες. Οι ΜΜΕ αντιμετωπίζουν επίσης ιδιαίτερες προκλήσεις όσον αφορά τη συγκέντρωση μετοχικού κεφαλαίου, καθώς τα ευρωπαϊκά επιχειρηματικά κεφάλαια χαρακτηρίστηκαν από επιβράδυνση των δραστηριοτήτων ιδιωτικών επενδυτικών κεφαλαίων κατά το διάστημα από την άποψη της άντλησης κεφαλαίων, των επιπέδων επενδύσεων (παρά την 9

10 ελαφρά άνοδο το 2014) και των όρων αποεπένδυσης, και παραμένουν κατακερματισμένα μεταξύ χωρών, ενώ η επιβίωσή τους εξαρτάται σε ολοένα και μεγαλύτερο βαθμό από δημόσιους επενδυτές. Η στήριξη με χρηματοδοτικά μέσα σε επίπεδο ΕΕ είναι καίριας σημασίας για την αντιμετώπιση αυτού του κατακερματισμού. Έχουν συγκροτηθεί διάφοροι μηχανισμοί χρηματοδότησης μετοχικού κεφαλαίου με στόχο να ενισχύσουν την εσωτερική αγορά για τα επιχειρηματικά κεφάλαια, αντιμετωπίζοντας τις ανεπάρκειες της αγοράς που ανακύπτουν (ιδίως για τις ΜΜΕ σε αρχικό στάδιο που έχουν τη δυνατότητα να επιτύχουν υψηλό βαθμό ανάπτυξης), να φέρουν την καινοτομία στην αγορά και να δημιουργήσουν θέσεις εργασίας υψηλής προστιθέμενης αξίας: 1. Ο μηχανισμός υψηλής ανάπτυξης και καινοτομίας για τις ΜΜΕ (GIF) στο πλαίσιο του CIP έχει ως στόχο να αυξήσει την προσφορά μετοχικού κεφαλαίου για καινοτόμες ΜΜΕ στο αρχικό στάδιο (GIF1) και στη φάση επέκτασης (GIF2). Έως το τέλος του 2014, συνολικό ποσό 625,2 εκατ. ευρώ σε καθαρές αναλήψεις υποχρεώσεων από τον προϋπολογισμό της Ένωσης διατέθηκε για τη στήριξη 43 ταμείων επιχειρηματικού κεφαλαίου και 371 τελικών αποδεκτών, κινητοποιώντας σχεδόν 1 δισεκατ. ευρώ σε χρηματοδότηση μετοχικού κεφαλαίου 2. Ο μηχανισμός μετοχικού κεφαλαίου για την ανάπτυξη (EFG) στο πλαίσιο του COSME, ο διάδοχος μηχανισμός του GIF2, αποσκοπεί στην τόνωση της απορρόφησης και της προσφοράς χρηματοδότησης μετοχικού κεφαλαίου για ΜΜΕ στη φάση επέκτασής τους. Για την περίοδο , αναμένεται ενδεικτική ανάληψη υποχρέωσης 633 εκατ. ευρώ με την οποία θα στηριχθούν επενδύσεις επιχειρηματικών κεφαλαίων των οποίων το ποσό θα κυμανθεί από 2,6 έως 3,9 δισεκατ. ευρώ και θα διοχετευθεί σε 360 έως 540 ΜΜΕ και 3. Το μέσο InnovFin Επιχειρηματικά κεφάλαια για ΜΜΕ στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζοντας 2020», ο διάδοχος μηχανισμός του GIF1, έχει σχεδιαστεί με στόχο τη βελτίωση της πρόσβασης σε χρηματοδότηση με κεφάλαια επιχειρηματικού κινδύνου για ΜΜΕ και μικρές επιχειρήσεις μεσαίας κεφαλαιοποίησης με προσανατολισμό Ε&Κ που βρίσκονται στο αρχικό στάδιο ανάπτυξης. Ενδεικτικά, προβλέπεται ανάληψη υποχρέωσης 430 εκατ. ευρώ για την περίοδο , η οποία αναμένεται να υποστηρίξει περίπου 2,5 δισεκατ. ευρώ χρηματοδότησης μετοχικού κεφαλαίου Πολύ μικρές επιχειρήσεις της ΕΕ Ο ευρωπαϊκός τομέας των μικροχρηματοδοτήσεων χαρακτηρίζεται από τη σταθερή πτώση στον τραπεζικό δανεισμό, την περιορισμένη ικανότητα των εθνικών κυβερνήσεων να στηρίξουν τη μικροχρηματοδότηση αλλά και την έντονη ζήτηση της αγοράς για τέτοιου είδους χρηματοδότηση. Αυτό υποδηλώνει ότι εξακολουθεί να υπάρχει σαφής αιτιολογία για παρέμβαση σε επίπεδο ΕΕ μέσω της παροχής λύσεων χρηματοδότησης και επιμερισμού των κινδύνων στους οργανισμούς μικροχρηματοδότησης. 10

