Πτυχιακή Εργασία Η Βιώσιμη ανάπτυξη του Δήμου Αρταίων

Transcript

1 ΧΑΡΟΚΟΠΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ & ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία Η Βιώσιμη ανάπτυξη του Δήμου Αρταίων Φοιτήτρια: Νάκη Καλλιόπη Α.Μ.: 2092 Τριμελής επιτροπή Επιβλέπουσα καθηγήτρια:eλένη Θεοδωροπούλου, Αναπλ. Καθηγήτρια Μέλη: Ρόϊδω Μητούλα, Αναπλ. Καθηγήτρια Ελένη Σαρδιανού, Λέκτορας Αθήνα, Ιούνιος 203

2 Αφιερωμένη στην οικογένεια μου που μου έμαθε πως η επιτυχία απαιτεί θυσίες 2

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος...6 Περίληψη...7 Abstract...8 Εισαγωγή...9 ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Κεφάλαιο ο: Βιώσιμη Ανάπτυξη...2. Η έννοια της Βιώσιμης Ανάπτυξης Συνιστώσες της Βιώσιμης Ανάπτυξης Περιβάλλον Πολιτισμός Κοινωνία Οικονομία Ενέργεια Βιώσιμη πόλη...20 Κεφάλαιο 2ο: Η Ταυτότητα του Δήμου Αρταίων Αναπτυξιακά Χαρακτηριστικά του Δήμου Αρταίων Γεωγραφικά και Πληθυσμιακά χαρακτηριστικά του Δήμου Αρταίων Δημογραφικά χαρακτηριστικά Το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο του Δήμου...30 Κεφάλαιο 3ο: Το Οικονομικό Προφίλ του Δήμου Αρταίων Η Oικονομία στην Π.Ε Άρτας Η Oικονομία στο Δήμο Αρταίων Κλάδοι οικονομικής δραστηριότητας Πρωτογενής τομέας Δευτερογενής τομέας Τριτογενής τομέας...39 Κεφάλαιο 4ο: Ιστορική αναδρομή και Πολιτισμική κληρονομιά του Δήμου Αρταίων Ιστορική αναδρομή Ιστορικοί πόροι του Δήμου Αρταίων Κλασσικά Μνημεία Τείχος Αμβρακίας Ναός του Απόλλωνα Πύθιου Σωτήρα Το μικρό Θέατρο της Αρχαίας Αμβρακίας Νοτιοδυτικό Νεκροταφείο Αμβρακίας Αρχαίον Όρραον Βυζαντινά Μνημεία

4 . Κάστρο Η Παρηγορήτρια Η Αγία Θεοδώρα Ο Άγιος Βασίλειος Η Μονή Κάτω Παναγίας Ο Άγιος Βασίλειος της Γέφυρας Παναγία η Βλαχέρνα Άγιος Δημήτριος Κατσούρη (Πλησιοί) Η Παναγία της Κορωνησίας (Κορωνησία) Ο Άγιος Νικόλαος της Ροδιάς Παντάνασσα Μεταβυζαντινά Μνημεία Ο ναός του Άι- Μάρκου στην Άρτα Το γεφύρι της Άρτας Η Παναγία της Ροδιάς ( Βίγλα ) Ο Γέρικος Πλάτανος του Αλή Πασά Τεπελενλή...5 Κεφάλαιο 5ο: Κοινωνικά Στοιχεία του Δήμου Αρταίων Υποδομές Εκπαίδευσης και Δια βίου Μάθησης Πειβαλλοντική Εκπαίδευση Πάρκο Κυκλοφοριακής Αγωγής Ειδικές Πληθυσμιακές Ομάδες Πολιτιστική Υποδομή και Δραστηριότητες Πολιτιστικοί Σύλλογοι Αθλητικοί χώροι Κέντρα Κοινωνικής Μέριμνας Πολιτιστικός οργανισμός Πρόγραμμα Βοήθεια στο σπίτι Αρτινό Δημοτικό Ραδιόφωνο Υγεία και Πρόνοια...67 Κεφάλαιο 6ο: Περιβάλλον και Ποιότητα Ζωής στο Δήμο Αρταίων Ο Αμβρακικός Κόλπος Γεωγραφική Θέση Λιμνοθάλασσες του Αμβρακικού στο Δήμο Αρταίων Λιμνοθάλλασα Ροδιά Λιμνοθάλλασα Τσουκαλιό Λιμνοθάλλασα Λογαρού Λιμνοθάλλασα Σακουλέτσι Λιμνοθάλλασα Μαρτινί Λιμνοθάλλασα Κόφτρα- Παλαιομπούκα Η οικονομική Δραστηριότητα στον Αμβρακικό Ο Αμβρακικός κόλπος ως οικοτουριστικός προορισμός Καθεστώς προστασίας του Αμβρακικού Οι Ποταμοί Άραχθος και Λούρος Χρήσεις Γης του Δήμου Αρταίων Καθαριότητα στο Δήμο Άρταίων Γενικά στοιχεία του ΧΥΤΑ

5 6.4.2 Γενικά στοιχεία του ΧΑΔΑ Εναλλακτική διαχείριση απορριμμάτων στο Δήμο Αρταίων...85 Κεφάλαιο 7ο: Βασικές Υποδομές-Δίκτυα Δημοτική Ενότητα Άρτας Δημοτική Ενότητα Αμβρακικού Δημοτική Ενότητα Βλαχερνών Δημοτική Ενότητα Ξηροβουνίου Δημοτική Ενότητα Φιλοθέης...97 ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Κεφάλαιο 8ο: Eμπειρική Ανάλυση 8. Εισαγωγή Προηγούμενες εμπειρικές μελέτες Μεθοδολογία Δειγματοληπτικής έρευνας Το προφίλ του δείγματος Κάτοικοι Επιχειρήσεις Δήμος Εκτίμηση υποδειγμάτων παλινδρόμησης Εκτίμηση υποδειγμάτων παλινδρόμησης για το ερωτηματολόγιο των κατοίκων Εκτίμηση υποδειγμάτων παλινδρόμησης για το ερωτηματολόγιο των επιχειρήσεων...63 Συμπεράσματα...73 Βιβλιογραφία...76 Παραρτήματα...79 I. Παράρτημα Θεωρητικού μέρους...80 II. Παράρτημα Εμπειρικού μέρους

6 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Στο πλαίσιο ολοκλήρωσης του προπτυχιακού προγράμματος σπουδών στο τμήμα Οικιακής Οικονομίας και Οικολογίας του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου, πραγματοποιήθηκε η εκπόνηση της συγκεκριμένης πτυχιακής μελέτης, η οποία φέρει τον τίτλο Η βιώσιμη ανάπτυξη του Δήμου Αρταίων. Η καταγωγή μου από τη συγκεκριμένη περιοχή καθώς και το ενδιαφέρον μου για την ανάπτυξη του Δήμου Αρταίων με σεβασμό προς το περιβάλλον συνέβαλλαν στην επιλογή του συγκεκριμένου θέματος. Θεωρώ υποχρέωση μου να ευχαριστήσω όλους όσους με βοήθησαν στην πραγματοποίηση της πτυχιακής μου εργασίας και ιδιαίτερα την επιβλέπουσα καθηγήτρια μου κα Ελένη Θεοδωροπούλου που μου εμπιστεύτηκε την ανάθεση αυτής της εργασίας και μου προσέφερε την πολύτιμη βοήθεια της για την ολοκλήρωση της. Επίσης θα ήθελα να ευχαριστήσω την κα Ελένη Σαρδιανού που στάθηκε αρωγός στην ολοκλήρωση του εμπειρικού μέρους και την κα Ρόϊδω Μητούλα για τις χρήσιμες συμβουλές της. Ακόμη, θα ήθελα να ευχαριστήσω την οικογένεια μου και τους φίλους μου που με στήριξαν και μου συμπαραστάθηκαν κατά την διάρκεια της εργασίας μου αλλά και στο σύνολο των φοιτητικών μου χρόνων. Τέλος, θα ήθελα να ευχαριστήσω τους υπαλλήλους του Δήμου Αρταίων για τις χρήσιμες πληροφορίες που μου έδωσαν αλλά και τους κατοίκους του Δήμου που συνέβαλλαν στην ολοκλήρωση του εμπερικού μέρους με τη συμπλήρωση των ερωτηματολογίων. 6

7 Περίληψη H παρούσα εργασία συντάχθηκε στα πλαίσια του προπτυχιακού προγράμματος σπουδών στο τμήμα Οικιακής Οικονομίας και Οικολογίας του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου. Στόχος της είναι η διερεύνηση της Βιώσιμης Ανάπτυξης του Δήμου Αρταίων σχετικά με το πρόγραμμα ανακύκλωσης που πραγματοποιείται στο Δήμο. Η Βιώσιμη Ανάπτυξη έχει ως σκοπό να βελτιώσει τις συνθήκες διαβίωσης του ανθρώπου, διαφυλάσσοντας παράλληλα το περιβάλλον βραχυπρόθεσμα και, κυρίως, μακροπρόθεσμα. Επομένως, η αειφόρος ανάπτυξη αποσκοπεί σε μια οικονομική ανάπτυξη η οποία να είναι αποτελεσματική, κοινωνικά δίκαιη και περιβαλλοντικά βιώσιμη. Προκειμένου να επιτευχθεί ο σκοπός της πτυχιακής μελέτης, πραγματοποιήθηκε η διάρθρωσή της σε οχτώ κεφάλαια. Στο πρώτο από αυτά, παρατίθεται ο ορισμός της Βιώσιμης Ανάπτυξης, οι συνιστώσες της και η έννοια της Βιώσιμης πόλης. Το δεύτερο κεφάλαιο αναφέρεται στην ταυτότητα του Δήμου Αρταίων δηλαδή στα αναπτυξιακά, γεωγραφικά και δημογραφικά χαρακτηριστικά του. Στο τρίτο κεφάλαιο παρουσιάζεται το οικονομικό προφίλ του Δήμου αλλά και οι κλάδοι οικονομικής δραστηριότητας. Στο τέταρτο κεφάλαιο γίνεται μία ιστορική αναδρομή και παρατίθεται η πολιτισμική κληρονομιά του Δήμου Αρταίων. Στο πέμπτο κεφάλαιο δίνονται τα κοινωνικά χαρακτηριστικά του Δήμου όπως υποδομές εκπαίδευσης, αθλητικοί χώροι, υγεία και πρόνοια. Το έκτο κεφάλαιο περιλαμβάνει τα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά του Δήμου Αρταίων δίνοντας έμφαση τόσο στον Αμβρακικό Κόλπο και στους ποταμούς Άραχθο και Λούρο όσο και στη διαχείριση των απορριμμάτων του Δήμου. Στο έβδομο κεφάλαιο αναφέρονται οι βασικές υποδομές κατά δημοτική ενότητα του Δήμου Αρταίων όπως το οδικό δίκτυο, το δίκτυο ύδρευσης, το δίκτυο ηλεκτροφωτισμού και αποχέτευσης. Τέλος το όγδοο κεφάλαιο περιλαμβάνει την εμπειρική ανάλυση και παρουσιάζονται τα βασικά συμπεράσματα της. 7

8 Abstract This paper was written as part of the undergraduate curriculum in the Department of Home Economics and Ecology, Harokopio University. Its aim is to investigate the Sustainable Development of the Municipality of Arta on the recycling program carried out in the municipality. Sustainable development aims to improve the conditions of human life, while preserving the environment short and especially long term.. Therefore, sustainable development aims at promoting economic development that is efficient, socially equitable and environmentally sustainable. To achieve the aim of this study, it is structured in eight chapters. In the first of these, given the definition of Sustainable Development, the components of the concept of sustainable city. The second chapter deals with the identity of the municipality of Arta ie development, geographic and demographic characteristics. The third chapter presents the economic profile of the municipality as well as the branches of economic activity. The fourth chapter is an historical overview presents the cultural heritage of the municipality of Arta. At chapter five given the social characteristics of the municipality as learning facilities, sports grounds, health and welfare. The sixth chapter includes the environmental characteristics of the municipality of Arta emphasizing both Ambrakiko Gulf and rivers Arathos and leashes and management of waste. In the seventh chapter presents the basic infrastructure in municipal section of the municipality of Arta, roads, water supply network, the network lighting and drainage. Finally, the eighth chapter contains the empirical analysis and presents the main conclusions. 8

9 Εισαγωγή Τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο η έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης. Η ανάγκη υιοθέτησης των αρχών της κρίνεται πλέον επιτακτική και έχει ως στόχο τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής του ανθρώπου αλλά και του περιβάλλοντος μακροπρόθεσμα. Τα περισσότερα κράτη πλέον και κυρίως της Ευρωπαϊκής Ένωσης προσανατολίζονται σε στρατηγικές πολιτικής με σκοπό την επίτευξη της βιώσιμότητας. Η αυξανόμενη διεθνής ανησυχία για τις επιπτώσεις των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στο περιβάλλον, οι οδηγίες και οι αναφορές της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών στην υιοθέτηση μέτρων που θα συνδυάζουν την οικονομική ανάπτυξη με την προστασία του περιβάλλοντος (π.χ. ανανεώσιμες μορφές ενέργειας, ανακύκλωση απορριμμάτων) καθώς και η ευαισθησία των πολιτών στις περιπτώσεις ρύπανσης και σπατάλης των φυσικών πόρων στην χώρα μας και παγκοσμίως (καθοδηγούμενη από τις Περιβαλλοντικές Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις) έχουν ανάγει τον όρο της βιώσιμης ανάπτυξης σε εξέχουσα θέση στην καθημερινότητά μας. Η βιώσιμη ανάπτυξη βρίσκει εφαρμογή σε όλους τους τομείς λειτουργίας ενός κράτους σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο. Βιωσιμότητα ενός συστήματος λειτουργίας υπάρχει μόνο όταν το σύστημα αυτό πρεσβεύει τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης. Και είναι γεγονός πως μέσω της πολιτικής που ακολουθείται από το κράτος παράγονται προϊόντα και υπηρεσίες που καλύπτουν τις τωρινές ανάγκες των πολιτών αλλά και διασφαλίζουν την κάλυψη των αναγκών των μελλοντικών γενεών. Η αξιολόγηση της βιώσιμης ανάπτυξης μιας περιοχής αποτελεί μία πολυσύνθετη διαδικασία, η οποία απαιτεί εξειδικευμένες γνώσεις, ύπαρξη πληροφοριών, πρόσβαση σε αυτές και χρόνο. Το επίπεδο της δυσκολίας ανεβαίνει αν σκεφτούμε κιόλας ότι η βιωσιμότητα δεν είναι άμεσα μετρήσιμη έννοια. Σκοπός της παρούσας πτυχιακής εργασίας είναι να διερευνηθεί η βιωσιμότητα της ανάπτυξης του Δήμου Αρταίων. Συγκεκριμένα επιχειρείται η παρουσίαση των συνιστωσών της βιώσιμης ανάπτυξης δηλαδή της οικονομίας, του πολιτισμού, της κοινωνίας και του περιβάλλοντος που διαμορφώνουν τον όρο βιώσιμη ανάπτυξη στο Δήμο Αρταίων. Η συγκεκριμένη εργασία αποτελείται από δύο μέρη, το θεωρητικό και το ερευνητικό. Το θεωρητικό κομμάτι πραγματοποιήθηκε βάσει βιβλιογραφικής και ηλεκτρονικής ανασκόπησης και αποτελείται από οχτώ κεφάλαια. Για το ερευνητικό κομμάτι της εργασίας πραγματοποιήθηκε 9

10 συλλογή τριών διαφορετικών ερωτηματολογίων τα οποία απευθύνονταν σε κατοίκους, επιχειρήσεις και σε εργαζόμενους του Δήμου Αρταίων. Ο αριθμός των ερωτηματολογίων που συλλέχθηκαν είναι 334 από τους κατοίκους, 56 από τις επιχειρήσεις και 3 από τους υπάλληλους του Δήμου. Για την ανάλυση των ερωτηματολογίων χρησιμοποιήθηκαν οικονομετρικά υποδείγματα. Το πρώτο κεφάλαιο αφορά την βιώσιμη ανάπτυξη. Αρχικά γίνεται μία προσπάθεια διεύρυνσης της έννοιας της Βιώσιμης Ανάπτυξης, ενώ επιχειρείται να προσδιορίσουμε τη βιωσιμότητα ως βασικό στόχο μίας κοινωνίας. Στη συνέχεια αναλύονται οι συνιστώσες της βιώσιμης ανάπτυξης (οικονομία, κοινωνία, περιβάλλον, πολιτισμός και ενέργεια) και έπειτα δίνονται τα χαρακτηριστικά μιας βιώσιμης πόλης. Το δεύτερο κεφάλαιο αφορά την ταυτότητα του Δήμου Αρταίων. Πιο συγκεκριμένα γίνεται λόγος για τα αναπτυξιακά χαρακτηριστικά του δήμου και επισημαίνονται τα ολοκληρωμένα και εκτελούμενα έργα που θα συμβάλλουν στην ανάπτυξη της περιοχής. Στη συνέχεια παρουσιάζονται τα γεωγραφικά, πληθυσμιακά καθώς και τα δημογραφικά χαρακτηριστικά του. Τέλος, αναλύεται το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο του δήμου Αρταίων και τονίζονται οι βασικοί περιοριστικοί παράγοντες της πολεοδομικής ανάπτυξης της πόλης της Άρτας. Στο τρίτο κεφάλαιο, παρουσιάζεται το οικονομικό προφίλ του Δήμου Αρταίων. Αρχικά αναφέρονται κάποια γενικά χαρακτηριστικά της Περιφερειακής Ενότητας Άρτας ως προς τους τομείς των οικονομικών δραστηριοτήτων και στην συνέχεια παραθέτονται στοιχεία για την οικονομία του Δήμου Αρταίων σε σύγκριση με τον Νομό Άρτας. Επίσης γίνεται φανερή η επαγγελματική κατανομή του πληθυσμού του Νομού Άρτας και του Δήμου Αρταίων και τέλος παρουσιάζεται ο οικονομικά ενεργός και μη πληθυσμός του Νομού Άρτας και του Δήμου Αρταίων. Το τέταρτο κεφάλαιο, αναφέρεται στα ιστορικά στοιχεία που συνδεόνται με την φυσιογνωμία της πόλης και γίνεται προσπάθεια καταγραφής των κυριότερων ιστορικών γεγονότων που σημάδεψαν την Άρτα. Αρχικά μια σύντομη αναδρομή στην ιστορία της Άρτας και στην συνέχεια παρουσιάζονται οι ιστορικοί πόροι της περιοχής δηλαδή τα Κλασσικά, Βυζαντινά αλλά και Μεταβυζαντινά μνημεία που κοσμούν τον Δήμο Αρταίων. Στο πέμπτο κεφάλαιο αποδίδονται τα κοινωνικά χαρακτηριστικά του Δήμου Αρταίων και δίνεται έμφαση στις υποδομές που διαθέτει ο δήμος για εκπαίδευση, περιβαλλοντική εκπαίδευση, υγεία, πρόνοια και αθλητισμό. 0

11 Στο έκτο κεφάλαιο γίνεται λόγος για τα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά του Δήμου Αρταίων. Αρχικά αναφερόμαστε στον Αμβρακικό κόλπο, την γεωγραφική του θέση, τις λιμνοθάλασσες, την οικονομική δραστηριότητα στον κόλπο, επισημαίνεται το καθεστώς προστασίας του και εξετάζεται το ενδεχόμενο ο Αμβρακικός να αποτελέσει τουριστικό προορισμό. Επιπλέον, αναφέρεται η συνεισφορά των ποταμών Άραχθο και Λούρο στην ανάπτυξη του Δήμο Αρταίων. Ακόμη παρουσιάζονται οι χρήσεις γης του Δήμου και αναπτύσσεται ο τομέας της καθαριότητας του δήμου όσον αφορά τα αστικά απορρίμματα. Στο έβδομο κεφάλαιο παρουσιάζονται οι βασικές υποδομές και τα δίκτυα του Δήμου Αρταίων. Για αυτό το λόγο γίνεται μία προσπάθεια προβολής του οδικού δικτύου, του δικτύου ύδρευσης και άρδευσης, αποχέτευσης και ομβρίων που υπάρχουν κατά δημοτική ενότητα. Στο όγδοο κεφάλαιο παρουσιάζεται το εμπειρικό μέρος. Αρχικά, παρουσιάζονται και αναλύονται προηγούμενες εμπειρικές μελέτες που πραγματοποιήθηκαν σε διάφορες χώρες του κόσμου. Παράλληλα, γίνεται η περιγραφή της μεθοδολογικής προσέγγισης της έρευνας που ακολουθήθηκε. Πιο αναλυτικά, γίνεται περιγραφή της μεθόδου δειγματοληψίας και κατάρτισης του ερωτηματολογίου. Στο ίδιο κεφάλαιο παρουσιάζεται και το προφίλ του δείγματος, όπου αναλύονται τα αποτελέσματα, όπως προέκυψαν από τους πίνακες συχνοτήτων. Ακόμα, σε αυτό το κεφάλαιο προβάλλονται και αναλύονται τα αποτελέσματα από τις εκτιμήσεις των υποδειγμάτων λογιστικής και πολλαπλής γραμμικής παλινδρόμησης, μέσα από τη χρήση διάφορων ερμηνευτικών μεταβλητών. Πιο συγκεκριμένα, για το ερωτηματολόγιο των κατοίκων εξετάστηκαν οι παρακάτω παράμετροι: i) η συχνότητα ενημέρωσης των κατοίκων για τα περιβαλλοντικά θέματα, ii) η συχνότητα ποσότητας ανακύκλωσης υλικών για τον πράσινο με κίτρινο καπάκι κάδο σκουπιδιών, iii) η πιθανότητα να συμφωνούν με την εγκατάσταση ειδικού κάδου αποκλειστικά για ανακύκλωση έντυπου χαρτιού στη γειτονιά τους, iv) η πιθανότητα να γνωρίζουν τη χρήση των πράσινων με κίτρινο καπάκι κάδων σκουπιδιών, v) η πιθανότητα να κάνει ο Δήμος Αρταίων οργανωμένες προσπάθειες όσον αφορά την ανακύκλωση. Όσον αφορά το ερωτηματολόγιο των κατοίκων εξετάστηκαν οι παρακάτω παράμετροι: i) η ενημέρωσης των συχνότητα επιχειρηματιών για τα περιβαλλοντικά θέματα, ii) ο βαθμός συμφωνίας σχετικά με το εάν έχει γίνει η ανακύκλωση στην σημερινή εποχή επιτακτική ανάγκη. Τέλος, παρατίθενται τα συμπεράσματα της παρούσας εργασίας καθώς και το παράρτημα το οποίο περιλαμβάνει όλους τους πίνακες συχνοτήτων που προκύπτουν από την έρευνα και τα ερωτηματολόγια που χρησιμοποιήθηκαν για την εν λόγω εργασία.

12 ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Κεφάλαιο ο: Βιώσιμη ανάπτυξη. Η έννοια της Βιώσιμης Ανάπτυξης Ο όρος βιωσιμότητα σχετίζεται άμεσα με τη ζωή και κυρίως με την επιβίωση των όντων, των ατόμων μέσα στην κοινωνία, αλλά κυρίως μέσα στο περιβάλλον. Και αυτό γιατί από το περιβάλλον μπορεί και έχει ζωή είτε το ζωϊκό, είτε το φυτικό βασίλειο. Όμως, στις μέρες μας, η βιώσιμη ανάπτυξη δεν ενδιαφέρει μόνο τους περιβαλλοντολόγους. Ενδιαφέρει όλους τους κλάδους των επιστημών, οι οποίοι, καθένας από το δικό του γνωσιολογικό υπόβαθρο, προτείνουν και τα κατάλληλα εργαλεία για την επίτευξη του στόχου της βιώσιμης ανάπτυξης. Βέβαια τα αποτελέσματα της ανάπτυξης δεν θα ήταν θετικά, εάν οι επιστημονικοί κλάδοι δρουν αυτόνομα, χωρίς να λαμβάνουν υπόψη και τους υπόλοιπους. Οι οικονομικοί, κοινωνικοί, χωρικοί, πολιτισμικοί, και άλλοι παράγοντες δε διαμορφώνονται ανεξάρτητα αλλά αλληλοσυμπληρώνονται και αλληλεπιδρούν ο ένας πάνω στον άλλο, διαμορφώνοντας το τελικό αποτέλεσμα. Η καλή συνεργασία και επικοινωνία θα οδηγήσει και στη σωστή ιεράρχηση των αναγκών, ώστε να εφαρμόζονται οι κατάλληλες δράσεις στην κατάλληλη περιοχή και την κατάλληλη χρονική στιγμή. Ο επιστημονικός όρος, σε σχέση με μία απλή ανάλυση, δεν απέχει σχεδόν καθόλου, καθώς σύμφωνα με αυτόν βιώσιμη ανάπτυξη είναι η μετάβαση προς μία κοινωνία πιο ανθρώπινη και με καλύτερες συνθήκες διαβίωσης. Βιώσιμη λοιπόν ονoμάζεται η ανάπτυξη εκείνη, η οποία ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις των σημερινών γενεών, χωρίς να θέτει σε κίνδυνο τις απαιτήσεις των γενεών που θα ακολουθήσουν. Είναι δηλαδή έννοια ταυτόσημη με την «αειφόρο ανάπτυξη» που το κύριο χαρακτηριστικό της είναι η αέναη ζωή και προτεραιότητά της η εξασφάλιση ποιότητας διαβίωσης σε όλους τους τομείς (περιβάλλον, οικονομία, πολιτισμό και άλλα), για όλους και για πάντα. (Μητούλα, 2006). Πολύ συχνά, ακούγoντας τον όρο «βιώσιμη ανάπτυξη», έρχεται στο μυαλό κάποιων η βιωσιμότητα του περιβάλλοντος. Όπως φάνηκε, αυτό είναι κατά κάποιον τρόπο φυσικό, εφόσον η προέλευση του όρου προέρχεται από τον περιβαλλοντικό παράγοντα. Τη σύγχρονη όμως εποχή ο όρος «βιώσιμη ανάπτυξη» έχει υπερβεί το καθαρά και αυστηρά περιβαλλοντικό πλαίσιο. Αποδείχθηκε ότι η πολυπλοκότητα της «βιωσιμότητας» επιδρά στη λειτουργία τουλάχιστον τεσσάρων διαφορετικών συστημάτων: του οικοσυστήματος, του οικονομικού, τεχνολογικού και κοινωνικού. Για να είναι δυνατή η δημιουργία μιας μελλοντικής οδού 2

13 βιωσιμότητας είναι απαραίτητο να εξεταστεί η αλληλεπίδραση των παραπάνω συστημάτων. Μακροχρόνιες έρευνες έδειξαν ότι στους παραπάνω παράγοντες θα έπρεπε να προστεθεί ακόμη ένας που χωρίς αυτόν δεν μπορεί να υπάρξει βιωσιμότητα ενός τόπου: ο πολιτισμός. Ως πολιτισμός, με την ευρεία εθνολογική έννοια, ορίζεται η ολότητα που περιλαμβάνει τη γνώση, τις πεποιθήσεις, την τέχνη, την ηθική, το δίκαιο, τα ήθη, τα έθιμα και τις άλλες ικανότητες ή συνήθειες που αποκτήθηκαν από τον άνθρωπο ως μέλος της κοινωνίας (σύμφωνα με τον Βρετανό ανθρωπολόγο Έντ. Μπ. Τάυλορ). Σήμερα, λοιπόν, η επεξήγηση του όρου «βιωσιμότητα» και η τελική επιτυχία της, αναφέρονται σε όλους τους τομείς. Μάλιστα στο πλαίσιό της δεν εντάσσεται μόνο η ανεξάρτητη ύπαρξη και ενδυνάμωση των παραπάνω παραγόντων και των αντίστοιχών τους, αλλά συμπεριλαμβάνεται και ο απαιτούμενος συνδυασμός όλων αυτών, ώστε να συνυπάρξουν αρμονικά τόσο στο παρόν, όσο και στο μέλλον, σε μία αέναη και βιώσιμη μορφή. Όταν η επιτροπή Brundtland εισήγαγε τον όρο Βιώσιμη ή Αειφόρος ή Συντηρήσιμη Ανάπτυξη, ιδιαίτερα μετά τη συνδιάσκεψη του Ρίου το 992, η βιώσιμη ανάπτυξη απέκτησε ένθερμους υποστηρικτές αλλά και φανατικούς πολέμιους. Οι τελευταίοι θεώρησαν αδύνατη τη συμφιλίωση της διαρκούς ανάπτυξης και της προστασίας του περιβάλλοντος. Επιστήμονες όπως οι Baker S.,Kousis M., Richardson D.,Young S. στο βιβλίο τους The Politics of Sunstainble Development - Theory, policy and practice within the European Union υποστηρίζουν ότι η έκθεση Brundtland είναι καταδικασμένη να αποτύχει, επειδή το χάσμα μεταξύ οικονομικής ανάπτυξης και περιβαλλοντικής προστασίας είναι αγεφύρωτο. Κάποιοι άλλοι εξέφρασαν την πεποίθηση ότι η βιώσιμη ανάπτυξη, που κατά βάση είναι μια πολιτιστική μετάλλαξη, δεν θα αποτύχει, θα συναντήσει όμως δυσκολίες οι οποίες μπορούν να εξομαλυνθούν με την αποκατάσταση των πνευματικών και ηθικών αξιών που παραμερίστηκαν στην εποχή της ασύδοτης ανάπτυξης. Λύση είναι ο σεβασμός στην αξία του ανθρώπου, που ταυτίζεται με το σεβασμό στην ιδιαιτερότητα των πολιτισμών. Η ταύτιση είναι εμφανέστατη στην Αgenda '2. Η διαπολιτισμική επικοινωνία θα πρέπει να διέπεται από τον αμοιβαίο σεβασμό για να είναι βιώσιμη. Δηλαδή η βιώσιμη ανάπτυξη προϋποθέτει και τη βιώσιμη πολιτιστική επικοινωνία και η τελευταία το σεβασμό και τη διατήρηση των ιδιαίτερων εθνικών πολιτισμών. Οι αξίες της βιώσιμης ανάπτυξης ενισχύουν τους εθνικούς πολιτισμούς, δεν τους καταργούν. Η επιτυχία της βιώσιμης ανάπτυξης σημαίνει εξασφάλιση μιας κοινωνίας πιο ανθρώπινης και με καλύτερες συνθήκες διαβίωσης, μίας κοινωνίας που λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες των γενεών 3

14 που θα ακολουθήσουν. (Μητούλα, 2006)..2 Συνιστώσες της Βιώσιμης Ανάπτυξης Παρακάτω αναλύονται οι κύριες συνιστώσες που διαμορφώνουν την Βιώσιμη Ανάπτυξη. Αυτές είναι το Περιβάλλον, ο Πολιτισμός, η Κοινωνία και η Οικονομία και η Ενέργεια..2. Περιβάλλον Το περιβάλλον είναι από τις πιο σημαντικές συνιστώσες της Βιώσιμης Ανάπτυξης, για την οποία γίνεται λόγος συνέχεια. Η καταστροφή του περιβάλλοντος είναι ένα γεγονός που επηρεάζει άμεσα την επίτευξη της. Γι αυτό είναι απαραίτητη η λήψη μέτρων ώστε να γίνεται ορθολογική χρήση των πόρων και να περιοριστούν όλες οι μορφές ρύπανσης. Από πολύ νωρίς ο άνθρωπος προσπάθησε να υποτάξει το φυσικό περιβάλλον και να το χρησιμοποιήσει, διότι από αυτό εξαρτιόταν η επιβίωση του. Χρησιμοποιεί τα στοιχεία της φύσης, την δύναμη των τρεχούμενων νερών και του αέρα. Όμως, ακόμα και στη σημερινή εποχή, δημιουργούνται περιβαλλοντικά προβλήματα από την εκμετάλλευση αυτή του περιβάλλοντος και την απόρριψη των καταλοίπων. Στις τελευταίες δεκαετίες με την ραγδαία αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού, τη μεγαλύτερη συγκέντρωση στα αστικά κέντρα, τη βιομηχανική ανάπτυξη κ.α. οι ανθρώπινες ανάγκες για τις υπηρεσίες του φυσικού περιβάλλοντος αυξήθηκαν με πολύ γρήγορο ρυθμό. Το περιβαλλοντικό πρόβλημα έγινε πλέον όχι μόνο οξύ αλλά και παγκόσμιο, γιατί δεν υπάρχει περιοχή της γης που δεν υφίσταται περιβαλλοντικές καταστροφές (Κώττης, 994). Και το ερώτημα είναι: Πως θα αντιμετωπίσει αυτός ο πλανήτης τη προβλεπόμενη πληθυσμιακή αύξηση και την επίδραση του πληθυσμού αυτού στο περιβάλλον λόγω της μεγάλης κατανάλωσης (O Connor, 2008). Ο ΟΗΕ, γνωρίζοντας το μέγεθος του προβλήματος, προχώρησε στη διοργάνωση της Διάσκεψης του Ρίο το 992, όπως έχει αναφερθεί και προηγουμένως. Αμέσως μετά, το πρωτόκολλο που υπογράφτηκε στο Κιότο θέτει εθελοντικούς εθνικούς στόχους μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου για κάθε αναπτυγμένη βιομηχανική χώρα. Η κοινοτική νομοθεσία για το περιβάλλον κινείται στα πλαίσια προγραμμάτων δράσης. Το 993 εγκρίθηκε το 5ο Πρόγραμμα Δράσης για το Περιβάλλον. Αυτό σημαίνει «όχι μόνο ποσοτική αλλά και ποιοτική ανάπτυξη δηλαδή ισόρροπη επιδίωξη όλων των ανθρώπινων αξιών, υλικών και άυλων, σε αρμονία με τη φύση». Κριτήριο της διοικητικής δράσης είναι η βασική αρχή τη βιώσιμης ανάπτυξης, η οποία βασική αρχή είναι η ανάπτυξη που συνδυάζει οικονομικές 4

15 προτεραιότητες με σεβασμό προς το περιβάλλον. Οι βασικές προτεραιότητες του 5ου προγράμματος είναι οι εξής: η ορθολογική διαχείριση των φυσικών πόρων η αντιμετώπιση της ρύπανσης και η πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων η μείωση της κατανάλωσης των μη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας η βελτίωση του αστικού περιβάλλοντος η βελτίωση των συνθηκών υγείας και ασφάλειας Σήμερα βρίσκεται σε εξέλιξη το 6ο Πρόγραμμα Δράσης για το Περιβάλλον, το οποίο θέτει τους περιβαλλοντικούς στόχους και τις προτεραιότητες που θα αποτελέσουν αναπόσπαστο τμήμα της στρατηγικής που πρόκειται να υιοθετήσει η Ευρωπαϊκή Ένωση για την βιώσιμη ανάπτυξη. Το πρόγραμμα προβλέπει τις βασικές προτεραιότητες και τους στόχους της περιβαλλοντικής πολιτικής μέχρι το 200. Το 6ο Πρόγραμμα Δράσης για το Περιβάλλον επιδιώκει την αντιμετώπιση προβλημάτων που αφορούν τη βιοποικιλότητα, το περιβάλλον σε σχέση με την δημόσια υγεία κ.α. Σύμφωνα με τα παραπάνω, μπορεί να υποστηριχθεί ότι σε κάθε κλίμακα σχεδιασμού αναπτυξιακής πολιτικής της Ε.Ε., η παράμετρος της προστασίας του περιβάλλοντος διαδραματίζει σημαντικό ρόλο (Μητούλα, 2003). Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το γεγονός ότι ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπάρακ Ομπάμα, ανακοίνωσε ένα οικονομικό πλάνο, το οποίο περιλαμβάνει μια μεγάλη προσπάθεια για τη μετατροπή των δημοσίων κτιρίων σε κτίρια φιλικά προς το περιβάλλον (Williams, 2009)..2.2 Πολιτισμός «Ο πολιτισμός μας είναι η κληρονομιά μας» είναι η έκφραση που συνηθίζεται να ακούγεται, όταν κάποιος αναφέρεται στον πολιτισμό. Καθώς διερευνούμε λοιπόν τις δράσεις που έχουν ως στόχο την Βιώσιμη Ανάπτυξη, βλέπουμε ότι σε κάθε τομέα υπάρχει σεβασμός στα στοιχεία του πολιτισμού. Η εξέταση της ιστορικής και πολιτισμικής πορείας ενός λαού συμβάλλει αποφασιστικά στην κατανόηση της φυσιογνωμίας του και γενικότερα της πολυφωνίας και της πολυμορφίας του ανθρώπινου πολιτισμού. Παράλληλα, μέσα από την πολιτισμική πορεία μπορεί κανείς να βρει στοιχεία που θα τον βοηθήσουν πολύ στην θεώρηση των ιδανικών και των αξιών του ανθρώπου. Στη Διεθνή Σύμβαση της UNESCO στη Χάγη το 954 δημιουργήθηκε ο όρος 5

16 «Πολιτιστικό Αγαθό». Με τον όρο αυτό δηλώνονται «τα κινητά και ακίνητα αγαθά που έχουν μεγάλη σημασία για την πολιτιστική κληρονομιά ενός λαού». Στο κείμενο της Σύμβασης της Παγκόσμιας Κληρονομιάς το 972 η έννοια της «Πολιτιστικής Κληρονομιάς» περιλαμβάνει έργα αρχιτεκτονικής, τα οικοδομικά συγκροτήματα και τους χώρους. Όσον αφορά τους χώρους αναφέρονται έργα του ανθρώπου ή δημιουργήματα από κοινού της φύσης και του ανθρώπου (Μητούλα, 2003). Τα τελευταία χρόνια η προστασία και η ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς εντείνεται σε παγκόσμιο, ευρωπαϊκό και τοπικό επίπεδο. Ο πολιτισμός συντελεί στην βιωσιμότητα των πόλεων και έχει ενταχθεί ως γενικότερη πολιτική της βιώσιμης ανάπτυξης, γι αυτό είναι και μία από τις σημαντικές συνιστώσες της. Ο στόχος που τέθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο πλαίσιο δράσης για την Βιώσιμη Ανάπτυξη είναι «η ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς του αστικού χώρου και η ενθάρρυνση των τοπικών φορέων και πολιτών για την ανάληψη δημιουργικών καλλιτεχνικών και πολιτιστικών πρωτοβουλιών» (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 998). Οι πολιτιστικές δραστηριότητες προάγουν τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, προσθέτουν στην ποιότητα ζωής στους κατοίκους της πόλης, δίνουν την ευκαιρία για ανάδειξη ικανοτήτων και ταλέντων, ενθαρρύνουν τη γόνιμη και κοινωνικά επιθυμητή αξιοποίηση του ελεύθερου χώρου συμβάλλοντας στη βιωσιμότητα των πόλεων..2.3 Κοινωνία Ο κοινωνικός παράγοντας είναι άλλη μία πολύ σημαντική συνιστώσα της Βιώσιμης Ανάπτυξης. Ο όρος «Βιώσιμη Ανάπτυξη» διευρύνθηκε προκειμένου να συμπεριλάβει θέματα, όπως υγεία και εκπαίδευση (Morris, 2002). Η ανάπτυξη της κοινωνικής πρόνοιας συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό καθώς ικανοποιεί τέτοιου είδους κοινωνικές ανάγκες των πολιτών ενισχύοντας έτσι την ποιότητα ζωής τους, επιτρέποντας τους να αναζητήσουν ικανοποίηση ψυχολογικών αναγκών. Σύμφωνα με τον ορισμό του οργανισμού IUCN το 99, βιώσιμη κοινωνία είναι «η κοινωνία που εξασφαλίζει ένα ικανοποιητικό επίπεδο διαβίωσης των σημερινών ανθρώπων και των απογόνων τους, στηριζόμενοι σε ορισμένες βασικές αρχές, όπως: σεβασμός και φροντίδα για την κοινότητα, προστασία της ζωτικότητας και της βιοποικιλότητας των μη ανανεώσιμων πόρων, προσαρμογή των ανθρώπινων κοινωνιών στα όρια της φέρουσας δυναμικότητας της γης, αλλαγή της στάσης ζωής του ανθρώπου και συμμετοχή σε παγκόσμιες συμμαχίες, που προωθούν 6

17 την βιώσιμη διαβίωση». Ο βασικός στόχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι η οικονομική και κοινωνική συνοχή των κοινωνιών των κρατών μελών της. Η Ε.Ε. για την προώθηση της κοινωνικής ευημερίας δημιούργησε σαν στόχο της βιώσιμης ανάπτυξης τη Λευκή Βίβλο. Η Βίβλος αυτή για την Κοινωνική Πολιτική θέσπισε από το 994 το φόρουμ κοινωνικής πολιτικής, το οποίο αποτελείται από εκπροσώπους μη κυβερνητικών οργανώσεων και κοινωνικών φορέων με στόχο την προσφορά διαλόγου των πολιτών με την Επιτροπή για θέματα που προωθούν τη βιώσιμη ανάπτυξη. Σχετικά με τις αστικές περιοχές, αυτές μπορούν να σηματοδοτούν την κοινωνική εξέλιξη σε σημαντικό βαθμό μέσω των κοινωνικών, οικονομικών διαδικασιών και πολιτιστικών δραστηριοτήτων. Η ανάπτυξη της κοινωνίας φαίνεται να μην ικανοποιεί πλήρως τις ανάγκες των ανθρώπων, ενώ συχνά καταστρέφει και υποβαθμίζει τη βάση των πόρων που χρησιμοποιεί. Είναι σαφές ότι η ανθρωπότητα χρειάζεται μια μορφή ανάπτυξης, που να βελτιώνει συνεχώς το επίπεδο και τις συνθήκες διαβίωσης των ανθρώπων, ότι οι έννοιες ανάπτυξης και προστασίας του περιβάλλοντος μπορούν να συνυπάρχουν και ότι αυτές αποτελούν ουσιώδης μέρη μιας ζωτικής διαδικασίας, που εξασφαλίζει τη διατήρηση του ανθρώπινου γένους πάνω στη γη (Γαλανός Αλμπάνης, 999). Η κοινωνική βιωσιμότητα προϋποθέτει μέριμνα για την προώθηση της ευμάρειας, μέσω της ικανοποίησης των κοινωνικών αναγκών των πολιτών και την αφύπνιση της επιθυμίας για λήψη αποφάσεων, που προάγουν την ποιότητα ζωής..2.4 Οικονομία Το πιο σημαντικό ζήτημα είναι το πώς να επιτύχεις οικονομική ανάπτυξη χωρίς καταστροφή του περιβάλλοντος. Η φράση που ταιριάζει στην περίπτωση αυτή είναι η βιώσιμη ανάπτυξη (Bailey, 994). Όπως είναι φυσικό, ο κύριος στόχος της πολιτικής όλων των χωρών είναι η οικονομία και η ανάπτυξη της. Έτσι λοιπόν οι επιχειρήσεις της κάθε χώρας λειτουργούν με γνώμονα την αύξηση του κέρδους και την μείωση του κόστους παραγωγής, γεγονός το οποίο δημιουργεί πολλά προβλήματα αφού οι επιχειρήσεις υστερούν σε κριτήρια διατήρησης και προστασίας του περιβάλλοντος προκειμένου να πετύχουν τους στόχους τους. Η οικονομία αναπτύσσεται ραγδαία διότι επικρατεί η άποψη ότι εξασφαλίζει σε όλους 7

18 μια ζωή άνετη και ποιοτική, δυνατότητα απασχόλησης, γενική εκπαίδευση, άριστη ιατρική περίθαλψη κ.α. Οι χώρες δίνοντας σημασία στην οικονομική ανάπτυξη, αγνόησαν όμως την βαθμιαία χειροτέρευση του φυσικού περιβάλλοντος. Πολλές μορφές ανάπτυξης διαβρώνουν τις περιβαλλοντικές προσφυγές στις οποίες πρέπει να βασιστούν και η περιβαλλοντική υποβάθμιση μπορεί να υπονομεύσει την οικονομική ανάπτυξη (Reid, 999). Γενικά, οι πρακτικές οι συμβατές με τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης ορίζονται σαν προσπάθειες της βιομηχανίας να πετύχει αναπτυξιακούς στόχους συμβατούς με το μοντέλο της τριπλής προσέγγισης, δηλαδή με την οικονομική ευημερία, τις οικολογικές αναγκαιότητες και την κοινωνική ισότητα (Coleman, 2005). Ιστορικά, σχετικά με την οικονομία και την βιώσιμη ανάπτυξη, μπορούμε να αναφέρουμε ότι τον Απρίλιο του 994 υπέγραψαν εκπρόσωποι 20 χωρών στο Γύρο των Διαπραγματεύσεων της Ουρουγουάης τη Γενική Συμφωνία Δασμών και Εμπορίου (GATT), όπου σκοπός ήταν η μείωση των δασμών του παγκόσμιου εμπορίου μεταξύ των κρατών μελών. Ορισμένα πλεονεκτήματα από αυτή την συνάντηση και την άρση των εμπορικών φραγμών είναι τα εξής: εύνοια αναπτυσσόμενων χωρών, των οποίων τα προϊόντα βρίσκονται σε μειονεκτική θέση στην παγκόσμια αγορά αγορά περισσότερων πραγμάτων σε φθηνότερες τιμές τονώνοντας την οικονομική ανάπτυξη υψηλότερο παγκόσμιο επίπεδο προστασίας του περιβάλλοντος, υγείας και ασφάλειας του εργαζόμενου. Παρ όλα αυτά, οι περισσότερες οικολογικές οργανώσεις και διάφορες άλλες ομάδες είναι αντίθετες με τις απόψεις αυτές. Επίσης, οι επικριτές των εμπορικών συμφωνιών θεωρούν ότι υπάρχουν διάφορες μέθοδοι για τον έλεγχο του εμπορίου χωρίς την θυσία του περιβάλλοντος, όπως π.χ. κρίση αποφάσεων ανάλογα με το πώς ευεργετεί το περιβάλλον, δημιουργία επιτροπής για το περιβάλλον, κυριαρχία διεθνών περιβαλλοντικών συμφωνιών κ.α.). Από το 987 στην Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη καθορίζεται ότι η ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς θα αποτελέσει ένα σημαντικό μέσο για την βιώσιμη ανάπτυξη, μία ανάπτυξη που θα σέβεται το περιβάλλον. Η δυναμική που έχει αναπτυχθεί στην πορεία της υλοποίησης της ενιαίας αγοράς σύμφωνα με τη συμφωνία της GATT έδωσε ώθηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση να προχωρήσει στη διαμόρφωση ενός ισχυρού ανταγωνιστικού περιβάλλοντος. Η ενιαία αγορά εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι πραγματικότητα. 8

19 Η Ελλάδα μέσω της ένταξης στην ενιαία νομισματική ζώνη από το 999, υιοθετεί παράλληλα και τον στόχο της βιώσιμης ανάπτυξης, ο οποίος συνοδεύει την αληθινή οικονομική πραγματικότητα. Επίσης, η βιώσιμη ανάπτυξη και οι αρχές της πάντα έπαιζαν και θα παίζουν σημαντικό ρόλο σε κάθε όψη της καινοτομικής διαδικασίας μιας εταιρίας (Roberts, 2008)..2.5 Ενέργεια Η ενέργεια, σε διάφορες μορφές, αποτελεί την κινητήρια δύναμη του σύγχρονου πολιτισμού, γατί καλύπτει τις διαρκώς αυξανόμενες ανάγκες για κίνηση, φωτισμό και θέρμανση. Η παγκόσμια ζήτηση για αυτήν συνεχώς αυξάνει καθώς οι αναπτυσσόμενες χώρες διεκδικούν ένα μερίδιο στην ευημερία, αφού η κατανάλωση ενέργειας είναι ανάλογη με το βιοτικό επίπεδο. Η ενεργειακή κατάσταση του «τώρα» όμως, οδηγεί στη συστηματική επιβάρυνση της παγκόσμιας ατμόσφαιρας από ρύπους που προέρχονται άμεσα από την παραγωγή και κατανάλωση ενέργειας. Την τελευταία δεκαετία υπάρχει μια έντονη κινητοποίηση από την πλευρά της κοινωνίας, λόγω των πολλών προβλημάτων, όπως το φαινόμενο του θερμοκηπίου, η όξινη βροχή κ.α. Η Ευρωπαϊκή Ένωση στην προσπάθεια της να διαμορφώσει ένα πλαίσιο δράσης για τα ενεργειακά θέματα εξέδωσε το 995 την Πράσινη Βίβλο με τίτλο «Μια Ενεργειακή Πολιτική για την Ε.Ε.». Οι γενικοί στόχοι της Βίβλου αυτής έχουν να κάνουν με τη κάλυψη των ενεργειακών αναγκών ατόμων και επιχειρήσεων με το ελάχιστο δυνατό κόστος, τη μακροχρόνια εξασφάλιση του ομαλού εφοδιασμού και τη προστασία του περιβάλλοντος. Μετά τη Πράσινη Βίβλο, το 996 ακολούθησε η Λευκή Βίβλος. Στη Λευκή Βίβλο επαναπροσδιορίζονται οι βασικές αρχές ενώ παράλληλα εντάσσεται στις γενικότερες της Οικονομικής Πολιτικής της Ένωσης που στοχεύει στην ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς, στην οικονομική και κοινωνική συνοχή, τη προστασία του καταναλωτή και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Η αντικατάσταση των μη ανανεώσιμων πόρων για τη παραγωγή ενέργειας μέσω της υιοθέτησης ήπιων μορφών ενέργειας (αιολική, ηλιακή κ.α.) συμβάλλει στη βιωσιμότητα του περιβάλλοντος και φυσικά στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Γι αυτό και η διαχείριση της ενέργειας είναι ένας πολύ σημαντικός στόχος. Άλλωστε, και το γεγονός της ύπαρξης των ενεργειακών δεικτών, που αναφέρονται παρακάτω, ουσιαστικά δηλώνει ότι η ενέργεια είναι ένα πολύ σημαντικό θέμα, το οποίο πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη, ώστε να επιτευχθεί βιώσιμη ανάπτυξη (United Nations, 2007). 9

20 .3 Βιώσιμη πόλη Ένα μεγάλο μέρος της διεθνούς πολιτικής και πρακτικής εστιάζεται στη διαχείριση των πόλεων με έναν τρόπο βιώσιμο. Αυτή η διαχείριση πέρασε μέσα από αρχιτεκτονικές, πολεοδομικές και χωροταξικές προσεγγίσεις που απέβλεπαν σε μια προοπτική κατάλληλων πόλεων για τους ανθρώπους, σύμφωνα με τις ανάγκες της κάθε ιστορικής και αναπτυξιακής φάσης. Η βιώσιμη πόλη απορροφά ένα μεγάλο μέρος της δυναμικής της βιώσιμης ανάπτυξης και των πολιτικών της. Η ενεργειακή διαχείριση της σύγχρονης πόλης, η διαχείριση των απορριμμάτων και των αποβλήτων και η διαχείριση για τον καθαρό αέρα της πόλης, το πράσινο, την ύδρευση και τους διάφορους άλλους τομείς πολιτικής για τις πόλεις, αποτελεί έναν από τους βασικούς στόχους πάνω στον οποίον συναντιούνται πολλές πολιτικές διακυβέρνησης στο σύγχρονο κόσμο. Βιώσιμη πόλη σημαίνει ότι έχουμε μια αρχιτεκτονική και μια στρατηγική για το βιώσιμο σπίτι, για τη βιώσιμη γειτονιά και εν γένει για την πόλη ως ένα μέρος ενός ευρύτερου βιώσιμου χωροταξικού σχεδιασμού. Η βιώσιμη πόλη περνά μέσα από το βιώσιμο νοικοκυριό, τη βιώσιμη οργάνωση των χώρων της εργασίας, των χώρων άθλησης, ψυχαγωγίας κοκ. Η βιώσιμη πόλη όμως δεν είναι βιώσιμη χάρη στις υλικές υποδομές. Γίνεται βιώσιμη μέσα από υπηρεσίες, υπηρεσίες που συντηρούν τον κοινωνικό ιστό, που μεριμνούν για την αντιμετώπιση των ανθρώπινων προβλημάτων-όπως για παράδειγμα με τα προγράμματα «βοήθεια στο σπίτι»-και οι οποίες βοηθούν την ανθρώπινη προσωπικότητα να ανταπεξέλθει στην πίεση της κοινωνικής πραγματικότητας και των προσωπικών προβλημάτων και αναγκών. Η πόλη γίνεται ακόμη πιο βιώσιμη μέσα από τη δυνατότητα των ανθρώπων να δραπετεύσουν από αυτήν, να αποκτήσουν εμπειρίες φύσης, εμπειρίες οικοτουριστικών προορισμών και να ανανεώσουν τη σχέση μαζί της, εμπλουτίζοντας την καθημερινότητά τους και καθιστώντας την πιο ανεκτή και βιώσιμη. Μέρος της βιωσιμότητας της πόλης κρίνεται από την ικανότητα της πόλης και της κοινωνίας της να μη λειτουργεί ως γκέτο ενάντια στη φύση και τη βιοποικιλότητα. 20

21 Κεφάλαιο 2ο : Η Ταυτότητα του Δήμου Αρταίων Στην παρούσα ενότητα γίνεται περιγραφή της περιοχής μελέτης. Αρχικά αναφέρονται τα αναπτυξιακά χαρακτηριστικά του Δήμου Αρταίων και επισημαίνονται τα ολοκληρωμένα και εκτελούμενα έργα που θα συμβάλλουν στην ανάπτυξη της περιοχής. Στη συνέχεια προσδιορίζεται τόσο γεωγραφικά ο Δήμος Αρταίων όσο και διοικητικά με τη νέα μορφή του βάσει του σχεδίου Καλλικράτη. Παρουσιάζονται ακόμη κάποια δημογραφικά χαρακτηριστικά όπως οι Δημοτικές ενότητες και Τοπικές κοινότητες του δήμου, γίνεται σύγκριση των αποτελεσμάτων των απογραφών του πληθυσμού μεταξύ των ετών 99, 200 και 20 και παρέχονται στοιχεία για τον μόνιμο, πραγματικό και νόμιμο πληθυσμό του βάσει της Απογραφής 20. Τέλος αναλύεται το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο του δήμου Αρταίων και τονίζονται οι βασικοί περιοριστικοί παράγοντες της πολεοδομικής ανάπτυξης της πόλης της Άρτας. 2. Αναπτυξιακά χαρακτηριστικά του Δήμου Ο Δήμος Αρταίων ανήκει στην Π.Ε. Άρτας της Περιφέρειας Ηπείρου που συνορεύει βόρεια με την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, Ανατολικά με την Περιφέρεια Θεσσαλίας νότια με την Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας και Δυτικά με την Περιφέρεια Ιόνιων Νήσων. Τα έργα υποδομής που ολοκληρώθηκαν (Εγνατία Οδός, Λιμάνι Ηγουμενίτσας) καθώς και τα εκτελούμενα (Ιόνια Οδός, συνεχής βελτίωση του επαρχιακού και εθνικού οδικού δικτύου) θα συμβάλλουν στην ανάπτυξη της περιοχής. Η ολοκλήρωση της ΙΟΝΙΑΣ ΟΔΟΥ θα επιφέρει µείωση του κόστους µεταφορών, άνοιγµα των νέων αγορών για τις τοπικές οικονοµίες, θα δώσει δυναµική στον τουρισµό, θα γίνουν νέες επενδύσεις και θα δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας. Eπίσης θα ενισχυθούν οι τοπικές επιχειρήσεις, θα βελτιωθούν οι συνθήκες µεταφοράς των αγροτικών προϊόντων και θα προσφέρει ασφάλεια-οικονομία και άνεση κατά την μετακίνηση. Επιπλέον θα συμβάλλει στην προστασία του περιβάλλοντος αφού θα περιορισθεί η κατανάλωση σε καύσιμα, θα αποσυμφορηθούν οι πόλεις, μέσω των παρακαμπτηρίων από την κίνηση των οχημάτων και θα περιορισθεί η ηχητική ρύπανση των κατοικημένων περιοχών. Δεδομένου ότι συνδέει το Δυτικό τμήμα της χώρας με την Πελοππόνησο, και (μέσω της Εγνατίας) τη λοιπή χώρα, θα συμβάλει στην άρση της συγκοινωνιακής απομόνωσης της Ηπείρου, και επί πλέον θα δώσει τη δυνατότητα επικοινωνίας της χώρας μας με άλλες χώρες των Βαλκανίων και μελλοντικά της Δυτικής και κεντρικής Ευρώπης. 2

22 Εικόνα : Ο Νομός Άρτας Η Άρτα βρίσκεται στο κέντρο της αλυσίδας των αστικών κέντρων της βορειοδυτικής Ελλάδας, που συγκροτούν ένα "δίκτυο" τόπων φορτισμένων με ιδιαίτερο φυσικό, οικολογικό, ιστορικό, αρχαιολογικό και πολιτισμικό ενδιαφέρον. Ο άξονας αυτός των αστικών κέντρων θα αποτελέσει ουσιαστικά και τον άξονα οδικής επικοινωνίας της χώρας με την Αλβανία αλλά και την Ιταλία (Ιόνια Οδός Εγνατία Οδός - Λιμάνι Ηγουμενίτσας). Ο ευρύτερος γεωγραφικός χάρτης στον οποίο εντάσσεται ο Δήμος Αρταίων οριοθετείται στα βορειοδυτικά από τα όρη της Πίνδου (Ξηροβούνι, Τζουμέρκα) όπου και εκτείνεται ένα ιδιαίτερα κάλους φυσικό περιβάλλον αποτελούμενο από δάση και την τεχνητή λίμνη του Πουρναρίου. Το προς νότο όριο της περιοχής είναι ο Αμβρακικός Κόλπος όπου εκτείνεται η παραλιακή ζώνη Μενιδίου Κορωνησίας που σε συνδυασμό με την τουριστική ανάπτυξη στην Πρέβεζα, ολοκληρώνουν έναν ευρύτερο χώρο σημαντικής τουριστικής ανάπτυξης. Παράλληλα, 22

23 στη ζώνη αυτή βρίσκεται το Εθνικό Πάρκο Υγροτόπων Αμβρακικού. Ο Αμβρακικός Κόλπος είναι ένας από τους μεγαλύτερους κόλπους της Ελλάδας [499 τ.χλμ] και ένας από τους σημαντικότερους υγρότοπους στην Ευρώπη που περιλαμβάνεται στους ελληνικούς υγρότοπους διεθνούς ενδιαφέροντος της σύμβασης RAMSAR. Η είσοδος του κόλπου είναι στο στενό πέρασμα μεταξύ του Ακτίου (από την πλευρά της Αιτωλοακαρνανίας) και της Πρέβεζας. Η εικόνα των πόλων έλξης ολοκληρώνεται με τον πυρήνα ιστορικών και αρχαιολογικών χώρων. Όσον αφορά στην επιρροή του Δήμου Αρταίων στους υπολοίπους οικισμούς της Π.Ε. Άρτας, η πόλη της Άρτας συγκεντρώνει όλες τις υπηρεσίες και λειτουργίες ενός σύγχρονου κέντρου και εξυπηρετεί τον πληθυσμό όλης της Π.Ε. σε Υπηρεσίες Περιφερειακού επιπέδου, Τράπεζες, Εμπόριο, Υγείας και Εκπαίδευσης. 2.2 Γεωγραφικά και πληθυσμιακά χαρακτηριστικά του Δήμου Ο Δήμος Αρταίων αποτελεί πλέον έναν από τους 325 Καλλικρατικούς Δήμου βάσει του υπ αριθμ. 3852/200 Νόμου (ΦΕΚ 87Α/7--200). Ο Δήμος Αρταίων αποτελείται σήμερα από τους πρώην Δήμους Αμβρακικού, Αρταίων, Βλαχερνών, Ξηροβουνίου και Φιλοθέης. Η έκταση του νέου Δήμου είναι km2 και ο μόνιμος πληθυσμός του είναι κάτοικοι (απογραφή της ΕΣΥΕ του 20). Η συνένωση αυτή δημιουργεί μια νέα δυναμική στην περιοχή, με ιδιαίτερα και διαφορετικά όμως χαρακτηριστικά, καθώς ο νέος Δήμος Αρταίων επεκτείνεται μέχρι τον Αμβρακικό κόλπο. Ο Δήμος Αρταίων αποτελείται από τις Δ.Ε. Άρτας, Αμβρακικού, Βλαχερνών, Ξηροβουνίου και Φιλοθέης. Δ.Ε. Άρτας Στη Δ.Ε. Άρτας βρίσκεται η μοναδική αστική περιοχή του Νομού που είναι η πόλη της Άρτας και έδρα του δήμου με πραγματικό πληθυσμό περίπου κατοίκους. Αποτελείται από δημοτική κοινότητα και 3 τοπικές κοινότητες καταλαμβάνει έκταση 47,9 τ.χλμ. και έχει πραγματικό πληθυσμό (Απογραφή 20). Δ.Ε Αμβρακικού Η Δ.Ε. Αμβρακικού Εκτείνεται στα νότια του νομού Άρτας συνορεύει με τον νομό Πρέβεζας και βρέχεται από τον Αμβρακικό Κόλπο. Αποτελείται από 9 τοπικές κοινότητες καταλαμβάνει 23

24 έκταση 58,8 τ.χλμ. και έχει πληθυσμό (Απογραφή 20). Δ.Ε Βλαχερνών Η Δ.Ε. Βλαχερνών εκτείνεται στα βόρεια του Δήμου είναι ημιορεινή περιοχή. Αποτελείται από 4 τοπικές κοινότητες καταλαμβάνει έκταση 76, τ.χλμ. και έχει πληθυσμό 2.94 (Απογραφή 20). Δ.Ε Ξηροβουνίου Η Δ.Ε. Ξηροβουνίου Εκτείνεται στα βόρεια του Δήμου είναι ορεινή περιοχή. Αποτελείται από 8 τοπικές κοινότητες καταλαμβάνει έκταση 23,6 τ.χλμ. και έχει πληθυσμό 3.84 (Απογραφή 20). Δ.Ε Φιλοθέης Η Δ.Ε. Φιλόθεης εκτείνεται στα δυτικά του Δήμου και είναι πεδινή περιοχή. Αποτελείται από 6 τοπικές κοινότητες καταλαμβάνει έκταση 42,5 τ.χλμ. και έχει πληθυσμό (Απογραφή 20). 24

25 Εικόνα 2: Ο Νομός Άρτας με το Σχέδιο Καλλικράτης 25

26 2.3 Δημογραφικά χαρακτηριστικά του Δήμου Αρταίων Ο Δήμος Αρταίων ανήκει στην Περιφερειακή Ενότητα Άρτας, της οποίας ο μόνιμος πληθυσμός ανέρχεται σε κατοίκους σύμφωνα με την Απογραφή του έτους 20 και η πυκνότητα του μόνιμου πληθυσμού είναι 40,84/τετρ.χλμ. Αντίστοιχα, ο Δήμος Αρταίων έχει μόνιμο πληθυσμό κατοίκους με πυκνότητα μόνιμου πληθυσμού 94,40/τετρ.χλμ. Αρχικά αποδίδονται οι ορισμοί του Μόνιμου, Πραγματικού και του Νόμιμου πληθυσμού για να μην υπάρξει σύγχυση κατά την παρουσίαση των αποτελεσμάτων και στη συνέχεια παρουσιάζονται τα δημογραφικά αποτελέσματα του Δήμου Αρταίων. Μόνιμος πληθυσμός είναι ο αριθμός των ατόμων που έχουν τη συνήθη διαμονή τους σε κάθε περιφέρεια, νομό, δήμο/ κοινότητα, δημοτικό/κοινοτικό διαμέρισμα και αυτοτελή οικισμό. Πραγματικός πληθυσμός είναι ο αριθμός των ατόμων που βρέθηκαν παρόντα κατά την ημέρα της απογραφής, σε κάθε περιφέρεια, νομό, δήμο/κοινότητα, δημοτικό/κοινοτικό διαμέρισμα και αυτοτελή οικισμό. Νόμιμος πληθυσμός κάθε δήμου ή κοινότητας είναι ο αριθμός των ατόμων κάθε ηλικίας και φύλου, τα οποία κατά την ημέρα της απογραφής δήλωσαν ότι είναι καταχωρημένα στα αντίστοιχα δημοτολόγια και εφόσον κατά την ημέρα της απογραφής βρίσκονταν στη χώρα και απογράφηκαν ως παρόντα ή απουσίαζαν προσωρινώς στο εξωτερικό. 26

27 Πίνακας :Αριθμός και ονομασία Δημοτικών ενοτήτων και Τοπικών κοινοτήτων(πηγή ΕΛ.ΣΤΑΤ.) Α/Α ΟΝΟΜΑΣΙΑ I. ΜΟΝΙΜΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΑΡΤΑΙΩΝ Δημοτική κοινότητα Αρταίων Τοπική Κοινότητα Κεραματών 4 3 Τοπική Κοινότητα Κωστακιών Τοπική Κοινότητα Λιμίνης II. III. 37 ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΑΜΒΡΑΚΙΚΟΥ Τοπική Κοινότητα Βίγλας Τοπική Κοινότητα Γαβριάς Τοπική Κοινότητα Καλογερικού 49 5 Τοπική Κοινότητα Κορωνησίας 65 6 Τοπική Κοινότητα Πολυδρόσου Τοπική Κοινότητα Ράχης Τοπική Κοινότητα Στρογγυλής 92 9 Τοπική Κοινότητα Ψαθοτοπίου 94 ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΒΛΑΧΕΡΝΩΝ Τοπική Κοινότητα Γραμμενίτσης Τοπική Κοινότητα Γριμπόβου Τοπική Κοινότητα Κορφοβουνίου 648 ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΞΗΡΟΒΟΥΝΙΟΥ 3.84 Τοπική Κοινότητα Αμμοτόπου Τοπική Κοινότητα Δαφνωτής 0 3 Τοπική Κοινότητα Καμπής Τοπική Κοινότητα Παντανάσσης Τοπική Κοινότητα Πιστιανών Τοπική Κοινότητα Ροδαυγής Τοπική Κοινότητα Σκούπας 29 8 Τοπική Κοινότητα Φανερωμένης V Τοπική Κοινότητα Ανέζης Τοπική Κοινότητα Βλαχέρνας IV ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΦΙΛΟΘΕΗΣ Τοπική Κοινότητα Σπυρίδωνος Αγίου 2 Τοπική Κοινότητα Καλαμιάς Τοπική Κοινότητα Καλοβάτου Τοπική Κοινότητα Κιρκιζάτων Τοπική Κοινότητα Ρόκκας 63 6 Τοπική Κοινότητα Χαλκιάδων

28 Πίνακας 2: Πραγματικού, Μόνιμου και Νόμιμου Πληθυσμού κατά Δημοτική Ενότητα βάσει της Απογραφής του έτους 20. Δημοτική Ενότητα Μόνιμος Πληθυσμός Πραγματικός Πληθυσμός Νόμιμος Πληθυσμός Δ.Ε. Αρταίων Δ.Ε. Αμβρακικού Δ.Ε. Βλαχερνών Δ.Ε. Ξηροβουνίου Δ.Ε. Φιλοθέης Σύνολο Πηγή ΕΛ.ΣΤΑΤ Πίνακας 3: Σύγκριση των αποτελεσμάτων της απογραφής του Μόνιμου και Πραγματικού μεταξύ των ετών 20, 200 και 99 Δήμοι/Δημοτικά Διαμερίσματα Μόνιμος πληθυσμός Δ.Δ.Κεραματών Δ.Δ.Κωστακιών Πραγματικός πληθυσμός ΔΗΜΟΣ ΑΜΒΡΑΚΙΚΟΥ Δ.Δ.Ανέζης Δ.Δ.Βίγλας Δ.Δ.Γαβριάς Δ.Δ.Καλογερικού Δ.Δ.Κορωνησίας Δ.Δ.Πολυδρόσου Δ.Δ.Ράχης Δ.Δ.Στρογγυλής Δ.Δ.Ψαθοτοπίου ΝΟΜΟΣ ΑΡΤΗΣ ΔΗΜΟΣ ΑΡΤΑΙΩΝ Δ.Δ.Αρταίων Δ.Δ.Λιμίνης 28 20

29 Δήμοι/Δημοτικά Διαμερίσματα Μόνιμος πληθυσμός Πραγματικός πληθυσμός ΔΗΜΟΣ ΒΛΑΧΕΡΝΑΣ Δ.Δ.Γραμμενίτσης Δ.Δ.Βλαχέρνας Δ.Δ.Γριμπόβου Δ.Δ.Κορφοβουνίου ΔΗΜΟΣ ΞΗΡΟΒΟΥΝΙΟΥ Δ.Δ.Αμμοτόπου Δ.Δ.Δαφνωτής Δ.Δ.Καμπής Δ.Δ.Παντανάσσης Δ.Δ.Πιστιανών Δ.Δ.Ροδαυγής Δ.Δ.Σκούπας Δ.Δ.Χαλκιάδων Δ.Δ.Αγίου Σπυρίδωνος Δ.Δ.Καλαμιάς Δ.Δ.Καλοβάτου Δ.Δ.Κιρκιζατών Δ.Δ.Ρόκκας Δ.Δ.Φανερωμένης ΔΗΜΟΣ ΦΙΛΟΘΕΗΣ Πηγή ΕΛ.ΣΤΑΤ Σημείωση: Με την εφαρμογή του σχεδίου Καλλικράτης, όλοι οι παραπάνω Δήμοι μετονομάστηκαν σε Δημοτικές Ενότητες και τα Δημοτικά Διαμερίσματα ονομάστηκαν σε Τοπικές Κοινότητες, εκτός του Δημοτικού Διαμερίσματος Αρταίων που μετονομάστηκε σε Δημοτική Κοινότητα Αρταίων. 29

30 2.4 Το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο του Δήμου Για το Δήμο Αρταίων υπάρχει εγκεκριμένο Γ.Π.Σ. (Φ.Ε.Κ. 34Δ/ ) το οποίο περιλαμβάνει τον παλαιό Δήμο Αρταίων με τους οικισμούς, Άρτα, Αγία Τριάδα Αγίους Αναργύρους Άγιο Γεώργιο Γλυκόριζου, Γλυκόρυζο Ελαιούσας, Μαραθοβούνι και Πέτα. Το εγκεκριμένο Γ.Π.Σ. είχε συμπεριλάβει και το οικισμό Πέτα, εξαιτίας της στενότητας χώρου του παλαιού Δήμου Αρταίων (λόγω των φυσικών ορίων του ποταμού Αράχθου και του όρους Βαλαώρας) και της αδυναμίας του να ικανοποιήσει τις ανάγκες για οικιστική ανάπτυξη. Σύμφωνα με το εγκεκριμένο Γ.Π.Σ. η πόλη της Άρτας χωρίζεται σε 8 πολεοδομικές ενότητες γειτονιές με στόχο την οργάνωση του αστικού χώρου χωρίς να ανατρέπεται η υπάρχουσα δομή της πόλης. Οι 8 πολεοδομικές ενότητες είναι:. η περιοχή του κέντρου 2. η περιοχή του Αγίου Νικολάου 3. η δυτική περιοχή της Βαλαώρας 4. η ανατολική γειτονιά της Βαλαώρας 5. η κεντρική περιοχή της Βαλαώρας 6. η δυτική γειτονιά της πόλης προς το ποτάμι 7. η περιοχή του Τριγώνου 8. η γειτονιά της Ελεούσας όπου προβλέπεται ως χρήση γης αυτή της γενικής κατοικίας και απαγορεύεται η εγκατάσταση οχλούσας βιοτεχνίας, προσωπικών οχλουσών επιχειρήσεων (βενζινάδικα, συνεργεία) χονδρεμπορίου αποθηκών κ.α. Οι 8 πολεοδομικές ενότητες καλύπτουν έκταση στρεμμάτων με χωρητικότητα κατοίκων. Ο μέσος Συντελεστής Δόμησης διαφέρει κατά πολεοδομική ενότητα και κυμαίνεται από 0,8 έως 2,0 στην περιοχή του κέντρου. Η βιοτεχνία χωροθετείται σε έκταση 63 στεμμάτων σε περιοχή κοντά στην ανατολική είσοδο της πόλης. Επίσης χωροθετείται ειδική ζώνη χονδρεμπορίου σε χώρο όπου προβλέπεται και η δημιουργία χώρου εκθέσεων, λαϊκής αγοράς, ιχθυαγοράς κ.α. Στο μέλλον θα μεταφερθεί σε νέα θέση ο σταθμός λεωφορείων η οποία συνδυάζεται και με το σταθμό φορτηγών ώστε να υπάρξουν κοινές εξυπηρετήσεις π.χ. Συνεργεία. Η ανάγκη για την τροποποίηση του ισχύοντος Γ.Π.Σ. προέκυψε αφ ενός από την ανάγκη 30

31 αντιμετώπισης των νέων προβλημάτων που εμφανίζονται μετά την ενοποίηση του Δήμου Αρταίων και εφ ετέρου από την αδυναμία εφαρμογής του εγκεκριμένου Γ.Π.Σ. Σύμφωνα με το νέο Γ.Π.Σ. τα προβλήματα της πόλης είναι ο λόφος της Βαλαώρας στην ανατολική πλευρά, τα σύνορα της με το ποτάμι από βορά έως σχεδόν το νότο και η ζώνη προστασίας του, η μελετούμενη απαγόρευση δόμησης στην περιοχή Ελεούσα Μαραθοβούνι (υπάρχει μελέτη που την θεωρεί περιοχή πλημμυρών), η έλλειψη ζωτικού χώρου προς τους Αγίους Αναργύρους και το Γλυκόριζο, η πέραν του ποταμού (προς Κωστακιούς Κεραμάτες) γεωργική γη, η οποία και θεωρείται υψηλής παραγωγικότητας. Οι βασικοί περιοριστικοί παράγοντες της πολεοδομικής ανάπτυξης της πόλης της Άρτας είναι:. Τα διοικητικά όρια του Δήμου Αρταίων και ο τρόπος καθορισμού τους 2. η ύπαρξη του λόφου της Βαλαώρας 3. η έλλειψη ζωτικού χώρου στην περιοχή Αγίων Αναργύρων Λιμίνης και Γλυκόριζου 4. η γεωργική γη υψηλής παραγωγικότητας προς Κωστακιούς Κεραμάτες 5. η έλλειψη συνδέσεων (μία μόνο γέφυρα) με μεγάλο τμήμα του Δήμου 6. το φυσικό περιβάλλον της παραποτάμιας ζώνης που απαιτεί ιδιαίτερη προστασία. Περιοχές κατάλληλες για την πολεοδομική εκτόνωση της πόλης θεωρούνται η ζώνη από Ελεούσα Μαραθοβούνι, εφόσον εξασφαλιζόταν η περίπτωση πλημμυρών και η πεδινή ζώνη στην ανατολική είσοδο της πόλης προς τον όμορο Δήμο. Η ζώνη από το τέλος του εγκεκριμένου σχεδίου μέχρι το ποτάμι -αφού οριοθετηθεί και καθοριστεί η ζώνη προστασίας- και η πέραν του ποταμού περιοχή από Ελεούσα μέχρι τις εργατικές κατοικίες, θεωρείται η πλέον κατάλληλη για πολεοδομική εκτόνωση της πόλης. Οι παραπάνω περιορισμοί δίνουν μία και μοναδική δυνατότητα πολεοδομικής ανάπτυξης της πόλης προς την νοτιοδυτική πλευρά της, εντάσσοντας το ποτάμι στον οργανισμό της πόλης. 3

32 Ζώνες Ειδικών Ρυθμίσεων Σύμφωνα με το εγκεκριμένο Γ.Π.Σ. ορίζονται όρια ζωνών όπως: Περιοχής προγραμμάτων κοινωνικής κατοικίας (Μαραθοβούνι) Ζώνης Κοινωνικού Συντελεστή (ολόκληρη η περιοχή του Τριγώνου) Ζώνη Περιβαλλοντικής Εξυγίανσης - Αναβάθμισης (όλη η περιοχή κατοικίας που αναπτύχθηκε στο λόφο της Βαλαώρας) Ζώνη Κανονιστικών όρων Δόμησης (όλες οι περιοχές που εντάσσονται στο σχέδιο) Ζώνη Προστασίας Ιστορικού Ενδιαφέροντος (στην Π.Ε. Αγίου Νικολάου και στην περιοχή Παρηγορίτισσας) Ζώνη Προστασίας Φυσικού Περιβάλλοντος (ολόκληρος ο λόφος της Βαλαώρας που ορίζεται αναδασωτέα περιοχή) Περιοχή Φύτευσης Προστασίας Ανάδειξης (η περιοχή της κοίτης του Αράχθου) Αναπτυξιακές ζώνες (χονδρεμπορίου, βιοτεχνίας, τουρισμού). Σύμφωνα με την πρόταση τροποποίησης του Γ.Π.Σ. συνεχίζει να υφίσταται διάσπαρτη χωροθέτηση βιοτεχνιών των συνεργείων και των μικρών εργαστηρίων εξυπηρέτησης των αναγκών της πόλης και των γύρω οικισμών. Για το λόγο αυτό απαιτείται η δημιουργία αναπτυξιακών ζωνών. Οι προκύπτουσες ανάγκες για αναπτυξιακές ζώνες στην περιοχή μελέτης εντοπίζονται στις παρακάτω:. Ζώνη χονδρεμπορίου Σταθμός Φορτηγών 2. Πάρκο Βιοτεχνίας 3. Ζώνη διαμετακομιστικού κέντρου 4. Ζώνη αναψυχής οικολογικού τουρισμού 5. Ζώνη προγραμμάτων κοινωνικής κατοικίας 6. Ζώνη προστασίας χώρων αρχαιολογικών και αρχιτεκτονικών συνόλων 7. Καθορισμός ζώνης μεταφοράς Συντελεστή Δόμησης (Ζώνη υποδοχής Σ.Δ.) 8. Γεωργική γη υψηλής παραγωγικότητας. 32

33 Κεφάλαιο 3o : Το Οικονομικό Προφίλ του Δήμου Αρταίων Το κεφάλαιο αυτό αφορά στην παρουσίαση του οικονομικού προφίλ του Δήμου Αρταίων. Αρχικά αναφέρονται κάποια γενικά χαρακτηριστικά της Περιφερειακής Ενότητας Άρτας ως προς τους τομείς των οικονομικών δραστηριοτήτων και στην συνέχεια παραθέτονται στοιχεία για την οικονομία του Δήμου Αρταίων σε σύγκριση με τον Νομό Άρτας. Επίσης με τη χρήση του Πίνακα 3 γίνεται φανερή η επαγγελματική κατανομή του πληθυσμού του Νομού Άρτας και του Δήμου Αρταίων βάσει της απογραφής του 99. Τέλος, παρουσιάζεται ο οικονομικά ενεργός και μη πληθυσμός του Νομού Άρτας και του Δήμου Αρταίων κατά τα έτη 99 και Η Οικονομία στην Π.Ε. Άρτας Η Π.Ε Άρτας είναι μία κατεξοχήν αγροτική περιοχή καθώς με βάση τα στοιχεία του 2007, το 32,32% των απασχολούμενων εργάζεται στον πρωτογενή τομέα, γεγονός που είναι αναμενόμενο καθώς στην Άρτα μαζί με την Πρέβεζα, συγκεντρώνονται τα πλέον πεδινά τμήματα της Περιφέρειας καθώς και η γεωργική γη υψηλής παραγωγικότητας. Ο λιγότερο αγροτικός δήμος υπήρξε το 2007, ο Δήμος Αρταίων (σχέδιο Καποδίστριας) όπου μονάχα το 0% των απασχολούμενων είχε κάποια ασχολία σχετική με τον πρωτογενή τομέα ενώ 64,7% εργαζόταν στον τριτογενή τομέα. Αντίθετα, οι πλέον αγροτικοί δήμοι υπήρξαν το 2007, ο πρώην Δήμος Αράχθου και η πρώην Κοινότητα Κομμένου όπου τα ποσοστά απασχόλησης στον πρωτογενή τομέα έφθαναν το 62,4% και 66,4% αντίστοιχα. Η Π.Ε Άρτας συνεισφέρει το 0,4% του συνολικού ΑΕΠ της χώρας. Πίνακας : Ακαθάριστο Εγχώριο Προιόν και Κατά Κεφαλήν Ακαθάριστο Εγχώριο Προιόν στη Π.Ε. Άρτας ΑΕΠ (σε εκατ. ευρώ) Κατά Κεφαλήν ΑΕΠ (σε εκατ.ευρώ) Αναλυτικά, το 200 ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός αντιστοιχούσε σε άτομα από τα 33

34 οποία οι είχαν κάποια ασχολία στον πρωτογενή τομέα, στο δευτερογενή τομέα και 0.86 στον τριτογενή τομέα. Στην απογραφή του 200 δήλωσαν άνεργοι 3.93 άνθρωποι. Σύμφωνα με στοιχεία του Επιμελητηρίου Άρτας η κατανομή ανά κλάδο μελών στην Άρτα είναι: Βιομηχανικό: 6 Βιοτεχνικό: 977 Εμπορικό: 22 Επαγγελματικό: 253 Τουριστικό: 24 Το συνολικό εμπόριο της Περιφέρειας Ηπείρου παρουσιάζει καθοδική πορεία κατά την διάρκεια της περιόδου για να αυξηθεί το Η Π.Ε Άρτας, το 2006 κατέλαβε την 42η θέση στον τομέα των εξαγωγών και οι εξαγωγές ανήλθαν σε ευρώ. Σύμφωνα με στοιχεία έρευνας στην Π.Ε Άρτας, 27 επιχειρήσεις δήλωσαν ότι έχουν εξαγωγική δραστηριότητα. Οι πλειονότητα των επιχειρήσεων αυτών ανήκει στον ευρύτερο κλάδο των τροφίμων και ποτών. 3.2 Η Οικονομία στο Δήμο Αρταίων Τα στοιχεία για τον οικονομικά ενεργό πληθυσμό και την επαγγελματική του κατανομή ελήφθησαν από την απογραφή της ΕΣΥΕ του έτους 99. Στους πίνακες του παραρτήματος (Κεφάλαιο 3, Πίνακες 2, 3) δίνονται στοιχεία για τον οικονομικά ενεργό πληθυσμό στο Νομό Άρτας και τον Δήμο Αρταίων και την επαγγελματική κατανομή του πληθυσμού ανά τομέα, και παρατίθενται στοιχεία για την επαγγελματική κατανομή του Νομού Άρτας και του Δήμου Αρταίων βάσει της απογραφής 99 και 200. Σε ότι αφορά στο Νομό Άρτας και σύμφωνα με στοιχεία της απογραφής του 99, ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός ανέρχεται στο 35,3% του συνολικού πληθυσμού του νομού, ενώ τα ποσοστά ανεργίας ανέρχονται στο 0% του οικονομικά ενεργού πληθυσμού. Σε ανάλογα επίπεδα κυμαίνεται ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός του Δήμου Αρταίων που ανέρχεται στο 35,4%, ενώ το ποσοστό ανεργίας φτάνει το 2,2%. 34

35 Πίνακας 4: Απασχολούμενοι ανά εργασιακό τομέα στο Νομό Αρτας και στο Δήμο Αρταίων βάσει της απογραφής 99 Πίνακας 5: Επαγγελματική Κατανομή Πληθυσμού Νομού Άρτας και Δήμου Αρταίων, 99 Επάγγελμα Νομός Άρτας Δήμος Αρταίων Γεωργία, Κτηνοτροφία, Δάση, Θήρα, Αλιεία Οικοδομήσεις και Δημόσια έργα Εμπόριο, Εστιατόρια, Ξενοδοχεία Μεταφορές, Επικοινωνίες, Αποθηκεύσεις Λοιπές Υπηρεσίες Νέοι Δεν δήλωσαν κλάδο δραστηριότητας Σύνολο Ορυχεία Βιομηχανία - Βιοτεχνία Ηλεκτρισμός, Ύδρευση, Φωταέριο, Ατμός Τράπεζες, Ασφάλειες 35

36 Το μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού του Νομού απασχολείται στον πρωτογενή και τριτογενή τομέα, σε αντίθεση με την απασχόληση του Δήμου Αρταίων. Συγκεκριμένα σε επίπεδο Νομού στον πρωτογενή τομέα απασχολείται ποσοστό 40,2% των απασχολουμένων στον δευτερογενή 9,% και στον τριτογενή 40,7%. Αντίθετα στον Δήμο Αρταίων στον πρωτογενή τομέα απασχολείται πολύ μικρό ποσοστό 6,% των απασχολουμένων, στον δευτερογενή 24,5% και στον τριτογενή το υπόλοιπο 69,4%. 3.3 Κλάδοι οικονομικής δραστηριότητας 3.3. Πρωτογενής Τομέας Ο πρωτογενής τομέας και ιδιαίτερα η γεωργία θα λέγαμε ότι δεν είναι πολύ αναπτυγμένη στο Δήμο Αρταίων. Οι απασχολούμενοι στον πρωτογενή τομέα αντιστοιχούν στο 8,9% του συνολικού αριθμού στο Δήμο. Πιο συγκεκριμένα στο Δήμο Αρταίων εντοπίζεται καλλιέργεια εσπεριδοειδών και σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία των διευθύνσεων Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής, το 200 οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις εσπεριδοειδών αντιστοιχούσαν σε περίπου στρέμματα και η συνολική παραγωγή έφτανε τους τόνους. Τα τελευταία χρόνια έχει ξεκινήσει και η βιολογική καλλιέργεια εσπεριδοειδών. Οι κυριότερες ποικιλίες πορτοκαλίων που καλλιεργούν οι αγρότες της περιοχής είναι οι εξής: Navelina, W. Navel, Κοινά και Salustiana ενώ οι δύο ποικιλίες μανταρινιών είναι η Reticulata και η ποικιλία Nova. 36

37 Η Π.Ε Άρτας παρουσιάζει και μικρή παραγωγή λεμονιών της ποικιλίας Eureka. Εντός των ορίων της Π.Ε Άρτας δραστηριοποιούνται αρκετά συσκευαστήρια εσπεριδοειδών τα περισσότερα από τα οποία βρίσκονται στο Δήμο Αρταίων. Η εξαγωγική δραστηριότητα πραγματοποιείται πρός τις παρακάτω χώρες : Φιλανδία, ΠΓΔΜ, Αλβανία, Βουλγαρία, Πολωνία, Τσεχία, Σερβία, Ουκρανία, Βοσνία, Σλοβακία, Σουηδία, Ουγγαρία, Μολδαβία, Καναδάς, Δανία, Μαυροβούνιο και Λευκορωσία. Με βάση τα στοιχεία του 200 οι εξαγωγές πορτοκαλιών αντιστοιχούσαν σε περίπου τόνους μαζί με περίπου τόνους μανταρινιών. Μία άλλη καλλιέργεια στο Δήμο είναι και αυτή του ακτινιδίου που είναι μια σχετικά νέα καλλιέργεια στην περιοχή της Άρτας και καλύπτει συνολική έκταση περίπου στρεμμάτων με παραγωγή που φθάνει τους τόνους. Η ποικιλία που καλλιεργούν οι αγρότες είναι η Hayward. Από τα συσκευαστήρια του Δήμου Αρταίων τα ακτινίδια εξάγονται προς τις παρακάτω χώρες: ΠΓΔΜ, Αλβανία, Βουλγαρία, Πολωνία, Τσεχία, Σερβία, Ουκρανία, Αίγυπτος, Λίβανος, Ουγγαρία, Ιορδανία και Ρωσία και οι συνολικές εξαγωγές αντιστοιχούν σε τόνους. Επιπλεόν ιδιαίτερα σημαντική είναι και η ελαιοκαλλιέργεια στην περιοχή της Άρτας. Η ελαιοκαλλιέργεια κατέχει σημαντική θέση στη γεωργική δραστηριότητα της περιοχής. Σήμερα στην Περιφερειακή Ενότητα Άρτας καλλιεργούνται σχεδόν δένδρα βρώσιμης ποικιλίας ελίας. Η κυρίαρχη ποικιλία για παραγωγή ελαιολάδου είναι η Λιανολιά. Η παραγωγή βρώσιμης ελιάς είναι ιδιαίτερα σημαντική στην Π.Ε. Άρτας όπου καλλιεργούνται στρέμματα. Οι περιοχές καλλιέργειας βρίσκονται στη λοφώδη περιοχή της Άρτας (Παντάνασσα, Αμμότοπος, Γραμμενίτσα, Γρίμποβο, Βλαχέρνα, Πέτα, Μεγάρχη, Φωτεινό, Σελλάδες και Δημαριό) και συνολικά καλύπτει το 70% των ελαιώνων.οι συγκεκριμένες περιοχές ανήκουν στο Δήμο Αρταίων, ωστόσο το 5% βρίσκεται κοντά στις εκβολές του Αράχθου (Νεοχώρι, Κομμένο, Λουτρότοπος, Συκιές, Περάνθη) ενώ το υπόλοιπο 5% βρίσκεται στο ορεινό τμήμα της Π.Ε Άρτας. Η ελιά της Άρτας εμπορεύεται σαν πράσινη, ξανθή αλλά και σαν μαύρη και έχει αναγνωρισθεί ως Προιόν Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓE) από το 994. Ακόμη στο Δήμο καλλιεργούνται κτηνοτροφικά φυτά. Τα κτηνοτροφικά φυτά αποτελούν την επικρατέστερη καλλιέργεια των αρδευόμενων εκτάσεων. Τα κυριότερα είδη που καλλιεργούνται σ'αυτές είναι το καλαμπόκι για καρπό και η μηδική (τριφύλλι) για σανό. Η καλλιέργεια κτηνοτροφικών φυτών είναι μια καλλιέργεια με υψηλές απαιτήσεις σε νερό άρδευσης που κατά κανόνα γίνεται με συστήματα τεχνητής βροχής υπό πίεση. Το 200 οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις αντιστοιχούσαν σε περίπου στρέμματα καλαμποκιού, στρέμματα μηδικής και στρέμματα λοιπών φυτών και η συνολική παραγωγή όλων την 37