11 Πιο συγκεκριμένα, σε αρκετά κράτη μέλη της ΕΕ τα υψηλά επίπεδα ανεργίας των νέων καθιστούν αναγκαία τη συνεχή στήριξη της επιχειρηματικότητας χωρίς αποκλεισμούς ως επιλογής για (επαν)ένταξη στην αγορά εργασίας. Η χορήγηση μικροδανείων αποτελεί σημαντικό εργαλείο για τον σκοπό αυτό 8. Λόγω της ευρείας διαφοροποίησης των θεσμικών παραγόντων και των προσφερόμενων προϊόντων απαιτούνται ειδικοί μηχανισμοί μικροχρηματοδότησης με στόχο τη διευκόλυνση της πρόσβασης σε δάνεια για τις πολύ μικρές επιχειρήσεις, οι οποίες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη δημιουργία θέσεων εργασίας αλλά εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν ακόμη περισσότερες δυσκολίες από ό,τι οι άλλες ΜΜΕ: 1. Ο ευρωπαϊκός μηχανισμός μικροχρηματοδοτήσεων Progress ( ) ο οποίος αποτελείται από: α. έναν μηχανισμό εγγυήσεων, που παρείχε εγγυήσεις με ανώτατο όριο έως 20% σε χαρτοφυλάκια μικροδανείων που χορηγήθηκαν από ενδιάμεσους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς σε πολύ μικρές επιχειρήσεις και β. το Fonds commun de placement Fonds d investissement spécialisé, ένα εξειδικευμένο επενδυτικό ταμείο με στόχο την αύξηση της πρόσβασης σε μικροχρηματοδότηση μέσω διαφόρων χρηματοοικονομικών προϊόντων (κυρίως δανείων). Έως τις 31 Δεκεμβρίου 2014, τα εν λόγω μέσα είχαν χορηγήσει σε τελικούς αποδέκτες μικροδάνεια συνολικού ποσού 291,7 εκατ. ευρώ (ο αρχικός στόχος ήταν μικροδάνεια ποσού 500 εκατ. ευρώ έως το 2018). Ο μηχανισμός αναμένεται να επιτύχει τον αρχικό του στόχο, καθώς πρόκειται να συμπεριληφθούν και νέα δάνεια από σήμερα έως το 2018 και 2. Το πρόγραμμα για την απασχόληση και την κοινωνική καινοτομία (EaSI) Άξονας «Μικροχρηματοδοτήσεις και κοινωνική επιχειρηματικότητα» Θεματικός τομέας «Μικροχρηματοδοτήσεις», που διαδέχθηκε τα προαναφερόμενα μέσα, στοχεύει στην αύξηση της πρόσβασης σε μικροχρηματοδότηση για τις ευάλωτες ομάδες και τις πολύ μικρές επιχειρήσεις μέσω της παροχής στήριξης σε φορείς που χορηγούν μικροπιστώσεις. Η συνεισφορά της Ένωσης που ανέρχεται τουλάχιστον σε 86 εκατ. ευρώ προορίζεται για τη στήριξη μικροδανείων συνολικού ύψους 528 εκατ. ευρώ Στρατηγικοί τομείς 2.1. Έρευνα και καινοτομία (Ε&Κ) Καθώς τα διαθέσιμα στοιχεία είναι ανάμεικτα, είναι δυσκολότερο, από μεθοδολογική άποψη, να διαπιστωθεί κατά πόσον οι μεγαλύτερες, εδραιωμένες εταιρείες με ένταση Ε&Κ 8 9 Evers & Jung (2014) Ο στόχος ενδέχεται να μεταβληθεί καθώς οι λεπτομέρειες υλοποίησης και η συνεπένδυση είναι ακόμη υπό διαπραγμάτευση. 11

12 αντιμετωπίζουν προβλήματα όσον αφορά την πρόσβαση σε χρηματοδότηση με δανειακά κεφάλαια για τη χρηματοδοτική στήριξη καινοτόμων έργων. Ωστόσο, από πρόσφατη οικονομετρική μελέτη 10, καθώς και από εμπειρικά δεδομένα, προκύπτει ότι η ζήτηση για χρηματοδότηση με δανειακά κεφάλαια για Ε&Κ υπερβαίνει μακράν την αντίστοιχη τρέχουσα προσφορά. Προκειμένου να ανταποκριθεί στις ανάγκες χρηματοδότησης Ε&Κ, που είναι αδύνατο να καλυφθούν πλήρως σε εθνικό επίπεδο, η Επιτροπή συγκρότησε τη χρηματοδοτική διευκόλυνση καταμερισμού του κινδύνου ( ) και, στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζοντας 2020», τα μέσα InnovFin Μεγάλα έργα, InnovFin Κεφάλαια ανάπτυξης για επιχειρήσεις μεσαίας κεφαλαιοποίησης και InnovFin Εγγυήσεις για επιχειρήσεις μεσαίας κεφαλαιοποίησης: 1. Η χρηματοδοτική διευκόλυνση καταμερισμού του κινδύνου ( ) παρέχει δάνεια και υβριδική ή ενδιάμεση χρηματοδότηση για τη βελτίωση της πρόσβασης σε χρηματοδότηση επιχειρηματικού κινδύνου για έργα Ε&Κ. Η συνεισφορά της Ένωσης, ύψους 960 εκατ. ευρώ, στη χρηματοδοτική διευκόλυνση καταμερισμού του κινδύνου (RSFF) για την περίοδο υποστήριξε δραστηριότητες αξίας άνω των 9,56 δισεκατ. ευρώ από τον αναμενόμενο στόχο των 11,31 δισεκατ. ευρώ και 2. Η υπηρεσία παροχής δανείων για την Ε&Κ ( ) στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζοντας 2020», ο διάδοχος μηχανισμός της RSFF, παρέχει επίσης δάνεια και υβριδική ή ενδιάμεση χρηματοδότηση για τη βελτίωση της πρόσβασης σε χρηματοδότηση