38 κτηνοτροφικών φυτών έφθανε τους τόνους Δευτερογενής Τομέας Στον δευτερογενή τομέα ο Δήμος δεν παρουσιάζει μεγάλες εξάρσεις και η απασχόληση περιορίζεται στις μικρές βιοτεχνικές μονάδες και την οικοδομή - δημόσια έργα, τα οποία παρουσιάζουν ραγδαία εξέλιξη. Ως προς την βιομηχανία- βιοτεχνία, λόγω έλλειψης στην περιοχή ύπαρξης βιομηχανικής περιοχής, οι βιομηχανίες και οι βιοτεχνίες είναι διάσπαρτες και δεν επιτρέπεται μία οργανωμένη βιομηχανική ανάπτυξη σε σύγχρονες βάσεις. Στο Δήμο η μεγαλύτερη λειτουργούσα βιομηχανία είναι το εργοαστάσιο της ΙΟΝ (γκοφρετοβιομηχανία). Οι υπόλοιπες μονάδες θεωρούνται μικρής κλίμακας και οι εγκαταστάσεις της περιοχής παρουσιάζονται παρακάτω: Βιομηχανία τροφίμων, ποτών και καπνοβιομηχανία: 30 μονάδες Παραγωγή κλωστουφαντουργικών υλικών και προιόντων: 4 μονάδες Κατασκευή προιόντων από ελαστικό (καουτσούκ) και πλαστικές ύλες : 5 μονάδες Παραγωγή βασικών μετάλλων και κατασκευή μεταλλικών προιόντων : 20 μονάδες Συνεργεία αυτοκινήτων: 5 μονάδες Παραγωγή έτοιμου σκυροδέματος και τσιμεντόλιθων: 6 μονάδες Διάφορες: 65 μονάδες Στα παραπάνω συγκαταλλέγονται εκτός από τα συσκευαστήρια που προαναφέραμε και τρεις πτηνοτροφικές επιχειρήσεις που παρουσιάζουν μεγάλη εξαγωγική δραστηριότητα καθώς όλες τους έχουν αποκτήσει με την αξία τους ένα πολύ καλό όνομα. Ακόμη υπάρχουν τέσσερις γαλακτοβιομηχανίες και πολλά μικρά τοπικά τυροκομεία. Τέλος υπάρχουν αρκετά ιχθυοτροφεία και το μεγαλύτερο από αυτά βρίσκεται στο Ψαθοτόπι, ένα χωριό πολύ κοντά στον Αμβρακικό κόλπο. Συγκεκριμένα η επιχείρηση αυτή εξειδικεύεται στην εκτροφή χελιού και έχει καταφέρει να παράγει και να διαθέτει τα προιόντα της στην Ελληνική αλλά και στην Ευρωπαική αγορά. Ο τομέας της βιοτεχνίας βιομηχανίας έχει δυνατότητες ανάπτυξης εφ' όσον συνδυαστεί με την τυποποίηση των αγροτικών προιόντων και αλιευμάτων από την περιοχή του Αμβρακικού. Όσον αφορά την οικοδομή, η αύξηση του πληθυσμού της πόλης είχε σαν αποτέλεσμα την αύξηση της οικοδομικής δραστηριότητας για στέγαση εμπορικών επιχειρήσεων και εξεύρεση στέγης για κατοικία, με συνέπεια τη δημιουργία θέσεων εργασίας στην οικοδομή. Η οικοδομική 38

39 δραστηριότητα του Νομού αντιπροσωπεύει περίπου το 5% του συνόλου των εκδοθείσων οικοδομικών αδειών της περιφέρειας και εξ αυτών το 50% κατασκευάζεται στο Δήμο Αρταίων. Το 95% των οικοδομικών αδειών κατασκευάζεται στην πόλη της Άρτας και το υπόλοιπο 5% στους οικισμούς. Η πόλη της Άρτας όμως δεν έχει ξεφύγει από την κατάσταση που επικρατεί στη γενική οικονομία και το μέλλον για τις οικοδομές δεν είναι ευοίωνο. Νέες οικοδομές Αριθμός Προσθήκες Όροφοι Αριθμό ς Όροφοι Έτος 2003 Δήμος Αρταίων Έτος 2004 Δήμος Αρταίων Τριτογενής Τομέας Ο τριτογενής τομέας είναι ιδιαίτερα αναπτυγμένος στο Δήμο. Στον συγκεκριμένο τομέα η απασχόληση των κατοίκων αναφέρεται στην παροχή υπηρεσιών και τα εμπορικά κέντρα. Ο ρόλος του Δήμου σαν το μοναδικό αστικό κέντρο του Νομού, συγκεντρώνει όλες τις υπηρεσίες στην πόλη της Άρτας. Η ύπαρξη ακόμη των Τ.Ε.Ι Ηπείρου σε συνδυασμό με τις υπηρεσίες, έχουν αναπτύξει σε μεγάλο βαθμό τον τριτογενή τομέα. Αναλυτικά η απασχόληση είναι : Δημόσιες υπηρεσίες: στο Δήμο εδρεύουν όλες οι υπηρεσίες εξυπηρέτησης του Νομού Δημοτικές υπηρεσίες που έχουν έδρα την πόλη της Άρτας Τράπεζες- Ασφάλειες Μεταφορές Επικοινωνίες Εμπόριο Τουρισμός- Αναψυχή 39

40 Στο Δήμο λειτουργούν όλες οι προβλεπόμενες δημόσιες υπηρεσίες εξυπηρέτησης του Νομού και απασχολούν 550 άτομα. Επίσης, υπάρχουν και οι υπηρεσίες τοπικής αυτοδιοίησης που απασχολού 80 άτομα στο Δήμο Αρταίων. Όλες αυτές οι υπηρεσίες έχουν μεταφερθεί από το κέντρο της Άρτας κατά μήκος της περιφερειακής οδού. Ακόμη ο τομέας των τραπεζών και ασφαλειών παρουσιάζει σημαντική αύξηση τα τελευταία χρόνια και στην όλη της Άρτας λειτουργούν το σύνολ των τραπεζών οι οποίες εξυπηρετούν το σύνολο του Νομού και απασχολούν 20 άτομα. Το εμπόριο( χονδρικό και λιανικό) είναι ανεπτυγμένο στην πόλη με τάσεις αύξησης. Στο κλάδο του εμπορίου απασχολούνται.536 επιχειρήσεις εκ των οποίων οι 324 δραστηριοποιούνται στο χονδρικό εμπόριο και οι.22 στο λιανικό εμπόριο. Το χονδρικό εμπόριο που είναι ιδιαίτερα αναπτυγμένο φαίνεται να είναι προσανατολισμένο προς τον πρωτογενή τομέα περισσότερο από τον δευτερογενή. Αναφορικά με την κατανομή των επιχειρήσεων στο λιανικό εμπόριο παρατηρείται μία συγκέντρωση του αριθμού των επιχειρήσεων στη διακίνηση άμεσωνκαι διαρκών καταναλωτικών αγαθών και ιδιαίτερα ότι έχει σχέση με την τροφή, τα οχήματα και την ένδυση. Η αύηση του εμπορίου προκαλεί έντονες πιέσεις για εξεύρεση χώρων για την εξυπηρέτηση των αναγκών. Το σύνολο του χονδρικού εμπορίου υπάρχει στην πόλη ιδιαλιτερα πάνω στους κεντρικούς άξονες και εξυπηρετεί το σύνολο του Νομού. Το λιανικό εμπόριο βρίσκεται συγκεντρωμένο στο κέντρο της πόλης και εξυπηρετεί το σύνολο του Νομού. Καταλήγοντας, όσον αφορά τον τουρισμό παρατηρούμε ότι είναι σχετικά αναπτυγμένος καθώς υπάρχουν επτά ξενοδοχειακές μονάδες. Στην πόλη της Άρτας υπάρχουν δύο ξενοδοχεία δυναμικότητας 220 κλινών, τα οποία εξυηρετούν κυρίως φοιτητές και εμπορικούς επισκέπτες της πόλης. Ο τουρισμός περιορίζεται κυρίως στα αξιοθέατα της περιοχής τα οποία είναι ο λόφος της Περάνθης στην κορυφή του οποίου βρίσκεται τουριστικό περίπτερο με υπέροχη θέα στιν κάμπτ της Άρτας, ο μοναδικός υγροβιότοπος του Αμβρακικού, το Κάστρο της Άρτας, το ξακουστό Γεφύρι, αλλά και όλων των μνημείων που βρίσκονται στην Άρτα λόγω της ιστορίας της. Τέλος η ζώνη αναψυχής με τα εστιατόρια και καφετέριες που υπάρχουν στη Γέφυρα και στην πλατεία Σκουφά εξυπηρετούν τους επισκέπτες αλλά και τους μόνιμους κατοίκους. 40

41 Κεφάλαιο 4: Ιστορική Αναδρομή - Πολιτισμική κληρονομιά του Δήμου Αρταίων Για την εκτίμηση της ανάπτυξης του Δήμου Αρταίων κρίθηκε απαραίτητο να επισημανθούν ορισμένα ιστορικά στοιχεία που συνδεόνται με την φυσιογνωμία της πόλης. Το παρόν κεφάλαιο αποτελεί μία προσπάθεια καταγραφής των κυριότερων ιστορικών γεγονότων που σημάδεψαν την Άρτα. Αρχικά γίνεται μια σύντομη αναδρομή στην ιστορία της Άρτας και στην συνέχεια παρουσιάζονται οι ιστορικοί πόροι της περιοχής δηλαδή τα Κλασσικά, Βυζαντινά αλλά και Μεταβυζαντινά μνημεία που κοσμούν ακόμη τον Δήμο Αρταίων και δίνουν την ευκαιρία στους επισκέπτες να γνωρίσουν την σπουδαιότητα της καλλιτεχνικής κληρονομιάς του τόπου. 4. Ιστορική αναδρομή Η Άρτα, είναι η πρωτεύουσα του Νομού Άρτας και του Δήμου Αρταίων, η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Ηπείρου και η πρώτη σε ιστορία πόλη της Ηπείρου. Η ιστορία της Άρτας χάνεται στα βάθη των αιώνων. Από τα Ομηρικά ακόμη χρόνια ο τόπος αυτός κατοικούνταν στα πεδινά από τους Δρυόπες και στα ορεινά από τους τραχείς Αθαμάνες. Κατά μια εκδοχή η λέξη Άρτα προήλθε πιθανόν από παραφθορά του ονόματος Αμβρακία ή από το όνομα του ποταμού Αράχθου. Αξιοσημείωτη είναι η προσπάθεια ετυμολογίας, που συνδέει τη νέα ονομασία με την ευφορία των προϊόντων της πόλης, με τα οποία "αρτίζοταν" τόσο αυτή, όσο και οι γύρω περιοχές. Ενδιαφέρουσα είναι επίσης και η άποψη ότι η λέξη Άρτα προέρχεται από τη λατινική λέξη artus ή arta, που σημαίνει στενή ή στενά. Η Άρτα έχει σημαντική βυζαντινή παράδοση από την εποχή του Δεσποτάτου της Ηπείρου (229) και δείγματά της αποτελούν οι βυζαντινές εκκλησίες της Αγίας Θεοδώρας, των Βλαχερνών και της Παρηγορίτισσας. Απλωμένη αμφιθεατρικά από τους πρόποδες έως την κορυφή σχεδόν της βορειοδυτικής πλαγιάς του λόφου Περάνθη η Άρτα ατενίζει ολόκληρο τον κάμπο. Στη θέση της σημερινής κάτω πόλης υπήρχε συνοικισμός με το όνομα Αμβρακία. Η Αμβρακία χτίστηκε τον 7ο αιώνα π.χ. από τον Γόργο, γιό του τύραννου της Κορίνθου Κυψέλου. Υπήρξε εκτός από πρωτεύουσα του Κράτους των Μολοσσών του βασιλιά Πύρρου, κατά την ελληνιστική περίοδο, και έδρα του Δεσποτάτου της Ηπείρου που ίδρυσαν οι Κομνηνοί-Δούκες μετά την Άλωση της Πόλης από τους Σταυροφόρους το 204 ενώ απέκτησε την ανεξαρτησία της από τους Τούρκους το 88, πρώτη σ όλη την Ήπειρο. Στην Αμβρακία κατα μία άποψη, δημιουργήθηκε το πρώτο δημοκρατικό καθεστώς μερικές δεκαετίες πριν απ' την δημοκρατία της 4

42 Αθήνας. 4.2 Ιστορικοί πόροι του Δήμου Αρταίων 4.2. Κλασικά Μνημεία. Τείχος Αμβρακίας Το τείχος της αρχαίας Αμβρακίας είναι από τα πιο εντυπωσιακά αξιοθέατα της Άρτας. Το τείχος σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις άρχισε να κατασκευάζεται τον 6ο αιώνα π.χ. και συμπληρώθηκε τον 4ο αιώνα π.χ. Έχουν αποκαλυφθεί πολλά κομμάτια του τείχους διάσπαρτα σε όλη την πόλη κατά τη διάρκεια των ανασκαφών της αρχαίας Αμβρακίας, όπως στο ΒΑ άκρο του λόφου της Μητρόπολης, κοντά στην εκκλησία του Αγίου Μάρκου, στους Αγίους Θεοδώρους και στην μονή Φανερωμένης. Ωστόσο, πιο εντυπωσιακά είναι τα τμήματα που επάνω τους χτίστηκε το βυζαντινό Κάστρο των Κομνηνών. Στο βορειοανατολικό τμήμα του Κάστρου της Άρτας, στο κομμάτι που ακολουθεί την όχθη του Άραχθου, το μεγαλύτερο τμήμα του είναι χτισμένο πάνω στο τείχος της Αρχαίας Αμβρακίας με τους εντυπωσιακούς γκρίζουν ογκόλιθους. Το τείχος είναι διπλό με εσωτερικό γέμισμα. Οι εξωτερικοί τέλεια πελεκημένοι και συναρμοσμένοι ορθογώνιοι ογκόλιθοι που το αποτελούν,σε κάποιες περιπτώσεις ξεπερνάνε σε ύψος το,5 μέτρο ο καθένας. 2. Ναός του Απόλλωνα Πύθιου Σωτήρα Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, ο Ναός του Απόλλωνα Πύθιου Σωτήρα ήταν ο σημαντικότερος λατρευτικός χώρος της αρχαίας Άρτας (Αμβρακία). Ο ναός του Απόλλωνα χρονολογείται από τους αρχαιολόγους γύρω στο 500 π.χ. Ο ναός ήταν δωρικού ρυθμού, περίπτερος, με πρόναο και επιμήκη σηκό, και είχε διαστάσεις 44 x 20,75 μ. Στο βάθος του σηκού διατηρείται η θεμελίωση του βάθρου για το άγαλμα του Απόλλωνα. Ο χώρος του ιερού από τα πρώτα χριστιανικά χρόνια χρησίμευσε ως 42

43 λατομείο. Ο ναός του Απόλλωνα ανακαλύφθηκε το 964 κατά τη διάρκεια εργασιών σε οικόπεδο στο κέντρο της Άρτας. Βρίσκεται σε κεντρικό δρόμο της πόλης δίπλα στην πλατεία Κιλκίς. Η είσοδος είναι ελεύθερη για το κοινό. 3. Το μικρό Θέατρο της Αρχαίας Αμβρακίας Μια από τις νεότερες ανακαλύψεις του αρχαιολογικού χώρου της αρχαίας Αμβρακίας, είναι αυτό το μικρό θεατράκι που είναι το μικρότερο από τα όλα αρχαία ελληνικά θέατρα. Βρίσκεται στο κέντρο της πόλης. Βρέθηκε τυχαία όπως και ο ναός του Απόλλωνα που βρίσκεται σε κοντινή απόσταση, κατά την διάρκεια οικοδομικών εργασιών.το θέατρο σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις χτίστηκε κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Πύρρου, όταν έκανε την Αμβρακία πρωτεύουσα του βασιλείου του και την στόλισε με σημαντικά οικοδομήματα. Το θέατρο δεν κατασκευάστηκε με τη συνήθη πρακτική των αρχαίων Eλλήνων στην πλαγιά κάποιου φυσικού υψώματος, αλλά με επιχωμάτωση. Αυτό ίσως δικαιολογεί και το μικρό του μέγεθος. Από το μικρό αρχαίο θέατρο έχουν αποκαλυφθεί η ορχήστρα, η οποία έχει τέλειο κυκλικό σχήμα με διάμετρο 6,7 μέτρα. Ξεχωριστό το κάνει και η έλλειψη επίσημων θέσεων στην πρώτη σειρά που έχουν συνήθως τα αρχαία ελληνικά θέατρα. 4. Νοτιοδυτικό Νεκροταφείο Αμβρακίας Κατά μήκος της οδού Κομμένου εκτείνεται το νοτιοδυτικό νεκροταφείο της Αμβρακίας, το οποίο διέσχιζε μνημειώδης λεωφόρος με επιμελημένους ταφικούς περιβόλους εκατέρωθέν της. Ο σημαντικότερος από αυτούς έφερε στο ανώτερο τμήμα του επιγραφή και αποτελούσε δημόσιο κενοτάφιο. 5. Αρχαίον Όρραον Στο απότομο κωνικό λόφο "Καστρί", νότια του ομώνυμου σύγχρονου οικισμού μεταξύ των κοινοτήτων Αμμοτόπου Άρτας και Γυμνοτόπου Πρέβεζας, εντοπίζεται σημαντικός περιτειχισμένος οικισμός, ο οποίος έχει ταυτιστεί με την αρχαία ηπειρωτική πόλη Όρραον. Πρόκειται για πολίχνη φρουριακού χαρακτήρα, που ιδρύθηκε από το ισχυρό ηπειρωτικό φύλο 43

44 των Μολοσσών το β' μισό του 4ου αι. π.χ., στην έξοδο της φυσικής διάβασης που συνέδεε την ενδοχώρα της Ηπείρου με τον Αμβρακικό κόλπο. Η επιλογή της στρατηγικής αυτής θέσης από τους φιλόδοξους Μολοσσούς έγινε αφενός για τον έλεγχο του εμπορικού διαύλου επικοινωνίας με τη Ν. Ελλάδα και αφετέρου για τη φύλαξη του ζωτικής σημασίας για την άμυνα του κράτους τους στρατιωτικού περάσματος. Η εξαιρετικά καλή κατάσταση διατήρησης των κατοικιών, είναι μοναδική στον ελλαδικό χώρο προκειμένου για οικίες της ύστερης κλασικής εποχής. Πρόκειται για ευρύχωρα σπίτια εμβαδού 270 τ.μ. στον τύπο της αγροικίας, εξολοκλήρου λιθόκτιστα με ισοδομική τοιχοποιία από ντόπιο ασβεστόλιθο. 44

45 4.2.2 Βυζαντινά Μνημεία Κρίκοι στη μακρά αλυσίδα των βυζαντινών, θρησκευτικών και πολιτικών, μνημείων που κοσμούν την πόλη της Άρτας και τα οποία ανεγέρθηκαν κατά τη διάρκεια της ακμής της πόλης ως πρωτεύουσας του Δεσποτάτου της Ηπείρου - από το 204 όταν κατέφυγαν εκεί οι Άγγελοι Κομνηνοί Δούκες μετά την πρώτη Άλωση της Πόλης από τους Σταυροφόρους - αποτελούν:. Κάστρο Είναι το πιο αντιπροσωπευτικό δείγμα της μεσαιωνικής φυσιογνωμίας της Άρτας. Ο λοφίσκος στον οποίο είναι κτισμένο, θεωρήθηκε στρατηγική θέση κι απ' τους αρχαίους Αμβρακιώτες, γι' αυτό εκτός απ' το φρούριο της ακρόπολης που είχαν στο λόφο Περάνθη, περιέβαλαν και την κάτω πόλη με τείχος που περνούσε παρόχθια στη βόρεια καμπή του Αράχθου. Το κάτω μέρος αυτού του τείχους σώζεται στην ανατολική και βόρεια πλευρά του κάστρου και οι κολοσσιαίοι λαξευμένοι λίθοι του προκαλούν το θαυμασμό. Πάνω στα θεμέλια και σε τμήμα της ανωδομής αυτού του αρχαίου τείχους της Αμβρακίας υψώθηκε το νεότερο κάστρο στα χρόνια του Δεσποτάτου της Ηπείρου και συγκεκριμένα επί δεσποτείας Μιχαήλ Β' Αγγέλου. Το κάστρο της Άρτας που διατηρείται σε άριστη κατάσταση, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα αξιοθέατα της περιοχής. Στο επίσης εντυπωσιακό εσωτερικό του κάστρου είχε χτιστεί παλιότερα ξενοδοχείο Ξενία, που σήμερα είναι εγκαταλειμμένο. Κάθε καλοκαίρι το Κάστρο της Άρτας φιλοξενεί διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις. 45

46 2. Η Παρηγορήτρια Η Παναγία η Παρηγορήτισσα ο πιο σημαντικός και διάσημος βυζαντινός ναός του νομού Άρτας, αριστούργημα της βυζαντινής αρχιτεκτονικής. Κτίστηκε το από το Νικηφόρο Α Κομνηνό Δούκα και τη γυναίκα του Άννα Παλαιολογίνα Κατακουζηνή, στην ακμή του Δεσποτάτου της Ηπείρου. Από την μεγάλη σταυροπηγιακή μονή σώζονται σήμερα ο ναός, η Τράπεζα και 6 κελιά. Ο ναός εντυπωσιάζει με τις εξωτερικές και εσωτερικές αρχιτεκτονικές καινοτομίες του, ενώ μοναδικός στην εκκλησιαστική αρχιτεκτονική είναι ο τρόπος στήριξης του κεντρικού τρούλου. Ήταν για πολλά χρόνια η Μητρόπολη της Άρτας. Σήμερα το Αρχαιολογικό Μουσείο στεγάζεται στην Τράπεζα της μονής της Παρηγορήτισσας και φιλοξενεί σημαντική αρχαιολογική συλλογή, με ευρήματα από ολόκληρο το νομό Άρτας. 3. Αγία Θεοδώρα Ο ναός της πολιούχου της Άρτας που κτίστηκε το ο αιώνα σε μορφή τρίκλιτης βασιλικής και ανακαινίστηκε το 3ο αιώνα και ένας πυλώνας είναι τα μόνα σωσμένα τμήματα από τη μονή που έχτισε η βασίλισσα του Δεσποτάτου Θεοδώρα προς τιμήν του Αγίου Γεωργίου και λειτούργησε ως γυναικείο μοναστήρι. Μετά το θάνατο του συζύγου της, η Θεοδώρα εμόνασε στη μονή, τάφηκε εκεί και ο ναός τιμάται στο όνομά της. 46

47 4. Άγιος Βασίλειος Ναός του του Αγίου Βασιλείου στην πόλη της Άρτας ανεγέρθηκε στο β μισό του 3ου αιώνα μ.χ. με πλουσιότατο κεραμοπλαστικό διάκοσμο σε ποικιλία σχημάτων αλλά και συμμετρία και δύο πήλινες εφυαλωμένες εικόνες εντοιχισμένες στην ανατολική του πλευρά. Στον περίβολο του ναού λειτούργησε από το 662 έως το 82 ανώτερη ελληνική σχολή με την ονομασία Σχολή Μανωλάκη, από τον ιδρυτή της Φίλιππο Μανωλάκη. Πρόκειται για ένα διακοσμητικό κομψοτέχνημα που μετράει σχεδόν 800 χρόνια ζωής. 5. Μονή Κάτω Παναγίας Στο δρόμο προς το Γλυκόριζο, η Μονή της Κάτω Παναγιάς κτίστηκε το 3ο αιώνα ( ) από το Δεσπότη της Ηπείρου Μιχαήλ Β Δούκα. Σήμερα το μοναστήρι πλησιάζει τους οκτώ αιώνες ζωής και κρατιέται ζωντανό χάρη στη συνεχή φροντίδα των γυναικών μοναχών που μένουν εκεί. 6. Άγιος Βασίλειος της Γέφυρας Είναι μικρό γραφικό ξωκλήσι που χρονολογείται στο 9ο αιώνα και βρίσκεται στην περιοχή που παλιά λεγόταν Τοπ Αλτί, ένα χιλιόμετρο Β.Δ. της γέφυρας και αριστερά της εθνικής οδού Άρτας Ιωαννίνων, σχεδόν αθέατο ανάμεσα στους μπαξέδες. Ονομάστηκε έτσι σε αντιδιαστολή προς τον άλλο Άγιο Βασίλειο της πόλης, τον Άγιο Βασίλειο της Αγοράς, όπως λέγεται. Ο ναός για πολλούς αιώνες ήταν ως τη μέση χωμένος στο έδαφος από τις προσχώσεις που προκάλεσαν οι πλημμύρες του Αράχθου, με οδυνηρές συνέπειες κυρίως για το γραπτό του διάκοσμο. 7. Παναγία η Βλαχέρνα Βορειοανατολικά της Άρτας στην απέναντι όχθη του Αράχθου ποταμού και σε μικρή απόσταση από αυτή, βρίσκεται το μικρό γραφικό χωριό Βλαχέρνα, χτισμένο στους πρόποδες της λοφοσειράς της Κουκουναριάς και οφείλει την ονομασία του στον περίφημο βυζαντινό ναό της Παναγίας των Βλαχερνών στην Κωνσταντινούπολη. Ο ναός της Παναγίας των Βλαχερνών ιδρύθηκε στο τέλος του ου αιώνα ως τρίκλιτη θολωτή βασιλική και μετασκευάστηκε σε 47

48 τρουλλαίο στα μέσα του 3ου αιώνα από τον Μιχαήλ Β Δούκα Κομνηνό και υπήρξε η τελευταία κατοικία του. Σήμερα παρά τις φθορές και τις αλλοιώσεις που του έχει προκαλέσει ο χρόνος ασκεί μια ξεχωριστή γοητεία, όχι τόσο για την πρωτότυπη αρχιτεκτονική του, όσο για το μεγάλο όνομα και την ιστορία που κουβαλάει αφού πήρε το όνομά της από την Παναγία των Βλαχερνών στην Κωνσταντινούπολη. 8. Άγιος Δημήτριος Κατσούρη (Πλησιοί) Στην καρδιά του κάμπου της Άρτας, έξω από το χωριό Πλησιοί και ανάμεσα σε μπαξέδες, βρίσκεται το αρχαιότερο μνημείο της βυζαντινής Άρτας, ο Άγιος Δημήτριος του Κατσούρη. Η προσωνυμία "Κατσούρη" είναι άγνωστης προέλευσης, αλλά σίγουρα πολύ παλιά, αφού υπάρχει σε συνοδικό ορισμό του Η Παναγία της Κορωνησίας (Κορωνησία) Στη μέση της όμορφης Κορωνησίας μέσα στην αγκαλιά του Αμβρακικού, στέκει κατάκορφα στο λοφίσκο, παντόπτης φύλακας στεριάς και θάλασσας, ο μικρός ναός της Γέννησης της Θεοτόκου, απομεινάρι παλιού και ακμαίου μοναστηριού. Από σωσμένες γραπτές μαρτυρίες μαθαίνουμε ότι το μοναστήρι υπήρχε πριν το 93, στα χρόνια δε της λατινοκρατίας και στις αρχές της τουρκοκρατίας (5ος και 6ος αιώνας). 0. Ο Άγιος Νικόλαος της Ροδιάς Πολύ κοντά στον Άγιο Δημήτριο του Κατσούρη,στο χωριό Κιρκιζάτες, βρίσκεται ένας ακόμη μικρός αλλά γραφικότατος ναός, ένα ακόμη εξαίρετο δείγμα βυζαντινής τέχνης,ο Άγιος 48

49 Νικόλαος της Ροδιάς. Ονομάστηκε έτσι γιατί παλιά ήταν μετόχι της Παναγίας της Ροδιάς που βρίσκεται στις όχθες της ομώνυμης λιμνοθάλασσας κοντά στη Βίγλα. Ο ναός σώζεται σχεδόν άθικτος, εκτός από κάποιες μικροαλλαγές που έγιναν στην τοιχοποιία και τον γύρω χώρο του, χωρίς όμως να επιφέρουν αισθητή αλλοίωση στην αρχική όψη του μνημείου. Δε μας είναι γνωστός ο ακριβής χρόνος ίδρυσης του ναού, αφού μας λείπουν οι γραπτές μαρτυρίες, όμως κρίνοντας με βάση τα στοιχεία τεχνικής και τεχνοτροποιίας του,θεωρείται βέβαιο ότι προκειται για κτίσμα του 3ου αιώνα. Μέχρι τα μέσα του αιώνα μας το μνημείο ήταν χωμένο ως ένα σημείο απ'τις προσχώσεις που προκάλεσαν οι κατα καιρούς πλημμύρες του Αράχθου, με αποτέλεσμα να πάθει ανεπανόρθωτη ζημιά ο εσωτερικός του γραπτός διάκοσμος απ'την υγρασία. Κατά τις ανασκαφές εντοπίστηκαν στο χώρο του μνημείου ίχνη παλαιότερου κτίσματος που χρονολογείται στον 9ο ή 0ο αιώνα.. Παντάνασσα Η μονή της Παντάνασσας που βρίσκεται δεξιά της εθνικής οδού Άρτας -Ιωαννίνων, λίγο μετά τη Φιλιππιάδα ήταν το ένα απ' τα δυο μοναστήρια που ίδρυσε ο Δεσπότης της Ηπείρου Μιχαήλ Β Άγγελος Δούκας Κομνηνός σε ένδειξη μετάνοιας προς τη σύζυγό του βασίλισσα Θεοδώρα για την κακή διαγωγή που έδειξε απέναντί της. Γνωρίζοντας ότι το άλλο μοναστήρι ήταν της Κάτω Παναγιάς, μπορούμε να τοποθετήσουμε την ίδρυση του μνημείου στα μέσα του 3ου αιώνα και συγκεκριμένα στη δεκαετία Ο Σεραφείμ εικάζει ότι το μοναστήρι καταστράφηκε το 692. Ένας πρωτοχριστιανικός άμβωνας που ανακαλύφθηκε στο χώρο του μνημείου, μαρτυρεί ότι υπήρχε εκεί ναός πολύ πριν απ' το 3ο αιώνα. Το 97 καθαρίστηκε η πυκνή βλάστηση που κάλυπτε το μνημείο και αφαιρέθηκε το παχύ στρώμα επίχωσης, οπότε αποκαλύφθηκε το περίγραμμα των κτισμάτων του μοναστηριού. Ο ναός αποτελείται από τετράγωνο κεντρικό χώρο, Ιερό Βήμα και νάρθηκα, ανατολικά δε καταλήγει σε τρεις τρίπλευρες κόγχες. Στον κεντρικό χώρο βρέθηκαν οι βάσεις από τρεις κολώνες, στοιχείο που δείχνει καθαρά ότι ο ναός ήταν σταυροειδής εγγεγραμμένος με τρούλλο, στον τύπο των σύνθετων τετρακιονίων. 49

50 4.2.3 Μεταβυζαντινά Μνημεία. Ο ναός του Άι- Μάρκου στην Άρτα Μικρός αξιόλογος ναός του 7ου ή 8ου αιώνα μ.χ. Είναι μονόκλιτη ξυλόστεγη βασιλική, με καλής τέχνης τοιχογραφίες και ενδιαφέρουσα γραπτή επιγραφή πάνω από τη θύρα της εισόδου. Το δάπεδο αποτελείται από μεγάλες πέτρες, προερχόμενες ίσως από το εκεί κοντά τοίχος της Αρχαίας Αμβρακίας. 2. Το γεφύρι της Άρτας Το θρυλικό γεφύρι της Άρτας, ορόσημο της πόλης πήρε την τελική του μορφή το 62. Ωστόσο τα θεμέλια του γεφυριού δείχνουν ότι στη θέση αυτή υπήρχε γέφυρα ήδη από τους κλασσικούς ή ελληνιστικούς χρόνους. Η τελευταία προσθήκη έγινε στους χρόνους της Τουρκοκρατίας, όταν ανυψώθηκε το οδόστρωμα, οπότε το γεφύρι πήρε τη σημερινή του όψη. Το Γεφύρι της Άρτας, σύμβολο χρόνων, ενώνει τις δύο όχθες του Άραχθου και παράλληλα ενώνει το παρελθόν της Άρτας με το παρόν της και με το μέλλον της. Το σημερινό μήκος του πέτρινου γεφυριού της Άρτας φτάνει στα 45 m, και το πλάτος του είναι 3,75 m. Οι τέσσερις ημικυκλικές καμάρες δεν έχουν καμία συμμετρία μεταξύ τους. Τα βάθρα του είναι κτισμένα με μεγάλους κανονικούς λίθους κατά το ισοδομικό σύστημα, με επίστεψη, έτσι που θυμίζουν τοιχοποιία ελληνιστικών μεγάρων. Το έτος 88, όταν απελευθερώθηκε de jure (με συμφωνία) η Άρτα, το γεφύρι ήταν το σύνορο της ελεύθερης Ελλάδας με την τουρκοκρατημένη Ελλάδα. 50

51 3. Η Παναγία της Ροδιάς ( Βίγλα ) Βρίσκεται στις όχθες της ομώνυμης λιμνοθάλασσας, κοντά στο χωριό Βίγλα. Ο αρχικός ναός κατεδαφίστηκε το 860 και χτίστηκε ο σημερινός. Τιμάται στην Κοίμηση της Θεοτόκου και έχει εντυπωσιακές τοιχογραφίες. 4. Ο Γέρικος Πλάτανος του Αλή Πασά Τεπελενλή Στην αριστερή όχθη του ποταμού Άραχθου, ελάχιστα μέτρα από το σημείο που βρίσκεται η πρώτη κρυφή, χτιστή μέσα στη γη, καμάρα του θρυλικού Γεφυριού της Άρτας, στέκει αγέρωχος και επιβλητικός ο Πλάτανος της Άρτας ή αλλιώς ο Πλάτανος του Αλή Πασά. Πρόκειται για έναν υπεραιωνόβιο πλάτανο. Σύμφωνα με τους τοπικούς θρύλους κάτω από τη σκιά του καθόταν ο Αλή Πασάς των Ιωαννίνων, απ όπου και πήρε τ όνομα Πλάτανος του Αλή Πασά και επιτηρούσε το κρέμασμα των ξεροκέφαλων γκιαούρηδων, που τολμούσαν να σηκώσουν κεφάλι στην εξουσία του.από το 976 ο Πλάτανος της Άρτας έχει ανακηρυχτεί διατηρητέο μνημείο της φύσης. Το πυκνό πανέμορφο φύλλωμα του εκτείνεται σε περισσότερο από 200 τ.μ. σχηματίζοντας μια παχιά σκιά για όσους κάθονται από κάτω και πίνοντας τον καφέ τους απολαμβάνουν τη θέα του Γεφυριού και το κελάρυσμα του Άραχθου ποταμού που κυλάει από κάτω. Πάρα πολλά από τα τεράστια σε μέγεθος κλαδιά του έχουν υποστυλώματα ενώ οι Αρτινοί δείχνουν να τον φροντίζουν σαν τα μάτια τους καθώς τα τελευταία χρόνια έχουν κατασκευάσει γύρω από το θεόρατο κορμό του, όπου για να τον αγκαλιάσουν χρειάζονται 8-0 ενήλικες, ένα κιγκλίδωμα για να αποθαρρύνονται τα πιτσιρίκια, από το να μπαίνουν στο εσωτερικό του και να σκαρφαλώνουν στον κορμό του και στα κλαδιά του. Η ιστορία του Πλάτανου της Άρτας, από τους παλαιότερους και ομορφότερους στην Ελλάδα έχει γίνει και δημοτικό τραγούδι, κλέφτικο, και ακόμα τραγουδιέται στα πανηγύρια και στις χαρές στα αρτινά χωριά. 5

52 Κεφάλαιο 5o: Κοινωνικά στοιχεία του Δήμου Αρταίων 5. Υποδομές Εκπαίδευσης και Δια βίου Μάθησης Στο Δήμο Αρταίων λειτουργούν τριανταένα (3) Δημόσια Νηπιαγωγεία και ένα ιδιωτικό, τριάντα (30) Δημοτικά Σχολεία, δέκα (0) Γυμνάσια, πέντε (5) Γενικά Ενιαία Λύκεια και ένα Ιδιωτικό Λύκειο με μικρό αριθμό μαθητών. Επιπλέον στο Δήμο υπάρχει ένα Ειδικό Νηπιαγωγείο και ένα Ειδικό Δημοτικό τα οποία συστεγάζονται όπως επίσης και ένα Εργαστήριο Ειδικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (Ε.Ε.Ε.Ε.Κ) το οποίο βρίσκεται σε ένα χωριό πολύ κοντά στην πόλη της Άρτας το Γλυκόριζο. Ακόμη λειτουργεί Εσπερινό Γυμνάσιο και Λύκειο καθώς και ένα Επαγγελματικό Λύκειο (ΕΠΑ.Λ) και ένα εσπερινό Επαγγελματικό Λύκειο. Επίσης υπάρχουν δύο Επαγγελματικές Σχολές η ΕΠΑ.Σ Άρτας και η ΕΠΑ.Σ Φιλοθέης καθώς και ένα Σχολικό Εργαστηριακό Κέντρο (Σ.Ε.Κ.). Τα Σ.Ε.Κ., ΕΠΑ.Λ και ΕΠΑ.Σ Άρτας στεγάζονται στον ίδιο χώρο. Τέλος στο Δήμο Αρταιων λειτουργεί από το Σεπτέβρη του 2009 Μουσικό Σχολείο για τις τάξεις του δημοτικού το οποίο μέχρι σήμερα έχει λάβει πολλές διακρίσεις. Όσον αφορά την τριτοβάθμια εκπαίδευση στο Δήμο Αρταίων ιδρύθηκε το 994 το Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ηπείρου με έδρα την Άρτα και απαρτίζεται από τρεις σχολές και πέντε τμήματα όπως φαίνεται και πιο κάτω.. ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ - ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ Τμήμα Φυτικής Παραγωγής Τμήμα Ζωικής Παραγωγής Τμήμα Ανθοκομίας & Αρχιτεκτονικής Τοπίου 2. ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ Τμήμα Τεχνολογίας Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών 3. ΣΧΟΛΗ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ Τμήμα Λαϊκής & Παραδοσιακής Μουσικής 52

53 Το Τ.Ε.Ι. Ηπείρου βρίσκεται σε προάστιο της Άρτας τους Κωστακιούς και διαθέτει σύγχρονες κτιριακές εγκαταστάσεις και εξοπλισμό. Οι περισσότεροι φοιτητές διαμένουν στο κέντρο της Άρτας ή στην Εστία του Τ.Ε.Ι. που βρίσκεται στην περιοχή Τρίγωνο στην Άρτα, λόγω της συχνής συγκοινωνίας που το συνδέει με το κέντρο της πόλης. Επίσης στην Άρτα υπάρχουν και τμήματα του Ο.Α.Ε.Δ καθώς και μία μέση σχολή νοσοκόμων. Ακόμη ο Δήμος Άρταίων σε συνεργασία με τη Δημοτική Κοινωφελής Επιχείρησης (ΔΗ.Κ.Ε.Δ.Α.) ξεκίνησε τη λειτουργία του Κέντρου Δημιουργικής Απασχόλησης Παιδιών (Κ.Δ.Α.Π.) τον Μάρτιο του 203. Τα παιδιά φιλοξενούνται εντελώς δωρεάν σε τρία σχολεία (4ο Δημοτικό Σχολείο, 9ο Δημ. Σχολείο και Δημ. Σχολείο Γραμμενίτσας). Σε πρώτη φάση εξασφαλίστηκαν συνολικά 80 θέσεις δωρεάν φιλοξενίας παιδιών, με δυνατότητα αύξησης του αριθμού στο μέλλον. Για τις ανάγκες του προγράμματος προσελήφθηκε εξειδικευμένο προσωπικό έξι ατόμων διαφόρων ειδικοτήτων. Το πρόγραμμα απασχόλησης των παιδιών περιλαμβάνει ένα μεγάλο φάσμα δραστηριοτήτων όπως κατασκευές, μουσική, γυμναστική, ατομικά και ομαδικά παιχνίδια. Στόχος της δομής είναι να στηρίξει τις εργαζόμενες μητέρες στη φύλαξη των παιδιών τους πέραν του σχολικού ωραρίου, αλλά και να προσφέρει μέσα από τη δημιουργική διαδικασία της εκπαίδευσης ερεθίσματα που θα διευρύνουν τους ορίζοντες των παιδιών. Το Κ.Δ.Α.Π. λειτουργεί από τη.30 το μεσημέρι έως τις 9.30 το βράδυ αλλά το ωράριο είναι προσαρμοσμένο στις ανάγκες των γονιών. Το πρόγραμμα χρηματοδοτείται από το ΕΣΠΑ στο πλαίσιο της δράσης «Εναρμόνιση Οικογενειακής και Επαγγελματικής ζωής» και εφαρμόζεται για πρώτη φορά στην περιοχή. 53

54 5.2 Περιβαλλοντική εκπαίδευση Το ΚΠΕ Αράχθου Άρτας ιδρύθηκε από το ΥΠΕΠΘ τον Ιούλιο 2002 και άρχισε να λειτουργεί απότο Δεκέμβρη τoυ Το ΚΠΕ στεγάζεται στα αναπαλαιωμένα πέτρινα κτίρια του λιμανιού της Κόπραινας και υλοποιούνται μονοήμερα και πολυήμερα προγράμματα για μαθητές Α/θμιας και Β/θμιας Εκπ/σης. Στην εμβέλεια του ΚΠΕ ανήκουν οι Διευθύνσεις Α/θμιας & Β/θμιας εκπαίδευσης: Άρτας, Αχαΐας, Αιτωλ/νίας, Θεσπρωτίας, Ιωαννίνων, Κέρκυρας, Λευκάδας, Κεφαλληνίας, Πρέβεζας & Τρικάλων. Στόχος του ΚΠΕ είναι η δημιουργία γνωστικού και αξιακού υπόβαθρου στους μαθητές με στόχο: Το ενδιαφέρον των μαθητών για τα περιβαλλοντικά προβλήματα. Την απόκτηση ουσιαστικών γνώσεων. Την ανάπτυξη υπεύθυνων στάσεων και συμπεριφορών συμβάλλοντας στην προστασία της οικολογικής ισορροπίας, της ποιότητας ζωής και της βιώσιμης ανάπτυξης. Οι Δραστηριότητες του ΚΠΕ είναι: Σχεδίαση και υλοποίηση προγραμμάτων Π.Ε. για την Α/θμια και Β/θμια Εκπ/ση. Υποστήριξη σχολικών προγραμμάτων Π.Ε. Οργάνωση και υλοποίηση επιμορφωτικών σεμιναρίων εκπ/κών Α/θμιας και Β/θμιας εκπ/σης των Δ/σεων της εμβέλειας του. Παραγωγή εκπαιδευτικού υλικού. Συνεργασία με επιστημονικούς κυβερνητικούς και μη φορείς. Ανάπτυξη τοπικών και διεθνών συνεργασιών και δράσεων. Ανάπτυξη θεματικών δικτύων. Τα Εκπαιδευτικά Προγράμματα που λαμβάνουν χώρα στο ΚΠΕ είναι:."ένα πρωινό στον Αμβρακικό" - (Μονοήμερο) 2."Ο φάρος της Κόπραινας, στολίδι του Αμβρακικού" - (Μονοήμερο) 3."Ο παράδεισος των υδρόβιων πουλιών στις λιμνοθάλασσες του Αμβρακικού" (Πολυήμερο) 4."Παραδοσιακή αλιεία - Διβάρια του Αμβρακικού" - (Μονοήμερο) 5."Περπατώντας το δρόμο που χάραξε ο Άραχθος" - (Πολυήμερο) 54

55 5.3 Πάρκο Κυκλοφοριακής Αγωγής Το Πάρκο Κυκλοφοριακής Αγωγής του Δήμου Αρταίων, βρίσκεται μέσα στην πόλη της Άρτας δίπλα στο ποτάμι και πίσω από τον Δημοτικό Παιδότοπο. Το πάρκο λειτουργεί εδώ και αρκετά χρόνια και συνεργάζεται με την Α/βαθμια και την Β/θμια Εκπαίδευση ώστε να αποτελέσει προορισμό σχολικών εκδρομών καθώς έτσι θα μπορούν να το επισκέπτονται πολλοί μαθητές που θα μαθαίνουν βιωματικά τους κανόνες της σωστής κυκλοφορίας και τη σημαντικότητα της κυκλοφοριακής αγωγής. Το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Αράχθου στην Κόπραινα. Το Πάρκο Κυκλοφοριακής Αγωγής κατά τη διάρκεια εργασιών συντήρησης. 55

56 5.4 Ειδικές πληθυσμιακές ομάδες ΑΜΕΑ Στο Δήμο Αρταίων λειτουργεί από το Σεπτέβριο του 20 το Κέντρο δημιουργικής απασχόλησης ΑμεΑ. Το συγκεκριμένο Κέντρο προσφέρει υπηρεσίες σε 30 παιδιά και στους εφήβους με νοητική και κινητική αναπηρία απ' όλο το Νομό Άρτας. Το Κέντρο εντάσσεται στο χρηματοδοτούμενο από το ΕΣΠΑ πρόγραμμα με τίτλο Εναρμόνιση Οικογενειακής Επαγγελματικής Ζωής. Πρόκειται για σύγχρονη δομή παροχής φροντίδας και φιλοξενίας ΑμεΑ η οποία περιλαμβάνει καθημερινή δημιουργική απασχόληση, εκπαίδευση σε κοινωνικές δεξιότητες επαγγελματικής προκατάρτισης, φυσικοθεραπεία και εκπαίδευση στην αυτόνομη διαβίωση. ΡΟΜΑ Στα όρια του Δήμου έχουν εγκατασταθεί πληθυσμιακές ομάδες Τσιγγάνων σε δυο περιοχές. α. Σε παραποτάμια έκταση κοντά στην Μητρόπολη Άρτας διαμένουν 5 οικογένειες (85 άτομα). Αλλά υπάρχουν και διερχόμενοι περίπου σε ποσοστό 0% ημερησίως. Από τον Δήμο έχει εγκατασταθεί κοινόχρηστο δίκτυο ύδρευσης και κοινόχρηστος ηλεκτροφωτισμός. Ωστόσο γίνονται προσπάθειες και προγραμματίζονται να γίνουν ενέργειες ώστε οι ειδικές αυτές πληθυσμιακές ομάδες να ενσωματωθούν κοινωνικά. Επειδή αρκετές από αυτές τις παραποτάμιες εκτάσεις προορίζονται για την ανέγερση Δημόσιων κτιρίων, γίνεται προσπάθεια για να βρεθεί χώρος εγκατάστασής τους με οικιστικές προδιαγραφές και κανόνες υγιεινής. β. Σε έκταση πλησίον των οικισμών Χαλκιάδων και Καλαμιάς επί της Εθνικής οδού Άρτας Ιωαννίνων. Η έκταση αυτή είναι ιδιόκτητη (αγοράσθηκε πρόσφατα από Τσιγγάνο). Εκεί διαμένουν 4-5 οικογένειες (20 άτομα). Υπάρχουν παράνομες κατασκευές (λυόμενα και παραπήγματα). Υπάρχουν πάρα πολλές πολεοδομικές παραβάσεις και ο Δήμος προτίθεται να κάνει όλες τις ενέργειες για την εφαρμογή των νόμων. Η παραβατική συμπεριφορά τους, δημιουργεί σοβαρές ανησυχίες στους περιοίκους. 56

57 5.5 Πολιτιστική υποδομή και δραστηριότητες Υπoδομές Δανειστική βιβλιοθήκη του Συλλόγου "Οι Φίλοι του βιβλίου" σε χώρο που παραχωρήθηκε από τον Δήμο στον χώρο της Ψαραγοράς Δημοτική Πινακοθήκη Η Δημοτική Πινακοθήκη Άρτας «Γ. Μόραλης» εγκαινιάστηκε το Δεκέμβριο του 200 και στεγάζεται στο ανακαινισμένο κτίριο της πρώην Πυροσβεστικής. Διαθέτει δυο κεντρικές αίθουσες, εκ των οποίων η μια φιλοξενεί τη μόνιμη συλλογή και η άλλη τις κατά καιρούς περιοδικές εκθέσεις. Η συνεχής διοργάνωση περιοδικών εκθέσεων, ο εμπλουτισμός της ήδη υπάρχουσας μόνιμης συλλογής, οι ξεναγήσεις, τα εκπαιδευτικά προγράμματα αποτελούν μερικούς μόνο από τους στόχους της Πινακοθήκης με απώτερο σκοπό την ανάπτυξη της εικαστικής παιδείας και τη διαρκή και ενεργή παρουσία της στην πολιτιστική δραστηριότητα του Δήμου. Αρχαιολογικό Μουσείο Το 972 ιδρύθηκε η Αρχαιολογική Συλλογή Άρτας, η οποία στεγάστηκε στην ανακαινισμένη Τράπεζα της Μονής Παρηγορήτισσας. Η συλλογή αυτή περιελάμβανε ευρήματα από την Άρτα και την ευρύτερη περιοχή. Ο τεράστιος ωστόσο, όγκος των κινητών ευρημάτων από τις σωστικές ανασκαφικές έρευνες των τελευταίων δεκαετιών του 20ου αιώνα κατέστησε επιτακτική την ανάγκη ίδρυσης Αρχαιολογικού Μουσείου στην πόλη, τόσο για την παρουσίαση - έκθεση των σημαντικότερων από αυτά, όσο για την ασφαλή φύλαξη των υπολοίπων. Το Αρχαιολογικό Μουσείο Άρτας κατασκευάστηκε στη θέση "Τρίγωνο", κοντά στο ιστορικό γεφύρι της Άρτας και άνοιξε για το κοινό το φθινόπωρο του Η μόνιμη έκθεση αναφέρεται κατά κύριο λόγο στην Αμβρακία, την αρχαία πόλη που βρίσκεται 57

58 θαμμένη κάτω από την Άρτα και υπήρξε έδρα του Κράτους των Ηπειρωτών. Ιστορικό Μουσείο Συλλόγου "Σκουφά" Το Ιστορικό Μουσείο του Συλλόγου «ΣΚΟΥΦΑΣ» βρίσκεται στην οικία Γαρουφαλλιά, έχει θέμα την ιστορία της Άρτας από την αρχαιότητα έως την σύγχρονη εποχή και έχει οργανωθεί με βάση τις σύγχρονες αντιλήψεις της επιστήμης της μουσειολογίας, σύμφωνα με τις οποίες τα μουσεία είναι ζωντανοί χώροι παιδείας. Έτσι μέσα στο χώρο του μουσείου δημιουργήθηκαν σκηνογραφικές συνθέσεις, με τη βοήθεια των οποίων ο επισκέπτης, περνώντας από τη μια αίθουσα στην άλλη, παρακολουθεί κατά χρονολογική σειρά και μαθαίνει την ιστορία της Άρτας, με τρόπο ευχάριστο και κατανοητό. Το ταξίδι ξεκινά από την Αρχαία Αμβρακία όπου παρουσιαζεται η μορφή του Βασιλιά Πύρρου μέσα από κάτοπτρο.στη συνέχεια περνώντας από την αρχαιότητα στην Βυζαντινή Εποχή ο επισκέπτης διαβαίνει μέσα από το κάστρο, κεντρικό μνημείο της βυζαντινής Άρτας. Έπειτα στην Αίθουσα της Τουρκοκρατίας ο επισκέπτης αντιλαμβάνεται τα δύσκολα χρόνια της σκλαβιάς μέσα από το μαύρο χρώμα που επικρατεί σε όλο το χώρο. Το πέρασμα της Άρτας στην ελευθερία παρουσιάζεται με τη συμβατική αναπαράσταση του Γεφυριού, που ήταν το πρώτο σύνορο μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας το 88. Τελευταίος σταθμός, στην πορεία αυτή που ακολουθεί ο επισκέπτης, είναι το γραφείο του Δωρητή, Πέτρου Γαρουφαλιά, όπου τα διάφορα προσωπικά κειμήλια μιλούν για την προσωπικότητα και την δράση του. Λαογραφικό Μουσείο Συλλόγου "Σκουφά" Το λαογραφικό μουσείο της Άρτας στεγάζεται στο αναστηλωμένο τουρκικό φρούριο που βρίσκεται δίπλα στο θρυλικό γεφύρι και αυστριακό χτίστηκε το αρχιτέκτονα. 884 από Αρχικά χρησιμοποιήθηκε ως φυλάκιο του γεφυριού 58

59 και στην συνέχεια, μετά την συνθήκη του 88 που καθόριζε τα σύνορα ΕλλάδαςΤουρκίας στη μέση του γεφυριού, ως μεθοριακός σταθμός. Στον προθάλαμο του μουσείου υπάρχει συγγραφικό υλικό που προσφέρει μια αναλυτική εικόνα για της λαικές παραδόσεις της πόλης και της ευρύτερης περιοχής της Ηπείρου. Στο ένα από τα δύο δωμάτια του ισογείου διατηρούνται εκθέματα από τον παλιό ναό του Αγίου Δημητρίου και εκτός από το ιστορικό φωτογραφικό υλικό του γεφυριού οι επισκέπτες έχουν την δυνατότητα, περνώντας στο δεύτερο ειδικά διαμορφωμένο δωμάτιο, να απολαύσουνε και ακουστικό υλικό με όλη την ιστορία του θρύλου του γεφυριού.τέλος, τα τρία δωμάτια του επάνω ορόφου χρησιμεύουν για την ανάδειξη του παραδοσιακού τρόπου ζωής στην καρδιά της πόλης αλλά και στην ύπαιθρο. Βιβλιοθήκη "Σκουφά" Η Βιβλιοθήκη είναι μοναδική στην πόλη της Άρτας και μια από τις αξιόλογες πανελλαδικά λόγω των Συνεργάζεται σπανιότατων με εκδόσεων. πανεπιστημιακά και τεχνολογικά ιδρύματα της Ελλάδας και την επισκέπτονται καθηγητές πανεπιστημίων για μεταπτυχιακές και επιστημονικές εργασίες. Συνεργάζεται επίσης, με σχολεία της πόλης μας που υλοποιούν ευρωπαϊκά προγράμματα με τη συμμετοχή νέων. Τα βιβλία που περιέχει η Βιβλιοθήκη του Συλλόγου «ΣΚΟΥΦΑΣ» ανέρχονται γύρω στους τόμους και μιλάμε για σπάνιες εκδόσεις και σειρές που μπορεί να μην υπάρχουν σε άλλη Βιβλιοθήκη. 59

60 Δραστηριότητες Άπειρος γη - Εορτασμοί για την Απελευθέρωση της Άρτας. Το 3ο δεκαήμερο Ιουνίου κορυφώνονται οι εκδηλώσεις για την επέτειο της απελευθέρωσης της Άρτας. Πραγματοποιούνται διάφορες πνευματικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις, το ωδείο της πόλης πραγματοποιεί παραστάσεις στο "καστράκι" επίσης γίνονται και διάφορες άλλες μουσικές, θεατρικές κ.α. παραστάσεις. Εορτασμός της Πολιούχου της Άρτας. Στις Μαρτίου γιορτάζει η Αγία Θεοδώρα πολιούχος της πόλεως. Επ' ευκαιρία της μεγάλης αυτής θρησκευτικής γιορτής, γίνεται περιφορά της εικόνας και των λειψάνων της Αγίας. Την περιφορά αυτή συνοδεύει παρέλαση στην οποία συμμετέχουν όλα τα σχολεία της Άρτας, ο στρατός, οι πολιτιστικοί σύλλογοι. Εμποροπανήγυρη Στις 27 Σεπτεμβρίου και για μια εβδομάδα οργανώνεται στην Άρτα μεγάλη εμποροπανήγυρη, μια παράδοση που διατηρείται πάρα πολλά χρόνια, από την εποχή της τουρκοκρατίας. Η εκδήλωση γίνεται σε ειδικά διαμορφωμένο εκθεσιακό χώρο. Η τελετή έναρξης γίνεται με τρόπο πανηγυρικό, με τελετή εγκαινίασης από τον Δεσπότη, με ρίψη βεγγαλικών κ.α. Το Γυναικείο Καρναβάλι Την Τετάρτη μεταξύ των δύο Κυριακών των Αποκρεών οι γυναίκες της Άρτας, πραγματοποιούν καρναβαλική παρέλαση, παράδοση που επιβιώνει από την εποχή της βενετικής κατοχής της πόλης και δημιουργεί στην Άρτας μια ατμόσφαιρα μαγική Η Γιορτή της Σαρδέλας Στην Ανέζα διοργανώνεται τα τελευταία 30 χρόνια κάθε 8 Αυγούστου από τους ψαράδες της περιοχής η Γιορτή της Σαρδέλας. Πρόκειται για έναν γιορτινό θεσμό που πραγματοποιείται στον χώρο του Σταδίου Ανέζας και ο οποίος έχει σκοπό να τιμήσει τη σαρδέλα, το φθηνό ψάρι που έχει θρέψει πολλές γενιές και του οποίου η θρεπτική αξία και ποιότητα είναι αδιαμφισβήτητη. Επιπλέον, με τη διοργάνωση αυτή, οι ντόπιοι ψαράδες και φορείς θέλουν να επισημάνουν τη μεγάλη σημασία που έχει ο Αμβρακικός Κόλπος για την περιοχή και να προτρέψουν τους κατοίκους να τον προστατέψουν. Στη Γιορτή της Σαρδέλας προσφέρονται δωρεάν ψητή σαρδέλα και λευκό κρασί, ενώ τους παρευρισκομένους ψυχαγωγεί παραδοσιακή ορχήστρα. 60

61 Γιορτή Κάστανου και Τσίπουρου Στη Γιορτή Κάστανου και Τσίπουρου που γίνεται τα τελευταία 3 χρόνια στη Ροδαυγή Άρτας στα μέσα του Οκτώβρη οι πολυάριθμοι επισκέπτες απολαμβάνουν ψημένα κάστανα, μυρωδάτο τσίπουρο και άλλα τοπικά εδέσματα, ενώ διασκεδάζουν με παραδοσιακή ζωντανή ορχήστρα. Σκοπός της γιορτής αυτής, που έχει γίνει πλέον ετήσιος θεσμός, είναι η διατήρηση της παράδοσης της περιοχής και η προώθηση των σχετικών προϊόντων. Οι επισκέπτες απολαμβάνουν μια γαστρονομία τοπικών γεύσεων με βάση το κάστανο, τσίπουρο και άλλα προϊόντα που παράγονται και παρασκευάζονται στην περιοχή. Potami Art Festival Είναι η πρώτη παραποτάμια διοργάνωση στην καρδιά της πόλης που θα πραγματοποιηθεί τον Ιούνιο του 203. Τα νερά του Άραχθου, το φυσικό περιβάλλον αλλά και η ζωή μιας πόλης όπως η Άρτα θα συναντηθούν για πρώτη φορά σε μία διοργάνωση. Οι επισκέπτες θα έχουν τη δυνατότητα να επισκεφτούν μνημεία, αγορά και στέκια διασκέδασης. Το παραποτάμιο πάρκο του Δήμου Αρταίων με τις ολοκληρωμένες εγκαταστάσεις του είναι ο χώρος όπου θα φιλοξενηθεί η συγκεκριμένη διοργάνωση. Τις ημέρες του φεστιβάλ θα πραγματοποιηθούν αρκετές συναυλίες αλλά και πολλές άλλες δραστηριότητες. Η διοργάνωση αποτελεί φιλόδοξη προσπάθεια προβολής της Άρτας, άυξησης του τουρισμού και της οικονομικής τόνωσης. 6

62 5.6 Πολιτιστικοί σύλλογοι o Δημοτικό Ωδείο Άρτας Βασ. Κων/νου 28, Άρτα o Πολιτιστικός Σύλλογος Άρτας «Μακρυγιάννης» Πριοβόλου, Άρτα o Μουσικοφιλολογικός Σύλλογος Άρτας «Σκουφάς» Πλ. Εθνικής Αντίστασης o Λύκειο Ελληνίδων Σκουφά o Πολιτιστικός Σύλλογος «Κωστακιών» Κωστακιοί Άρτας o Εξωραϊστικός Πολιτιστικός Σύλλογος «Αγ. Ανάργυροι» Άγ. Ανάργυροι Άρτας o Πολιτιστικός Σύλλογος Θεοδωριανιτών «Κωστηλάτα» Σκουφά 43 Άρτα o Εκπολιτιστικός Σύλλογος Πραμαντιωτών «Τα Πράμαντα» Υψηλάντου & Κανάρη o Λαογραφικός Όμιλος Άρτας «ΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ» Αράχθου 47 Άρτα o Σύλλογος «Φίλων του Χωρού» Κομμένου 203 Άρτα o «Α.Θ.Ο.Α» Κασσοπίτρας 4 Άρτα o «Σύλλογος Δασκάλων και Νηπιαγωγών» Καραϊσκάκη 0 Άρτα o Σύλλογος «ΦΙΛΟΙ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ» Πριοβόλου 3 Άρτα o «Αρτινή Παρέα» Κομμένου 5 Άρτα o «Σύλλογος οι Φίλοι του Ωδείου» Καραϊσκάκη 2 Άρτα o «Ελληνικός Ορειβατικός Σύλλογος» Τζαβέλα 7 Άρτα o Σύλλογος «ΚΡΗΤΙΚΩΝ Άρτας - Πρέβεζας» Μελανέως 6 o «Καλλιπάτειρα» Μιαούλη Άρτα o «Σύλλογος Ιεροψαλτών Άρτας» Πόντου 22 Άρτα o Πολιτιστικός Σύλλογος "ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΚΩΣΤΑΚΙΩΝ" o Πολιτιστικός Λαογραφικός Σύλλογος Γραμμενίτσας «Γαϊτανάκι» Γραμμενίτσα Άρτας o Πολιτιστικός Σύλλογος Γριμπόβου Γρίμποβο Άρτας o Πολιτιστικός Σύλλογος Χανόπουλου Χανόπουλο Άρτας o Εκπολιτιστικός Σύλλογος Κορφοβουνίου Κορφοβούνι Άρτας 62

63 o Μορφωτικός Σύλλογος Ανέζας o Πολιτιστικός Σύλλογος Γαβριάς «ΟΔΥΣΣΕΑΣ» o Μορφωτικός Σύλλογος Ράχης o Ποντιακός Σύλλογος Βίγλας o Πολιτιστικός Σύλλογος Βίγλας o Μορφωτικός Σύλλογος Πολυδρόσου o «Σύλλογος των Απανταχού Κορωνησιωτών» o «Περιβαλλοντική & Αναπτυξιακή Εταιρία Κορωνησίας» o Μορφωτικός Σύλλογος Στρογγυλής o Πολιτιστικός Σύλλογος Καλογερικού o Πολιτιστικός Σύλλογος Ψαθοτοπίου o Πολιτιστικός Σύλλογος Αγ. Σπυρίδωνα o Πολιτιστικός Σύλλογος Καλοβάτου o Πολιτιστικός Σύλλογος Ρόκκας o Πνευματικό Κέντρο Δ. Φιλοθέης o Εκπολιτιστικός Σύλλογος Καμπής Καμπή Άρτας o Εξωραϊστικός Σύλλογος Σκούπας «Άγιας Μαρίνας» Σκούπα Άρτας o Πολιτιστικός Σύλλογος Σκούπας Σκούπα Άρτας 63

64 5.7 Αθλητικοί χώροι Στο Αθλητικό Κέντρο Δήμου Αρταίων λειτουργούν: Κολυμβητήριο Ολυμπιακών προδιαγραφών με θερμαινόμενη πισίνα & μικρή πισίνα εκμάθησης. Κλειστό Γυμναστήριο 400 θέσεων πλήρως εξοπλισμένο. Δημοτικό Στάδιο με καινούργιο χλοοτάπητα & πλήρως ανακαινισμένα αποδυτήρια. Συνολικά οι αθλητικές εγκαταστάσεις του Δήμου Αρταίων περιγράφονται στον πίνακα που ακολουθεί: ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΑΡΤΑΣ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΦΙΛΟΘΕΗΣ. Δημοτικό Στάδιο Άρτας.Δημοτικό γήπεδο ποδοσφαίρου Αγίου Σπυρίδωνα 2. Δημοτικό γήπεδο ποδοσφαίρου Φιλοθέης 3. Δημοτικό γήπεδο ποδοσφαίρου Ρόκκα 4 Δημοτικό γήπεδο ποδοσφαίρου 2. Δημοτικό Κολυμβητήριο Άρτας 3. Δημοτικό κλειστό Γυμναστήριο Άρτας 4. Δημοτικό Κέντρο Νεότητας Άρτας Καλαμιάς 5.Δημοτικό γήπεδο ποδοσφαίρου 5. Δημοτικό κλειστό Γυμναστήριο Κωστακιών Κιρκιζατών 6. Δημοτικό γήπεδο ποδοσφαίρου Καλοβάτου Δημοτικό γήπεδο ποδοσφαίρου Γ. Γιολδάση 7. Δημοτικό γήπεδο ποδοσφαίρου Γλυκορρίζου 8. Δημοτικό γήπεδο ποδοσφαίρου Κωστακιών 9. Δημοτικό γήπεδο ποδοσφαίρου Αγίων Αναργύρων ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΒΛΑΧΕΡΝΩΝ. Δημοτικό γήπεδο ποδοσφαίρου Γραμμενίτσας 2. Δημοτικό γήπεδο ποδοσφαίρου Κορφοβουνίου 3. Δημοτικό γήπεδο ποδοσφαίρου Βλαχέρνας ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΑΜΒΡΑΚΙΚΟΥ. Δημοτικό γήπεδο ποδοσφαίρου Ανέζας 2. Δημοτικό γήπεδο ποδοσφαίρου Γαβριάς 3. Δημοτικό γήπεδο ποδοσφαίρου Μύτικα ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΞΗΡΟΒΟΥΝΙΟΥ. Δημοτικό γήπεδο ποδοσφαίρου Καμπής 2. Δημοτικό γήπεδο ποδοσφαίρου Φανερωμένης (Χανόπουλο) 4. Δημοτικό γήπεδο ποδοσφαίρου Καλογερικού 5.Δημοτικό γήπεδο ποδοσφαίρου Πολυδρόσου 6. Δημοτικό γήπεδο ποδοσφαίρου Βίγλας 7. Δημοτικό γήπεδο ποδοσφαίρου Ράχης 64

65 5.8 Κέντρα Κοινωνικής Μέριμνας 5.8. Πολιτιστικός Οργανισμός με στόχο: Την ανάπτυξη πνευματικών και πολιτιστικών εκδηλώσεων και δραστηριοτήτων στην πόλη και τα δημοτικά διαμερίσματα του Δήμου Αρταίων. Τη δημιουργία πνευματικών κέντρων, αναγνωστήριων, δανειστικών βιβλιοθηκών, πινακοθήκης, χώρων για διαλέξεις και συζητήσεις θεάτρου. Τη διοργάνωση θεατρικών παραστάσεων κινηματογραφικών προβολών και άλλων καλλιτεχνικών εκδηλώσεων ως και μορφωτικών σεμιναρίων και διαλέξεων. Την εξεύρεση και διαφύλαξη λαογραφικού υλικού της περιοχής η δημιουργία τοπικού ιστορικού αρχείου καθώς και η διοργάνωση σχετικών με τα θέματα αυτά εκδηλώσεων. Τη φροντίδα για τη δημιουργία και λειτουργία ανοιχτού και ελευθέρου πανεπιστημίου. Τη έρευνα και η προώθηση με δημόσιες και ανοιχτές συζητήσεις των προβλημάτων της καθημερινής ζωής των συμπολιτών. Την ανάπτυξη προώθηση και προβολή της τοπικής καλλιτεχνικής δημιουργίας και ιδανικών της Δημοκρατίας της ελευθερίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Την ανάδειξη και προβολή των μνημείων Πρόγραμμα Βοήθεια στο Σπίτι Το πρόγραμμα αυτό εφαρμόζεται στη Άρτα από το 2004, από την Δημοτική Επιχείρηση Ανάπτυξης Δήμου Αρταίων (Δ.Ε.Α.Δ.Α.) και απευθύνεται σε άτομα της τρίτης ηλικίας. Ατομα χαμηλού οικονομικού επιπέδου, κοινωνικά αποκλεισμένα, σωματικά ανήμπορα, που χρειάζονται ψυχολογική στήριξη, νοσηλευτική φροντίδα, βοήθεια στο σπίτι, χωρίς οικογενειακό ή κοινωνικό περίγυρο, είναι εκέινα που εντάσσονται στο πρόγραμμα και εξυπηρετούνται με όποιο τρόπο είναι εφικτό. Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις που άτομα της τρίτης ηλικίας εξυπηρετούνται έχοντας υποστηρικτικό οικογενειακό περιβάλλον, το οποίο όμως αδυνατεί σε καθημερινή βάση να τα φροντίσει. Σκοπός του προαναφερόμενου προγράμματος που έτυχε ενθουσιώδεις υποδοχή από τους 65

66 ηλικιωμένους, είναι η στήριξη των ατόμων και των οικογενειών τους και έχει ως αποτέλεσμα μέσα από υποστηρικτηκές υπηρεσίες να κάνει το άτομο ενεργό μέλος της κοινωνίας,να αντιμετωπίζει τα προβλήματά του με την στήριξη ενός πλαισίου κοινωνικής φροντίδας σε τοπική βάση και να καταφέρνει να παραμείνει στο οικείο περιβάλλον αποφεύγοντας τον ιδρυματισμό. Αυτή τη στιγμή η Μονάδα Κοινωνικής Μέριμνας είναι στελεχωμένη με Κοινωνική Λειτουργό, Βοηθό Νοσηλεύτρια, Οικογενειακή Βοηθό. Η Δ.Ε.Α.Δ.Α. υλοποιεί το πρόγραμμα "Βοήθεια στο Σπίτι" σε όλο το Δήμο Αρταίων Αρτινό Δημοτικό Ραδιόφωνο Το Αρτινό Δημοτικό Ραδιόφωνο, που έχει την έδρα του στο Εκθεσιακό Κέντρο Άρτας, λειτουργεί από το 988 και ήταν ένα από τα πρώτα της "ελεύθερης ραδιοφωνίας", μετά δηλαδή την απελευθέρωση των ραδιοσυχνοτήτων από την ΕΡΤ. Λειτουργεί στην συχνότητα των 9.9 Mhz με την ονομασία "Αμβρακία FM" και ανήκει στην Δ.Ε.Α.Δ.Α. Δημοτική Επιχείρηση Ανάπτυξης Δήμου Αρταίων. Το πρόγραμμά του είναι ενημερωτικό το πρωί και ψυχαγωγικό την υπόλοιπη μέρα. Εκπομπές λογοτεχνίας (Πέμπτη & Κυριακή 23:00) και Κλασικής Μουσικής (Κυριακή :00) δίνουν το στίγμα του πολιτισμού και το κάνουν να διαφέρει. Ο εξοπλισμός του είναι σύγχρονης τεχνολογίας και λειτουργεί πλήρως αυτοματοποιημένα με την βοήθεια computers. Το Δημοτικό Ραδιόφωνο καλύπτει ένα μεγάλο μέρος της Δυτικής Ελλάδας και του Ιονίου (Πρέβεζα, Λευκάδα, Αμφιλοχία κτλ). 66

67 5.9 Υγεία και Πρόνοια Στον τομέα της υγείας το Νοσοκομείο της πόλης της Άρτας ιδρύθηκε ως Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου (Ν.Π.Δ.Δ.) το έτος 945 με την επωνυμία «Γενικό Νοσοκομείο Άρτας». Από της ιδρύσεώς του μέχρι και το έτος 957 δεν στεγάζονταν σε δικό του κτίριο, οπότε και μεταστεγάστηκε σε ιδιόκτητο κτίριο που βρίσκεται σε έκταση 2.000,00 τ.μ. επί της οδού Αλεξάνδρου Ζάρα αριθμός 4 στην πόλη της Άρτας. Αργότερα έγιναν επεκτάσεις στο κτίριο και συνολικά μέχρι το έτος 997 είχε εμβαδόν 3.0 τ.μ.. Το έτος 990 άρχισε η κατασκευή νέου κτιρίο του Νοσοκομείου σε έκταση ,00 τ.μ. στον λόφο Περάνθης Άρτας, στις παρυφές της πόλης της Άρτας και σε απόσταση περίπου 4 χλμ. από το κέντρο της και τελικά τον μήνα Απρίλιο του έτους 997 μεταστεγάστηκε στο νέο κτίριο, εμβαδού 9.000,00 τ.μ. Το οικόπεδο του Νοσοκομείου περιβάλλεται από δάσος κωνοφόρων που δημιουργεί ένα φυσικό πνεύμονα γύρω από αυτό και διαμορφώνει ένα ενδιαφέρον και ήρεμο φυσικό περιβάλλον. Επιπλέον ο λόφος Περάνθη δεσπόζει της ευρύτερης περιοχής και η θέα που προσφέρει είναι εκτεταμένη και εξαιρετικά ενδιαφέρουσα. Η εγκατάσταση του Νοσοκομείου στο νέο κτίριο έδωσε τη δυνατότητα για την λειτουργία νέων κλινικών και την εγκατάσταση νέων Ιατρικών τμημάτων. Εκσυγχρονίζεται πλήρως ο εξοπλισμός του με νέα ακτινοδιαγνωστικά εργαστήρια, αξονικό τομογράφο, ψηφιακό μαστογράφο κλπ. Το έτος 2007 ανεγέρθηκε εντός του οικοπέδου του Νοσοκομείου ιερός ναός με την ονομασία «Παναγιά η γιάτρισσα». Το ίδιο έτος έγινε επέκταση στο υπάρχον κτίριο, όπου στο νέο χώρο εγκαταστάθηκε και λειτουργεί το Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών, συμβάλλοντας στην επίτευξη του στόχου της βέλτιστης παροχής ιατρικής φροντίδας στους χρήστες των υπηρεσιών του Νοσοκομείου. Μια συνοπτική περιγραφή της δυναμικότητας του Νοσκομείου για το 200 είναι η πιο κάτω: Ανεπτυγμένες κλίνες :245 Ανθρώπινο δυναμικό:53 Προϋπολογισμός 200: ,00 67

68 Αποστολή και ρόλος του Νοσοκομείου, όπως θεσμοθετούνται και οριοθετούνται καταστατικά και νομικά μέσω του Οργανισμού του,είναι: Η παροχή στο πλαίσιο και στην έκταση της διάρθρωσης της Ιατρικής Υπηρεσίας, πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας περίθαλψης ισότιμα για κάθε πολίτη, ανεξάρτητα από την οικονομική, κοινωνική και επαγγελματική του κατάσταση, σύμφωνα με του κανόνες του "Εθνικού Συστήματος Υγείας" Η ανάπτυξη και η προαγωγή της ιατρικής έρευνας, καθώς και Η εφαρμογή προγραμμάτων ειδίκευσης συνεχούς εκπαίδευσης γιατρών, καθώς και εκπαίδευσης και επιμόρφωσης λειτουργών άλλων κλάδων Υγείας Αποστολή και ρόλος του Νοσοκομείου είναι η παροχή βέλτιστων υπηρεσιών ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και γενικότερα η παροχή υπηρεσιών υγείας υψηλού επιπέδου. Όσον αφορά τον ιδιωτικό τομέα, υπάρχει μεγάλος αριθμός ιδιωτικών ιατρείων καθώς και μία ιδιωτική μαιευτική κλινική, 65 φαρμακεία και φαρμακαποθήκη. Ο χώρος που στεγάζονταν παλιά το Νοσοκομείο ανακαινίστηκε και σήμερα λειτουργεί ως Μονάδα Αποκατάστασης Χρόνιων Παθήσεων (Κέντρο Αποθεραπείας- Αποκατάστασης και Κοινωνικής Υποστήριξης Ατόμων με Ειδικές Ανάγκες), ενώ παράλληλα εφαρμόζεται και το πρόγραμμα Ψυχαργώς, με στόχο την αποασυλοποίηση των ασθενών με ψυχιατρικά προβλήματα. Στον τομέα της πρόνοιας, στην Άρτα λειτουργεί ένα Κ.ΑΠ.Η υπό την εποπτεία του Δήμου ενώ υπάρχει πρόβλεψη και για τη δημιουργία νέου. Επίσης, το οικοτροφείο που λειτουργούσε παλιά υπό την επίβλεψη της Μητρόπολης, λειτουργεί πλέον ως γηροκομείο. Στην Άρτα υπάρχουν επίσης παραρτήματα του Ι.Κ.Α και του ΠΙΚΠΑ. 68

69 Κεφάλαιο 6o: Περιβάλλον και Βιώσιμη ανάπτυξη στο Δήμο Αρταίων 6. Ο Αμβρακικός κόλπος 6.. Γεωγραφική Θέση Ο Αμβρακικός κόλπος βρίσκεται μεταξύ των νομών Αιτωλοακαρνανίας, Άρτας και Πρέβεζας. Αποτελεί το βορειότερο μεγάλο κόλπο της Δυτικής Ελλάδας με έκταση περίπου 405 km2 (εικόνα ). Οι συντεταγμένες οι οποίες καθορίζουν το κέντρο της περιοχής λαμβάνουν τις τιμές 39ο 06 Β, 20ο 55 Α. Ο Αμβρακικός σχηματίζει μια σχεδόν κλειστή και ρηχή λεκάνη η οποία επικοινωνεί με το Ιόνιο Πέλαγος μέσω ενός διαύλου ελάχιστου πλάτους 600 m, μήκους 3 km και ελάχιστου βάθους περίπου 8,5 m, συμπεριλαμβανομένου και ενός τεχνητού καναλιού πλοήγησης (Kapsimalis et al, 2005). Τα όρια του κόλπου είναι: η προσχωσιγενής πεδιάδα της Άρτας προς βορρά, το Όρος Μακρυνόρος ανατολικά, οι βόρειοι πρόποδες των Ακαρνανικών Ορέων, όπου και σχηματίζονται οι επιμέρους πεδιάδες της Βόνιτσας και του Δρυμού, νότια και τέλος, μία γεώδης λωρίδα πλάτους 3 km περίπου, η οποία χωρίζει τον κόλπο από το Ιόνιο Πέλαγος, δυτικά. Εικόνα :Γεωγραφική θέση Αμβρακικού κόλπου. Πηγή δορυφορικής εικόνας 69

70 Στον Κόλπο διακρίνονται δύο μορφολογικά τμήματα το δυτικό το οποίο συνίσταται από ένα αριθμό μικρών λεκανών με βάθος νερού λιγότερο από 40 m και το ανατολικό τμήμα το οποίο χαρακτηρίζεται από μία λεκάνη με βάθος μέχρι 65 m (Kapsimalis et al, 2005). Ο βυθός του κόλπου είναι καλυμμένος κυρίως με μία μάλλον ομοιόμορφη ιλύ με εξαίρεση τον κόλπο της Πρέβεζας όπου κυριαρχεί η αμμώδης ιλύ (Piper et al, 982). Το υδροδυναμικό καθεστώς του Κόλπου αντιπροσωπεύει ένα μάλλον ήρεμο κλίμα κυμάτων το οποίο οφείλεται στα περιορισμένα προσέγγιση των κυμάτων (Poulos et al, 993) και εύρος παλίρροιας μικρότερο από 30 cm (Τsimplis, 992). Ο σχεδόν κλειστός αυτός κόλπος παρουσιάζει ακτές οι οποίες πλαισιώνονται από διεσπαρμένους υγρότοπους και συγκεντρώνουν τουλάχιστον είκοσι αυτόνομες λιμνοθάλασσες, περισσότερες από κάθε άλλο μέρος της Ελλάδας (Ορνιθολογική Εταιρεία, 2005). Τα υδάτινα συστήματα του Αμβρακικού δημιουργούν μία σύνθετη περιοχή υγρότοπων, από τις μεγαλύτερες της μεσογειακής Ευρώπης, ενώ οι υγροτοπικοί βιότοποι καλύπτουν περιοχή 250 km². Οι περισσότερο εκτενείς λιμνοθάλασσες και αλμυρά έλη βρίσκονται στις βόρειες ακτές του κόλπου, όπου αναπτύσσεται και το διπλό δέλτα των ποταμών Λούρου και Άραχθου. Η γενική εικόνα αυτού του σύνθετου οικοσυστήματος συνίσταται από ένα εκτεταμένο δίκτυο υφάλμυρων λιμνοθαλασσών, αμμωδών λουρονησίδων, αλιπέδων, καλαμιώνων και ιλυπέδων, το οποίο σχηματίζεται από το δέλτα των ποταμών Λούρου και Αράχθου. Το τοπίο κυριαρχείται από τρεις βραχώδεις λόφους ανάμεσα στις λιμνοθάλασσες και η περιοχή της δελταϊκής πεδιάδας περιβάλλεται από λόφους στα βόρεια και ανατολικά. Οι εσωτερικές περιοχές του δέλτα καλλιεργούνται, αλλά υπάρχουν ακόμη εκτεταμένες περιοχές φυσικής βλάστησης, όπως είναι τα απομεινάρια παραποτάμιου δάσους και ο μεγαλύτερος καλαμιώνας στην Ελλάδα (Ορνιθολογική Εταιρεία, 2005) Λιμνοθάλασσες του Αμβρακικού στο Δήμο Αρταίων Λιμνοθάλασσα Ροδιά Η Ροδιά ουσιαστικά συνιστά ένα εκτεταμένο υφάλμυρο έλος, το οποίο είναι από μεγαλύτερα έλη καλαμιών στη ΝΑ Ευρώπη. Η επιφάνεια του υδάτινου σώματός της καταλαμβάνει έκταση.587, εκταρίων. Η Λιμνοθάλασσα βρίσκεται δίπλα στον Ποταμό Λούρο, ανήκει στο υδατικό σύστημά του και παλαιότερα αποτελούσε τμήμα της πλημμυρικής πεδιάδας και των δελταϊκών παραπόταμων του. Η λεκάνη απορροής στην οποία εντάσσεται καταλαμβάνει έκταση εκταρίων. 70

71 Πρόκειται για μία λιμνοθάλασσα η οποία ανήκει στην κατηγορία των πολύ μεγάλων λιμνοθαλασσών και χαρακτηρίζεται ως εσωτερική διότι μεταξύ αυτής και της θάλασσας παρεμβάλλεται η Λιμνοθάλασσα Τσουκαλιό. Ο διαχωρισμός των δύο Λιμνοθαλασσών γίνεται με ένα φυσικό φράγμα μήκους περίπου 8 km και ελάχιστου πλάτους 25 m. Στη συγκεκριμένη περίπτωση η Λιμνοθάλασσα δεν παρουσιάζει σύνδεση με τη θάλασσα, αλλά η εισροή γλυκού νερού προς αυτήν είναι αξιόλογη. Η Ροδιά περιβάλλεται από υγροτοπική έκταση εκταρίων η οποία αντιστοιχεί σε ποσοστό 6,2% επί του συνόλου της λιμνοθαλάσσιας έκτασης. Ο υγρότοπος στο σύνολό του περιλαμβάνει πολλές και συνεχείς νησίδες, κατά συνέπεια παρουσιάζει δομή με υψηλή πολυπλοκότητα. Η Ροδιά είναι μία σχετικά βαθιά λιμνοθάλασσα, η οποία παρουσιάζει μέσο βάθος,5 m και μέγιστο 4 m Λιμνοθάλασσα Τσουκαλιό Η Λιμνοθάλασσα Τσουκαλιό είναι μία από τις εννέα οι οποίες εμπεριέχονται στο δέλτα των ποταμών Λούρου και Άραχθου και βρίσκεται νότια της Ροδιάς. Χαρακτηρίζεται ως πολύ μεγάλη και είναι η δεύτερη μεγαλύτερη λιμνοθάλασσα της περιοχής με έκταση 204, εκτάρια. Το Τσουκαλιό περιβάλλεται από υγροτοπικές εκτάσεις 542 εκταρίων, οι οποίες καταλαμβάνουν το 2% του συνόλου της λιμνοθαλάσσιας έκτασης. Το σύνολο του υγρότοπου εμφανίζει υψηλή πολυπλοκότητα με συνεχείς και πολλές νησίδες. Ανήκει στην ίδια λεκάνη απορροής με τη Ροδιά και τροφοδοτείται με γλυκό νερό του οποίου η εισροή χαρακτηρίζεται ως ενδιάμεση. Πρόκειται για μια λιμνοθάλασσα η οποία παρουσιάζει ενδιάμεση σύνδεση με τη θάλασσα και διαχωρίζεται από αυτήν με ένα σχετικά λεπτό, αλλά πλήρες φράγμα. Το φράγμα έχει μήκος 9,8 km, ελάχιστο πλάτος περίπου 0 m και παρουσιάζει στενά ανοίγματα προς τη θάλασσα. Λαμβάνοντας υπόψη τον τρόπο διαχωρισμού της από τη θάλασσα η συγκεκριμένη Λιμνοθάλασσα χαρακτηρίζεται ως κλειστού τύπου. Το Τσουκαλιό είναι μία αβαθής λιμνοθάλασσα με μέσο βάθος m και μέγιστο βάθος 2,5 m Λιμνοθάλασσα Λογαρού Η Λογαρού εντοπίζεται ανατολικά της Λιμνοθάλασσας Τσουκαλιό και συνορεύει με αυτήν. Είναι η μεγαλύτερη Λιμνοθάλασσα της περιοχής του Αμβρακικού Κόλπου με επιφάνεια υδάτινου σώματος 2.796, εκταρίων. Η υγροτοπική περιοχή γύρω της καταλαμβάνει έκταση 445 εκτάρια ή αλλιώς, αποτελεί το 3,7% της συνολικής λιμνοθαλάσσιας έκτασης και εμφανίζει πολύπλοκη δομή με πολλές νησίδες. Η λεκάνη απορροής στην οποία συμπεριλαμβάνεται 7

72 καλύπτει έκταση εκτάρια και τροφοδοτεί τη Λιμνοθάλασσα με γλυκό νερό του οποίου η εισροή χαρακτηρίζεται ως μέτρια. Πρόκειται για μία λιμνοθάλασσα η οποία θεωρείται ως κλειστού τύπου. Το φράγμα το οποίο την διαχωρίζει από τη θάλασσα είναι σχετικά στενό, με ελάχιστο πλάτος 0 m. Επιπλέον είναι συνεχές με μήκος περίπου,8 km και παρουσιάζει στενά ανοίγματα. Κατά συνέπεια ο βαθμός σύνδεσης της Λιμνοθάλασσας με τη θάλασσα θεωρείται ενδιάμεσος. Η Λιμνοθάλασσα Λογαρού είναι ρηχή με μέσο βάθος 0,5 m και μέγιστο βάθος,5 m Λιμνοθάλασσα Σακουλέτσι Η Λιμνοθάλασσα Σακουλέτσι βρίσκεται στην περιοχή της Κορωνησίας και ανήκει στην κατηγορία των μικρών λιμνοθαλασσών με έκταση 36, εκτάρια. Ανήκει στην ίδια λεκάνη απορροής με τη Λογαρού και περιβάλλεται από υγρότοπο ο οποίος καλύπτει περιοχή 6,6 εκταρίων, δηλαδή το 9,5% της συνολικής λιμνοθαλάσσιας έκτασης. Όσον αφορά στη δομή του υγρότοπου χαρακτηρίζεται ως ενδιάμεσης πολυπλοκότητας χωρίς μεγάλο αριθμό νησίδων. Η συγκεκριμένη Λιμνοθάλασσα είναι κλειστού τύπου και σχετικά ρηχή, με μέσο βάθος 0,8 m και μέγιστο βάθος,2 m. Η σύνδεσή της με τη θάλασσα χαρακτηρίζεται ως ενδιάμεση, όμως δεν παρουσιάζεται εισροή γλυκού νερού προς αυτήν. Τα φράγματα με τα οποία οριοθετείται σε κάποια τμήματά της έχουν συνολικό μήκος περίπου,7 km και ελάχιστο πλάτος 0 m Λιμνοθάλασσα Μαρτινί Το εν λόγω λιμνοθαλάσσιο σώμα βρίσκεται εντός της δελταϊκής πεδιάδας και ανατολικά της Λιμνοθάλλασσας Λογαρού. Ανήκει στην ίδια λεκάνη απορροής με την τελευταία και περιβάλλεται από υγροτοπική περιοχή 59,7 εκταρίων. Ο υγρότοπος γύρω από τη Λιμνοθάλασσα παρουσιάζει υψηλή πολυπλοκότητα, πολλές νησίδες και κυριαρχεί στο τοπίο καταλαμβάνοντας το 93,9% της συνολικής λιμνοθαλάσσιας έκτασης. Η Λιμνοθάλασσα Μαρτινί ανήκει στην ειδική κατηγορία των μίκρο-λιμνοθαλασσών με έκταση 3, 9 εκτάρια. Επίσης είναι αβαθής με μέσο βάθος 0,5 m και μέγιστο βάθος,2 m. Παρουσιάζει ένα ευρύ άνοιγμα προς τη θάλασσα, για το λόγο αυτό κατατάσσεται στις λιμνοθάλασσες ανοικτού τύπου. Η συγκεκριμένη Λιμνοθάλασσα δεν εμφανίζει φράγματα και είναι πολύ συνδεδεμένη με τη θάλασσα. Επιπρόσθετα δέχεται εισροή γλυκού νερού η οποία χαρακτηρίζεται ως μέτρια. 72