επιχειρηματικού κινδύνου για έργα Ε&Κ. Για την περίοδο , η συνεισφορά της ΕΕ ύψους εκατ. ευρώ προορίζεται να κινητοποιήσει χρηματοδότηση εκατ. ευρώ για τους τελικούς αποδέκτες. Έως το τέλος του 2014, με τις συνεισφορές της ΕΕ που ανέρχονταν συνολικά σε 483 εκατ. ευρώ είχε ήδη υποστηριχθεί χρηματοδότηση ύψους 1 157,2 εκατ. ευρώ Υποδομές και ενεργειακή απόδοση Οι υποδομές μεταφορών, τηλεπικοινωνιών και ενέργειας διαδραματίζουν καίριο ρόλο στην εξέλιξη και τη βιώσιμη ανάπτυξη σε τομείς στο πλαίσιο των οποίων οι ιδιωτικές επιχειρήσεις κάθε μεγέθους και οι δημόσιοι φορείς αλληλεπιδρούν με σκοπό την παραγωγή των απαραίτητων αποτελεσμάτων. Οι υποδομές βελτιώνουν την παραγωγικότητα της οικονομίας, καθιστούν δυνατή την ανάπτυξη και διευκολύνουν τη διασύνδεση της εσωτερικής αγοράς. Επίσης, η ενεργειακή απόδοση και η προώθησή της αποκτούν ολοένα και μεγαλύτερη σημασία στην Ένωση, ιδίως εάν ληφθεί υπόψη ο πρωταρχικός της στόχος του 20% για το 2020 όσον αφορά την ενεργειακή απόδοση, καθώς και οι περαιτέρω στόχοι πέραν της συγκεκριμένης χρονολογίας. 10 Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2013α). 12

13 Ο στόχος της χρηματοδοτικής παρέμβασης της ΕΕ στους τομείς αυτούς είναι να συμβάλει στην εξάλειψη των ανεπαρκειών των ευρωπαϊκών κεφαλαιαγορών. Τα προγράμματα χρηματοδοτικών μέσων της ΕΕ για διάφορους υποτομείς (υποδομές μεταφορών και ενέργειας, ενεργειακή απόδοση, συμπεριλαμβανομένων δράσεων για το περιβάλλον και το κλίμα, καθώς και ΤΠΕ) που δρομολογήθηκαν κατά την περίοδο ή που προβλέπονται για την περίοδο περιλαμβάνουν τα εξής: 1. Το μέσο εγγύησης δανείων για έργα των διευρωπαϊκών δικτύων μεταφορών (LGTT), ένα δανειοδοτικό μέσο για τη χρηματοδότηση έργων σε διευρωπαϊκά δίκτυα μεταφορών και ενέργειας. Στις 31 Δεκεμβρίου 2014, το συγκεντρωτικό τρέχον ύψος των εγγυήσεων του μέσου LGTT ανέρχεται συνολικά σε 497 εκατ. ευρώ, καλύπτοντας έξι έργα με αναμενόμενες επενδύσεις (μετοχικό κεφάλαιο, δανειακά κεφάλαια, επιχορηγήσεις) της τάξης των 12,1 δισεκατ. ευρώ. Από την εκ των υστέρων αξιολόγηση της Επιτροπής για το 2014 προέκυψε το συμπέρασμα ότι ο αντίκτυπος του LGTT ήταν θετικός στις περιπτώσεις όπου εφαρμόστηκε, αλλά όχι επαρκής για την επίτευξη των ευρύτερων στόχων του 2. Στο πλαίσιο της διευκόλυνσης «Συνδέοντας την Ευρώπη» (CEF): α. την πρωτοβουλία για τα ομόλογα έργων (PBI, ΠΔΠ ), η οποία στοχεύει στην κινητοποίηση χρηματοδότησης από τις κεφαλαιαγορές για έργα υποδομής στους τομείς των διευρωπαϊκών δικτύων μεταφορών και ενέργειας και των ευρυζωνικών δικτύων. Μέχρι στιγμής, διάφορες πράξεις έχουν περατωθεί από χρηματοδοτική άποψη στο πλαίσιο της πιλοτικής φάσης της PBI: i. το 2014, η συνεισφορά της Ένωσης ποσού 10 εκατ. ευρώ στα ΔΕΔ-Ε υποστήριξε πιστωτική ενίσχυση για ομόλογα έργων ύψους 54,9 εκατ. ευρώ για έργο μεγέθους 421 εκατ. ευρώ και ii. η συνεισφορά της Ένωσης στα ΔΕΔ-Μ υποστήριξε τη χρηματοδότηση των εξής έργων: ενός εντελώς νέου έργου μεταφορών για τον αυτοκινητόδρομο A11 στο Βέλγιο, μέσω της έκδοσης ομολόγων έργου αξίας 578 εκατ. ευρώ και μέσω επενδύσεων μετοχικού κεφαλαίου 79,6 εκατ. ευρώ (με συνεισφορά της Ένωσης της τάξης των 200 εκατ. ευρώ) και του αυτοκινητοδρόμου (Autobahn) A7 στη Γερμανία μέσω έκδοσης ομολόγων έργου αξίας 429 εκατ. ευρώ. Επίσης το 2014, η συνεισφορά 20 εκατ. ευρώ από τον προϋπολογισμό για τον τομέα των ΤΠΕ παρείχε πιστωτική ενίσχυση περίπου 38 εκατ. ευρώ προς στήριξη έκδοσης ομολόγων αξίας 189 εκατ. ευρώ περίπου από γαλλικό πάροχο ευρυζωνικών υπηρεσιών και β. το δανειακό μέσο επιμερισμού του κινδύνου θα προορίζεται για έργα κοινού ενδιαφέροντος στους τομείς των μεταφορικών, ευρυζωνικών και ενεργειακών 13