73 Λιμνοθάλασσα Κόφτρα-Παλαιόμπουκα Η εν λόγω Λιμνοθάλασσα αναπτύσσεται στην ίδια λεκάνη απορροής με τις τρεις προηγούμενες και θεωρείται μεγάλη. Καταλαμβάνει έκταση 255,8 εκταρίων και παρουσιάζει μέσο βάθος 0,8m, ενώ το μέγιστο βάθος είναι m. Συμπεριλαμβάνεται στις λιμνοθάλασσες κλειστού τύπου, αλλά εμφανίζει μεγάλη σύνδεση με τη θάλασσα. Αντίθετα, δεν δέχεται εισροές γλυκού νερού. Ο διαχωρισμός από τη θάλασσα γίνεται με ένα φράγμα μήκους 3,2 km και ελάχιστου πλάτους 0 m. Από το σύνολο της λιμνοθαλάσσιας περιοχής περίπου το 59% αντιστοιχεί στο ελώδες τμήμα, το οποίο περιβάλλει το συγκεκριμένο υδάτινο σώμα και καταλαμβάνει έκταση 950 εκταρίων. Η δομή του υγρότοπου θεωρείται ενδιάμεσης πολυπλοκότητας χωρίς την παρουσία μεγάλου αριθμού νησίδων Η οικονομική δραστηριότητα στον Αμβρακικό Η οικονομική δραστηριότητα στο μη γεωργικό μέρος της περιοχής βασίζεται στην αλιεία στον κόλπο και ιχθυοκαλλιέργεια στις λιμνοθάλασσες. Η γεωργία μαζί με την αλιεία και ιχθυοτροφία εξασφαλίζουν το μεγαλύτερο μέρος της απασχόλησης στην περιοχή, ενώ το υπόλοιπο εξασφαλίζεται από τη βιομηχανία, την παροχή υπηρεσιών και το εμπόριο. Ο Αμβρακικός κόλπος προσφέρει μεγάλες δυνατότητες ανάπτυξης ιχθυολογικής εκμετάλλευσης λόγω των ιδιαίτερων φυσικοχημικών συνθηκών που επικρατούν ενώ τα τελευταία χρόνια και σε συνδυασμό με ορισμένα κοινοτικά προγράμματα ανάπτυξης της περιοχής δίδεται μεγάλη σημασία στη προώθηση της περιοχής ως σημείο οικοτουριστικού ενδιαφέροντος Ο Αμβρακικός ως οικοτουριστικός προορισμός H τοποθεσία αποτελεί αναμφίβολα ένα θετικό παράγοντα για την ανάπτυξη οικοτουρισμού. Το λιμάνι της Ηγουμενίτσας, το αεροδρόμιο του Ακτίου, η εύκολη πλέον πρόσβαση από τη βόρεια Ελλάδα με την ολοκλήρωση της Εγνατίας οδού και η αναμενόμενη εκτέλεση των εργασιών κατασκευής της Ιόνιας Οδού ταυτόχρονα με την ανάπτυξη ενός κλίματος σε παγκόσμιο επίπεδο ζήτησης νέων μορφών τουρισμού και το αυξανόμενο ενδιαφέρον για την οικολογία δεν είναι κάτι άλλο εκτός από μια μεγάλη ευκαιρία για τον τόπο και τους πολίτες του. Στην ευρύτερη περιοχή απασχολούνται περίπου άτομα (conides-papakonstantinou, 200), ενώ 73

74 επιχειρηματικές επενδύσεις είναι πολύ πιθανές στο άμεσο μέλλον για μια περιοχή (Ήπειρος) που παλαιότερα τέτοιες πρωτοβουλίες εμπεριείχαν μεγάλο μέγεθος ρίσκου. Γενικά στον Αμβρακικό μπορεί ο επισκέπτης να περιηγηθεί σε περιοχές με φυσικά τοπία που δίνουν την εντύπωση άγριας φύσης (απέραντοι καλαμώνες, αλμυρόβαλτοι, λιμνοθάλασσες, φυσικοί λόφοι και δάση), στοιχεία ιδιαίτερα εντυπωσιακά Ακόμη, υπάρχουν και ημιφυσικές διαπλάσεις ή ημιφυσικά στοιχεία στο τοπίο όπως χέρσα λιβάδια, εγκαταλειμμένα ιχθυοτροφεία και ορυζώνες, εγκιβωτισμένες ζώνες πλημμυρών, υποβαθμισμένοι βοσκότοποι. Όλα αυτά πολύ συχνά έχουν πολύ μεγάλη οικολογική σημασία και οικοτουριστικό ενδιαφέρον για τους επισκέπτες. Επίσης σε πολύ κοντινές αποστάσεις μπορεί να περιηγηθεί σε όμορφους προορισμούς ανάλογου ενδιαφέροντος που βρίσκονται στο Δήμο Αρταίων όπως το κάστρο της Άρτας,το τείχος της αρχαίας Αμβρακίας και πολλά άλλα Καθεστώς προστασίας Αμβρακικού Οι υγρότοποι του Αµβρακικού κόλπου και τα περίχωρά τους έχουν χαρακτηριστεί ως διεθνούς σηµασίας και από τις αρχές της δεκαετίας του '80 έχει πραγµατοποιηθεί ένας σχετικά µεγάλος αριθµός περιβαλλοντικών µελετών στην περιοχή (Gutlorget et.al., 986, Diapoulis et.al., 99). Τµήµα του Αµβρακικού κόλπου είναι οριοθετηµένος υγρότοπος Ramsar. Σύµφωνα µε τη Συνθήκη Ramsar, η οποία υπογράφτηκε στην οµώνυµη πόλη του Ιράν το Φεβρουάριο του 97, οι υγρότοποι είναι φυσικές ή τεχνητές περιοχές αποτελούµενες από έλη γενικώς, από µη αποκλειστικώς οµβροδίαιτα έλη µε τυρφώδες υπόστρωµα, από τυρφώδεις γαίες, ή από νερό. Οι περιοχές αυτές είναι µονίµως ή προσωρινώς κατακλυζόµενες µε νερό, το οποίο είναι στάσιµο ή ρέον, γλυκό, υφάλµυρο ή αλµυρό. Οι περιοχές αυτές επίσης περιλαµβάνουν και εκείνες που καλύπτονται µε θαλασσινό νερό, το βάθος του οποίου κατά την αµπώτιδα δεν υπερβαίνει τα 6 µέτρα. Στους υγρότοπους µπορεί να περιλαµβάνονται και οι παρόχθιες ή παράκτιες ζώνες οι οποίες γειτονεύουν µε αυτούς ή µε νησιά ή µε θαλάσσιες υδατοσυλλογές και είναι βαθύτερες µεν από 6 µέτρα κατά την αµπώτιδα, αλλά βρίσκονται µέσα στα όρια του υγροτόπου όπως αυτός καθορίζεται παραπάνω. Σύµφωνα µε τη Συνθήκη Ramsar ένας υγρότοπος χαρακτηρίζεται ως διεθνούς σηµασίας: α) αν φιλοξενεί τουλάχιστον το % του µεταναστευτικού πληθυσµού της βιογεωγραφικής περιοχής από ένα υδρόβιο είδος, φτάνει ο αριθµός των πουλιών να µην είναι µικρότερος από 00 άτοµα, β) αν σταµατούν εκεί τουλάχιστον πάπιες ή φαλαρίδες ή γ) αν φιλοξενεί ένα σηµαντικό αριθµό ζώων και φυτών που βρίσκονται σε κίνδυνο. Ως υγρότοπος εθνικής σηµασίας χαρακτηρίζεται αυτός στον οποίο σταµατούν α) τουλάχιστον υδρόβια πουλιά, ή β) 74

75 τουλάχιστον το % του ολικού πληθυσµού της χώρας από ένα υδρόβιο είδος. Επίσης αποτελεί Περιοχή Ειδικής Προστασίας και Ειδικά Προστατευόµενη Μεσογειακή Περιοχή. Ένα τµήµα του αποτελεί Καταφύγιο θηραµάτων. Για τις λιµνοθάλασσες του βορείου τµήµατος του κόλπου και τις εκβολές των δύο ποταµών ισχύουν και οι Συµβάσεις της Βέρνης ( ) για τη διατήρηση των μεταναστευτικών ειδών αγρίων ειδών ζώων, της Βόννης ( ) για την διατήρηση των αποδημητικών ειδών που ανήκουν στην άγρια πανίδα καθώς και η Οδηγία της Ευρωπαϊκής Κοινότητας 79/409. Επιπροσθέτως, ο Αμβρακικός Κόλπος έχει ανακηρυχθεί και ως Ευαίσθητη Περιοχή σύμφωνα με την Οδηγία για την Επεξεργασία Αστικών Λυμάτων 9/27/ΕΚ και έχει υποδειχθεί για ανακήρυξη ως Ευαίσθητη Ζώνη σύμφωνα με την Οδηγία 9/676/ΕΚ για τη νιτρορύπανση γεωργικής προέλευσης (9/676/ΕΚ).Αποτελεί μια από τις εννέα περιοχές της χώρας που περιλαμβάνονται στη σύμβαση της Βαρκελώνης για τη προστασία της Μεσογείου Ο Αµβρακικός χαρακτηρίζεται ως περιοχή ύψιστης οικολογικής αξίας, λόγω της ύπαρξης σε αυτόν σηµαντικού αριθµού απειλούμενων µε εξαφάνιση πουλιών και γενικότερα πλουσιότατης πανίδας και χλωρίδας. Η περιοχή ανακηρύχθηκε επίσης Εθνικό Πάρκο και καλύπτει έκταση 457 km2 συμπεριλαμβάνοντας στα όριά του την πλειοψηφία των λιμνοθαλασσών. Με την ανακήρυξη του Εθνικού Πάρκου μπαίνουν αυστηρότεροι κανόνες στην υδατοκαλλιέργεια, την αλιεία κα την κτηνοτροφία στην περιοχή ενώ απαγορεύεται το κυνήγι για διάστημα τριών ετών στον πυρήνα της ζώνης. Το Εθνικό Πάρκο περιλαμβάνει τα 250 από 405 Km2 του κόλπου καλύπτοντας όλη την παράκτια ζώνη, το δέλτα των ποταμών, τους οικοτόπους ιδιαίτερης σημασίας πέριξ της λιμνοθάλασσας, τις νησίδες του κόλπου και το τμήμα της υδάτινης ζώνης. Η απόφαση χωρίζει το Πάρκο σε τρεις ζώνες: την Α ζώνη, απόλυτης προστασίας, την Β ζώνη, περιοχή ειδικών ρυθμίσεων και την περιφερειακή ζώνη (Πηγή:Εφημερίδα Καθημερινή 5/04/08). Η επιλογή των κατάλληλών ενεργειών προστασίας συνδέεται µε την προτεινόμενη διαχείριση της περιοχής ως προστατευόμενης ζώνης στα πλαίσια του Natura 2000 και έχει ως επίκεντρο το θέµα της κατάλληλης διαχείρισης των υδάτων. Η ανάγκη προστασίας και διατήρησης της φύσης, ώστε να διασφαλιστεί η ισορροπία και εξέλιξη των οικοσυστημάτων, καθώς και η ποικιλομορφία και μοναδικότητα τους οδήγησε στην ίδρυση των φορέων διαχείρισης προστατευόμενων περιοχών. Σκοπός του Φορέα είναι η διοίκηση και διαχείριση των περιβαλλοντικών στοιχείων και συνόλων της φύσης και του τοπίου της ευρύτερης περιοχής του Αμβρακικού κόλπου. Ο φορέας υλοποίησε το έργο ιαχείριση και λειτουργία περιοχής Αμβρακικού που χρηματοδοτήθηκε από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον επιμελούμενος 75

76 την επόπτευση της προστατευόμενης περιοχής από οποιεσδήποτε παράνομες και επιβαρυντικές για το οικοσύστημα ενέργειες(λαθροθηρία, παράνομη κατασκευή έργων, παράνομη αλιεία, διάθεση αποβλήτων, υλοτομία κτλ. Επιμελήθηκε στα πλαίσια του ίδιου έργου το πρόγραμμα παρακολούθησης βιοτικών και αβιοτικών παραμέτρων στις προστατευόμενες περιοχές με στόχο την αξιολόγηση των περιβαλλοντικών συνθηκών του Εθνικού Πάρκου. Στο Εθνικό Πάρκο Υγροτόπων Αμβρακικού ορίζονται 4 ζώνες προστασίας: Ζώνη Α - Περιοχές Προστασίας της Φύσης. Ζώνη Β - Περιοχή Ειδικών Ρυθμίσεων. Ζώνη Α - Περιοχή Ειδικής ιαχείρισης Υδάτων. Ζώνη Περιβαλλοντικού Ελέγχου στις οποίες με βάση την ΚΥΑ 989/2008 και τις εξειδικεύσεις των υπό εκπόνηση διαχειριστικών σχεδίων, προσδιορίζονται όροι, περιορισμοί και απαγορεύσεις χρήσεων με σκοπό την προστασία του περιβάλλοντος. Ακόμη, το πρόγραμμα με τίτλο : «ιαχείριση, αποκατάσταση και αναβάθμιση του διεθνούς σημασίας υδροβιότοπου του Αμβρακικού Κόλπου» ολοκληρώθηκε πρόσφατα (200) ωςχρηματοδοτούμενο από τον Χρηματοδοτικό Μηχανισμό του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ)και περιέλαβε μια σειρά από έργα, που συχνά χαρακτηρίζονται από έντονες αλληλεπιδράσεις. Τα έργα αποσκοπούσαν στην αποκατάσταση, παρακολούθηση και διαχείριση των επιφανειακών υδάτινων πόρων και του φυσικού περιβάλλοντος της περιοχής καθώς και στην αύξηση της εκτίμησης της αξίας του περιβάλλοντος της περιοχής από τον τοπικό πληθυσμό (δημιουργία κινήτρων και ευαισθησίας από πλευράς τους για ανάμιξή τους στη διαχείριση της περιοχής) και μπορεί κανείς να τα εντάξει σε δύο άξονες: Σε έργα διαχείρισης, αποκατάστασης, παρακολούθησης και αναβάθμισης των επιφανειακών υδάτινων πόρων και εδαφών. Σε έργα εκπαίδευσης, ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του τοπικού πληθυσμού και των επισκεπτών. Ιδιαίτερη σημασία για το μέλλον του κόλπου έχει η εκπόνηση του σχεδίου Ειδικού αναπτυξιακού προγράμματος για την περιοχή του Αμβρακικού κόλπου με : «ΑΕΙΦΟΡΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΟΝ ΑΜΒΡΑΚΙΚΟ ΚΟΛΠΟ (ΑΝΑΣΑ)» (Μάιος 200). Το ειδικό αναπτυξιακό 76

77 πρόγραμμα για τον Αμβρακικό Κόλπο στηρίχθηκε σε πρόταση, που είχε υποβληθεί τον Ιανουάριο του 2007, στο πλαίσιο της πρόσκλησης του Υπουργείου Οικονομίας για τα Πρότυπα Καινοτόμα Σχέδια Ανάπτυξης, από την Εταιρία Ανάπτυξης Νοτίου Ηπείρου Αμβρακικού (ΕΤΑΝΑΜ) ΑΕ, για λογαριασμό εταιρικού σχήματος της περιοχής Αμβρακικού, στο οποίο συμμετείχαν οι τρείς νομαρχιακές αυτοδιοικήσεις Πρέβεζας, Άρτας και Αιτωλοακαρνανίας, οι δήμοι της περιοχής, το ΤΕΙ Ηπείρου, οι ενώσεις συνεταιρισμών, ο Φορέας ιαχείρισης Υγροτόπων Αμβρακικού καθώς και άλλοι τοπικοί φορείς. Στην παρούσα φάση η επεξεργασία της πρότασης προκειμένου να λάβει τη μορφή του παρόντος ειδικού αναπτυξιακού προγράμματος, έγινε από το Υπουργείο Οικονομίας, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας (ΥΠΟΙΑΝ). Η κεντρική ιδέα του Ειδικού Αναπτυξιακού Προγράμματος είναι : «Η ενίσχυση της τοπικής οικονομίας της περιοχής Αμβρακικού με την ανάδειξη κοινής ταυτότητας στα προϊόντα και τις υπηρεσίες, που θα σχετίζεται με τις περιβαλλοντικές αξίες της προστατευόμενης περιοχής του Αμβρακικού». 6.2 Οι ποταμοί Άραχθος και Λούρος Μέσα στη Ήπειρο οι κυριότεροι ποταμοί είναι ο Αώος, ο Θύαμις ή Καλαμάς, ο Αχέροντας, ο Λούρος, ο 'Αραχθος και ένα κομμάτι του Αχελώου. Όσον αφορά τον Δήμο Αρταίων, θα αναφερθούμε στους ποταμούς Άραχθο και Λούρο που έχουν τη μεγαλύτερη επιρροή στη ποιότητα των υδατικών πόρων της περιοχής, αλλά και την οικονομία, την ιστορία και τη λαογραφία της. Σε μια συνολική ματιά των ποταμών της Ελλάδας, ο ποταμός Άραχθος καταγράφεται ως ο πιο ορμητικός και χειμαρρώδης ποταμός της χώρας με μέση ετήσια παροχή ποταμού 69,8 m³/sec.h λεκάνη απορροής του ποταμού έχει έκταση 850 km 2. ιαθέτει σπάνια πολυμορφία, πολυποίκιλη χλωρίδα και πανίδα, μοναδική ποτάμια γραφικότητα, αλλά και ασυνήθιστη συμπεριφορά καθώς εποχή με εποχή διαφέρουν τα χαρακτηριστικά του. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο ποταμός Άραχθος ανήκει στο «Ελληνικό ίκτυο Πόλεων με Ποτάμια». Οι πηγές του Αράχθου είναι αρκετές και διάσπαρτες σε πολλές τοποθεσίες. Τη μεγαλύτερη ποσότητα νερού, σε όλη τη διάρκεια του έτους, τη δέχεται από τη τεχνητή λίμνη του Αώου και αρκετοί είναι οι συγγραφείς που αναφέρουν ότι πηγάζει από την οροσειρά της Πίνδου. Τον τροφοδοτούν όμως και πολύ παραπόταμοι καθώς οδηγείτε προς τη λεκάνη απορροής του. Ο ποταμός Άραχθος διατρέχει μια διαδρομή που ξεπερνά τα 40χλμ. Ο ποταμός Άραχθος 77

78 μπαίνει στο Νομό Άρτας από τα Β, τον διαρρέει, σχηματίζει στην περιοχή της πόλης της Άρτας ένα S, που ποτίζει την πεδιάδα και χύνεται στον Αμβρακικό Κόλπο. Από τις πηγές του στη βόρεια Πίνδο έως και τις εκβολές του στον Αμβρακικό κόλπο κινείται σε περιοχές με διαφορετικά μορφολογικά χαρακτηριστικά με αποτέλεσμα να διακρίνονται σε όλο το μήκος του τρία διακριτά τμήματα το άνω, το μεσαίο και το κατώτερο πεδινό. Στο άνω τμήμα του ο ποταμός κινείται σε υψόμετρα από 000μ έως 2393μ. Οι κλίσεις των πρανών του στο τμήμα αυτό είναι απότομες και η κοίτη του ποταμού στενή. Στο μεσαίο τμήμα του ο Άραχθος, από την συμβολή Καλαρρύτικου έως και την Άρτα διέρχεται από περιοχές με χαμηλότερο υψόμετρο, που κυμαίνεται από 00μ έως 000μ, το πλάτος στον πυθμένα του φτάνει τα 250μ και οι πλευρικές κλίσεις /7. Στο τελευταίο τμήμα του ο ποταμός από την Άρτα έως την εκβολή του στον Αμβρακικό κόλπο κινείται στην πεδιάδα της Άρτας. Η εδαφολογική μορφή της κοίτης του Αράχθου αποτελείται από σαθρογενή αλλά σκληρά και στερεά υλικά και καλύπτεται στο μεγαλύτερο μέρος του από φλύσχη. 78

79 Οι εκβολές του ποταμού Άραχθου Τον νομό Άρτας διαρρέει και ο Λούρος, που ποτίζει και αυτός την πεδιάδα και εκβάλλει στον Αμβρακικό. O Λούρος πηγάζει από το όρος Τόμαρος (κοντά στην περιοχή του Μαντείου της ωδώνης) του νομού Ιωαννίνων σε υψόμετρο 600 μέτρων. Είναι πλωτός μέχρι την κωμόπολη του Λούρου. Στη συνέχεια το ποτάμι διασχίζει την γεμάτη πλατάνια χαράδρα του Ζήτα και του Ασπροχάλικου - Αγ. Γεωργίου και προχωράει ήρεμα στην πεδιάδα της Πρέβεζας. Τελικά ο ποταμός εκβάλει στο Μιχαλίτσι, στον όρμο Σαλαώρας, του Αμβρακικού Κόλπου. Έχει μήκος 73 χιλιόμετρα. 79

80 Στην περιοχή Αγίου Γεωργίου υπάρχουν οι πηγές που υδρεύουν τις πόλεις Άρτα, Πρέβεζα και Λευκάδα. To υδρογραφικό δίκτυο του ποταµού Λούρου χαρακτηρίζεται ως ένα από τα σηµαντικότερα δίκτυα τα οποία εκβάλλουν στον Αµβρακικό κόλπο. Τα νερά του εγκλωβίζονται από το Τεχνητό Υδροηλεκτρικό Φράγμα της ΕΗ Λούρου ενώ στο σημείο εκείνο η παροχή του υπολογιζόμενη από το Ι.Γ.Μ.Ε, είναι της τάξης των 6,5m 3/sec Η λεκάνη απορροής του ποταµού καταλαµβάνει το βορειοδυτικό τµήµα της περιοχής και έχει έκταση 785 km2. Αναπτύσσεται κατά κύριο λόγο σε ασβεστολιθικούς σχηµατισµούς, ενώ η πεδινή περιοχή καλύπτεται από αλλουβιακές αποθέσεις. Ο Μερτζάνης (995) υπολογίζει την πυκνότητα του υδρογραφικού δικτύου (λόγος του συνολικού μήκους των ρευμάτων προς την έκταση της λεκάνης σε km2) ίση µε 0,69 km/km2. Το δίκτυο του ποταµού Λούρου δε παρουσιάζει αξιόλογούς παραπόταµους και συνίσταται από ανενεργούς µικροχείµαρρους. Σύµφωνα µε τον συγγραφέα η παροχή του ποταµού Λούρου µειώνεται όχι μόνο από το υδροηλεκτρικό φράγµα στην περιοχή του Αγ. Γεωργίου αλλά και από τα έργα εκτροπής-υδροληψίας µε σκοπό την ύδρευση Άρτας, Φιλιππιάδας και Λούρου και τα αρδευτικά έργα στην περιοχή Κερασώνος, Βουλίτσας και Φιλιππιάδας,. Σε αντίθεση µε τα προηγούµενα, το αποστραγγιστικό έργο Κοµένου ενισχύει τον ποταµό Λούρο µε τα νερά του Ξηροπόταµου Θεσπρωτικού. 6.3 Χρήσεις γης του Δήμου Αρταίων Η έκταση του Δήμου Αρταίων ανέρχεται σε 402,3 χιλ. στρέμματα, εκ των οποίων το μεγαλύτερο μέρος καλύπτεται από καλλιεργούμενες εκτάσεις (92,63 χιλ. στρέμματα). Μεγάλη έκταση καλύπτουν τα δάση (82,30 χιλ. στρέμματα), ενώ ακολουθούν οι βοσκότοποι (60,60 χιλ. στρέμματα). Μικρές εκτάσεις καλύπτουν τα ύδατα (33,30 χιλ. στρέμματα) και οι λοιπές εκτάσεις γης (25,30 χιλ. στρέμματα) ενώ πολύ μικρές εκτάσεις καλύπτουν οι οικισμοί (8,0 χιλ. στρέμματα). Στη συνέχεια ακολουθεί πίνακας, στον οποίο αναφέρονται οι εκτάσεις (σε χιλιάδες στρέμματα και σε ποσοστό κάλυψης) που καταλαμβάνουν οι βασικές χρήσεις γης. Στον παρακάτω πίνακα φαίνεται η κατανομή της έκτασης της περιοχής του Δήμου Αρταίων ανά Δημοτική ενότητα. Είναι εμφανής ο σχετικά υψηλός βαθμός αστικοποίησης της Δ.Ε. Αρταίων σε σχέση με τις άλλες Δ.Ε. λόγω της συγκέντρωσης πληθυσμού στην συγκεκριμένη περιοχή. Επίσης είναι προφανής ο σημαντικότατος ρόλος της γεωργίας για τον Δήμο δεδομένου ότι η καλλιεργούμενη γη αποτελεί το 47,88% των συνολικών εκτάσεων και οι βοσκότοποι το 5,06 %. Η πεδιάδα της Άρτας έχει χαρακτηριστεί ως γεωργική γη υψηλής παραγωγικότητας. Ο 80

81 καθορισμός αυτός της γης δεν ανταποκρίνεται στην στρεμματική απόδοση όλων των περιοχών του κάμπου της Άρτας, ο οποίος έχει μεγάλες αλίπεδες εκτάσεις, οι οποίες δεν μπορούν να καλλιεργηθούν. Η γεωργική γη υψηλής παραγωγικότητας περιλαμβάνει τις μέχρι σήμερα αρδευόμενες εκτάσεις, κατά συνέπεια χρειάζεται να καθοριστεί και στη συνέχεια να θεσμοθετηθεί με επιστημονικά κριτήρια (στρεμματικές αποδόσεις, ποιότητα εδαφών, καταλληλότητα και επάρκεια υδάτινων πόρων). Με τη θεσμοθέτηση της γης υψηλής παραγωγικότητας, αυτή θα προστατευτεί από τις πιέσεις και συγκρούσεις χρήσεων γης. Μέσω του ΓΠΣ έχει προταθεί η θεσμοθέτηση αυτή και ιδιαίτερα η προστασία της γεωργικής γης υψηλής παραγωγικότητας. Η προστασία της γης αυτής περιλαμβάνει εκτός από τη θεσμοθέτηση ΖΟΕ και τον έλεγχο της απομείωσης της με την παροχή κατάλληλων υποδομών (αρδρευτικά και αποστραγγιστικά έργα). <η έκταση των εν λόγω εκτάσεων εκτιμάται ότι είναι της τάξης των m2. Οι περισσότερες μονάδες μεταποίησης στην Άρτα αφορούν επαγγελματικά εργαστήρια δηλαδή μονάδες μικρής δυναμικότητας. Οι βιομηχανικές / βιοτεχνικές εγκαταστάσεις που δραστηριοποιούνται στα όρια του Δήμου Αρταίων είναι της τάξης των 250 και χαρακτηρίζονται ως μέσης όχλησης. Οι κλάδοι της βιομηχανίας που δραστηριοποιούνται, είναι οι ακόλουθοι: Βιομηχανία τροφίμων, ποτών Κατασκευή προϊόντων από πλαστικό (καουτσούκ) και πλαστικές ύλες Παραγωγή βασικών μετάλλων και κατασκευή μεταλλικών προϊόντων Διάφοροι βιομηχανικοί κλάδοι Βασικό πρόβλημα αποτελεί η διασπορά των βιομηχανιών στα όρια του Δήμου και η ανάμειξή τους με οικιστικές περιοχές. Το πρόβλημα αναμένεται να λυθεί με τον καθορισμό της ΒΕΠΕ Άρτας. Στον Δήμο Αρταίων υπάρχουν δύο λατομεία αδρανών υλικών στην Αλαφοστέρα Καμπής, και ένα στις Παρές Γκριμπόβου. Ακόμη υπάρχουν πέντε δημοτικά λατομία σχιστολιθικών πλακών στην Τ.Κ. Ζαρκαδέικων της Δ.Ε. Βλαχέρνας και πέντε Δημόσια Λατομία στο Πιστιανά. Οι οργανωμένοι χώροι αναψυχής περιορίζονται στα όρια της πόλης της Άρτας και κοντά στη Γέφυρα του ποταμού Αράχθου. Η έκταση των οργανωμένων χώρων αναψυχής είναι περίπου m2. 8

82 Στον Δήμο Αρταίων υπάρχουν συνολικά 4 χώροι απόθεσης απορριμμάτων (χωματερές) από τους οποίους έχουν αποκατασταθεί επτά (7) ένας () βρίσκεται υπό αποκατάσταση και οι υπόλοιποι βρίσκονται σε διαδικασία ένταξης για αποκατάσταση. Έχει κατασκευαστεί και λειτουργεί ΧΥΤΑ στη θέση Σκαμνιά στη Τοπική Κοινότητα Βλαχέρνας ο οποίος εξυπηρετεί τις ανάγκες του Δήμου. 6.4 Καθαριότητα στο Δήμο Αρταίων 6.4. Γενικά στοιχεία του ΧΥΤΑ (Χώρος Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων) Αν και η υγειονομική ταφή είναι μία από τις κυριότερες μεθόδους διάθεσης των αποβλήτων, ωστόσο δυστυχώς, ο όρος αυτός είναι συνδεδεμένος με αρνητικά φαινόμενα όσο αναφορά τη διαχείριση, τόσο λόγω της έλλειψης ενημέρωσης του κόσμου όσο και της λειτουργίας χώρων ανεξέλεγκτης διάθεσης, παρουσιάζοντας έτσι μία εικόνα ρύπανσης του περιβάλλοντος, αφού υπολείπονται κατάλληλου σχεδιασμού καθώς και της εφαρμογής των βασικών κανόνων υγιεινής. Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι ενώ η ταφή σαν επιλεγόμενη μέθοδος επεξεργασίας σε κάποιες χώρες της Ε.Ε αποτελεί τη λιγότερο χρησιμοποιούμενη μέθοδο, σε άλλες αποτελεί σχεδόν την αποκλειστική. Χώρες όπως το Βέλγιο, η Δανία και η Ολλανδία, θέτουν προς εδαφική διάθεση μόνο το %, 7% και 6% αντίστοιχα των οικιακών αποβλήτων για το Στον αντίποδα η Βουλγαρία, η Ρουμανία και η Ελλάδα, διαθέτουν το μεγαλύτερο μέρος των αποβλήτων τους προς εδαφική διάθεση. Χαρακτηριστικά τα ποσοστά αυτά αγγίζουν το 99%, 94% και 88% αντίστοιχα. Πρέπει να αντιληφθούμε πως η υγειονομική ταφή δεν είναι μία εναλλακτική λύση όπως για παράδειγμα η καύση, αλλά ένα αναπόφευκτο κομμάτι οποιασδήποτε μεθόδου επεξεργασίας, και όποια τεχνολογία και αν εφαρμοστεί στην επεξεργασία των αποβλήτων θα πρέπει αναγκαστικά να διαθέσει τα υπολείμματα της προς εδαφική εναπόθεση. Καταλαβαίνουμε λοιπόν πως η υγειονομική ταφή αποτελεί μία αναγκαιότητα (Παναγιωτακόπουλος, 2007). Οι Χώροι Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (υπεδάφιος ή υπερεδάφιος) αποτελούν χώρους ειδικά διαμορφωμένους όπου πραγματοποιείται η ταφή των αστικών στερεών αποβλήτων. Η διαμόρφωση του χώρου των ΧΥΤΑ γίνεται με τρόπο ώστε τα προϊόντα της αποσύνθεσης των αποβλήτων που αποθέτονται στο χώρο αυτό, τελικά, να μη διαφεύγουν στο 82

83 γύρω περιβάλλον ή στον υδροφόρο ορίζονται, προκαλώντας έτσι επιπτώσεις στο περιβάλλον και την υγεία. Γι' αυτό το λόγο, ο πυθμένας και οι πλευρές της υπεδάφιας διαμόρφωσης στεγανοποιούνται με φυσικά ή συνθετικά υλικά και η εναπόθεση των αποβλήτων γίνεται σε στρώσεις, αφού πρώτα συμπιεστούν σε ένα προκαθορισμένο βαθμό, και μετέπειτα πραγματοποιείται η κάλυψή τους με εδαφικό ή άλλο υλικό σε περιοδική βάση. Το τελικό στάδιο του ΧΥΤΑ, αφού συμπληρωθεί ο διαθέσιμος χώρος εναπόθεση, καλύπτεται με ένα κάλυμμα ελεγχόμενης διαπερατότητας και εν συνεχεία πραγματοποιείται φύτεμα βλάστησης (Παναγιωτακόπουλος, 2007). Ο ΧΥΤΑ της 3ης Διαχειριστικής Ενότητας της Περιφέρειας Ηπείρου βρίσκεται στην θέση Σκαμνιά της κοινότητας Βλαχέρνας της Περιφερειακής Ενότητας Άρτας και χωροθετείται στο βόρειο τμήμα της κοινότητας και δυτικά του ποταμού Αράχθου. Η έκταση του χώρου του ΧΥΤΑ είναι 94,500 στρέμματα και το υψόμετρο της περιοχής που καλύπτει ο χώρος κυμαίνεται από 240 έως 90 μέτρα. Το έργο αυτό κατασκευάστηκε για λογαριασμό του Συνδέσμου Διαχείρισης Απορριμμάτων Πεδινής και Ημιορεινής Περιοχής της Περιφερειακής Ενότητας Άρτας με σκοπό αρχικά, ο ΧΥΤΑ να εξυπηρετήσει το 77% του πλυθυσμού της Περιφερειακής Ενότητας Άρτας ( περίπου κατοίκους) αλλά τελικά η διαστασιολόγηση του έγινε για το σύνολο της Περιφερειακής Ενότητας δηλαδή περίπου κατοίκους (Απογραφή 20) (Λειτουργία ΧΥΤΑ 3ης Διαχειριστικής Ενότητας Περιφέρειας Ηπείρου, 2008). Σύμφωνα με την Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων, στο ΧΥΤΑ 3ης Δ.Ε. της Περιφέρειας Ηπείρου, γίνονται αποδεκτά μη επικίνδυνα οικιακά απόβλητα και παρόμοια προς αυτά στερεά απόβλητα, όπως καταγράφεται στον Ευρωπαικό Κατάλογο Αποβλήτων (Απόφαση 94/3/ΕΚ και τροποποιήσεις) (Λειτουργία ΧΥΤΑ 3ης Διαχειριστικής Ενότητας Περιφέρειας Ηπείρου, 2008) Ο ΧΥΤΑ αποτελείται από μία λεκάνη, με συνολικό εμβαδό m2 και διαχωρίζεται σε δύο φάσεις λειτουργίας με τη χρήση ενός διαχωριστικού αναχώματος, που σκοπό έχει την πραγματοποίηση της λειτουργίας του τμήματος της Ά φάσης της λεκάνης χωρίς να εισρέουν όμβρια ύδατα από το τμήμα της Β' φάσης για τον περιορισμό στραγγισμάτων. Με αυτό τον τρόπο η έκταση της Ά φάσης καταλαμβάνει 8,5 στρέμματα, ενώ η Β' φάση 27,3 στρέμματα (Λειτουργία ΧΥΤΑ 3ης Διαχειριστικής Ενότητας Περιφέρειας Ηπείρου, 2008). 83

84 Πίνακας : Έργα υποδομής ΧΥΤΑ Περιφερειακής Ενότητας Άρτας Έργα υποδομής ΧΥΤΑ Περίφραξη, Πύλη εισόδου Εσωτερικοί οδοί πρόσβασης Έργα απορροής αποχεύτευσης όμβριων Κτιριακές υποδομές εξόδου, Φυλάκιο πύλης εισόδου-κτίριο διοίκησης υδάτων και Κτίριο συντήρησης εξοπλισμού μηχανημάτων Γεφυροπλάστιγγες Χώρος δειγματοληψίας Δίκτυο ύδρευσης Θάλαμος υλικών επικάλυψης Πυροπροστασία Κτίριο ενέργειας και Εγκαταστάσεις καθαρισμού Α/Φ Πηγή: Λειτουργία ΧΥΤΑ 3ης Διαχειριστικής Ενότητας Περιφέρειας Ηπείρου, Γενικά στοιχεία του ΧΑΔΑ (Χώρος Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Απορριμμάτων) Οι χώροι ανεξέλεγκτης διάθεσης απορριμμάτων, διαταράσσουν την ισορροπία του οικοσυστήματος, τόσο στην περιοχή που τοποθετούνται, αλλά σε μεγάλες εκτάσεις γύρω από αυτούς (Τερζής, 2009). Η διατάραξη αυτή καθορίζεται από παράγοντες όπως: η αλλαγή της φυσιογνωμίας της περιοχής μέσα από την αλλαγή του αναγλύφου της, η κάλυψη της βλάστησης και των φυσικών χαρακτηριστικών της περιοχής η διατάραξη του φυσικού αποστραγγιστικού δικτύου η αισθητική υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος, και η ανεξέλεγκτη απόρριψη απορριμμάτων που πρέπει να αντιμετωπίζεται σαν πρόβλημα ως προς τη δημόσια υγεία και την προστασία του περιβάλλοντος (Τερζής, 2009). Αυτού του είδους η μέθοδος, μόνο αρνητικές επιπτώσεις μπορεί να επιφέρει. Έτσι οι σημαντικότερες είναι: Η ρύπανση των επιφανειακών και υπόγειων υδροφόρων οριζόντων Η ρύπανση μεγάλης έκτασης περιοχών, συμπεριλαμβανομένου και των ακτών και της θάλλασας 84

85 Υπάρχει άμεσος κίνδυνος πυρκαγιάς και εκρήξεων Η ρύπανση της ατμόσφαιρας σε περίπτωση φωτιάς στους ΧΑΔΑ, αφού απελευθερώνονται επικίνδυνα αέρια για την υγεία και συμβάλλουν στην κλιματική αλλαγή Θέτεται σε κίνδυνο η πανίδα των περιοχών αυτών Ο αρνητικός αντίκτυπος που μπορεί να έχει στον τουρισμό Και το σημαντικότερο τίθεται σε κίνδυνο η δημόσια υγεία (Τερζής, 2009). Όσον αφορά το Δήμο Αρταίων η ύπαρξη ΧΑΔΑ στο λόφο περάνθης δημιουργούσε τα προηγούμενα χρόνια πολλά προβλήματα. Έτσι η αποκατάσταση του ΧΑΔΑ Άρτας ξεκίνησε το 2008 και αναμένεται να ολοκληρωθεί το 203. Τα έργα που θα ολοκληρωθούν θα αλλάξουν τη μορφή της περιοχής, προστατεύουν το περιβάλλον και κυρίως αποτρέπουν περαιτέρω οικονομική επιβάρυνση των πολιτών από κοινοτικά πρόστιμα και στην συγκεκριμένη περιοχή πρόκειται να δημιουργηθεί πάρκο αναψυχής και περιπάτου Εναλλακτική διαχείριση απορριμμάτων στο Δήμο Αρταίων Στη σημερινή εποχή, που η ανακύκλωση συνιστά απόδειξη για την εύρυθμη περιβαλλοντική πολιτική μιας χώρας, η συμμετοχή των πολιτών έχει καθοριστική σημασία. Με σωστό χειρισμό καθώς και με σωστό σχεδιασμό, η ανακύκλωση και η διαχείρηση των αποβλήτων συσκευασίας μπορεί να γίνει καθημερινή μας συνήθεια. Οι σύγχρονες αντιλήψεις και πρακτικές για την διαχείρηση των αστικών στερεών αποβλήτων υπαγορεύουν πλέον σχεδιασμό και υλοποίηση ολοκληρωμένων συστημάτων με βασικούς στόχους την αειφορία και την αποτελεσματική διαχείριση και εξοικονόμηση φυσικών πόρων και ενέργειας. Το κέντρο βάρους έχει μετατοπιστεί καθαρά προς την πρόληψη της παργωγής αποβλήτων, την ανακύκλωση και την μείωση των επικύνδυνων συστατικών των αποβλήτων. Βάσει του Συμβουλίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων και σύμφωνα με την οδηγία 2008/98/ΕΚ της 9ης Νοεμβρίου 2008 περί των στερεών αποβλήτων, ανακύκλωση αποτελεί, οποιαδήποτε εργασία ανάκτησης με την οποία τα απόβλητα μετατρέπονται εκ νέου σε προϊόντα, υλικά ή ουσίες που προορίζονται είτε να εξυπηρετήσουν και πάλι τον αρχικό τους σκοπό, είτε άλλους σκοπούς. Περιλαμβάνει την επανεπεξεργασία οργανικών υλικών αλλά όχι την ανάκτηση της ενέργειας από την επανεπεξεργασία σε υλικά που πρόκειται να χρησιμοποιηθούν ως καύσιμα ή 85

86 σε εργασίες επίχωσης ( 20, a.). Στη διαδικασία της ανακύκλωσης, πραγματοποιείται ομοιογενοποίηση των υπό ανάκτηση υλικών με στόχο την μείωση της χρήσης πρώτων υλών (όπως χαρτί, γυαλί, αλουίνιο) καθώς και την μείωση των αποβλήτων που παράγονται. Παράλληλα πραγματοποιείται μία μείωση των αποβλήτων που καταλήγουν σε ΧΕΔΥ, αποκομίζοντας έτσι όφελος από τη μείωση του κόστους λειτουργίας των ΧΕΔΥ, αλλά και έσοδα από την ανάκτηση των υλικών. Με τον όρο ανάκτηση, αναφερόμαστε στις διεργασίες εκείνες που συμβάλλουν στο διαχωρισμό και συλλογή στοιχείων από τα απορρίμματα που μπορεί να χαρακτηριστούν χρήσιμα και μπορούν να αξιοποιηθούν με διάφορους τρόπους, εισάγοντας τα στην παραγωγική διαδικασία. Με αυτόν τον τρόπο, από τα άχρηστα φαινομενικά απορρίμματα μπορούμε να ανακτήσουμε πρώτες ύλες και ενέργεια (Γαβριλάκης, 2000) Πρέπει να γνωρίζουμε ότι οι διαδικασίες ανακύκλωσης/ανάκτησης εξαρτώνται από το υλικό το οποίο ανακυκλώνουμε. Έτσι (Γαβριλάκης, 2000) : Το χαρτί, αναμιγνύεται με νερό ώστε να σχηματίσει έναν πολτό, που μέσα από τις κατάλληλες διεργασίες και αφού αφαιρεθεί κάποια υπάρχουσα ποσότητα μετάλλων και άλλων προσμίξεων, με την προσθήκη ειδικών χημικών, αφαιρείται η μεγαλύτερη ποσότητα μελανιού που περιέχει. Ως αναφορά τη συλλογής και ανακύκλωσης του χαρτιού, συνεπάγονται χαρτιά όπως οι εφημερίδες, χαρτόνια, περιοδικά κ.α. Το τελικό προϊόν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως χαρτί για γράψιμο, κούτες, χαρτομάντιλα, χαρτοπετσέτες, χαρτί τουαλέτας, πισσόχαρτο, χαρτί μονώσεων,κ.α. Το αλουμίνιο, είναι ένα υλικό που αφού διαχωριστεί από άλλες ουσίες και μέταλλα, εισάγεται σε ένα ειδικό φούρνο, μέσα στον οποίο αφαιρούνται τα βερνίκια, το σμάλτο και οι χάρτινες επιγραφές. Αμέσως μετά, λιώνεται σε ένα δεύτερο φούρνο για να πάρει την τελική του μορφή, που θα οδηγήσει στην παραγωγή νέων προϊόντων αλουμινίου. Χαρακτηριστική ιδιότητα του αλουμινίου είναι η ικανότητα του να διατηρεί τις ιδιότητες του, και έτσι εφιστά δυνατή την ανακύκλωση πάρα πολλές φορές. Τα νέ προϊόντα που προέρχονται από την ανακύκλωση του αλουμινίου συνήθως αποτελούν κουτιά αναψυκτικών και μπύρας. Το γυαλί, αφού διαχωριστεί ανάλογα με το χρώμα και την ποιότητά του, αμέσως 86

87 μετά θρυμματίζεται, για να μειωθεί ο όγκος του και ύστερα τεμαχίζεται σε μικρά κομματάκια όπως η άμμος. Στη συνέχεια, το αναμειγνύουν με πυριτική άμμο και θραύσματα ασβεστόλιθου και λιώνεται για να παραχθούν νέες ποσότητες γυαλιού. Ανάλογα με το χρώμα του γυαλιού που ανακυκλώθηκε, εξαρτάται το τελικό προϊόν που παράγεται. Τα κοινά προϊόντα είναι τα μπουκάλια, τα τζάμια για παράθυρα, τα φωτιστικά, τα βάζα και ένα πλήθος διακοσμητικών. Όταν το γυαλί που επεξεργάζεται είναι διαφόρων χρωμάτων, χρήσεις τους περιορίζονται για κατασκευή τούβλων, πυρότουβλων, αλλά χρησιμοποιείται και στο τσιμέντο και την άσφαλτο. Επίσης και το γυαλί μπορεί να ανακυκλωθεί πολλές φορές. Το πλαστικό, αφού λειανθεί και τεμαχιστεί, αναμιγνύεται με διάφορες ρητίνες και ύστερα λιώνεται. Τα κύρια πλαστικά υλικά που ανακυκλώνονται είναι μπουκάλια, σακούλες, περιτυλίγματα από συσκευασίες, σωλήνες αποχετεύσεων, παιχνίδια, δοχεία υγρών, κ.α.. Τα προϊόντα της ανακύκλωσης του υλικού αυτού είναι πάρα πολλά, όπως υλικά συσκευασίας, σωλήνες, παιχνίδια, γλάστρες, επενδύσεις πατωμάτων και τοίχων. Η σημασία της ανακύκλωσης έγκειται (Γαβριλάκης, 2000): Στη διάσωση και μείωση της κατανάλωσης πρώτων υλών τα οποία χρησιμοποιούνται για την παραγωγή υλικών όπως το χαρτί, το πλαστικό, το αλουμίνιο καθώς η καθημερινής τους κατασπάληση δεν έγκειται στα πλαίσια της αειφόρου ανάπτυξης. Έτσι η ανάκτηση των υλικών αυτών από τα απορρίμματα και η επαναχρησιμοποίηση τους, μετά από τις διαδικασίες επεξεργασίας που αναφέραμε παραπάνω, για την παραγωγή νέων προϊόντων, μας δίνει τη δυνατότητα να διασφαλίσουμε απόθεμα αυτών των πρώτων υλών, για τις μελλοντικές γενιές. Στην εξοικονόμηση της ενέργειας με την αποφυγή παραγωγής προϊόντων από τις πρώτες ύλες. Για να παράγουμε χαρτί, θα πρέπει να καταναλώσουμε ενέργεια τόσο για το κόψιμο των δέντρων, όσο και για τη μεταφορά των κορμών, καθώς και την επεξεργασία τους. Με την ανακύκλωση όμως του παλιού χαρτιού, μπορούμε να περάγουμε νέο με το ποσό της ενέργειας που απαιτείται να περιορίζεται μόνο για την επεξεργασία του (η ανακύκλωση ενός τόνου χαρτιού διασφαλίζει κιλά πετρελαίου). Η σπουδαιότητα της εξοικονόμησης ενέργειας, είναι μεγάλη καθώς η ενέργεια που καταναλώνουμε, προέρχεται από μη ανανεώσιμες πηγές και είναι προϊόντα όπως το πετρέλαιο, ο λιγνίτης και το φυσικό αέριο, των οποίων ο επανασχηματισμός δεν 87

88 συμβαδίζει με τις σημερινές ανάγκες. Στο ότι μπορεί θεωρητικά να είναι δυνατό να ανακυκλώσουμε το σύνολο των υλικών που ανακυκλώνονται (ζυμώσιμα, χαρτί, γυαλί, πλαστικό, οριμένα μέταλλα), ωστόσο, η αποτελεσματικότητα της ανακύκλωσης εξαρτάται και από το διαχωρισμό των υλικών που έχει γίνει στην πηγή, καθώς αυτή διασφαλίζει καθαρά υλικά που καθιστούν την επεξεργασία τους ευκολότερη. Έτσι μεγάλο ποσοστό των υλικών θα ανακυκλωνόνταν και θα είχαν αποτραπεί αρκετά περιβαλλοντικά προβλήματα. Στη προστασία του περιβάλλοντος από τις μεγάλες ποσότητες ρύπων που θα εκπέμπονταν αν χρειαζόταν παραγωγή προιόντων από νέες πρώτες ύλες. Ο Δήμος Αρταίων στον οποίο ανήκει η αρμοδιότητα της διαχείρησης των απορριμμάτων, προσάρμοσε στην πολιτική του τις νέες μεθόδους διαχείρισης αποβλήτων στις 25/09/2008 όπου και υπόγραψε σύμβαση συνεργασίας με την Ελληνική Εταιρεία Αξιοποίησης- Ανακύκλωσης ΑΕ για την εναλλακτική διαχείριση των δημοτικών αποβλήτων συσκευασίας στο Δήμο Άρτας, για χρονική διάρκεια έξι ετών. Σε αυτό το σημείο πρέπει να επισημανθεί ότι ο Δήμος Αρταίων είναι ο μόνος Δήμος στην Περιφερειακή Ενότητα Άρτας που ξεκίνησε να εφαρμόζει την εναλλακτική διαχείριση των δημοτικών αποβλήτων συσκευασίας (χάρτινες, μεταλλικές, πλαστικές και γυάλινες συσκευασίες) (Σύμβαση ΕΕΑΑ με Δήμο Αρταίων). Το αντικείμενο της σύμβασης ήταν ο καθορισμός των ειδικότερων όρων και προυποθέσεων συνεργασίας του Δήμου με την ΕΕΑΑ για την οργάνωση των εργασιών διαχείρησης των δημοτικών αποβλήτων συσκευασίας και την λειτουργία του προγράμματος ανακύκλωσης στην περιοχή του Δήμου (Σύμβαση ΕΕΑΑ με Δήμο Αρταίων). Στη συνέχεια παρατίθεται η περιγραφή του έργου όπως παρουσιάζεται στην σύμβαση του Δήμου με την ΕΕΑΑ (Σύμβαση ΕΕΑΑ με Δήμο Αρταίων): ) Tα απόβλητα που αποτελούν αντικείμενο της συλλογής, μεταφοράς, διαλογής και αξιοποίησης είναι τα δημοτικά απόβλητα συσκευασίας. 2) Οι δημότες καλούνται να τοποθετούν τα απόβλητα συσκευασίας που είναι κατασκευασμένα από ανακυκλώσιμα υλικά στους σάκους ανακύκλωσης που έχουν διανεμηθεί ως μέσα προσωρινής αποθήκευσης ή σε άλλο μέσο που έχει επιλέξει η ΕΕΑΑ, το περιεχόμενο των οποίων στην συνέχεια θα απορρίπτουν στους κάδους μηχανικής αποκομιδής. Τα απόβλητα συσκευασίας συλλέγονται πό το Δήμο και μεταφέρονται με όχημα συλλογής στο κέντρο 88

89 διαλογής ανακυκλώσιμων υλικών (ΚΔΑΥ) στα Ιωάννινα. Υποχρέωση του Δήμου Αρταίων είναι να εκτελεί με δική του ευθύνη και με τα μέσα που τίθενται στη διάθεση του από την ΕΕΑΑ, τις εργασίες συλλογής και μεταφοράς των δημοτικών αποβλήτων συσκευασίας της περιοχής του Δήμου Αρταίων στο ΚΔΑΥ Ιωαννίνων. Επίσης, υποχρέωση του δήμου είναι να παραλαμβάνει από το ΚΔΑΥ Ιωαννίνων το προκύπτον μετά τη διαλογή των δημοτικών αποβλήτων συσκευασίας υπόλειμμα και να προβαίνει στην τελική διάθεση αυτού, τηρώντας όλες τις κατά νόμο διατάξεις. Τέλος ο Δήμος αναλαμβάνει την ευθύνη για την τοποθέτηση των κάδων που εξυπηρετούν το έργο σε κατάλληλους χώρους καθώς και την υποχρέωση να καλύπτει όλα τα έξοδα συντήρησης και επισκευής των κάδων ανακύκλωσης (Σύμβαση ΕΕΑΑ με Δήμο Αρταίων). Υποχρεώσεις της ΕΕΑΑ αποτελούν: Η ευθύνη εξασφάλισης της λειτουργίας του Κέντρου Ανακύκλωσης. Να καλύψει τις δαπάνες που αφορούν στη λειτουργία του ΚΔΑΥ. Να επιμεληθεί και να καλύψει το κόστος προμήθειας και τοποθέτησης των απαιτούμενων κάδων, καθώς επίσης και το κόστος προμήθειας και διάθεσης στους δημότες ικανού αριθμού σάκων ανακύκλωσης. Να επιμεληθεί και να καλύψει το κόστος προμήθειας των απαιτούμενων απορριμματοφόρων. Στη πράξη, η ΕΕΑΑ, παραχώρησε στο Δήμο ένα όχημα συλλογής αποβλήτων, χωριτικότητας 6 m3 και τοποθέτησε 300 μπλε κάδους χωρητικότητας 00Lt έκαστος. Το χρονοδιάγραμμα της ανάπτυξης του προγράμματος ανακύκλωσης αποβλήτων συσκευασίας στο Δήμο Αρταίων είχε ως εξής: Έναρξη ενημέρωσης-διανομής σάκου ανακύκλωσης στους δημότες στις 0/05/2009 Παράδοση κάδων από τις 3 μέχρι 6/05/2009 Έναρξη τοποθέτησης κάδων, από συνεργεία του Δήμου, στις 8/05/2009 και ολοκλήρωση στις 20/05/2009 ο δρομολόγιο συλλογής στις 20/05/

90 Για τη μεταφορά των αποβλήτων συσκευασίας του Δήμου Αρταίων στο ΚΔΑΥ Ιωαννίνων, υπεύθυνη είναι η εταιρεία Spider, της οποία η δραστηριότητα επικεντρώνεται στην αποκομιδή των αποβλήτων συσκευασίας από ειδικά κοντέινερ, στα οποία τοποθετούνται τα απόβλητα που έχουν συλλεχθεί από το ειδικό απορριμματοφόρο όχημα της ΕΕΑΑ, και στην μεταφορά και διάθεση των απορριμμάτων συσκευασίας στο ΚΔΑΥ. Τα απόβλητα εντός του κοντέινερ συμπιέζονται και κατόπιν μετά τις 3:00μμ μεταφέρονται από όχημα της εταιρείας Spidεr στο ΚΔΑΥ Ιωαννίνων. Η μεταφορά των αποβλήτων συσκευασίας πραγματοποιείται 3 φορές την εβδομάδα και συγκεκριμένα κάθε Δευτέρα, Τετάρτη και Παρασκευή. Για την μεταφορά των αποβλήτων συσκευασίας του Δήμου Αρταίων εκτός των ορίων εκτός της Π.Ε, η ΕΕΑΑ προσφέρει οικονομική στήριξη 0,25ευρώ/τονοχιλιόμετρο, μέχρι να λειτουργήσει κάποιο ΚΔΑΥ ή χώρος μεταμόρφωσης εντός της Περιφερειακής Ενότητας. Εκτός από την ανακύκλωση αποβλήτων συσκευασίας, ο Δήμος Αρταίων σύναψε στις 2/07/2008 τριετής σύμβαση με την εταιρία με την επωνυμία Γ. Αναστασόπουλος & Σια Ο.Ε για την συλλογή και ανακύκλωση αποβλήτων ειδών ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού. Με τη παρούσα σύμβαση η εταιρία αναθέτει στο Δήμο και ο Δήμος βάση της απόφασης68/08 του Δημοτικου Συμβουλίου καθώς και του προγράμματος Συλλογή Ογκώδων αναλαμβάνει για την περιφέρεια την αρμοδιότητα συλλογής, φόρτωσης και μεταφοράς των ΑΗΗΕ προς τον χώρο συγκέντρωσης των ΑΗΗΕ, όπου θα εκφορτώνονται και θα τοποθετούνται προσωρινά τα ΑΗΗΕ και στην συνέχεια θα παραλαμβάνονται από την εταιρία με τα δικά της μέσα για να τα μεταφέρει στις εγκαταστάσεις επεξεργασιας και ανακύκλωση. Ο δημοτικός χώρος όπου έχει τοποθετηθεί ειδικό κοντέινερ για την συλλογήτων ΑΗΗΕ είναι φυλασσόμενος από άτομο που απασχολείτα από το Δήμο, για την αποφυγή περιστατικών κλοπών. Τέλος για την εκτέλεση των εργασιών από το Δήμο, η εταιρία οφείλει να καταβάλει στο Δήμο το ποσό των 50ευρώ ανά τόνο ΑΗΗΕ, καθώς στο αναφερθέν ποσό περιλαμβάνονται έξοδα του Δήμου, όπως δαπάνες συντήρησης, λειτουργίας, μισθώσεως μεταφορικών μέσων και το εργατικό κόστος. Όσον αφορά τα ΑΗΗΕ, στις 23/0/200, στα πλαίσια εκστρατείας για την ανακυκλωση ηλεκτρικών και ηλεκτρινικών συσκευών πυ οργάνωσε ο σταθμός ΣΚΑΙ σε συνεργασία με την Ανακύκλωση Συσκευών Α.Ε. στην πόλη της Άρτας, συλλέχθηκαν 3,85 τόνοι ΑΗΗΕ. Ακόμη, ο Δήμος Αρταίων δραστηριοποιείται και σοτν τομέα της εναλλακτικής διαχείρισης μεταχειρισμένων μαγειρικών λιπών. Έτσι, στις 27/0/200, ο Δήμος Αρταίων και η εταιρία Spider υπέγραψαν σύμβαση όσον αφορά την συλλογή, μεταφορά, και διαχείρηση μεταχειρισμένων λιπών και ελαίων του Δήμου από την εταιρία. Σύμφωνα με την σύμβαση, 90

91 υποχρέωση της εταιρίας, αποτελεί η οποθέτηση ειδικού εξοπλισμού συλλογής και διαχείρισης μεταχειρισμένων μαγειρικών λιπών και ελαίων που αποτελείται από δύο Ειδικές Δεξαμενές Συλλογής 200 λίτρωνεντός των διοικητικών ορίων του Δήμου Αρτσίων. Η εταιρία, επίσης αναλαμβάνει την συλλογή και διαχείριση των μεταχειρισμένων λίπων και ελαίων που συγκεντρώνονται στις ειδικές δεξαμενές μέσω ειδικού οχήματος με μοτέρ άντλησης και τέλος κάθε δρομολόγιο που θα πραγματοποιεί με περιεχόμενο μεταχειρισμένα λίπη και έλαια δεν θα έχει καμία απολύτως επιβάρυνση για το Δήμο. Τέλος, φέτος ο Δήμος Αρταίων ξεκίνησε την ανακύκλωση έντυπου χαρτιού. Μέχρι σήμερα αρκετοί κάδοι έχουν τοποθετηθεί σε περιοχές του κέντρου της Άρτας, ωστόσο προβλέπεται κατανομή κάδων σε όλο το Δήμο Αρταίων προκειμένου να καλυφθούν οι ανάγκες του Δήμου. Η συμμετοχή των κατοίκων κρίνεται απαράιτητη για αυτό και ο Δήμος έχει αναλάβει την ενημέρωση του κοινού μεσω ενημερωτικών δελτίων, μέσω της τηλεόρασης και διαδικτύου προκειμένου να επιτευχθεί ανακύκλωση. 9

92 Κεφάλαιο 7o: Βασικές υποδομές-δίκτυα Στο παρόν κεφάλαιο παρουσιάζονται τα δίκτυα υποδομών του Δήμου Αρταίων που υπάρχουν ήδη και ορισμένα που έχουν εκπονηθεί οι μελέτες κατασκευής τους. Αρχικά γίνεται λόγος για το δίκτυο ηλεκτροφωτισμού και το Δίκτυο Άρδευσης του Δήμου Αρταίων και στη συνέχεια αναλύονται τα δίκτυα υποδομών κατά Δημοτική Ενοτήτα τα οποία αφορούν το οδικό δίκτυο, τα δίκτυα ύδρευσης, αποχέτευσης και ομβρίων, καθώς και τη διαχείριση απορριμάτων. Δίκτυο Ηλεκτροφωτισμού Την ευθύνη και επιμέλεια του ηλεκτροφωτισμού των κοινόχρηστων χώρων της Δημοτικής Ενότητας έχει η Δ.Ε.Η. Κατά συνέπεια δεν υπάρχει πλήρης αποτύπωση του δικτύου ηλεκτροφωτισμού από τον Δήμο. Ωστόσο, σε εξέλιξη βρίσκεται η εγκατάσταση πλήρες δικτύου ηλεκτροφωτισμού στους κεντρικούς δρόμους των Τοπικών Κοινοτήτων του Δήμου. Η συγκεκριμένη ενέργεια θα βοηθήσει στην ασφαλέστερη μετακίνηση των οχημάτων στους δρόμους, στην μεγιστοποίηση της ασφάλειας των πεζών και στην συνολική αναβάθμιση της περιοχής τόσο από πλευράς βελτίωσης του βιοτικού επιπέδου όσο και μείωσης της εγκληματικότητας. Δίκτυο Άρδευσης Τα υφιστάμενα εγγειοβελτιωτικά έργα έχουν κατασκευαστεί το 936 και λειτουργούν μέχρι σήμερα όμως με αρκετά προβλήματα. Το συνολικό δίκτυο (άρδευσης - στράγγισης) έχει μήκος περίπου.650 χιλιόμετρα στο σύνολο του Νομού, ενώ οι αρδευόμενες εκτάσεις είναι στρέμματα. Επίσης, στο Νομό λειτουργούν περί τις γεωτρήσεις μικρού και μεγάλου βάθους, που αντλούν νερό από τον υπόγειο υδάτινο ορίζοντα. Η κατάσταση του δικτύου άρδευσης του Δήμου κρίνεται μέτρια και επομένως απαιτούνται έργα και παρεμβάσεις. 7. Δημοτική Ενότητα Άρτας Οδικό Δίκτυο Το μεγαλύτερο ποσοστό των διανοιγμένων δρόμων, συνολικού μήκους 00 km της πόλης της Άρτας είναι ασφαλτοστρωμένο και ένα ποσοστό 40% χρήζει συντήρησης. Τα αντίστοιχα ποσοστά για τους υπόλοιπους οικισμούς είναι 60% και 50%. Σε ότι αφορά το εξωαστικό δίκτυο, μήκους 80km, ασφαλτοστρωμένο είναι το 50%, ενώ χρήζει επισκευής και συντήρησης το 40%. Υπάρχει επικαιροποιημένη - αναμορφωμένη μελέτη 92

93 κυκλοφοριακών ρυθμίσεων που προβλέπει καινούργιες οδικές υποδομές και γεφυρώσεις οι οποίες θα βελτιώσουν τις συνδέσεις με την πόλη αλλά και με τις άλλες Δ.Ε. του Δήμου. Δίκτυο Ύδρευσης Η ύδρευση της Δ.Ε, Αρταίων γίνεται από το υδραγωγείο των πηγών Αγίου Γεωργίου στη Φιλιππιάδα, από το οποίο εξυπηρετούνται επίσης είκοσι κοινότητες του κάμπου της Άρτας. Το παλαιό δίκτυο ύδρευσης που συμπεριλάμβανε σωληνώσεις αμιάντου έχει αντικατασταθεί πλήρως με σχετικές εργασίες που έλαβαν χώρα από το 990 μέχρι και σήμερα. Το υφιστάμενο δίκτυο το μήκος του οποίου είναι περίπου 0 Km, καλύπτει το σύνολο των αναγκών της Δημοτικής Ενότητας. Στα όρια της Δ.Ε. λειτουργούν επίσης δύο υδρευτικές γεωτρήσεις, μία στις Κεραμάτες και μία στους Κωστακιούς. Μελετώντας την υφιστάμενη κατάσταση του υδροδοτικού δικτύου έχει διαπιστωθεί ότι τόσο αυτό των οικισμών όσο και το αντίστοιχο της πόλης χρειάζεται επέκταση στις περιοχές επέκτασης της πόλης και στα τμήματα των οικισμών (Κεραματών - Κωστακιών). Παράλληλα θα πρέπει να αναφερθεί ότι δεν καταγράφονται προβλήματα επάρκειας του δικτύου ύδρευσης και αυτό οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι το δίκτυο είναι καινούριο. Για την ορθολογικότερη λειτουργία του δικτύου ύδρευσης, σχεδιάζεται μελλοντικά η κατασκευή νέας δεξαμενής ύδρευσης στο λόφο του Μαραθοβουνίου, για την υδροδότηση των πέρα του Άραχθου οικισμών (Κεραμάτες, Κωστακιούς, εργατικές κατοικίες, Ελεούσα). Τέλος για την καλύτερη διαχείριση και την εξασφάλιση των απαιτούμενων αποθηκευτικών χώρων νερού για την κάλυψη των αναγκών αιχμής, σχεδιάζεται η κατασκευή νέας δεξαμενής ύδρευσης στην πόλη της Άρτας. Δίκτυο Αποχέτευσης Η Δ.Ε. Άρτας διαθέτει ολοκληρωμένο Αποχετευτικό Δίκτυο και Εγκατάσταση Επεξεργασίας Λυμάτων από το 99 (3km νότια της πόλης), το οποίο καλύπτει τις ανάγκες της πόλης της Άρτας (συμπεριλαμβανομένης και της περιοχής των εργατικών κατοικιών στην Ελεούσα και του οικισμού Αγ. Αναργύρων). Η υπόλοιπη Δ.Ε. 93

94 εξυπηρετείται με βόθρους. Η υφιστάμενη εγκατάσταση επεξεργασιάς λυμάτων έχει εγκατασταθεί σε απόσταση,3 Km από το νότιο άκρο της πόλης. Ο χώρος των εγκαταστάσεων έχει συνολική έκταση περίπου 30 στρέμματα και απέχει 200 m από το δρόμο προς Γλυκόρριζο και 00 m από τον Άραχθο. Η εγκατάσταση έχει σχεδιαστεί με σκοπό να καλύψει τις ανάγκες της περιοχής μέχρι και το έτος 2025, ενώ τελικός αποδέκτης των επεξεργασμένων λυμάτων είναι ο ποταμός Άραχθος. Στην εγκατάσταση οδηγούνται τα λύματα της πόλης της Άρτας και των οικισμών Κεραμάτες, Κωστακιοί και Λιμίνη καθώς και υγρά απόβλητα των βιοτεχνικών και βιομηχανικών μονάδων της ευρύτερης περιοχής που είναι ομοειδή ως προς τη σύστασή τους με τα αστικά. Από τις άμεσες προτεραιότητες του Δήμου αποτελεί η επέκταση του αποχετευτικού δικτύου σε όλες τις οικιστικές περιοχές και η άμεση σύνδεσή τους με την Εγκατάσταση Επεξεργασίας Λυμάτων. Δίκτυο Ομβρίων Στην Δ.Ε. Άρτας και ιδιαίτερα στην πόλη της Άρτας η διαχείριση των ομβρίων υδάτων έχει αντιμετωπιστεί με την κατασκευή δικτύου ομβρίων υδάτων. Οι μορφολογικές ιδιαιτερότητες της πόλης της Άρτας έχουν καθορίσει μονοσήμαντα τη γενική διάταξη του δικτύου. Η διάταξη των αγωγών έχει προσεγγίσει το φυσικό υδρογραφικό δίκτυο, σε συνδυασμό με τα πολεοδομικά δεδομένα. Οι σχετικά μικρές και ακτινωτά εκτεινόμενες γύρω από τον λόφο Βαλαώρα, λεκάνες απορροής της Άρτας υπαγορεύουν ανάλογη διάταξη των αγωγών ομβρίων υδάτων. Οι περισσότερες από τις λεκάνες αυτές παρουσιάζουν έντονες κλίσεις στα ψηλά τους τμήματα (που βρίσκονται στο λόφο) και πολύ ήπιες στα πεδινά, πριν τη απόληξη τους στο Άραχθο. Τα εκτός πόλης τμήματα των λεκανών δεν έχουν μεγάλη επιφάνεια και έτσι οι ποσότητες των πλημμυρικών απορροών μπορούν κατ' αρχήν να απορροφηθούν από τις υψηλές απολήξεις (ακραία φρεάτια) του δικτύου ομβρίων. Για τις δυτικές περιοχές της πόλης έχουν δοθεί λύσεις, απαιτούνται όμως ενισχύσεις τους για την πλήρη θωράκιση της περιοχής από πλημμυρικά φαινόμενα. Καταλήγοντας το δίκτυο συλλογής ομβρίων της Άρτας θεωρείται ολοκληρωμένο, ενώ απαιτούνται μελέτες επέκτασης του δικτύου για να συμπεριληφθούν και οι οικισμοί, οι οποίοι εξυπηρετούνται από στοιχειώδη δίκτυα. 94

95 7.2 Δημοτική Ενότητα Αμβρακικού Οι κύριες υποδομές της Δ.Ε. Αμβρακικού αφορούν το οδικό δίκτυο, το δίκτυο ύδρευσης, το δίκτυο αποχέτευσης. Το οδικό δίκτυο της Δ.Ε. Αμβρακικού διακρίνεται σε: Κύριο (συνδέει τα Δημοτικά Διαμερίσματα με την έδρα του Δήμου), μήκους 30 km Δευτερεύον (συνδέει τους οικισμύς των Δημοτικών Διαμερισμάτων με το κύριο οδικό δίκτυο), μήκους 6 km Αγροτικό, μήκους 357 km και Δασικό, μήκους 0km. Όσον αφορά στην ποιότητα του οδικού δικτύου, η κατάστασή του κρίνεται καλή σε ποσοστό 2,5% και μέτρια σε ποσοστό 75% όπου απαιτούνται παρεμβάσεις μικρής κλίμακας. Σημειώνεται ότι οι οδοί που χαρακτηρίζονται δυσλειτουργικοί και επικίνδυνοι ανέρχονται σε ποσοστό 2,5%. Το οδικό δίκτυο του Δήμου Αμβρακικού συγκριτικά με τον Νομό Άρτας είναι σε καλύτερο επίπεδο. Δίκτυο Ύδρευσης Έχουν γίνει έργα αντικατάστασης των πεπαλαιωμένων αμιαντοσωλήνων του δικτύου ύδρευσης με πλαστικούς αγωγούς. Σκοπός είναι να προστατευτούν οι πολίτες από τις επιπτώσεις του αμιάντου στην υγεία, να βελτιωθεί η ποιότητα νερού και να μειωθούν οι απώλειες ύδατος στο δίκτυο ύδρευσης της περιοχής. Πλέον το μεγαλύτερο μέρος του Δικτύου ύδρευσης αποτελείται από πλαστικούς αγωγούς και μόνο 6,5 χλμ στο Δημοτικό Διαμέρισμα της Κορωνησίας αποτελούνται από σωλήνες αμιάντου. Πρέπει να σημειωθεί πως ο Δήμος εκπονεί μελέτη αντικατάστασης του δικτύου ύδρευσης της Κορωνησίας και σκοπεύει άμεσα στην αντικατάστασή του με πλαστικούς αγωγούς. Τροχοπέδη στη σωστή διαχείριση του δικτύου ύδρευσης αποτελεί η έλλειψη πλήρους αποτύπωσης της υφιστάμενης κατάστασης του δικτύου ύδρευσης. Τέλος, υπάρχουν 7 υδατόπυργοι και 4 δεξαμενές όπου αποθηκεύεται το νερό που προορίζεται για ύδρευση. Πρέπει να σημειωθεί ότι κάποιοι από τους υδατόπυργους αυτούς θεωρούνται πεπαλαιωμένοι και χρίζουν συντήρησης ή ακόμα και αντικατάστασης. 95

96 Δίκτυο Αποχέτευσης Η Δ.Ε. Αμβρακικού δεν διαθέτει δίκτυο αποχέτευσης και τα υγρά οικιακά λύματα αποχετεύονται σε βόθρους. Για τον λόγο αυτό, η Περιφέρεια Ηπείρου υλοποιεί μελέτη για τη δημιουργία μονάδας βιολογικού καθαρισμού. Η μονάδα αυτή που χωροθετείται στο Δήμο Νικ. Σκουφά θα εξυπηρετεί σημαντικό μέρος της περιοχής της Δ.Ε. Συγκεκριμένα θα εξυπηρετεί τις Τ.Κ. Ανέζας, Καλογερικού και Ψαθοτοπίου στα οποία διαμένει και εργάζεται το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της Δ.Ε. Διαχείριση Απορριμμάτων Ο Δ.Ε. διαθέτει ένα άρτια οργανωμένο δίκτυο διαχείρισης στερεών απορριμμάτων. Για την συλλογή και αποκομιδή των αστικών απορριμμάτων χρησιμοποιείται απορριμματοφόρο όχημα του Δήμου επανδρωμένο με το κατάλληλο προσωπικό. Το απορριμματοφόρο όχημα εξυπηρετεί όλα τις Τ.Κ. της Δ.Ε.. Τα αστικά απορρίμματα αποθηκεύονται καθημερινά σε κάδους και παραλαμβάνονται από το απορριμματοφόρο όχημα. 7.3 Δημοτική Ενότητα Βλαχερνών Οδικό Δίκτυο Η κατάσταση του οδικού δικτύου της Δ.Ε. κρίνεται ιδιαίτερα ικανοποιητική. Συγκεκριμένα, στο 67% του δικτύου έχουν υλοποιηθεί έργα συνολική αναβάθμισης, ενώ σε όλα τα τοπικά διαμερίσματα έχουν υλοποιηθεί έργα ασφαλτόστρωσης με εξαίρεση τους απομακρυσμένους οικισμούς στην ΤΚ Κορφοβουνίου. Για την Τ.Κ. Κορφοβουνίου έχουν προγραμματισθεί έργα και πραγματοποιούνται παρεμβάσεις για ασφαλτοστρώσεις και τσιμεντοστρώσεις τμημάτων οδών έτσι ώστε να βελτιωθεί η πρόσβαση στις περιοχές αυτές. Επιπρόσθετα, πρέπει να σημειωθεί ότι έχει παρατηρηθεί η ανάγκη για βελτίωση της σύνδεσης της Δ.Ε. με όμορους κεντρικούς Δήμους όπως και με την έδρα του Δήμου έτσι ώστε να εξυπηρετούνται καλύτερα οι δημότες τόσο οι πεζοί όσο και οι οδηγοί. Δίκτυο Ύδρευσης Η Δ.Ε. Βλαχερνών υλοποιεί κάθε χρόνο έργα αντικατάστασης του πεπαλαιωμένου δικτύου ύδρευσης με νέου τύπου σωλήνες. Σκοπός είναι να προστατευτούν οι πολίτες από τις επιπτώσεις του αμιάντου στην υγεία, να βελτιωθεί η ποιότητα νερού και να 96

97 μειωθούν οι απώλειες ύδατος στο δίκτυο ύδρευσης της περιοχής. Το δίκτυο ύδρευσης επαρκεί για να καλύψει το μεγαλύτερο μέρος της Δ.Ε. με ελάχιστες εξαιρέσεις. Συγκεκριμένα, παρατηρούνται ελλείψεις ιδιαίτερα κατά τους θερινούς μήνες στην Τ.Κ. Κορφοβουνίου, το οποίο εξυπηρετείται από μία γεώτρηση και δύο πηγές. Γνωρίζοντας το πρόβλημα αυτό ο Δήμος έχει λάβει τα απαραίτητα μέτρα έτσι ώστε να εξασφαλισθεί η επαρκής ύδρευση της περιοχής. Επιπλέον, πρέπει να σημειωθεί ότι ο οικισμός Χανοπούλου, που ανήκει στην Τ.Κ. Γριμπόβου, υδρεύεται ανεξάρτητα από δικές του πηγές. Δίκτυο Αποχέτευσης Στην Δ.Ε. Βλαχερνών δεν υπάρχει δίκτυο αποχέτευσης ακαθάρτων. Πρόταση για την κατασκευή δικτύου ακαθάρτων στις Τ.Κ. Γραμμενίτσας και Βλαχέρνας έχει υποβληθεί για χρηματοδότηση από το ΕΠΠΕΡΑΑ. Αποδέκτης των λυμάτων θα είναι ο βιολογικός καθαρισμός της Άρτας. 7.4 Δημοτική Ενότητα Ξηροβουνίου Το οδικό δίκτυο της Δ.Ε. διακρίνεται σε: Κύριο (συνδέει τα Δ.Δ. με την έδρα του δήμου), μήκους περίπου 44,80 km Δευτερεύον (συνδέει τους οικισμούς των Δ.Δ. με το κύριο οδικό δίκτυο) μήκους περίπου 35,20 km Αγροτικό μήκους περίπου 87,50 km και Δασικό μήκους περίπου 43,0 km. Όσον αφορά στην ποιότητα του οδικού δικτύου, η κατάστασή του κρίνεται καλή σε ποσοστό 0% και μέτρια σε ποσοστό 60% όπου απαιτούνται παρεμβάσεις ουσιαστικές. Σημειώνεται ότι οι οδοί που χαρακτηρίζονται δυσλειτουργικοί και επικίνδυνοι ανέρχονται σε ποσοστό 30%. Δίκτυο Ύδρευσης Έχουν γίνει έργα αντικατάστασης του δικτύου ύδρευσης με πλαστικούς αγωγούς. 97

98 Παράλληλα παρατηρείται έλλειψη νερού κατά του θερινούς μήνες κυρίως στους πεδινούς οικισμούς. Με την εκπόνηση μελέτης από το Δήμο Αρταίων, προβλέπεται η επίλυση των προβλημάτων αυτών. Δίκτυο Αποχέτευσης Η Δ.Ε. Ξηροβουνίου δεν διαθέτει δίκτυο αποχέτευσης και τα υγρά οικιακά λύματα αποχετεύονται σε βόθρους. Από το Δήμο Αρταίων συντάσσεται μελέτη για την κατασκευή δικτύου αποχέτευσης ακαθάρτων στην Τ.Κ. Καμπής, με αποδέκτη το βιολογικό καθαρισμό Φιλιππιάδας. Διαχείριση Απορριμμάτων Για την συλλογή και αποκομιδή των αστικών απορριμμάτων χρησιμοποιείται απορριμματοφόρο όχημα του Δήμου. Το απορριμματοφόρο όχημα εξυπηρετεί όλα τις Τ.Κ. της Δ.Ε. Τα αστικά απορρίμματα αποθηκεύονται καθημερινά σε κάδους και παραλαμβάνονται από το απορριμματοφόρο όχημα. 7.5 Δημοτική Ενότητα Φιλοθέης Το οδικό δίκτυο της Δ.Ε. διακρίνεται σε: Κύριο (συνδέει τα Δημοτικά Διαμερίσματα με την έδρα του δήμου), μήκους 30 km Δευτερεύον (συνδέει τους οικισμούς των Δημοτικών Διαμερισμάτων με το κύριο οδικό δίκτυο) μήκους 5 km Αγροτικό μήκους περίπου 45 km και Δασικό 0 km Όσον αφορά στην ποιότητα του οδικού δικτύου, η κατάστασή του κρίνεται καλή σε ποσοστό 90% και μέτρια σε ποσοστό 8% όπου απαιτούνται παρεμβάσεις ουσιαστικές. Σημειώνεται ότι οι οδοί που χαρακτηρίζονται δυσλειτουργικοί και επικίνδυνοι ανέρχονται σε ποσοστό 2%. 98

99 Δίκτυο Ύδρευσης Παρόλο που το δίκτυο ύδρευσης βρίσκεται σε καλή κατάσταση παρατηρείται έλλειψη νερού κατά τους θερινούς μήνες. Δίκτυο Αποχέτευσης Η Δ.Ε. δεν διαθέτει δίκτυο αποχέτευσης και τα υγρά οικιακά λύματα αποχετεύονται σε βόθρους. Η Περιφέρεια Ηπείρου εκπονεί μελέτη για την αποχέτευση ακαθάρτων στην Τοπική Κοινότητα Χαλκιάδων, Καλαμιάς και Ρόκας με αποδέκτη το βιολογικό καθαρισμό Φιλιππιάδας. Διαχείριση Απορριμμάτων Για την συλλογή και αποκομιδή των αστικών απορριμμάτων χρησιμοποιείται απορριμματοφόρο όχημα του Δήμου. Το απορριμματοφόρο όχημα εξυπηρετεί όλες τις Τοπικές Κοινότητες της Δημοτικής Ενότητας. Τα αστικά απορρίμματα αποθηκεύονται καθημερινά σε κάδους και παραλαμβάνονται από το απορριμματοφόρο όχημα. 99

100 Κεφάλαιο 8ο: Εμπειρική Ανάλυση 8. Εισαγωγή Ο όρος οικονομικό κύκλωμα χαρακτηρίζει το σύνολο των σχέσεων που δημιουργούνται μεταξύ των βασικών μονάδων ενός οικονομικού συστήματος. Στην απλούστερη μορφή του, το οικονομικό κύκλωμα περιλαμβάνει τις σχέσεις μεταξύ των επιχειρήσεων, νοικοκυριών και κράτους και δείχνει τις ροές αγαθών, παραγωγικών συντελεστών και χρήματος που παρατηρούνται σητν οικονομία. Το οικονομικό κύκλωμα δείχνει ότι μεταξύ επιχειρήσεων και νοικοκυριών υπάρχουν δύο αντιθετες ροές. Τα προιόντα που πράγονται από τις επιχειρήσεις ρεουν προς τα νοικοκυριά όπου και καταναλίσκονται. Οι παραγωγικοί συντελεστές που κατέχουν τα νοικοκυριά ρέουν προς τις επιχειρήσεις όπου και μετατρέπονται σε προιόντα. Για καθεμία από τις ροές αυτές υπάρχει μία αντίθετη ροή χρήματος. Το κρατος εμφανίζει να δημιουργεί ροές και με τις επιχειρήσεις και με τα νοικοκυριά προς τα οποία προσφέρει υπηρεσίες και υλικά αγαθά και από τα οποία εισπράττει χρήματα. Στη συγκεκριμένη μελέτη με θέμα Η Βιώσιμη ανάπτυξη του Δήμου Αρταίων διεξάχθηκε έρευνα με θέμα την ανακύκλωση έτνυπου χαρτιού. Η έρευνα αποτελούνταν από τρία ερωτηματολόγια που απευθύνονταν σε κατοίκους, επιχειρήσεις και υπάλληλους του Δήμου. Ο Δήμος με τις επιχειρήσεις και τους κατοίκους ακολουθεί το οικονομικό κύκλωμα καθώς εκπροσωπεί το Κράτος σε τοπικό επίπεδο. Οι κάτοικοι και οι επιχειρήσεις προκειμένου να καλύψουν τις ανάγκες τους καταναλώνουν έντυπο χαρτί, ενώ ο δήμος από την μεριά του προσφέρει υπηρεσίες ανακύκλωσης και εισπράττει από κατοίκους και επιχειρήσεις τα δημοτικά τέλη με βάση των τετραγωγικών μέτρων του σπιτιού ή της επιχείρησης αντίστοιχα. 00

101 8.2 Προηγούμενες εμπειρικές μελέτες Η συγγραφέας Julia Wolf στο άρθρο της με θέμα Improving the Sustainable Development of Firms: The Role of Employees πραγματοποιεί μία έρευνα χρησιμοποιώντας στοιχεία από 92 γερμανικές εταιρείες προκειμένου να αποδείξει ότι οι οργανωτικές αλλαγές σε μία επιχείρηση με επίκεντρο τη βιωσιμότητα, μπορούν να βελτιώσουν την απόδοση της. Η έρευνα αυτή αφορά το ρόλο και τη συμβολή των εργαζομένων στο να κάνουν τη βιωσιμότητα επιτυχία. Αρχικά, η συγγραφέας ισχυρίζεται ότι η αειφορία είναι μια από τις πιο θεμελιώδεις προκλήσεις τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και για την κοινωνία για τα επόμενα χρόνια. Ωστόσο, οι εταιρικές πρωτοβουλίες για τη δημιουργία μιας εικόνας ως «πράσινη» ή «βιώσιμη» οργάνωση έχουν κατηγορηθεί ότι είναι επιφανειακές και συχνά δεν υπερβαίνουν το επίπεδο των απλών δημοσίων σχέσεων. Τα ευρήματα υποδεικνύουν ότι η δυνατότητα ένταξης των εργαζομένων στην αειφορία είναι ένας σημαντικός παράγοντας για την απόδοση της επιχείρησης. Έτσι, προκειμένου η επιχείρηση να αυξήσει τα οικονομικά οφέλη της από την αειφορία, οι ιδιοκτήτες θα πρέπει να εκπαιδεύσουν τους εργαζομένους της επιχείρησης, παρέχοντας τους κατάλληλα εφόδια, έτσι ώστε να μπορέσουν να ανταποκριθούν στις νέες προκλήσεις με στόχο τη βιωσιμότητα της επιχείρησης. Τέλος, διαπιστώνει ότι οι εργαζόμενοι που έχουν προσαρμοστεί στις νέες αυτές απαιτήσεις, συμβάλλουν ώστε η επιχείρηση να παρουσιάσει υψηλότερα επίπεδα παραγωγικής διαδικασίας. Οι συγγραφείς Arun Sharma, Gopalkrishnan R. Iyer, Anuj Mehrotra, R. Krishnan στο άρθρο με θέμα Sustainability and business-to-business marketing: A framework and implications υποστηρίζουν ότι οι περιβαλλοντικά υπεύθυνες στρατηγικές μπορούν να συμβάλλουν στο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και ταυτόχρονα στην ανώτερη οικονομική απόδοση των επιχειρήσεων. Αρχικά, παρουσιάζονται διάφορες συζητήσεις όσον αφορά την οικολογική διατήρηση και τις περιβαλλοντικές πρακτικές του marketing που έχουν ως στόχο την περιβαλλοντική συνείδηση των καταναλωτών. Στη συνέχεια, λιγότερη προσοχή έχει δοθεί στο ρόλο του μάρκετινγκ σε μια πράσινη αλυσίδα εφοδιασμού και τη διασύνδεσή της με φιλική στο περιβάλλον παραγωγή και πράξεις. Το συγκεκριμένο άρθρο αποσκοπεί στην κατανόηση του κατάλληλου ρόλου και του στόχου του marketing από επιχείρηση σε επιχείρηση στην αλυσίδα εφοδιασμού για την επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων της αειφορίας. Ακόμα, διαπιστώνεται ότι ο ρόλος του marketing στην περιβαλλοντική αειφορία είναι καθοριστικός για την επίτευξη του ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος και παράλληλα για τις οικονομικές επιδόσεις της επιχείρησης καθώς έχουν εντοπιστεί τρεις στρατηγικές, οι οποίες είναι: η μείωση της 0