14 δικτύων. Αρχής γενομένης από το 2015, το μέσο θα αξιοποιήσει την υφιστάμενη πρωτοβουλία για τα ομόλογα έργων και την εγγύηση δανείων για έργα του ΔΕΔ μεταφορών. Εφόσον στο συγκεκριμένο μέσο διατεθεί το σύνολο της προβλεπόμενης χρηματοδότησης από τον προϋπολογισμό, ύψους 3 δισεκατ. ευρώ, η συνεισφορά της Ένωσης θα μπορούσε να προσελκύσει συνολική χρηματοδότηση από 18 έως 45 δισεκατ. ευρώ 3. Το μέσο ιδιωτικής χρηματοδότησης για την ενεργειακή απόδοση (PF4EE) το οποίο χρηματοδοτείται στο πλαίσιο του προγράμματος LIFE, και το οποίο θα παρέχει, μεταξύ άλλων, ένα μέσο επιμερισμού των κινδύνων που έχει σχεδιαστεί με στόχο τη μείωση του πιστωτικού κινδύνου που αντιμετωπίζουν οι ενδιάμεσοι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί όταν δανειοδοτούν τον τομέα της ενεργειακής απόδοσης, σε συνδυασμό με την τεχνική βοήθεια προς τους ενδιάμεσους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς για τη δημιουργία νέου τμήματος της αγοράς. Η συνεισφορά της Ένωσης ύψους 80 εκατ. ευρώ αναμένεται να στηρίξει συνολικές επενδύσεις έως 540 εκατ. ευρώ περίπου για την περίοδο Το Ευρωπαϊκό Ταμείο για την Ενέργεια, την Αλλαγή του Κλίματος και τις Υποδομές με ορίζοντα το 2020 («Ταμείο Marguerite»), ένα πανευρωπαϊκό ταμείο συμμετοχών το οποίο στηρίζει επενδύσεις σε υποδομές στους τομείς των μεταφορών (ΔΕΔ-Μ), της ενέργειας (ΔΕΔ-Ε) και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στα κράτη μέλη. Στόχος της συνεισφοράς της Ένωσης ύψους 80 εκατ. ευρώ είναι η στήριξη όγκων χρηματοδότησης της τάξης των 10,2 δισεκατ. ευρώ περίπου, εκ των οποίων έχουν ήδη κινητοποιηθεί 4,9 δισεκατ. ευρώ χρηματοδότησης σε μετοχικό κεφάλαιο και δανειακά κεφάλαια (συνεισφορά της ΕΕ: 31,3 εκατ. ευρώ). Έως τις 31 Δεκεμβρίου 2014, το Ταμείο είχε δεσμεύσει 295 εκατ. ευρώ για επενδύσεις μετοχικού κεφαλαίου σε τρία έργα ΔΕΔ-Μ και επτά έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας 5. Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ενεργειακής Απόδοσης (EEEF), παρακλάδι του Ευρωπαϊκού Ενεργειακού Προγράμματος Ανάκαμψης (EEPR), το οποίο επενδύει σε έργα στους τομείς της ενεργειακής απόδοσης, των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και των καθαρών αστικών μεταφορών. Έως τα τέλη Μαρτίου 2014, το Ταμείο είχε διαθέσει εξ ολοκλήρου τη συνεισφορά της Ένωσης (125 εκατ. ευρώ) σε έργα για τη στήριξη συνολικών επενδύσεων 219 εκατ. ευρώ. Η στήριξη του EEEF με την παροχή τεχνικής βοήθειας αποδείχθηκε χρήσιμη καθώς βοήθησε τις δημόσιες αρχές να προετοιμάσουν έργα τα οποία θα χρηματοδοτηθούν στη συνέχεια. Συνολικά, κατανεμήθηκε ποσό περίπου 200 εκατ. ευρώ σε 12 έργα, που θα προσελκύσει τελικές επενδύσεις περίπου 333 εκατ. ευρώ. Έως τον Δεκέμβριο του 2014 είχαν ήδη συγκεντρωθεί τελικές επενδύσεις ύψους 216 εκατ. ευρώ οι οποίες και κατανεμήθηκαν σε εννέα έργα. Για το 2015 έχουν δρομολογηθεί έξι έργα συνολικού κόστους 243 εκατ. ευρώ, για τα οποία το προβλεπόμενο μερίδιο του EEEF είναι 92 εκατ. ευρώ και 6. Τον χρηματοδοτικό μηχανισμό φυσικού κεφαλαίου (NCFF), ο οποίος θα χρηματοδοτήσει πιλοτικά έργα που παράγουν έσοδα ή εξοικονομούν κόστος για την προαγωγή της διατήρησης, αποκατάστασης, διαχείρισης και ενίσχυσης του φυσικού κεφαλαίου, με στόχο τη συμβολή στην επίτευξη των στόχων της Ένωσης στους τομείς 14

15 της φύσης και της βιοποικιλότητας, καθώς και της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή. Η προβλεπόμενη συνεισφορά της Ένωσης για την πιλοτική φάση είναι 60 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων 10 εκατ. ευρώ έχουν ήδη δεσμευθεί Κοινωνικές επιχειρήσεις Μεταξύ των επιχειρήσεων που αντιμετωπίζουν δυσχέρειες όσον αφορά την πρόσβαση σε πιστώσεις, ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στις κοινωνικές επιχειρήσεις λόγω της συσχέτισης μεταξύ του κοινωνικού κεφαλαίου και της οικονομικής ανάπτυξης. Ο πρωταρχικός τους στόχος είναι η επίτευξη μετρήσιμου και θετικού κοινωνικού αντίκτυπου. Ωστόσο, το γεγονός ότι οι κοινωνικές επιχειρήσεις δεν επιδιώκουν πρωτίστως τη μεγιστοποίηση του κέρδους τις εκθέτει σε μεγαλύτερες δυσκολίες όσον αφορά την πρόσβαση σε χρηματοδότηση, καθώς οι παραδοσιακοί τραπεζίτες είναι απρόθυμοι να αξιολογήσουν τα επιχειρηματικά τους σχέδια και δυσκολεύονται να το πράξουν. Ένα νέο χρηματοδοτικό μέσο που παρέχει η ΕΕ την περίοδο για τις κοινωνικές επιχειρήσεις είναι ο Άξονας «Μικροχρηματοδοτήσεις και κοινωνική επιχειρηματικότητα» Θεματικός τομέας «Κοινωνική επιχείρηση» του προγράμματος EaSI, που αποσκοπεί στη στήριξη της ανάπτυξης των κοινωνικών επιχειρήσεων με προϋπολογισμό τουλάχιστον 86 εκατ. ευρώ Εκπαίδευση Ως μορφή συσσώρευσης ανθρώπινου κεφαλαίου, η εκπαίδευση αποτελεί πρωταρχική πηγή οικονομικής ανάπτυξης αλλά, επιπλέον, στον βαθμό που είναι δυνατή η πρόσβαση σπουδαστών με διαφορετικό κοινωνικό και οικονομικό υπόβαθρο στην εκπαίδευση, συμβάλλει επίσης στην κοινωνική ισότητα και συνοχή. Επιπλέον, έχει αποδειχθεί ότι η κινητικότητα των σπουδαστών επηρεάζει σημαντικά την κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη. Ένα νέο χρηματοδοτικό μέσο της ΕΕ ο μηχανισμός εγγύησης σπουδαστικών δανείων (δάνεια μεταπτυχιακών σπουδών Erasmus+, ένα μέσο εγγυήσεων στο πλαίσιο του προγράμματος Erasmus+) αποσκοπεί στη στήριξη της κινητικότητας, της ισότητας και της αριστείας στις σπουδές μέσω της παροχής εγγυήσεων σε χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς που συμφωνούν να χορηγούν σε φοιτητές δάνεια με ευνοϊκούς όρους για μεταπτυχιακές σπουδές σε άλλη χώρα. Η προβλεπόμενη συνεισφορά της Ένωσης ύψους 517 εκατ. ευρώ για την περίοδο (εκ των οποίων 28,40 εκατ. ευρώ έχουν ήδη δεσμευθεί) αναμένεται να στηρίξει δάνεια ύψους έως 3 δισεκατ. ευρώ. 15

16 3. Στρατηγικές περιφέρειες εκτός ΕΕ 3.1. Χώρες διεύρυνσης 11 Η πρόσβαση σε χρηματοδότηση μέσω δανείων εξακολουθεί να είναι μία από τις μεγαλύτερες δυσκολίες για τις ΜΜΕ στα Δυτικά Βαλκάνια, παρά το γεγονός ότι οι ΜΜΕ αποτελούν πλέον το αποδοτικότερο τμήμα της μεταβατικής οικονομίας των χωρών τους, καθώς και πυλώνα ανάπτυξης και απασχόλησης. Λόγω του ότι οι ΜΜΕ στο αρχικό στάδιο ανάπτυξης δεν διαθέτουν χρηματοπιστωτικό ιστορικό, είναι σχεδόν αδύνατο να αποκτήσουν πρόσβαση σε τραπεζική χρηματοδότηση. Η πρόσβαση σε χρηματοδότηση στον ενεργειακό τομέα παρουσιάζεται εν γένει ευάλωτη. Τα ζητήματα αυτά αντιμετωπίζονται επί του παρόντος με τα εξής μέσα: 1. Ο μηχανισμός εγγυήσεων στο πλαίσιο του μέσου επιχειρηματικής ανάπτυξης και καινοτομίας των Δυτικών Βαλκανίων (EDIF) αποσκοπεί στην ενίσχυση της κοινωνικοοικονομικής ανάπτυξης με την προαγωγή της δημιουργίας προϋποθέσεων για την εμφάνιση και την ανάπτυξη καινοτόμων ΜΜΕ υψηλού δυναμικού. Η συνεισφορά της Ένωσης στο EDIF, ύψους σχεδόν 22 εκατ. ευρώ, εκτιμάται ότι θα στηρίξει συνολικές επενδύσεις άνω των 98 εκατ. ευρώ 2. Το Ταμείο επιχειρηματικής επέκτασης (ENEF) στο πλαίσιο του EDIF αποσκοπεί στην ενίσχυση της κοινωνικοοικονομικής ανάπτυξης στην περιοχή μέσω της δημιουργίας συνθηκών για την εμφάνιση και την