102 πλεονάζουσας προσφοράς των προϊόντων, η μείωση της αντίστροφης προσφοράς και της εσωτερικής αγοράς. Οι συγκεκριμένες στρατηγικές συνδέονται άμεσα με την ανακύκλωση αφού βοηθούν τις επιχειρήσεις να δημιουργήσουν ένα βιώσιμο περιβάλλον. Για παράδειγμα, ωφέλιμο θα ήταν τα απόβλητα μιας εταιρείας να πωλούνται σε κέντρα ανακύκλωσης για χρήση ως πρώτη ύλη και να σχεδιάζονται προϊόντα τέτοια ώστε να είναι ευκολότερο να ανακυκλωθούν στο τέλος του κύκλου ζωής τους. Επίσης ένας άλλος τρόπος που αφορά την προστασία του περιβάλλοντος είναι να επιτρέπουν οι επιχειρήσεις στους πελάτες τους να αλλάξουν άμεσα ένα μέρος του προϊόντος τους χωρίς την απόρριψη όλου του προϊόντος. Τα ευρήματα της συγκεκριμένης μελέτης έδειξαν ότι η ανησυχία του μάρκετινγκ προέρχεται κυρίως από την πλευρά της ζήτησης, όσον αφορά την περιβαλλοντική βιωσιμότητα σε διάφορους κλάδους των επιχειρήσεων, αγνοώντας σημαντικές συνεισφορές που κάνει με την παραγωγή, τη λειτουργία και την αλυσίδα εφοδιασμού. Ωστόσο, η λειτουργία του μάρκετινγκ θα συμβάλει στην υποστήριξη της ανακύκλωσης ώστε να υιοθετήσει η επιχείρηση μία βιώσιμη στρατηγική. Τέλος, επισημαίνεται ότι είναι επιτακτική ανάγκη η συμβολή του marketing για τις περιβαλλοντικά βιώσιμες στρατηγικές των επιχειρήσεων, όσο και για τις σχέσεις μεταξύ της βιωσιμότητας και της απόδοσης των επιχειρήσεων, αφού σαν έννοια μπορεί να περιλαμβάνει και άλλες αειφόρες στρατηγικές εκτός της ανακύκλωσης και της ανακατασκευής. Οι συγγραφείς Masafumi Maeda and Takashi Ikeda, στο άρθρο τους Recycling and material flow of the World, αναφέρονται στην προστασία του περιβάλλοντος μέσω της ανακύκλωσης, η οποία είναι μια βασική έννοια της σύγχρονης διαχείρισης των απορριμμάτων. Όσον αφορά την παγκόσμια κατανάλωση ενέργειας, οι χώρες του ΟΟΣΑ (Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης) είναι υπεύθυνες για το ήμισυ της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας. Για τις συγκεκριμένες χώρες ο όρος βιώσιμη αναπτυξη πρέπει να έχει ως προυπόθεση τη διατήρηση του βιοτικού επιπέδου ως έχει. Αρχικά οι συγγραφείς αναφέρουν ότι για να επιτύχουμε βιώσιμη ανάπτυξη πρέπει να αναζητήσουμε την βοήθεια επιστημόνων, οι οποίοι θα μετρήσουν τη συνολική ροή ενέργειας και υλικών προκειμένου να εκτιμήσουν τη συνολική επιβάρυνση του περιβάλλοντος κυρίως από τις βιομηχανικές δραστηριότητες. Μόνο με αυτόν τον τρόπο θα μπορέσουμε να καταλήξουμε σε συμπεράσματα σχετικά με τη βιωσιμότητα του πλανήτη. Στη συνέχεια υποστηρίζουν ότι το θέμα των πόρων για την παραγωγή αγαθών δεν συζητάται επειδή οι καταναλωτές δεν γνωρίζουν τι υλικά χρησιμοποιούν και πιστεύουν πως θα απολαμβάνουν πάντα οφέλη από την κατανάλωση των αγαθών, θεωρώντας τα ώς ανεξάντλητους πόρους. Το άρθρο κάνει λόγο για την ανακύκλωση των μετάλλων και πιο συγκεκριμένα τονίζει πως η ανακύκλωση είναι μία διεργασία με μεγάλο κόστος αφού περιλαμβάνει πολλά στάδια όπως τη 02

103 συγκέντρωση και το διαχωρισμό των υλικών, το κόστος της οποίας πολύ μεγαλύτερο σε σχέση με την τιμή αγοράς των προιόντων της και εξαρτάται από περιφερειακές συνθήκες. Ως ανακύκλωση ορίζεται η επανεπεξεργασία ήδη επεξεργασμένων υλικών, ιδιαίτερα απορριμάτων, σε νέα προιόντα. Υπογραμμίζει επίσης ότι η ανακύκλωση μειώνει την κατανάλωση πρώτων υλών και τη χρήση ενέργειας και ως εκ τούτου τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Τα ανακυκλώσιμα υλικά μπορούν να προέλθουν από πολλές πηγές, συμπεριλαμβανομένων των σπιτιών, των δημόσιων υπηρεσιών και των βιομηχανιών. Περιλαμβάνουν το γυαλί, το χαρτί, το αλουμίνιο και άλλα μέταλλα όπως ο χαλκός ο σίδηρος και το αλουμινίου, τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα και τα πλαστικά. Τέλος οι συγγραφείς επισημαίνουν πως θα πρέπει να υπάρξουν αυστηρές ρυθμίσεις για τη χρήση ενέργειας και υλικών, τόσο για τους κατοίκους όσο και για τις βιομηχανίες, καθώς επίσης οι χώρες μέλη του ΟΟΣΑ θα πρέπει να μειώσουν την κατανάλωση τους σε ενέργεια και ύλες. Η συγγραφέας Susan Kinsella στο άρθρο της Paperwork: Comparing Recycled to Virgin Paper, συγκρίνει το παρθένο με το ανακυκλωμένο χαρτί υποστηρίζοντας πως είναι καλύτερο για το περιβάλλον να χρησιμοποιούμε ανακυκλώσιμο χαρτί για κάθε χρήση. Αρχικά, με τη χρήση ενός πίνακα παραθέτει τα περιβαλλοντικά οφέλη από τη χρήση ανακυκλωμένου έντυπου χαρτιού αναφέροντας πως η παραγωγή παρθένου έντυπου χαρτιού δημιουργεί σημαντικές περιβαλλοντικές επιβαρύνσεις, όπως υπερβολική χρήση φυσικών πόρων, παραγωγή αέριων του θερμοκηπίου, απελευθέρωση τοξικών εκπομπών, μεγάλες ποσότητες λυμάτων και στερεών αποβλήτων. Στη συνέχεια τονίζει πως μόνο με την ανακύκλωση του χαρτιού είναι δυνατόν να μειωθούν οι περιβαλλοντικές επιβαρύνσεις. Επισημαίνει ακόμη πως υπάρχουν αρκετοί επενδυτές που δεν τους συμφέρει να θεωρηθεί το ανακυκλώσιμο χαρτί ως μια καλή περιβαλλοντική επιλογή καθώς προτιμούν να συνεχίσουν να προωθήσουν τα δικά τους προιόντα που βασίζονται στην χρήση παρθένου χαρτιού. Επιπρόσθετα υποστηρίζει πως οι καταναλωτές που χρησιμοποιούν έντυπο χαρτί το οποίο προέρχεται από ανακυκλωμένα υλικά, συμβάλλουν όλο και περισσότερο στην προστασία τους περιβάλλοντος. Η συγγραφέας συμβουλεύει να επιλέγουμε το πιο φιλικό προς το περιβαλλον χαρτί για την κάλυψη των αναγκών μας. Σημειώνει επίσης ότι είναι σημαντικό να ελαχιστοποιηθεί η κοπή των δέντρων για την παραγωγή έντυπου χαρτιού παρόλο που το δάσος μπορεί να αναγεννηθεί, καθώς επηρεάζεται άμεσα η βιοποικιλότητα του. Με την ανακύκλωση επεκτείνεται η διάρκεια ζωής των δέντρων καθώς το έντυπο χαρτί μπορεί να ανακυκλωθεί επτά ή και περισσότερες φορές. Επιπλέον υπογραμμίζει πως πρέπει να οργανωθεί καλύτερα η συλλογή του έντυπου χαρτιού αφού το ήμισυ των χρησιμοποιούμενων έντυπων εγγράφων 03

104 καταλήγει σε χώρους υγειονομικής ταφής. Η αυξημένη ζήτηση για το χαρτί που προέρχεται από ανακυκλώσιμα υλικά θα μπορούσε να αποτελέσει κίνητρο για την συλλογή όλο και μεγαλύτερων ποσοτήτων χρησιμοποιημένου χαρτιού για ανακύκλωση. Σήμερα όσον αφορά το έντυπο χαρτί λιγότερο από 0% προέρχεται από ανακυκλωμένα υλικά, ωστόσο θα μπορούσε να αυξηθεί το ποσοστό αυτό σε περισσότερο από 50%, εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα υψηλή ποιότητα χαρτιού. Τέλος καταλήγει πως η ανακύλωση είναι απαραίτητη για τη βιωσιμότητα του περιβάλλοντος καθώς ελαχιστοποιεί την παραγωγή χαρτιού και συνεπώς την κοπή των δέντρων. Πρέπει να υπάρξει αναβάθμιση της ανακύκλωσης αλλά και υποστήριξη ολόκληρου του συστήματος της ανακύκλωσης από τις βιομηχανίες χαρτιού προκειμένου να προστατέψουμε το περιβάλλον. Η συγγραφέας Barbara Nebel στο άρθρο της A comparison of the GHG emissions caused by manufacturing tissue paper from virgin pulp or recycled waste paper, συγκρίνει την ποσότητα των αερίων του θερμοκηπίου από την παραγωγή χαρτιού από παρθένο πολτό και από ανακυκλωμένα απορρίμματα χαρτιού, δίνοντας έμφαση στα μέτρα που πρέπει να ληφθούν μέτρα για να εξασφαλιστεί όχι μόνο μείωση της κατανάλωσης χαρτιού, αλλά και μια αύξηση της χρήσης ανακυκλωμένων απορριμμάτων χαρτιού. Επισημαίνει πως το μέλλον των δασικών εκτάσεων συνδέεται άμεσα με την παραγωγή χαρτιού, καθώς το 40-42% του ξύλου που συγκομίζεται παγκοσμίως χρησιμοποιείται για την παραγωγή χαρτιού. Ακόμη αναφέρει πως τα ανακυκλωμένα απορρίμματα χαρτιού αποτελούν μια εναλλακτική λύση για παρθένο πολτό ξύλου, πράγμα που θέτει νέες βάσεις στο τομέα της παραγωγής χαρτιού. Ένα από τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά της διαδικασίας παραγωγής χαρτιού που προσελκύει ερευνητές είναι η ενεργειακή αυτάρκεια του χαρτιού που μπορεί να μειώσει τη χρήση των φυσικών πόρων που απατούνται για την παραγωγή του. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι απαιτήσεις για θερμική και ηλεκτρική ενέργεια κατά την παραγωγή χαρτιού, είναι υψηλότερες για τα ανακυκλωμένα απορρίμματα χαρτιού από ότι για τον παρθένο πολτό όσον αφορά τα στάδια παραγωγής. Ωστόσο, μια διαφορετική εικόνα προκύπτει όταν η ανάλυση εξετάζει ολόκληρο τον κύκλο ζωής της παραγωγής χαρτιού, αφού τα αέρια του θερμοκηπίου κατά την παραγωγή με παρθενικό πολτό είναι περίπου 30% υψηλότερα από την παραγωγή με ανακυκλώσιμα απορρίμματα. Τέλος, οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου είναι χαμηλότερες κατά την παραγωγή χαρτιού με ανακυκλώσιμα απορρίμματα καθώς είναι λιγότερες οι απαιτήσεις ενέργειας και υλικών. Συμπερασματικά, προκειμένου να βελτιωθεί το περιβαλλοντικό προφίλ του χαρτιού που παράγεται από ανακυκλώσιμες ή μη πρώτες ύλες, οφείλουν οι εταιρείες να πληρούν ορισμένες προϋποθέσεις. Θα ήταν ωφέλιμο να εξετάστει το 04

105 ενδεχόμενο της αλλαγής του μίγματος του παρθένου πολτού μειώνοντας έτσι τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου αλλά και η χρήση της ιλύος ως καύσιμο το οποίο με τη σειρά του θα μειώσει τις απαιτήσεις για ορυκτά καύσιμα. Στο άρθρο Debunking the Myths of Recycled Paper η συγγραφέας Monica Cheang, αναφέρεται στην ανακύκλωση των απορριμμάτων χαρτιού που ενδιαφέρει όλο και περισσότερους ανθρώπους. Αρχικά επισημαίνει τους τρόπους διάθεσης των απορριμμάτων χαρτιού που είναι η ταφή, η καύση ή η ανακύκλωσή τους. Λόγω του ότι υπάρχει αυξανόμενη έλλειψη χώρων υγειονομικής ταφής, η ταφή θεωρείται πλέον ανέφικτη μακροπρόθεσμη λύση, ενώ η καύση των απορριμμάτων προκαλεί ατμοσφαιρική ρύπανση. Επομένως, η μόνη βιώσιμη εναλλακτική λύση είναι να ανακυκλώνονται τα απορρίμματα χαρτιού. Χαρακτηριστικά αναφέρει ως παράδειγμα τη Σιγκαπούρη η οποία παρουσιάζει αυξημένο ενδιαφέρον για περιβαλλοντικά ζητήματα και το 42% των χάρτινων απορριμμάτων της ανακτάται για ανακύκλωση. Στη συνέχεια τονίζει πως αν και το ανακυκλωμένο χαρτί αποτελεί πλέον αναπόσταστο κομμάτι της ζωή μας, επικρατεί σύγχυση σχετικά με την προέλευση του. Το χαρτί που προέρχεται από παρθένο πολτό ξύλου μπορεί να ανακυκλωθεί από τέσσερις έως επτά φορές, για αυτό το λόγο πρέπει να αποτελείται από μία αναλογία από πολτό ξύλου. Η σύγχυση λοιπόν προέκυψε για το ποσοστό του απορριπτόμενου χαρτιού που πρέπει να περιέχει το ανακυκλωμένο χαρτί, αφού το συγκεκριμένο ποσοστό διαφέρει από χώρα σε χώρα. Επιπρόσθετα, η συγγραφέας κάνει λόγο για τις τρεις κατηγορίες αποβλήτων που μπορούν να ανακυκλωθούν και αυτές είναι τα αποκόμματα χαρτοποιίας, τα απόβλητα πριν την κατανάλωση και τα απόβλητα μετά την κατανάλωση. Όσον αφορά τα αποκόμματα χαρτοποιίας είναι υπολείμματα χαρτιού και αρκετοί δεν το θεωρούν ως γνήσιο ανακυκλωμένο χαρτί, τα προκατανάλωσης απόβλητα αναφέρονται σε απόβλητα χαρτιού που έχουν απορριφθεί πριν φτάσουν στον καταναλωτή, ενώ τα μετά την κατανάλωση απόβλητα είναι το χαρτί που ανακτάται αφού έχει χρησιμοποιηθεί από τον καταναλωτή όπως για παράδειγμα παλιές εφημερίδες ή χαρτί από τα σπίτια και τα γραφεία. Ακόμη, πιστεύει πως είναι σημαντικό να γνωρίζει κανείς τη σύνθεση του ανακυκλωμένου χαρτιού που αγοράζει και υποστηρίζει ότι πρέπει να βρεθούν τρόποι για να αποφεύγετε η ταφή των απορριμμάτων χαρτιού. Επίσης, λόγω της διαδεδομένης αντίληψης ότι το ανακυκλώμενο χαρτί είναι πιο ακριβό, πράγμα που δεν είναι απόλυτα αληθές καθώς πολλοί τύποι χαρτιού ανακύκλωσης είναι φθηνότεροι από το χαρτί που κατασκευάζεται από παρθένο πολτό, υπάρχουν λίγα κίνητρα που να ωθούν τους ανθρώπους στην κατανάλωση του. Ωστόσο το εμπορικό ανακυκλώσιμο χαρτί είναι πιο ακριβό από το μη ανακυκλώσιμο και χρησιμοποιείται ως χαρτί 05

106 γραφής, φωτοτυπικό χαρτί και ως χαρτί του υπολογιστή. Τέλος, αναφέρει πως οι καταναλωτές δεν προτίθενται να πληρώσουν για το πιο ακριβό ποιότητας ανακυκλωμένο χαρτί, όταν μπορούν να πληρώνουν λιγότερα για το χαρτί που κατασκευάζεται από παρθένες ίνες το οποίο είναι καλύτερης ποιότητας. Καταλήγοντας αισιοδοξεί ότι λόγω του ότι οι άνθρωποι είναι πιο μορφωμένοι θα αγοράσουν ένα προϊόν όχι μόνο επειδή είναι λειτουργικό αλλά και γιατί συμβάλλει στην προστασία του περιβάλλοντος, πιστεύοντας έτσι ότι οι άνθρωποι θα στραφούν στην κατανάλωση ανακυκλωμένου χαρτιού. Η συγγραφέας Linda Gaines στο άρθρο της με τίτλο To recycle, or not to recycle, that is the question: Insights from life-cycle analysis, συνοψίζει τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα των ανακυκλώσιμων υλικών. Αρχικά, αναφέρει πως ο πιο γνωστός λόγος για ανακύκλωση είναι για να μειωθούν οι επιβαρύνσεις που σχετίζονται με την διάθεση των αποβλήτων που προκαλούν ρύπανση της ατμόσφαιρας και των υδάτων. Ωστόσο η ανακύκλωση είναι μία διαδικασία φιλική προς το περιβάλλον αφού δεν χρησιμοποιεί παρθένες πρώτες ύλες, μειώνοντας έτσι τη χρήση ενέργειας, τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και άλλων ρύπων. Όσον αφορά τα προϊόντα από χαρτί, αναφέρει το δημοσιογραφικό χαρτί το οποίο είναι φθηνό και ελαφρύ χαρτί, παράγεται κυρίως από μηχανικό χαρτοπολτό, κατασκευασμένο έτσι ώστε να είναι λαμπρό και αδιαφανή για το καλό κοντράστ εκτύπωσης που απαιτούνται από τις εφημερίδες. Στη συνέχεια, το χαρτί γραφείου είναι κατασκευασμένο από πολτό ξύλου και παράγεται μέσω χημικής διεργασίας και χρησιμοποιείται για συσκευασίες, σάκους, φακέλους καθώς και για εκτύπωση ή γράψιμο. Και οι δύο αυτοί τύποι χαρτιού μπορούν να ανακυκλωθούν είτε προ-ή μετα-καταναλωτή τους. Χαρακτηριστικά επισημαίνει πως με την ανακύκλωση χαρτιού εφημερίδων εξοικονομείται ενέργεια αλλά και δέντρα που θα χρησιμοποιούνταν για την παραγωγή δημογραφικού χαρτιού. Επομένως θα πρέπει να ενθαρρύνεται η ανακύκλωση των εφημερίδων αφού συμβάλλουν στην προστασία του περιβάλλοντος. Επιπλέον, όσον αφορά την ανακύκλωση έντυπου χαρτιού, η μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η παραγωγή έντυπου χαρτιού από τα δέντρα και η καύση απορριμμάτων χαρτιού για την ανάκτηση ενέργειας είναι προτιμότερά όσον αφορά τις εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, σε όλες τις άλλες επιλογές, συμπεριλαμβανομένης της ανακύκλωσης. Έτσι, η καύση είναι η προτιμώμενη διάθεση για το χαρτί γραφείου, ανεξάρτητα από το αν ο στόχος είναι να μειωθούν οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου ή να διατηρηθούν τα παλιά-αναπτυγμένα δέντρα. Καταλήγοντας η συγγραφέας υπογραμμίζει πως τα οφέλη της ανακύκλωσης είναι ευρέως αποδεκτά, ωστόσο θα πρέπει να αποσκοπούμε όχι μόνο σε οικονομικά οφέλη αλλά και σε περιβαλλοντικά για να επιτύχουμε μία καλύτερη πορεία προς την πράσινη ανάπτυξη με την εφαρμογή της ανακύκλωσης. 06

107 Η συγγραφέας Dominique Pestre στο άρθρο της με τίτλο Développement durable: anatomie d une notion, υποστηρίζει ότι η αειφόρος ανάπτυξη είναι ένα κοινωνικό έργο που αποσκοπεί σε μία καλύτερη ποιότητα ζωής συνδυάζοντας την προστασία του περιβάλλοντος με την κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη. Αφορά την συλλογική δράση, είναι ένα ιδανικό ανοιχτής συζήτησης και προϋποθέτει εποικοδομητικό διάλογο προκειμένου η κοινωνία να αναπτυχθεί ομαλά έχοντας περιβαλλοντική συνείδηση. Αρχικά, όσον αφορά τις εμπορικές δραστηριότητες επιβαρρύνουν το περιβάλλον αφού δημιουργούν νέα προιόντα τα οποία από με τα χρόνια απορρίπτοντai προκαλώντας με αυτόν τον τρόπο αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον και στη δημόσια υγεία. Η σχέση ανθρώπου-περιβάλλοντος αν και είναι αλληλένδετη, πρέπει να αναπτυχθεί κατάλληλα έτσι ώστε ο άνθρωπος μέσα από τις δραστηριότητες του να αντιλαμβάνεται τις συνέπειες που αυτές μπορεί να έχουν στο περιβάλλον και να προτείνει τρόπους αντιμετώπισης. Στη συνέχεια αναφέρει πως ο όρος βιώσιμη ανάπτυξη αν και είναι μία έκφραση που κυκλοφορεί ευρέως, αποτελεί μία πολύ αόριστη έννοια και συχνά χάνει το νόημα της καθώς αρκετοί δεν γνωρίζουν τι προυποθέτει. Προκειμένου να έχουμε συνολικά αποτελέσματα για την προστασία του περιβάλλοντος πρέπει να ληφθούν μέτρα διακρατικά και διατοπικά τα οποία να μην απέχουν από το ιδεώδες της βιώσιμης ανάπτυξης. Τέλος υποστηρίζει ότι παρόλες τις δυσκολίες, η βιώσιμη ανάπτυξη έχει κερδίσει το ενδιαφέρον του πληθυσμού, και αυτό είναι πολύ σημαντικό καθώς θα υπάρξει ανταλλαγή γνώσεων και με τις συλλογικές διαδικασίες λήψης αποφάσεων θα τεθούν νέες βάσεις για την προώθηση και εφαρμογή ενός σχεδίου βιώσιμης ανάπτυξης με σκοπό την προστασία του περιβάλλοντος. Οι συγγραφείς Dammeyer, K.D., M.P. Jackson, και M.J.Pardus στο άρθρο τους Risk management for the Paper Industry αναφέρονται στη σχέση της βιομηχανίας χαρτιού με το περιβάλλον. Συγκεκριμένα, υποστηρίζουν πως όλες οι βιομηχανίες δέχονται πιέσεις από μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ) και από ομάδες καταναλωτών, προκειμένου να ελαχιστοποιηθούν οι ρύποι προς το περιβάλλον ενώ όσον αφορά την βιομηχανία χαρτιού, πολλοί είναι εκείνοι που θέλουν να γνωρίζουν τη προέλευση του χαρτιού που καταναλώνουν και που χρησιμοποιείται ως συσκευασία στα διάφορα τρόφιμα. Αρχικά δίνετε έμφαση σε ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα που επιτρέπει στους καταναλωτές των προϊόντων χαρτιού να γνωρίζουν την προέλευση του και να είναι βέβαιοι ότι πληρεί τις απαραίτητες προϋποθέσεις προκειμένου να μην έχει αρνητικές επίδραση στην ανθρώπινη υγεία. Στη συνέχεια τονίζουν ότι το χαρτί που κατασκευάζεται από ανακυκλωμένα υλικά ενισχύει την βιωσιμότητα αφού χρησιμοποιώντας ανακυκλωμένα υλικά μειώνεται το κόστος, πράγμα που είναι φιλικό προς το περιβάλλον κατά τη διαδικασία κατασκευής χαρτιού. Επιπρόσθετα 07

108 αναφέρονται στην ιχνηλασιμότητα που είναι ένα βασικό στοιχείο για τον προσδιορισμό της προέλευσης του προιόντος, για την αξιολόγηση των επιπτώσεων στην ανθρώπινης υγεία καθώς και για την αντιμετώπιση των ανησυχιών των πελατών. Όσον αφορά τη βιωσιμότητα του χαρτιού, αναφέρει πως θα πρέπει να είναι απαλλαγμένο από ανεπιθύμητες ουσίες οι οποίες μπορεί να προσβάλλουν την ανθρώπινη υγεία. Ωστόσο μια αλλαγή στην διαδικασία παραγωγής χαρτιού είναι πολύ πιθανόν να συναντήσει δυσχέρειες αφού οι κατασκευαστές πρέπει να αποδείξουν στους πελάτες τους ότι το προιόν είναι ασφαλές υπό τις προβλεπόμενες συνθήκες χρήσης, ειδάλλως θα βρεθούν αντιμέτωποι με τις ανησυχίες των πελατών για την προέλευση του. Καλό θα ήταν λοιπόν οι κατασκευαστές να πιστοποιούν ότι το χαρτί που θα ζητήσουν οι καταναλωτές, είναι φιλικό προς το περιβάλλον και δεν απορρεέι κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία. Καταλήγοντας, θεωρούν ότι τα παραπάνω στοιχεία είναι σημαντικά για την πορεία μιας βιομηχανίας χαρτιού και αποτελούν το κλειδί για την ανάπτυξη μιας βιώσιμης επιχείρησης τόσο για τους καταναλωτές που θα προσελκύει όσο και για τα οφέλη που θα λαμβάνει η κοινωνία μακροπρόθεσμα από την προστασία του περιβάλλοντος. 8.3 Μεθοδολογία Δειγματοληπτικής έρευνας Σκοπός της συγκεκριμένης έρευνας είναι η διερεύνηση της βιώσιμης ανάπτυξης του Δήμου Αρταίων ως προς την ανακύκλωση έντυπου χαρτιού. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε το Μάιο του 203 και τα αποτελέσματα προέκυψαν βάσει τριων ερωτηματολογίων. Τα ερωτηματολόγια δόθηκαν: α) σε κατοίκους, β) σε επιχειρήσεις και γ) σε εργαζομένους του Δήμου Αρταίων. Αρχικά όσον αφορά το ερωτηματολόγιο των κατοίκων, στάλθηκε ηλεκτρονικά σε κατοίκους του Δήμου και τοποθετήθηκε στο διαδίκτυο σε διάφορες ηλεκτρονικές σελίδες που σχετίζονται με το Δήμο Αρταίων. Έτσι ο συνολικός αριθμός των ερωτηματολογίων που συγκεντρώθηκαν ήταν 334 και η ηλικία των ερωτώμενων ξεκινούσε από 8 ετών ενώ ορισμένοι ξεπερνούσαν τα 60 έτη. Το ερωτηματολόγιο αποτελείται από 3 υποενότητες: α) τα δημογραφικά χαρακτηριστικά, β) ερωτήσεις σχετικά με την περιβαλλοντική τους συνείδηση και γ) ερωτήσεις σχετικά με τις δράσεις του Δήμου για ανακύκλωση. Πιο αναλυτικά, η πρώτη υποενότητα που αφορά τα δημογραφικά χαρακτηριστικά, περιλαμβάνει το φύλο, την ηλικία, την οικογενειακή κατάσταση, τον συνολικό αριθμό των μελών της οικογένειας, το μορφωτικό επίπεδο και το καθαρό μηνιαίο οικογενειακό εισόδημα. Στη δεύτερη υποενότητα, που έχει σχέση με την περιβαλλοντική συνείδηση των κατοίκων, 08

109 αντιστοιχούν ερωτήσεις που αναφέρονται στην ενημέρωσή τους για περιβαλλοντικά θέματα, στο αν γνωρίζουν τη χρήση των πράσινων με κίτρινο καπάκι κάδο σκουπιδιών, στο αν εφαρμόζουν ανακύκλωση σε αυτόν τον κάδο, στο τι υλικά ανακυκλώνουν στον συγκεκριμένο κάδο, στο πόσο συχνά εφαρμόζουν ανακύκλωση και σε τι ποσότητα, στους λόγους που δεν ανακυκλώνουν στον πράσινο με κίτρινο καπάκι κάδο σκουπιδιών και στο αν προτρέπουν το οικογενειακό και φιλικό τους περιβάλλον να συμμετάσχει στην ανακύκλωση. Όσον αφορά την τρίτη υποενότητα, περιλαμβάνονται οι ερωτήσεις που αφορούν τις δράσεις του δήμου για ανακύκλωση. Έτσι οι κάτοικοι καλούνται να απαντήσουν στις παρακάτω ερωτήσεις: αν ο δήμος κάνει οργανωμένες προσπάθειες για ανακύκλωση, αν θα συμμετείχαν εθελοντικά σε κάποια προσπάθεια του δήμου για τη βελτίωση της ανακύκλωσης, αν συμφωνούν με την επιβράβευση των ευαισθητοποιημένων πολιτών με οικονομική ελάφρυνση από τα δημοτκά τέλη, τι προτείνουν στο δήμο να πράξει για να δώσει κίνητρα και να παρακινήσει τους δημότες να ανακυκλώσουν, αν προτιμούν τη χρέωση των δημοτικών τελών βάσει την ποσότητα των απορριμμάτων που παράγουν, αν συμφωνούν με την εγκατάσταση ειδικού κάδου αποκλειστικά για ανακύκλωση έντυπου χαρτιού στη γειτονιά τους, αν είναι διατεθημένοι να διαχωρίσουν το έντυπο χαρτί από τα υπόλοιπα είδη χαρτιού για ανακύκλωση στον ειδικό κάδο και με ποιον τρόπο θα πρέπει να γίνει η ενημέρωση του κοινού για την ανακύκλωση έντυπου χαρτιού. Στη συνέχεια, το ερωτηματολόγιο των επιχειρήσεων μοιράστηκε απευθείας σε επιχειρήσεις του δήμου και αφορά επιχειρηματίες ηλικίας από 24 έως 6 ετών. Ο αριθμός των ερωτηματολογίων που κατάφεραν να συμπληρωθούν ήταν 56 και το ερωτηματολόγιο αποτελούνταν από τρεις υποενότητες: α) τα δημογραφικά χαρακτηριστικά, β) ερωτήσεις σχετικά με το προφίλ της επιχείρησης και γ) ερωτήσεις σχετικά με την περιβαλλοντική τους ενημέρωση. Όσον αφορά την πρώτη υποενότητα η οποία έχει σχέση με τα δημογραφικά χαρακτηριστικά, περιλαμβάνει το φύλο, την ηλικία και το μορφωτικό επίπεδο. Στη συνέχεια, η δεύτερη υποενότητα που αντιστοιχεί σε ερωτήσεις σχετικά με το προφίλ της επιχείρησης, υπάρχουν ερωτήσεις σχετικά με το είδος της επιχείρησης, τα ετήσια έσοδά της τον αριθμό υπαλλήλων της επιχείρησης και τον αριθμό των πελατών πουν εξυπηρετεί καθημερινά. Τέλος στην τρίτη και τελευταία υποενότητα, που αφορά την περιβαλλοντική ενημέρωση των επιχειρηματιών, περιλαμβάνονται ερωτήσεις σχετικά με το αν ο δήμος έχει ειδικούς κάδους ανακύκλωσης έντυπου χαρτιού, κατά πόσο είναι ευχαριστημένοι με τις υπηρεσίες ανακύκλωσης έντυπου χαρτιού του δήμου, αν είναι ικανοποιημένοι από τον αριθμό των κάδων έντυπου χαρτιού, αν πραγματοποιεί η επιχείρηση τους ανακύκλωση και τι υλικά ανακυκλώνει, τους λόγους που δεν ανακυκλώνουν έντυπο χαρτί, τη συμμετοχή τους στο πρόγραμμα ανακύκλωσης αν τους παραχωρούσε ο δήμος δωρεάν κάδους ανακύκλωσης, αν συμφωνούν πως η ανακύκλωση έχιε 09

110 γίνει επιτακτική ανάγκη στην σημερινή εποχή, τη γνώμη τους για το χαρτί από ανακυκλωμένα υλικά καθώς επίσης και με ποιο τρόπο πιστεύουν ότι πρέπει να γίνει η ενημέρωση του κοινού για την ανακύκλωση έντυπου χαρτιού. Τέλος, σχετικά με το ερωτηματολόγιο των εργαζομένων του Δήμου, δόθηκε απευθείας σε 3 υπαλλήλους και αφορά το προγράμματα ανακύκλωσης του Δήμου Αρταίων. Περιλαμβάνει ερωτήσεις που αφορούν το αν πραγματοποιεί πρόγραμμα ανακύκλωσης ο Δήμος Αρταίων, τα χρόνια εφαρμογής της ανακύκλωσης, τι υλικά ανακυκλώνονται και σε τι ποσότητες, αν ο δήμος έχει ειδικούς κάδους ανακύκλωσης έντυπου χαρτιού, αν ο δήμος διαθέτει απορριμματοφόρο για τη συλλογή έντυπου χαρτιού, τον αριθμό των εργαζομένων του δήμου για την ανακύκλωση έντυπου χαρτιού, ποιος διαχειρίζεται τις ποσότητες έντυπου χαρτιού που ανακυκλώνονται στο δήμο, ποιο το ετήσιο κόστος της ανακύκλωσης έντυπου χαρτιού, αν υπάρχει χρηματοδότηση της ανακύκλωσης έντυπου χαρτιού, ποια τα σπουδαιότερα προβλήματα ανακύκλωσης έντυπου χαρτιού, τρόπους ενημέρωσης του κοινού για την ανακύκλωση έντυπου χαρτιού και δράσεις που έχει πραγματοποιήσει ο δήμος για την ενημέρωση του κοινού σχετικά με την ανακύκλωση έντυπου χαρτιού. Για να πραγματοποιηθεί η επεξεργασία των δεδομένων εισήχθησαν κωδικοποιημένες οι ερωτήσεις που προαναφέρθηκαν στο στατιστικό πρόγραμμα PASW STATISTICS 20 (SPSS). Η ανάλυση των δεδομένων βασίστηκε σε περιγραφική στατιστική καθώς και σε εκτίμηση υποδειγμάτων παλινδρόμησης. 0

111 8.4 Το προφίλ του δείγματος 8.4. Κάτοικοι Γράφημα : Φύλο Φύλο Άνδρας Γυναίκα 44% 56% Σύμφωνα με το γράφημα, από το σύνολο των 334 ερωτηθέντων κατοίκων το 56% είναι γυναίκες και το 44% είναι άνδρες. (Πίνακας, παράρτημα ). Γράφημα 2: Ηλικία Ηλικία 45 42, ,8 20 2,6 5 6,2 9, έτων ετών ετών ετών 60+ άνω ετών Σύμφωνα με το γράφημα 2, παρατηρούμε ότι το 42,2% των ερωτηθέντων κατοίκων είναι ηλικίας 8-24 ετών και το 2,6% είναι ετών. Ακόμη, ηλικία ετών έχει το 9,8% των κατοίκων, ενώ το 6,2% έχει ηλικία μεταξύ ετών. Τέλος μόλις το 9,3% είχε ηλικία 60+ άνω ετών. (Πίνακας 2, παράρτημα )

112 Γράφημα 3: Οικογενειακή κατάσταση Οικογενειακή κατάσταση 3,9 6 Έγγαμος Άγαμος Διαζευγμένος/η Χήρος/α 29,3 60,8 Από το παραπάνω γράφημα προκύπτει ότι το 29,3% των κατοίκων είναι έγγαμοι, ενώ το 60,8% είναι άγαμοι. Το 6% των ερωτηθέντων είναι διαζευγμένοι, ενώ μόλις το 3,9% είναι χήροι. (Πίνακας 3, παράρτημα ) Γράφημα 4: Συνολικός αριθμός μελών οικογένειας Συνολικός αριθμός μελών οικογένειας 77,9 80,0 60,0 40,0 20,0 2,2 0,9 0,0 0 έως 3 4 έως 7 8+ άνω Σύμφωνα με το γράφημα 4, το 2,2% δήλωσε ότι η οικογένειά του αποτελείται από 0-3 άτομα, ενώ το 77,9% αποτελείται από 4 έως 7 άτομα. Το υπόλοιπο 0,9% έχει συνολικό αριθμό μελών της οικογένειας μεγαλύτερο των 8 ατόμων. (Πίνακας 4, παράρτημα ) 2

113 Γράφημα 5: Μορφωτικό επίπεδο Μορφωτικό επίπεδο Μεταπτυχιακό/Διδακτορικό 8,4 Απόφοιτος ΑΕΙ/ΤΕΙ 24 Φοίτηση σε ΑΕΙ/ΤΕΙ χωρίς πτυχίο 25, Απόφοιτος Λύκειου/Τεχνικής σχολής 28,4 Απόφοιτος Γυμνασίου Στήλη B 9,3 Απόφοιτος Δημοτικού 3,6 Καθόλου σχολείο ή μερικές τάξης δημοτικού, Από το παραπάνω γράφημα προκύπτει ότι το,2% των κατοίκων δεν πήγε καθόλου σχολείο ή παρακολούθησε μερικές τάξεις του δημοτικού, το 3,6% είναι απόφοιτοι Δημοτικού και το 9,3% είναι απόφοιτοι Γυμνασίου. Ακόμη, το 28,4 % είναι απόφοιτοι Λυκείου-Τεχνικής σχολής ενώ το 25,% φοιτεί σε κάποιο ΑΕΙ/ΤΕΙ χωρίς να έχει αποφοιτήσει. Τέλος το 24% είναι απόφοιτοι ΑΕΙ/ΤΕΙ ενώ το 8,4 δήλωσε ότι είναι κάτοχοι μεταπτυχιακού/διδακτορικού τίτλου. (Πίνακας 5, παράρτημα ) Γράφημα 6: Καθαρό μηνιαίο οικογενειακό εισόδημα Καθαρό μηνιαίο οικογενειακό εισόδημα Πάνω από , ,2 5, , ,2 Κάτω από Σύμφωνα με το γράφημα 6, βλέπουμε πως το 45,2% των ερωτηθέντων έχει καθαρό μηνιαίο οικογενειακό εισόδημα κάτω από.200 ευρώ. Ακόμη, το 3,% δήλωσε πως το καθαρό μηνιαίο οικογενειακό εισόδημα του κυμαίνεται μεταξύ ευρώ, ενώ το 5,3% βρίσκεται μεταξύ ευρώ. Επιπλέον το 4,2% των ερωτηθέντων κατοίκων έχει καθαρό μηνιαίο 3

114 οικογενειακό εισόδημα από και για το υπόλοιπο 4,2% το καθαρό μηνιαίο οικογενειακό εισόδημα ξεπερνά τα 4.00 ευρώ. (Πίνακας 6, παράρτημα ) Γράφημα 7: Περιβαλλοντική ενημέρωση των κατοίκων Περιβαλλοντική ενημέρωση των κατοίκων 38,3 40,0 24,6 24,0 30,0 20,0 0,0 7,5 5,7 0,0 Καμιά Λίγη Καλή Πολύ καλή Άριστη Το παραπάνω γράφημα αναπαριστά την ενημέρωση των κατοίκων για περιβαλλοντικά θέματα. Βλέπουμε πως το 5,7% των ερωτηθέντων κατοίκων απάντησε πως δεν είναι ενημερωμένο, ενώ το 24% θεωρεί πως είναι λίγο ενημερωμένοι για περιβαλλοντικά θέματα. Καλή περιβαλλοντική ενημέρωση δήλωσε πως έχει το 38,3% και ακολουθεί το 24,6% με πολύ καλή περιβαλλοντική ενημέρωση. Τέλος το 7,5% πιστεύει πως έιναι άριστα ενημερωμένο για περιβαλλοντικά ζητήματα. (Πίνακας 7, παράρτημα ) Γράφημα 8: Γνωρίζετε τη χρήση των πράσινων κάδων με κίτρινο καπάκι σκουπιδιών; 34,7% Όχι Ναι 65,3% Σύμφωνα με το γράφημα 8, παρατηρούμε ότι το 65,3% των ερωτηθέντων κατοίκων γνωρίζει τη χρήση των πράσινων κάδων με κίτρινο καπάκι σκουπιδιών, ενώ μόλις το 34,7% δήλωσε πως δεν γνωρίζει τη χρήση των συγκεκριμένων κάδων. (Πίνακας 8, παράρτημα ) 4

115 Γράφημα 9: Εφαρμόζετε ανακύκλωση υλικών για τον πράσινο με κίτρινο καπάκι κάδο σκουπιδιών; Όχι Ναι 52,4% 47,6% Από το παραπάνω γράφημα γίνεται φανερό ότι το 52,4% δεν εφαρμόζει ανακύκλωση υλικών για τον πράσινο με κίτρινο καπάκι κάδο σκουπιδιών, ενώ το 47,6% πραγματοποιεί ανακύκλωση στον συγκεκριμένο κάδο. (Πίνακας 9, παράρτημα ) Γράφημα 0: Εάν ναι στην ερώτηση του γραφήματος 9, τι υλικά βάζετε στον πράσινο με κίτρινο καπάκι κάδο σκουπιδιών; 4,5% 9,6% 40,4% 5,9% Χαρτί Γυαλί Πλαστικά Αλουμίνιο Λευκοσιδηρές συσκευασίες 4,7% Βλέπουμε πως όσοι από τους ερωτώμενους εφαρμόζουν ανακύκλωση υλικών για τον πράσινο με κίτρινο καπάκι κάδο σκουπιδιών, το 40,4% αυτών τοποθετεί στον κάδο χαρτί, ενώ το 4,7% βάζει γυαλί. Το 5,9% τοποθετεί στον συγκεκριμένο κάδο πλαστικό, ενώ ακολουθεί το 9,6% των ερωτώμενων που βάζει αλουμίνιο και το 4,5% που τοποθετεί λευκοσιδηρές συσκευασίες. (Πίνακες 0,,2,3,4, παράρτημα ) 5

116 Γράφημα :Εάν ναι στην ερώτηση του γραφήματος 9, πόσο συχνά εφαρμόζετε ανακύκλωση υλικών για τον πράσινο με κίτρινο καπάκι κάδο σκουπιδιών; 5,4% Πάντοτε 9,2% Πολλές φορές 8,0% Μερικές φορές 4,5% Σπάνια 0,6% Ποτέ 0,00% 5,00% 0,00% 5,00% 20,00% Από το παραπάνω γράφημα προκύπτει πως το 5,4% των ερωτώμενων εφαρμόζει πάντοτε ανακύκλωση στον πράσινο με κίτρινο καπάκι κάδο σκουπιδιών, ενώ ακολουθεί το 9,2% αυτών που δήλωσε πως πραγματοποιεί πολλές φορές ανακύκλωση. Στη συνέχεια έχουμε το 8% των κατοίκων που εφαρμόζουν μερικές φορές ανακύκλωση υλικών σε αυτό τον κάδο, ενώ το 4,5% δήλωσε ότι πραγματοποιεί σπάνια ανακύκλωση. Τέλος, μόνο το 0,6% δεν πραγματοποιεί ποτέ ανακύκλωση υλικών για τον πράσινο με κίτρινο καπάκι κάδο σκουπιδιών. (Πίνακας 5, παράρτημα ) Γράφημα 2: Εάν ναι στην ερώτηση του γραφήματος 9, σε τι ποσότητα εφαρμόζετε ανακύκλωση υλικών για τον πράσινο με κίτρινο καπάκι κάδο σκουπιδιών; 5,% Όλες τις ποσότητες 9,2% Αρκετές ποσότητες 6,8% Μερικές ποσότητες 5,% Λίγες ποσότητες Πολύ λίγες ποσότητες,5% 0,00% 5,00% 0,00% 5,00% 20,00% Σύμφωνα με το παραπάνω γράφημα, το 5,% των ερωτώμενων εφαρμόζει όλες τις ποσότητες για ανακύκλωση υλικών στον πράσινο με κίτρινο καπάκι κάδο σκουπιδιων. Στη συνέχεια 6

117 ακολουθεί το 9,2% που πραγματοποιεί ανακύκλωση σε αρκετές ποσότητες στον συγκεκριμένο κάδο, ενώ το 6,8% ανακυκλώνει μερικές ποσότητες. Έπειτα το 5,% των κατοίκων κάνει λίγες ποσότητες ανακύκλωση και μόλις το,5% εφαρμόζει ανακύκλωση σε πολύ λίγες ποσότητες. (Πίνακας 6, παράρτημα ) Γράφημα 3: Εάν όχι στην ερώτηση του γραφήματος 9, για ποιο λόγο δεν ανακυκλώνεται υλικά για τον πράσινο με κίτρινο καπάκι κάδο σκουπιδιών; 2,3% Χρησιμοποιώ μόνο τον μπλε κάδο σκουπιδιών για ανακύκλωση Δεν έχω χρόνο να ξεδιαλέγω τα υλικά για ανακύκλωση Δεν έχω χώρο στο σπίτι μου να αποθηκεύσω τα υλικά για ανακύκλωση,8% 0,6% 23,4% Δεν υπάρχει πράσινος με κίτρινο καπάκι κάδος σκουπιδιών στη γειτονιά μου 4,4% Δεν γνωρίζω ποια υλικά μπαίνουν στον πράσινο με κίτρινο καπάκι κάδο σκουπιδιών 0,0% 0,0% 20,0% 30,0% Από το παραπάνω γράφημα διαπιστώνουμε ότι το 23,4% των κατοίκων δήλωσε ότι ο βασικότερος λόγος που δεν ανακυκλώνουν υλικά για τον πράσινο με κίτρινο καπάκι κάδο σκουπιδιών, είναι γιατί δεν υπάρχει τέτοιος κάδος σκουπιδιών στη γειτονιά τους. Επίσης, το 4,4% δεν γνωρίζει ποια υλικά μπαίνουν στο πράσινο με κίτρινο καπάκι κάδο σκουπιδιών, ενώ μόλις το 2,3% δήλωσε ότι χρησιμοποιεί μόνο τον μπλε κάδο σκουπιδιών για ανακύκλωση.τέλος το,8% υποστηρίζει ότι δεν έχει χρόνο να ξεδιαλέγει τα υλικά για ανακύκλωση, ενώ το υπόλοιπο 0,6% απάντησε ότι δεν έχει χώρο στο σπίτι του να αποθηκεύει τα υλικά για ανακύκλωση. (Πίνακας 7, παράρτημα ) 7