ανάπτυξη καινοτόμων ΜΜΕ υψηλού δυναμικού στο στάδιο της επέκτασης και στο στάδιο της ανάπτυξης. Το χρηματοδοτικό κονδύλιο ύψους 11 εκατ. ευρώ αναμένεται να εξασφαλίσει μόχλευση συνολικών επενδύσεων 55 εκατ. ευρώ. Συνολικά, δεδομένης της σύνδεσης μεταξύ του ENEF και του μηχανισμού συγχρηματοδότησης της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (ΕΤΑΑ), η συνεισφορά της Ένωσης θα στηρίξει επενδύσεις ύψους 110 εκατ. ευρώ περίπου για τους τελικούς αποδέκτες 3. Το Ταμείο επιχειρηματικής καινοτομίας (ENIF) στο πλαίσιο του EDIF στηρίζει την κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη στα Δυτικά Βαλκάνια μέσω της δημιουργίας συνθηκών για την εμφάνιση και την ανάπτυξη καινοτόμων ΜΜΕ σε αρχικό στάδιο. Η συνεισφορά της Ένωσης ύψους 21 εκατ. ευρώ αναμένεται να στηρίξει επενδύσεις 40 εκατ. ευρώ περίπου κατά την περίοδο Το Ευρωπαϊκό Ταμείο για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη (EFSE) αποτελεί μια μορφή σύμπραξης δημόσιου-ιδιωτικού τομέα με στόχο την προσέλκυση κεφαλαίου από τον ιδιωτικό τομέα για τη δανειοδότηση πολύ μικρών και μικρών επιχειρήσεων και νοικοκυριών. Η συνεισφορά της Ένωσης ύψους 88 εκατ. ευρώ έχει εξασφαλίσει μέχρι στιγμής τη μόχλευση συνολικής χρηματοδότησης 3,2 δισεκατ. ευρώ, για τη στήριξη τελικών αποδεκτών στην περιοχή διεύρυνσης 11 Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, Μαυροβούνιο, Σερβία, Τουρκία, Αλβανία. Επιπλέον, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη και το Κοσσυφοπέδιο ως δύο δυνάμει υποψήφιες χώρες. Επιπροσθέτως, η Ισλανδία έχει αναστείλει τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις της και δεν επιθυμεί πλέον να θεωρείται υποψήφια προς ένταξη. 16

17 5. Το Ταμείο για την Πράσινη Ανάπτυξη (GGF) παρέχει χρηματοδότηση που προορίζεται ειδικά για έργα ενεργειακής απόδοσης και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας προκειμένου να συνδράμει τις χώρες στόχους να μειώσουν τις εκπομπές CO 2 και την κατανάλωση ενέργειας. Η συνεισφορά της Ένωσης ύψους 38,6 εκατ. ευρώ αποσκοπεί στη μόχλευση συνολικών επενδύσεων 281 εκατ. ευρώ για τους τελικούς αποδέκτες. Η αξία του τρέχοντος χαρτοφυλακίου έργων, που περιλαμβάνει 20 ιδρύματα εταίρους σε εννέα χώρες εταίρους, ανέρχεται σε 185,1 εκατ. ευρώ και 6. Το Δάνειο Στήριξης της Ανάκαμψης των ΜΜΕ στην Τουρκία αποσκοπεί στον μετριασμό των επιπτώσεων της κρίσης στις ΜΜΕ, στη συμβολή στην ανάπτυξη της τουρκικής οικονομίας και στην τόνωση της απασχόλησης. Η συνεισφορά της Ένωσης ύψους 30 εκατ. ευρώ κινητοποίησε δανειοδότηση συνολικού ύψους 300 εκατ. ευρώ Χώρες της γειτονίας 12 Τα προγράμματα που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ αποσκοπούν στην προαγωγή της βιώσιμης ανάπτυξης χωρίς αποκλεισμούς και στη δημιουργία ευνοϊκού επενδυτικού κλίματος στις χώρες εταίρους της ευρωπαϊκής πολιτικής γειτονίας (ΕΠΓ). Η ΕΕ επιδιώκει τους στρατηγικούς στόχους των πολιτικών γειτονίας της δημιουργία καλύτερων διασυνδέσεων υποδομών ενέργειας και μεταφορών μεταξύ της ΕΕ και των γειτονικών χωρών, αντιμετωπίζοντας τους κινδύνους που απειλούν το κοινό μας περιβάλλον και προωθώντας την έξυπνη ανάπτυξη μέσω της στήριξης των ΜΜΕ με τα εξής μέσα: 1. Το Ταμείο επενδύσεων γειτονίας (NIF), το οποίο έχει ως στόχο να αυξήσει τις υποδομές μεταφορών και ενέργειας και τις δυνατότητες διασύνδεσης στην περιοχή, με την αντιμετώπιση κινδύνων που απειλούν το περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένης της κλιματικής αλλαγής, καθώς και με την προώθηση της κοινωνικοοικονομικής ανάπτυξης μέσω της στήριξης των ΜΜΕ και του κοινωνικού τομέα. Κατά την περίοδο , η συνεισφορά της Ένωσης ύψους περίπου εκατ. ευρώ κινητοποίησε 11,9 δισεκατ. ευρώ σε δάνεια από ευρωπαϊκά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, με εκτιμώμενο συνολικό κόστος έργων 26 δισεκατ. ευρώ και 2. Η στήριξη για τον Ευρωμεσογειακό μηχανισμό επενδύσεων και εταιρικής σχέσης (FEMIP) παρέχει κεφάλαιο στον ιδιωτικό τομέα των μεσογειακών χωρών εταίρων υπό καθεστώς ίσης προτεραιότητας (pari passu) με άλλους εμπορικούς επενδυτές στην περιοχή, με στόχο τη δημιουργία, αναδιάρθρωση ή ανάπτυξη επιχειρήσεων. Η τρέχουσα συνολική συνεισφορά της Ένωσης ανέρχεται σε 224 εκατ. ευρώ. 12 Αίγυπτος, Αζερμπαϊτζάν, Αρμενία, Γεωργία, Ιορδανία, Ισραήλ, Λίβανος, Μαρόκο, Μολδαβία, Ουκρανία, Παλαιστίνη, Τυνησία (πλήρως συμμετέχοντα μέλη της ΕΠΓ), Αλγερία (επί του παρόντος διαπραγματεύεται την προσχώρησή της στην ΕΠΓ), Λευκορωσία, Λιβύη, Συρία (εκτός των περισσότερων δομών της ΕΠΓ) βλέπε επίσης 17

18 3.3. Χώρες που καλύπτονται από τον Μηχανισμό Αναπτυξιακής Συνεργασίας (ΜΑΣ) Σε ορισμένες χώρες εκτός ΕΕ, η απουσία εδραιωμένου θεσμικού πλαισίου για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας, την αντιμετώπιση των ανεπαρκειών της αγοράς και την παροχή κινήτρων για ιδιωτικές πρωτοβουλίες συνιστά συχνά το βαθύτερο αίτιο της υστέρησης της ανάπτυξης του τομέα των ΜΜΕ, των ελλείψεων υποδομών και των ανεπαρκών συνολικών επενδύσεων στην υγεία, την εκπαίδευση και την προστασία του περιβάλλοντος. Η αντιμετώπιση των προβλημάτων αυτών με τη χρηματοδότηση αξιόλογων ΜΜΕ, υποδομών και παραγωγικών επενδύσεων αποτελεί την κυριότερη πρόκληση για την ΕΕ στο πλαίσιο της εξωτερικής πολιτικής της επιτυγχάνεται δε με τα εξής μέσα: 1. Η επενδυτική διευκόλυνση για την Κεντρική Ασία (IFCA) και η επενδυτική διευκόλυνση για την Ασία (AIF) αποσκοπούν στην προώθηση των επενδύσεων και βασικών υποδομών με έμφαση κατά προτεραιότητα στη βελτίωση των ενεργειακών υποδομών, την ενίσχυση της προστασίας του περιβάλλοντος και την ανάπτυξη των ΜΜΕ. Ο τρέχων συνολικός προϋπολογισμός ανέρχεται σε 171,56 εκατ. ευρώ. Μέχρι στιγμής, οι συνεισφορές της IFCA ύψους 82 εκατ. ευρώ έχουν προσελκύσει περίπου 465 εκατ. ευρώ χρηματοδότησης και οι συνεισφορές της AIF ύψους 62 εκατ. ευρώ έχουν προσελκύσει περίπου εκατ. ευρώ 2. Η επενδυτική διευκόλυνση για τη Λατινική Αμερική (LAIF) αποσκοπεί στην προώθηση επενδύσεων και υποδομών στους τομείς των μεταφορών, της ενέργειας και του περιβάλλοντος και στη στήριξη της ανάπτυξης του κοινωνικού και του ιδιωτικού τομέα στις χώρες της Λατινικής Αμερικής. Την περίοδο , περίπου 210 εκατ. ευρώ προσέλκυσαν 2,9 δισεκατ. ευρώ υπό μορφή δανείων από ευρωπαϊκά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα για συνολικές επενδύσεις ύψους 6,6 δισεκατ. ευρώ 13 και 3. Το Παγκόσμιο Ταμείο Ενεργειακής Απόδοσης και Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (GEEREF) αποσκοπεί στην προώθηση της ενεργειακής απόδοσης και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε αναπτυσσόμενες χώρες και οικονομίες σε μεταβατικό στάδιο. Στα τέλη του 2014, οι συνολικές επενδύσεις που υποστηρίχθηκαν με συνεισφορά της Ένωσης ανέρχονταν σε 1 δισεκατ. ευρώ περίπου. 13 Βάσει 27 έργων, εκ των οποίων δύο ακυρώθηκαν. 18

19 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Κατά τη διάρκεια της περιόδου που έφερε το στίγμα της χρηματοπιστωτικής κρίσης, η πρόσβαση σημαντικών τομέων της οικονομίας σε χρηματοδότηση περιορίστηκε σοβαρά. Ακόμη και μετά την κρίση, τα επακόλουθα της απομόχλευσης και του χρηματοπιστωτικού κατακερματισμού έχουν παρατείνει τις δυσκολίες όσον αφορά τη χρηματοδότηση, από την άποψη των όγκων και των όρων της χρηματοδότησης, ιδίως για τα ευάλωτα κράτη μέλη και τις ομάδες-στόχους. Τα χρηματοδοτικά μέσα της ΕΕ έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικά και αποδοτικά ως προς το κόστος για την αντιμετώπιση των εν λόγω προκλήσεων. Η Επιτροπή έχει ήδη αναλάβει σαφή δέσμευση για την ευρύτερη χρήση μέσων αυτού του είδους. Θα διερευνήσει τη δυνατότητα ενίσχυσης των υφιστάμενων μέσων ή δρομολόγησης νέων για την αντιμετώπιση κενών της αγοράς ή μη βέλτιστων επενδυτικών καταστάσεων, όπου η χρηματοδότηση που βασίζεται στην αγορά και υλοποιείται με μέσα της ΕΕ για την παροχή εγγύησης, επένδυσης μετοχικού κεφαλαίου ή ρύθμισης επιμερισμού του κινδύνου φαίνεται να αποτελεί το καταλληλότερο μοντέλο στήριξης. Ταυτόχρονα, η Επιτροπή θα συνεχίσει να επιδιώκει την ισορροπία μεταξύ, αφενός, της εξασφάλισης μεγαλύτερης αξιοπιστίας για την αρμόδια για τον προϋπολογισμό αρχή από την άποψη της υποβολής στοιχείων, της παρακολούθησης και του ελέγχου και, αφετέρου, της μεγαλύτερης αποδοτικότητας στην εφαρμογή των χρηματοδοτικών μέσων. Εν προκειμένω, έχει επιτευχθεί σημαντικό έργο. Το νέο πλαίσιο για την εφαρμογή των μέσων για την περίοδο περιλαμβάνει εμπεριστατωμένες διατάξεις σχετικά με τις τεχνικές απαιτήσεις, τη διαφάνεια, τον εσωτερικό έλεγχο, καθώς και τον λογιστικό έλεγχο και την υποβολή στοιχείων. Επίσης, έχει επιβληθεί ανώτατο όριο στην αμοιβή των εντεταλμένων οντοτήτων κατά τρόπο συνεπή και εύλογο, ούτως ώστε τα συμφέροντά τους να εναρμονίζονται με τους πολιτικούς στόχους της Επιτροπής. Επιπλέον, έχουν θεσπιστεί διαδικαστικές απαιτήσεις για τα υπό κεντρική διαχείριση μέσα προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η συνεισφορά της Ένωσης επενδύεται πλήρως και ότι τα κονδύλια που καταβάλλονται στις εντεταλμένες οντότητες προσαρμόζονται συνεχώς ώστε να ανταποκρίνονται στις συγκεκριμένες λειτουργικές ανάγκες του εκάστοτε μέσου. Για την περίπτωση των μέσων τα οποία συγκροτούν και διαχειρίζονται τα κράτη μέλη υπό καθεστώς επιμερισμένης διαχείρισης με πόρους από τον προϋπολογισμό της ΕΕ, έχουν θεσπιστεί κανονιστικές διατάξεις για τη σύνδεση της καταβολής των κονδυλίων με την πραγματική στήριξη που μεταβιβάζουν οι ενδιάμεσοι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί στους τελικούς αποδέκτες. Από το 2016 η υποβολή εκθέσεων σχετικά με αμφότερα τα είδη μέσων θα εκτελείται με μεγαλύτερη συνέπεια από την Επιτροπή. Η Επιτροπή προτίθεται να επανεξετάσει το κανονιστικό πλαίσιο με σκοπό να μειώσει την ενδεχόμενη περιττή γραφειοκρατία κατά την πρώτη φάση υλοποίησης και να εναρμονίσει περαιτέρω τον σχεδιασμό των χρηματοδοτικών μέσων με τις πλέον αποδοτικές και σύγχρονες πρακτικές της αγοράς. Έχοντας αυτό κατά νου, θα διενεργήσουμε ενδιάμεση αξιολόγηση των μέσων. Ομοίως, όπως προβλέπεται στον ίδιο τον δημοσιονομικό κανονισμό, έχουμε την 19

20 πρόθεση να επανεξετάσουμε τις διατάξεις του δημοσιονομικού κανονισμού σχετικά με τα χρηματοδοτικά μέσα και, κατά περίπτωση, να διατυπώσουμε προτάσεις για την ενσωμάτωση των διδαγμάτων που αντλούνται από την πείρα, την καλύτερη συνεκτίμηση των πρακτικών της αγοράς και την περαιτέρω διευκόλυνση της εφαρμογής. Ειδικότερα, κατά τη διαδικασία επανεξέτασης, πρέπει να μελετηθεί η δυνατότητα συνδυασμού διαφορετικών μορφών στήριξης από τον προϋπολογισμό της ΕΕ, ιδίως με στόχο την περαιτέρω βελτίωση της μόχλευσης και, κατ επέκταση, της αποδοτικότητας των χρηματοδοτικών μέσων της ΕΕ. 20