118 Γράφημα 4: Προτρέπετε το οικογενεικό και φιλικό σας περιβάλλον να συμμετάσχει στην ανακύκλωση;,4% Πάντοτε 29,9% Πολλές φορές 33,2% Μερικές φορές 8,6% Σπάνια 6,9% Ποτέ 0,0% 5,0% 0,0% 5,0% 20,0% 25,0% 30,0% 35,0% Το παραπάνω γράφημα φανερώνει πως το,4% των ερωτηθέντων προτρέπει πάντοτε το οικογενεικό και φιλικό του περιβάλλον να συμμετάσχει στην ανακύκλωση, ενώ το 29,9% δήλωσε ότι το προτρέπει πολλές φορές. Μερικές φορές επέλεξε το 33,2% των κατοίκων και το 8,6% δήλωσε ότι σπάνια προτρέπει το οικογενειακό και φιλικό του περιβάλλον. Τέλος το 6,9% δεν προτρέπει ποτέ το οικογενειακό και φιλικό του περιβάλλον να συμμετάσχει στην ανακύκλωση. (Πίνακας 8, παράρτημα ) Γράφημα 5: Ο Δήμος Αρταίων κάνει οργανωμένες προσπάθειες όσον αφορά την ανακύκλωση; 32% 4% Ναι Όχι Δεν γνωρίζω 26,9% Στην παραπάνω ερώτηση που τέθηκε στους Αρτινούς πολίτες, το 4% απάντησε ότι ο Δήμος κάνει οργανωμένες προσπάθειες όσον αφορά την ανακύκλωση, ενώ το 32% δήλωσε ότι δεν γνώριζει αν ο Δήμος πραγματοποιεί οργανωμένες προσπάθειες για ανακύκλωση. (Πίνακας 9, 8

119 παράρτημα ) Γράφημα 6: Θα συμμετείχατε εθελοντικά σε κάποια προσπάθεια του Δήμου σας για τη βελτίωση της ανακύκλωσης; Όχι, γιατί δεν με ενδιαφέρει 7,2% 55,4% Ίσως αν είχα ελεύθερο χρόνο 37,4% Ναι, σίγουρα 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% Από το παραπάνω γράφημα προκύπτει ότι το 55,4% των κατοίκων ίσως συμμετείχε εθελοντικά σε κάποια προσπάθεια του Δήμου σας για τη βελτίωση της ανακύκλωσης, αν είχε ελεύθερο χρόνο. Ακόμη, το 37,4% σίγουρα θα συμμετείχε, ενώ το 7,2% των κατοίκων δήλωσαν πως δεν τους ενδιαφέρει να συμμετάσχουν εθελοντικά σε κάποια προσπάθεια του Δήμου σας για τη βελτίωση της ανακύκλωσης. (Πίνακας 20, παράρτημα ) Γράφημα 7: Συμφωνείτε πως εάν επιβραβεύονταν οι ευαισθητοποιημένοι δημότες, με οικονομική ελάφρυνση από τα δημοτικά τέλη, θα συμμετείχε πιο ενεργά ο κόσμος στην ανακύκλωση; 27,2% Πάρα πολύ 32,0% Πολύ 22,2% Μέτρια,4% Λίγο 7,2% Καθόλου 0,0% 5,0% 0,0% 5,0% 20,0% 25,0% 30,0% 35,0% Σύμφωνα με το γράφημα 7, το 27,2% των ερωτώμενων συμφωνεί πάρα πολύ στο ότι εάν επιβραβεύονταν οι ευαισθητοποιημένοι δημότες, με οικονομική ελάφρυνση από τα δημοτικά τέλη, θα συμμετείχε πιο ενεργά ο κόσμος στην ανακύκλωση. Στη συνέχεια βλέπουμε ότι το 32% 9

120 δήλωσε πως συμφωνεί πολύ, ενώ το 22,2% συμφωνεί μέτρια. Τέλος, το,4% των ερωτηθέντων κατοίκων συμφωνεί λίγο και μόλις το 7,2% διαφωνεί με την επιβράβευση των δημοτών με οικονομική ελάφρυνση από τα δημοτικά τέλη. (Πίνακας 2, παράρτημα ) Γράφημα 8: Τι θα προτείνατε στο Δήμο σας να πράξει για να δώσει κίνητρα και να παρακινήσει τους δημότες του να ανακυκλώσουν; Συχνότερα δρομολόγια των απορριμματοφόρων Προβολή των ωφελειών της ανακύκλωσης Συντονισμένη ενημέρωση με σεμινάρια/ημερίδες Τοποθέτηση περισσότερων κάδων ανακύκλωσης Οικονομική ελάφρυνση από τα δημοτικά τέλη όλα τα παραπάνω 6,3% 0,5% 7,5% 3,8% 8,3% 43,7% 0,0% 0,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% Από το παραπάνω γράφημα βλέπουμε πως το 6,3% προτείνει στο δήμο συχνοτερα δρομολόγια των απορριμματοφόρων για να δώσει κίνητρα και να παρακινήσει τους δημότες του να ανακυκλώσουν. Ακόμη, το 0,5% προτείνει την προβολή των ωφελειών της ανακύκλωσης, το 7,5% επιλέγει τη συντονισμένη ενημέρωση με σεμινάρια και ημερίδες, ενώ το 3,8% πιστεύει ότι η τοποθέτηση περισσότερων κάδων ανακύκλωσης θα παρακινούσε τους κατοίκους. Επίσης το 8,3% προτείνει την οικονομική ελάφρυνση από τα δημοτικά τέλη και τέλος το 43,7% των κατοίκων προτείνει στο Δήμο Αρταίων να συνδυάσει όλα τα παραπάνω προκειμένου να δώσει κίνητρα και να παρακινήσει τους δημότες του να ανακυκλώσουν. (Πίνακες 22, 23, 24, 25, 26, 27, παράρτημα ) 20

121 Γράφημα 9: Τα δημοτικά τέλη καθαριότητας καταβάλλονται βάσει των τετραγωνικών μέτρων του σπιτιού σας. Θα προτιμούσατε τη χρέωση με βάση την ποσότητα των απορριμμάτων που παράγετε; 45,8% 54,2% Όχι Ναι Από το γράφημα 9 διαπιστώνουμε ότι το 54,2% των κατοίκων θα προτιμούσε τη χρέωση με βάση την ποσότητα των απορριμμάτων που παράγουν και όχι βάσει των τετραγωνικών μέτρων του σπιτιού τους. (Πίνακας 28, παράρτημα ) Γράφημα 20: Θα συμφωνούσατε με την εγκατάσταση ειδικού κάδου αποκλειστικά για ανακύκλωση έντυπου χαρτιού στη γειτονιά σας; 4,8% Όχι Ναι 95,2% Από το γράφημα 20 διαπιστώνουμε ότι το 95,2% των κατοίκων συμφωνεί με την εγκατάσταση ειδικού κάδου αποκλειστικά για ανακύκλωση έντυπου χαρτιού στη γειτονιά του. (Πίνακας 29, παράρτημα ) 2

122 Γράφημα 2: Είστε διατεθειμένος/η να διαχωρίζετε το έντυπο χαρτί από τα υπόλοιπα είδη χαρτιού για ανακύκλωση στον ειδικό κάδο;,7% Όχι Ναι 88,3% Το γράφημα 2 δείχνει ότι το 88,3% των κατοίκων είναι διατεθειμένο να διαχωρίζει το έντυπο χαρτί από τα υπόλοιπα είδη χαρτιού για ανακύκλωση στον ειδικό κάδο. (Πίνακας 30, παράρτημα ) Γράφημα 22: Με ποιο τρόπο νομίζετε πρέπει να γίνει η ενημέρωση του κοινού για την ανακύκλωση έντυπου χαρτιού σε ειδικούς κάδους χαρτιού; Ενημέρωση μέσω διαδικτύου 3,5% 30,2% Ομιλίες από ειδικούς στα σχολεία,συλλόγους,οργανώσεις Διαφημιστικά φυλλάδια στα σπίτια 2,9% 24,9% Διαφήμιση στη τηλεόραση Διαφήμιση ή ενημερωτικά ενθέτα σε εφημερίδες-περιοδικά 8,4% 0,0% 0,0% 20,0% 30,0% 40,0% Σύφωνα με το παραπάνω γράφημα, το 30,2% των ερωτώμενων θεωρεί πως η ενημέρωση του κοινού για την ανακύκλωση έντυπου χαρτιού σε ειδικούς κάδους χαρτιού πρέπει να γίνει με ομιλίες από ειδικούς σε σχολεία, συλλόγους και οργανώσεις. Επιπλέον, το 24,9% πιστεύει πως το κοινό πρέπει να ενημερωθεί μέσω της διαφημισης στη τηλεόραση ενώ το 2,9% επιλέγει την ενημέρωση με διαφημιστικά φυλλάδια στα σπίτια. Το 3,5% νομίζει ότι η ενημέρωση πρέπει να 22

123 γίνει μέσω διαδικτύου ενώ τέλος το 8,4% θεωρεί πως η ενημέρωσει πρέπει να πραγματοιποιηθεί μέσω διαφήμισης ή ενημερωτικών ένθετων σε εφημερίδες και περιοδικά. 23

124 8.4.2 Επιχειρήσεις Γράφημα : Φύλο Φύλο 4% Γυναίκες Άνδρες 59% Σύμφωνα με το γράφημα, από το σύνολο των 56 επιχειρήσεων προκύπτει ότι το 59% αντιστοιχούσε σε γυναίκες ενώ το 4% σε άνδρες. (Πίνακας, παράρτημα 2) Γράφημα 2: Ηλικία Ηλικία 60,0% 5,8% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 28,6% Στήλη B 9,6% 0,0% 0,0% ετών ετών 5+άνω ετών Σύμφωνα με το γράφημα 2 παρατηρούμε ότι το 9,6% έχει ηλικία από ετών, ενώ η ηλικία του 5,8% των ερωτηθέντων κυμαινόνταν μεταξύ ετών, και το υπόλοιπο 28,6% έχει ηλικία 5+ άνω ετών ( Πίνακας 2, παράρτημα 2) 24

125 Γράφημα 3: Επίπεδο εκπαίδευσης Επίπεδο εκπαίδευσης 3% Απόφοιτος λυκείου Απόφοιτος ΑΕΙ/ΤΕΙ Κάτοχος μεταπτυχιακού/ διδακτορικού τίτλου 32% 55% Από το παραπάνω γράφημα που αφορά το επίπεδο εκπαίδευσης προκύπτει ότι το 3% των ερωτηθέντων είναι απόφοιτοι λυκείου, το 55% είναι απόφοιτοι ΑΕΙ/ΤΕΙ και το 32% κατέχουν μεταπτυχιακό - διδακτορικό τίτλο. (Πίνακας 3, παράρτημα 2) Γράφημα 4: Είδος επιχείρησης Είδος επιχείρησης Τυπογραφείο 2 Φοροτεχνικό γραφείο 2 5 Τουριστικό γραφείο Τεχνικό γραφείο 6 Δικηγορικό γραφείο Σύμφωνα με το γράφημα 4, το είδος των επιχειρήσεων έχει ως εξής: οι 2 από αυτές είναι τυπογραφεία και άλλες τόσες φοροτεχνικά γραφεία. Ακόμη 5 από αυτές είναι τουριστικά γραφεία και τεχνικά γραφεία. Τέλος, 6 από αυτές ήταν δικηγορικά γραφεία. (Πίνακας 4, παράρτημα 2) 25

126 Γράφημα 5: Ετήσια έσοδα επιχείρησης Ετήσια έσοδα επιχείρησης < ευρώ ευρώ > ευρώ Στο ερώτημα για τα ετήσια έσοδα, 33 επιχειρήσεις δήλωσαν ότι αυτά ξεπερνούν τα ευρώ. Ακόμη 5 επιχειρήσεις δηλωσαν ότι έχουν έσοδα μεταξύ ευρώ, ενώ σε 8 επιχειρήσεις τα ετήσια έσοδα τους είναι κάτω από ευρώ. (Πίνακας 5, παράρτημα 2) Γράφημα 6: Αριθμός υπαλλήλων Αριθμός υπαλλήλων 7 υπαλλήλους 2 6 υπαλλήλους 2 5 υπαλλήλους 3 4 υπαλλήλους υπαλλήλους 2 υπαλλήλους 5 υπαλλήλους 2 0 υπαλλήλους Το παραπάνω γράφημα αφορά τον αριθμό των υπαλλήλων που απασχολεί κάθε επιχείρηση. Βλέπουμε πως 5 επιχειρήσεις απασχολούν έναν υπάλληλο, ενώ επιχειρήσεις απασχολουν δύο υπαλλήλους. Ακόμη τρεις υπαλλήλους απασχολούν 8 επιχειρήσεις και ακολουθούν οι υπόλοιπες επιχειρήσεις με μεγαλύτερο αριθμό υπαλλήλων ενώ μόλις 2 επιχειρήσεις από τις 56 26

127 δεν απασχολούν κανένα υπάλληλο. (Πίνακας 6, παράρτημα 2) Γράφημα 7: Αριθμός πελατών καθημερινά Αριθμός πελατών καθημερινά 0% 90,00% 87,50% 80,00% 70,00% 60,00% Στήλη B 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 5,40% 3,50% 3,60% πελάτες πελάτες πελάτες 0,00% 0,00% 0-20 πελάτες Το 87,5% των ερωτηθέντων επιχειρήσεων εξυπηρετεί κατά μέσο όρο καθημερινά 0-20 πελάτες. Το 5,40% εξυπηρετεί πελάτες κατα μέσο όρο την ημέρα, ενώ το 3,50% πελάτες. Τέλος το 3,6% εξυπηρετεί καθημερινά. (Πίνακας 7, παράρτημα 2) Γράφημα 8: Πόσο ενημερωμένος είστε για περιβαλλοντκά ζητήματα; % % Λίγο Μέτρια Πολύ Πάρα πολύ 25% 54% Στο γράφημα 8 παρατηρούμε τις απαντήσεις των ερωτηθέντων σχετικά με το πόσο ενημερωμένοι είναι για περιβαλλοντικά ζητήματα. Βλέπουμε πως το 54% θεωρεί ότι είναι πολύ 27

128 ενημερωμένο και ακολουθεί το 25% που είναι μέτρια ενημερωμένο για περιβαλλοντικά ζητήματα. Ποσοστό ίσο με % κατέχουν οι λίγο ενημερωμένοι αλλά και οι πάρα πολύ ενημερωμένοι. (Πίνακας 8, παράρτημα 2) Γράφημα 9: Έχει ο δήμος σας ειδικούς κάδους ανακύκλωσης έντυπου χαρτιού; Όχι, δεν διαθέτει κάδους ανακύκλωσης Ναι και είναι χρώματος πράσινο με κίτρινο καπάκι Ναι και είναι χρώματος μπλε 4% 38% 59% Στο παραπάνω γράφημα παρουσιάζονται οι απαντήσεις των ερωτηθέντων στην ερώτηση '' αν έχει ο Δήμος ειδικούς κάδους ανακύκλωσης έντυπου χαρτιού''. Βλέπουμε ότι το 59% απάντησε ότι ο Δήμος Αρταίων διαθέτει κάδους ανακύκλωσης και είναι χρώματος μπλε, ενώ το 38% απάντησε ότι οι κάδοι ανακύκλωσης έντυπου χαρτιού του δήμου είναι χρώματος πράσινο με κίτρινο καπάκι. Τέλος το 4% απάντησε ότι ο Δήμος δεν έχει κάδους ανακύκλωσης έντυπου χαρτιού. (Πίνακας 9, παράρτημα 2) Γράφημα 0: Κατά πόσο ευχαριστημένοι είστε με τις υπηρεσίες ανακύκλωσης έντυπου χαρτιού του Δήμου σας. 9% 5% 20% 6% Καθόλου Λίγο Μέτρια Πολύ Πάρα πολύ 50% Σχετικά με την ερώτηση για το πόσο ευχαριστημένοι είναι με τις υπηρεσίες ανακύκλωσης έντυπου χαρτιού του Δήμου Αρταίων το 9% απάντησε καθόλου, το 6% απάντησε λίγο, το 28

129 50% απάντησε μέτρια, το 20% απάντησε πολύ και μόλις το 5% απάντησε πάρα πολύ. (Πίνακας 0, παράρτημα 2) Γράφημα : Κατά την γνώμη σας είναι ικανοποιητικός ο αριθμός των κάδων ανακύκλωσης έντυπου χαρτιού; 23% Όχι Ναι 77% Το παραπάνω γράφημα φανερώνει κατά πόσο είναι ικανοποιητικός ο αριθμός των κάδων ανακύκλωσης έντυπου χαρτιού στο Δήμο Αρταίων. Όπως βλέπουμε το 77% θεωρεί πως δεν είναι επαρκείς οι κάδοι, ενώ το 23% δείχνει ικανοποιημένο από τον αριθμό των κάδων. (Πίνακας, παράρτημα 2) Γράφημα 2: Κάνει η επιχείρηση σας ανακύκλωση; 3% Όχι Ναι 88% Στη ερώτηση έαν κάνει η επιχείρηση των ερωτηθέντων ανακύκλωση, όπως προκύπτει και από το παραπάνω γράφημα βλέπουμε ότι το 88% πραγματοποιεί ανακύκλωση ενώ μόνο το 3% δεν πραγματοποιεί ανακύκλωση. (Πίνακας 2, παράρτημα 2) 29

130 Γράφημα 3 Αν ναι, ποια υλικά ανακυκλώνετε; Γυαλί Χαρτί συσκευασίας Έντυπο χαρτί Πλαστικό Αλουμίνιο Λευκοσίδηρος 8 49 Το γράφημα 3 παρουσιάζει τα υλικά που ανακυκλώνουν οι επιχειρήσεις. Παρατηρούμε πως 49 επιχειρήσεις ανακυκλώνουν έντυπο χαρτί και 4 ανακυκλώνουν χαρτί συσκευασίας. Επίσης το 26 επιχειρήσεις ανακυκλώνουν γυαλί και 8 πλαστικό. Τέλος 6 επιχειρήσεις συμμετέχουν στην ανακύκλωση αλουμινίου κ μόνο μία επιχείρηση ανακυκλώνει λευκοσίδηρο. (Πίνακες 3, 4, 5, 6, 7, 8 παράρτημα 2) Γράφημα 4: Αν δεν πραγματοποιείται ανακύκλωση έντυπου χαρτιού, ποιος ο λόγος; % 2% 6% 5% 5% 5% % Ανεπαρκής ενημέρωση Δεν γνωρίζω ότι υπάρχουν ειδικοί κάδοι στον δήμο μου Έλλειψη χρόνου Δυσπιστία για την μέθοδο της ανακύκλωσης Ανεπαρκής υποδομή Άγνοια για τα οφέλη της ανακύκλωσης Δεν υπάρχει κίνητρο από την δημοτική αρχή Στο γράφημα 4 γίνονται φανεροί οι λόγοι για τους οποίους οι ερωτηθέντες επιχειρήσεις δεν πραγματοποιούν ανακύκλωση έντυπου χαρτιού. Βλέπουμε πως το 37% θεωρεί ότι δεν υπάρχει επαρκής ενημέρωση σχετικά με την ανακυκλωση έντυπου χαρτιού και ακολουθεί με 2% το ότι δεν υπάρχει κίνητρο από την δημοτική αρχή. Στην συνέχεια έχουμε την άγνοια για ειδικούς κάδους ανακύκλωσης έντυπου χαρτιού στο δήμο με ποσοστό 6% και επίσης την άγνοια για τα οφέλη της ανακύκλωσης με ποσοστό %. Έπονται με ποσοστό 5% η έλλειψη χρόνου, η 30

131 δυσπιστία για την μέθοδο της ανακύκλωσης και η ανεπαρκής υποδομή. (Πίνακες 9,20,2,22,23,24,25, παράρτημα 2) Γράφημα 5 Αν σας παραχωρούσε ο Δήμος σας δωρεάν κάδους ανακύκλωσης έντυπου χαρτιού θα συμμετείχατε στο πρόγραμμα ανακύκλωσης; Ναι 00% Από το παραπάνω γράφημα προκύπτει ότι όλοι θα πραγματοποιούσαν ανακύκλωση έντυπου χαρτιού αν τους παραχωρούσε ο Δήμος δωρεάν κάδο ανακύκλωσης έντυπου χαρτιού. (Πίνακας 26, Παράρτημα 2) Γράφημα 6: Στην σημερινή εποχή η ανακύκλωση έχει γίνει επιτακτική ανάγκη; 23 συμφωνώ απόλυτα 29 συμφωνώ 3 ούτε διαφωνώ, ούτε συμφωνώ Διαφωνώ απόλυτα Σύμφωνα με το γράφημα 6 που αφορά στην ερώτηση εάν η ανακύκλωση έχει γίνει επιτακτική ανάγκη, 29 άτομα από τους ερωτηθέντες απάντησαν συμφωνώ και 23 απάντησαν συμφωνώ απόλυτα. Τρεια άτομα επέλεξαν την απάντηση ούτε συμφωνώ, ούτε διαφωνώ και ένα άτομο απάντησε διαφωνώ απόλυτα. (Πίνακας 27, παράρτημα 2) 3

132 Γράφημα 7: Ποιά η γνώμη σας για το χαρτί που προέρχεται από ανακυκλωμένα υλικά; Ποιότητα χαρτιού από ανακυκλωμένα υλικά. Πολύ κακή 4% Πολύ καλή 2% Μέτρια 20% Καλή 55% Από το παραπάνω γράφημα διαπιστώνουμε πως το 55% των ερωτηθέντων έχει σχηματίσει καλή γνώμη για το χαρτί από ανακλυκλωμένα υλικά. Το 2% έχει δηλώσει πολύ καλή και το 20% μέτρια, ενώ το 4% υποστηρίζει πως έχει πολύ κακή γνώμη για το συγκεκριμένο χαρτί. (Πίνακας 28, παράρτημα 2) Γράφημα 8: Τρόποι ενημέρωσης του κοινού ειδικά για την ανακύκλωση έντυπου χαρτιού σε ειδικούς κάδους. 2% Διαφήμιση ή ενημερωτικά ένθετα σε εφημερίδες και περιοδικά Ενημέρωση μέσω διαδικτύου και κοινωνικών δικτύων Διαφήμιση στην τηλεόραση Ομιλίες από ειδικούς στους επιχειρηματικούς συλλόγους 32% 6% Στο γράφημα 30% 8 παρατηρούμε τις απαντήσεις των ερωτηθέντων σχετικά με τον τρόπο ενημέρωσης του κοινού ειδικά για την ανακύκλωση έντυπου χαρτιού σε ειδικούς κάδους. Το 32

133 32% πιστεύει ότι ο καλύτερος τρόπος ενημέρωσης είναι η Διαφήμιση ή ενημερωτικά ένθετα σε εφημερίδες και περιοδικά. Δεύτερη έρχεται η Διαφήμιση στην τηλεόραση με ποσοστό 30% και στη συνέχεια το 2% θεωρεί ότι οι Ομιλίες από ειδικούς στους επιχειρηματικούς συλλόγους θα συνέβαλε στην ενημέρωση του κοινού. Τελευταία στις προτιμήσεις έρχεται η Ενημέρωση μέσω διαδικτύου και κοινωνικών δικτύων η οποία συγκεντρώνει ποσοστό 6%. (Πίνακες 29, 30, 3, 32, παράρτημα 2) 33

134 8.4.3 Δήμος Γράφημα Πραγματοποιείται ανακύκλωση στο Δήμο σας; 00% Το γράφημα μας φανερώνει πως ο Δήμος Αρταίων συμμετέχει σε πρόγραμμα ανακύκλωσης καθώς οι 3 ερωτηθέντες απάντησαν θετικά στην ερώτηση.(πίνακας, Παράρτημα 3) Γράφημα 2: Αν ναι πόσα χρόνια εφαρμόζεται ανακύκλωση; Χρόνια εφαρμογής της ανακύκλωσης 6% 4 χρόνια 5 χρόνια 6 χρόνια 42% 42% Στο παραπάνω γράφημα οι 3 υπάλληλοι του Δήμου απαντούν στο ερώτημα πόσα χρόνια εφαρμόζεται ανακύκλωση στο Δήμο Αρταίων. Το 42% των ερωτηθέντων απάντησε 4 χρόνια και ίδιο ποσοστό απάντησε 5 χρόνια. Το 6% απάντησε πως ανακύκλωση εφαρμόζεται 6 χρόνια στο Δήμο Αρταίων. (Πίνακας 2, παράρτημα 3) 34

135 Γράφημα 3:Τι υλικά ανακυκλώνονται στο Δήμο σας και σε τι ποσότητες; 2 5 Έντυπο χαρτί Γυαλί Πλαστικά Αλουμίνιο Λευκοσιδηρές συσκευασίες 3 4 Από το παραπάνω γράφημα γίνεται φανερό ότι ο Δήμος Αρταίων ανακυκλώνει έντυπο χαρτί, γυαλί, πλαστικά, αλουμίνιο και λευκοσιδηρές συσκευασίες. Η ποσότητα ανακύκλωσης έντυπου χαρτιού κυμαίνεται μεταξύ κιλά/μήνα, οι ποσότητες γυαλιού που ανακυκλώνονται είναι μεταξύ κιλά/μήνα ενώ ακολουθεί το πλαστικό με κιλά/μήνα. Όσον αφορά το αλουμίνιο ανακυκλώνεται σε βάρος κιλά ανά μήνα ενώ τέλος οι λευκοσιδηρές συσκευασίες σε ποσότητα κιλά/μήνα. (Πίνακες 3,4,5,6,7, παράρτημα 3) Γράφημα 4: Έχει ο Δήμος Αρταίων ειδικούς κάδους ανακύκλωσης για τη συλλογή έντυπου χαρτιού; Όχι 6% Ναι 94% Στην ερώτηση αν έχει ο Δήμος Αρταίων ειδικούς κάδους ανακύκλωσης έντυπου χαρτιού το 94% των εργαζομένων στο Δήμο δήλωσε ότι διαθέτει ο δήμος κάδους ενώ μόλις το 6% απάντησε ότι δεν έχει ο δήμος ειδικούς κάδους.(πίνακας 8, παράρτημα 3) 35

136 Γράφημα 5: Διαθέτει ο Δήμος Αρταίων απορριματοφόρο για τη συλλογή έντυπου χαρτιού; Όχι 32% Ναι 68% Το παραπάνω γράφημα αναπαριστά την απάντηση των εργαζομένων του Δήμου στην ερώτηση αν διαθέτει ο Δήμος Αρταίων απορριματοφόρο για τη συλλογή έντυπου χαρτιού. Βλέπουμε πως το 68% απάντησε θετικά στην συγκεκριμένη ερώτηση. (Πίνακας 9, παράρτημα 3) Γράφημα 6: Πόσους εργαζομένους απασχολεί ο δήμος για την ανακύκλωση έντυπου χαρτιού; Αριθμός εργαζομένων για την ανακύκλωση έντυπου χαρτιού 6,% 25,8% Δεν απάντησε -5 εργαζομένους 6-30 εργαζομένους 3-46 εργαζομένους 9,4% 38,7% Σύμφωνα με το παραπάνω γράφημα, το 25,8% των ερωτηθέντων υπαλλήλων δεν γνώριζε πόσους εργαζομένους απασχολεί ο Δήμος Αρταίων για την ανακύκλωση έντυπου χαρτιού. Το 9,4% απάντησε πως ο Δήμος απασχολεί από -5 εργαζόμενους, ενώ το 38,7 απάντησε πως ο Δήμος απασχολεί 6-30 εργαζόμενους για την ανακύκλωση έντυπου χαρτιού. Τέλος μόλις το 6,% των ερωτώμενων δήλωσε πως ο δήμος απασχολεί για την ανακύκλωση έντυπου χαρτιού 3-46 υπαλλήλους. (Πίνακας 0, παράρτημα 3) 36

137 Γράφημα 7: Τις ποσότητες έντυπου χαρτιού που ανακυκλώνονται στο δήμο σας ποιος τις διαχειρίζεται; Δήμος 9% Εργολάβος 8% Σύμφωνα με τις απαντήσεις των εργαζομένων στο Δήμο, τις ποσότητες έντυπου χαρτιού που ανακυκλώνονται στο δήμο σας τις διαχειρίζεται εργολάβος. (Πίνακας, παράρτημα 3) Γράφημα 8: Ποιο το ετήσιο κόστος της ανακύκλωσης έντυπου χαρτιού; Στην ερώτηση για το ετήσιο κόστος το 4,9% των ερωτηθέντων δεν απάντησε ενώ το 58,% δήλωσε ότι το ετήσιο κόστος κυμαίνεται από ευρώ έως ευρώ. Γράφημα 9: Υπάρχει χρηματοδότηση για την ανακύκλωση έντυπου χαρτιού; Στη ερώτηση εάν υπάρχει χρηματοδότηση για την ανακύκλωση έντυπου χαρτιού όλοι οι ερωτηθέντες υπάλληλοι του δήμου δήλωσαν πως υπάρχει χρηματοδότηση. (Πίνακας 3, παράρτημα 3) 37

138 Γράφημα 0: Τα σπουδαιότερα προβλήματα στο Δήμο Αρταίων για την ανακύκλωση έντυπου χαρτιού; Σπουδαιότερα προβλήματα Δήμου Προβλήματα διαχείρισης(κλοπή υλικών από τους κάδους) 25 Έλλειψη χρηματοδότησης 25 4 Έλλειψη προσωπικού 30 Έλλειψη κάδων έντυπου χαρτιού στις γειτονιές 3 Ο κόσμος δεν γνωρίζει ποια υλικά μπαίνουν στον κάδο έντυπου χαρτιού Σύμφωνα με το γράφημα 0, παρατηρούμε πως οι ερωτηθέντες εργαζόμενοι στο δήμο θεωρούν ως πιο σημαντικά προβλήματα για την ανακύκλωση έντυπου χαρτιού το γεγονός ότι ο κόσμος δεν γνωρίζει ποια υλικά μπαίνουν στο κάδο έντυπου χαρτιού και ότι υπάρχει έλλειψη κάδων στις γειτονιές. Ακόμη, 25 από τους εργαζομένους θεωρούν σημαντικά τα προβλήματα διαχείρισης αλλά και την έλλειψη χρηματοδότησης καθώς δεν καλυψε τις ανάγκες του Δήμου. Τέλος 4 εργαζόμενοι πιστεύουν ότι το πρόβλημα έγκειται στην έλλειψη προσωπικού. (Πίνακες 4,5,6,7,8, παράρτημα 3) Γράφημα : Τρόποι ενημέρωσης του κοινού ειδικά για την ανακύκλωση έντυπου χαρτιού σε ειδικούς κάδους χαρτιού; 3% 32% 23% 32% 38 Διανομή ενημερωτικού υλικού μέσω εφημερίδων και περιοδικών Διαφήμιση-Ενημέρωση σχετικά με το πρόγραμμα ανακύκλωσης μέσω της τηλεόρασης ΔιαφημιστικάΕνημερωτικά φυλλάδια στα σπίτια Ομιλίες από ειδικούς στα σχολεία, συλλόγους, οργανώσεις κλπ.

139 Όσον αφορά τους τρόπους ενημέρωσης του κοινού ειδικά για την ανακύκλωση έντυπου χαρτιού, το 32% των εργαζομένων προτείνει ενημέρωση μέσω διαφημιστικών και ενημερωτικών φυλλάδιων στα σπίτια. Ακόμη το υπόλοιπο 32% θεωρεί πως η ενημέρωση πρέπει να γίνει μέσω ομιλιών από ειδικούς στα σχολεία, συλλόγους και οργανώσεις. Επίσης το 23% επιλέγει τη διαφήμιση-ενημέρωση σχετικά με το πρόγραμμα της ανακύκλωσης μέσω της τηλεόρασης, ενώ το υπόλοιπο 3% προτείνει τη διανομή ενημερωτικού υλικού μέσω εφημερίδων και περιοδικών. (Πίνακες 9,20,2,22, παράρτημα 3) Γράφημα 2: Δράσεις που έχει πραγματοποιήσει ο Δήμος για την ενημέρωση του κοινού σχετικά με την ανακύκλωση έντυπου χαρτιού. Δράσεις του Δήμου σχετικά με την ανακύκλωση έντυπου χαρτιού 26% 27% Διανομή ενημερωτικού υλικού μέσω εφημερίδων και περιοδικών Διαφήμιση-Ενημέρωση σχετικά με το πρόγραμμα ανακύκλωσης μέσω της τηλεόρασης Διαφημιστικά- Ενημερωτικά φυλλάδια στα σπίτια Ομιλίες από ειδικούς στα σχολεία, συλλόγους, οργανώσεις κλπ. 20% 27% Σχετικά με τις δράσεις που έχει πραγματοποιήσει ο Δήμος για την ενημέρωση του κοινού σχετικά με την ανακύκλωση έντυπου χαρτιού, το 27% απάντησε ότι ο δήμος ενημέρωσε το κοινό με διαφημιστικά- ενημερωτικά φυλλάδια στα σπίτια. Το 26% δήλωσε ότι ο Δήμος έχει διανέμει ενημερωτικό υλικό μέσω εφημερίδων και περιοδικών, ενώ το 20% αναφέρει ότι ο δήμος ενημέρωσε τους δημότες του με τη χρήση της τηλεόρασης. Τέλος το υπόλοιπο 27% δήλωσε ότι ο δήμος μοίρασε διαφημιστικά φυλλάδια στα σπίτια. (Πίνακες 23,24,25,26, παράρτημα 3) 39

140 8.5 Εκτίμηση υποδειγμάτων παλινδρόμησης Στην ενότητα αυτή παρουσιάζεται η ανάλυση των αποτελεσμάτων από τις εκτιμήσεις των υποδειγμάτων που προκύπτουν από την έρευνα, μέσα από πολλαπλή γραμμική και λογιστική παλινδρόμηση, σχετικά με τους προσδιοριστικούς παράγοντες της ανακύκλωσης που επηρεάζουν τη βιώσιμη ανάπτυξη του Δήμου Αρταίων. Συγκεκριμένα, όσον αφορά το ερωτηματολόγιο των κατοίκων εξετάστηκαν οι παρακάτω παράμετροι: i) η συχνότητα ενημέρωσης των κατοίκων για τα περιβαλλοντικά θέματα, ii) η συχνότητα ποσότητας ανακύκλωσης υλικών για τον πράσινο με κίτρινο καπάκι κάδο σκουπιδιών, iii) η πιθανότητα να συμφωνούν με την εγκατάσταση ειδικού κάδου αποκλειστικά για ανακύκλωση έντυπου χαρτιού στη γειτονιά τους, iv) η πιθανότητα να γνωρίζουν τη χρήση των πράσινων με κίτρινο καπάκι κάδων σκουπιδιών, v) η πιθανότητα να κάνει ο Δήμος Αρταίων οργανωμένες προσπάθειες όσον αφορά την ανακύκλωση. Όσον αφορά το ερωτηματολόγιο των κατοίκων εξετάστηκαν οι παρακάτω παράμετροι: i) η συχνότητα ενημέρωσης των επιχειρηματιών για τα περιβαλλοντικά θέματα, ii) ο βαθμός συμφωνίας σχετικά με το εάν έχει γίνει η ανακύκλωση στην σημερινή εποχή επιτακτική ανάγκη Εκτίμηση υποδειγμάτων παλινδρόμησης για το ερωτηματολόγιο των κατοίκων α) Εκτίμηση πολλαπλής γραμμικής παλινδρόμησης για τους προσδιοριστικούς παράγοντες της συχνότητας ενημέρωσης των κατοίκων για τα περιβαλλοντικά θέματα. Παρακάτω, παρουσιάζονται τα αποτελέσματα εκτίμησης του υποδείγματος πολλαπλής γραμμικής παλινδρόμησης για τους προσδιοριστικούς παράγοντες της συχνότητας ενημέρωσης των κατοίκων για τα περιβαλλοντικά θέματα. Σκοπός της εκτίμησης της συγκεκριμένης παλινδρόμησης, είναι ο προσδιορισμός της επίδρασης αυτών των παραμέτρων, στη συχνότητα περιβαλλοντικής ενημέρωσης των κατοίκων. Οι παράγοντες που εξετάστηκαν είναι: το φύλο, η ηλικία, το μορφωτικό επίπεδο, οι οργανωμένες προσπάθειες του Δήμου όσον αφορά την ανακύκλωση, η εθελοντική συμμετοχή σε κάποια προσπάθεια του δήμου για τη βελτίωση της ανακύκλωσης, η επιβράβευση των ευαισθητοποιημένων δημοτών με οικονομική ελάφρυνση από τα δημοτικά τέλη για να συμμετάσχει πιο ενεργά ο κόσμος στην ανακύκλωση, τα συχνότερα δρομολόγια των απορριμματοφόρων ως κίνητρο παρακίνησης των δημοτών για ανακύκλωση, η ενημέρωση του κοινού για την ανακύκλωση έντυπου χαρτιού σε ειδικούς κάδους χαρτιού μέσω της διαφήμισης στην τηλεόραση, η προθυμία των κατοίκων να διαχωρίσουν το έντυπο χαρτί 40

141 από τα υπόλοιπα είδη χαρτιού για ανακύκλωση στον ειδικό κάδο, η προτίμηση για χρέωση των δημοτικών τελών με βάση την ποσότητα των απορριμμάτων που παράγουν και όχι βάσει των τετραγωνικών μέτρων του σπιτιού, η τοποθέτηση περισσότερων κάδων ανακύκλωσης ως κίνητρο παρακίνησης των δημοτών για ανακύκλωση. Η γενική μορφή της εξίσωσης πολλαπλής γραμμικής παλινδρόμησης είναι η ακόλουθη: envinfoi = bo + b sexi + b2 age3i + b3 eduleveli + b4 effomun0i + b5 volunmuni + b6 econreli + b7 mmorevehi + b8 infotvi + b9 pripsepi + b0 taxgarbi + b mmorebini + εi (α) όπου, envinfoi : ποσοτική μεταβλητή, η οποία εκφράζει τη συχνότητα ενημέρωσης των κατοίκων για τα περιβαλλοντικά θέματα. sexi : ψευδομεταβλητή που λαμβάνει την τιμή όταν ο ερωτώμενος είναι άνδρας και την τιμή 0 όταν είναι γυναίκα. age3i : ψευδομεταβλητή που λαμβάνει την τιμή όταν η ηλικία του ερωτώμενου κυμαίνεται μεταξύ ετών. eduleveli : ψευδομεταβλητή που λαμβάνει την τιμή όταν ο ερωτώμενος είναι απόφοιτος ΑΕΙ/ΤΕΙ και την τιμή 0 αλλού. effomun0i : ψευδομεταβλητή που λαμβάνει την τιμή όταν ο Δήμος δεν κάνει οργανωμένες προσπάθειες όσον αφορά την ανακύκλωση. volunmuni : ψευδομεταβλητή που λαμβάνει την τιμή όταν ο ερωτώμενος θα συμμετείχε εθελοντικά σε κάποια προσπάθεια του δήμου για τη βελτίωση της ανακύκλωσης. econreli : ποσοτική μεταβλητή, η οποία εκφράζει το βαθμό συμφωνίας για την επιβράβευση των ευαισθητοποιημένων δημοτών με οικονομική ελάφρυνση από τα δημοτικά τέλη με σκοπό να συμμετάσχει πιο ενεργά ο κόσμος στην ανακύκλωση. mmorevehi : ψευδομεταβλητή που λαμβάνει την τιμή όταν κίνητρο παρακίνησης των δημοτών για ανακύκλωση είναι τα συχνότερα δρομολόγια των απορριμματοφόρων. infotvi : ψευδομεταβλητή που λαμβάνει την τιμή όταν η ενημέρωση του κοινού για την ανακύκλωση έντυπου χαρτιού σε ειδικούς κάδους χαρτιού πρέπει να γίνει μέσω της διαφήμισης στην τηλεόραση. pripsepi : ψευδομεταβλητή που λαμβάνει την τιμή όταν οι κάτοικοι είναι διατεθημένοι να 4

142 διαχωρίσουν το έντυπο χαρτί από τα υπόλοιπα είδη χαρτιού για ανακύκλωση στον ειδικό κάδο. taxgarbi : ψευδομεταβλητή που λαμβάνει την τιμή όταν οι κάτοικοι προτιμούν τη χρέωση των δημοτικών τελών με βάση την ποσότητα των απορριμμάτων που παράγουν και όχι βάσει των τετραγωνικών μέτρων του σπιτιού. mmorebini : ψευδομεταβλητή που λαμβάνει την τιμή όταν κίνητρο παρακίνησης των δημοτών για ανακύκλωση είναι η τοποθέτηση περισσότερων κάδων ανακύκλωσης. εi : τα σφάλματα εκτίμησης της παλινδρόμησης. Στη συγκεκριμένη παλινδρόμηση, η συχνότητα ενημέρωσης των κατοίκων για τα περιβαλλοντικά θέματα είναι η εξαρτημένη μεταβλητή, η οποία επηρεάζεται από τις ανεξάρτητες μεταβλητές που προαναφέρθηκαν. Επειδή η μεταβλητή αυτή είναι ποσοτική χρησιμοποιήθηκε η πολλαπλή γραμμική παλινδρόμηση, η οποία στηρίζεται στην εφαρμογή της μεθόδου ελαχίστου τετραγώνων (OLS) έτσι ώστε να εκτιμηθεί αποτελεσματικά. Στον πίνακα (α) παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της εκτίμησης της εξίσωσης παλινδρόμησης της (α), με την εφαρμογή της ταυτόχρονης εισόδου των ανεξάρτητων μεταβλητών για τη συχνότητα της ενημέρωσης των κατοίκων για τα περιβαλλοντικά θέματα. Οι ανεξάρτητες μεταβλητές που μελετήθηκαν, παρουσιάζονται στην πρώτη στήλη (Μεταβλητές) του Πίνακα (α) και δείχνουν την επίδραση τους στην εξαρτημένη. Στη δεύτερη στήλη (Υπόδειγμα ) του Πίνακα (α), παρουσιάζεται το αρχικό υπόδειγμα για τα αποτελέσματα του συνόλου των ανεξάρτητων μεταβλητών της εξίσωσης (α). Οι μη στατιστικά σημαντικές μεταβλητές αφαιρούνται από το Υπόδειγμα και τα αποτελέσματα της εκτίμησης της εξίσωσης παρουσιάζονται στο τελικό υπόδειγμα που βρίσκεται στην τρίτη στήλη ( Υπόδειγμα 2 ) του Πίνακα (α). Επομένως οι μεταβλητές pripsep, taxgarb, mmorebin, αφαιρούνται, αφού δεν παρουσιάζουν στατιστικά σημαντική σχέση με την εξαρτημένη μεταβλητή. 42

143 Πίνακας (α): Εκτίμηση πολλαπλής γραμμικής παλινδρόμησης για τους προσδιοριστικούς παράγοντες της συχνότητας ενημέρωσης των κατοίκων για τα περιβαλλοντικά θέματα. Μεταβλητές Υπόδειγμα Υπόδειγμα 2 Σταθερός όρος,669*** (7,726),786*** (,680) sex -0,86* ( -,753) -0,95* (-,858) age3 0,28* (,667) 0,23* (,783) edulevel -0,878* (-,797) -0,958** (-2,00) effomun0-0,242** (-2,042) -0,252** (-2,53) volunmun 0,378*** (3,390) 0,390*** (3,55) econrel 0,33*** (2,785) 0,25*** (2,786) mmoreveh -0,443* (-,955) -0,469** (-2,34) infotv -0,264** (-2,95) -0,273** (-2,29) pripsep 0,7 (0,679) - taxgarb -0,04 (-0,364) - mmorebin 0,089 (0,583) - R square 0,66 0,64 R2 (διορθωμένο) 0,38 0,43 Στατιστική F 5,828*** 7,94*** Σημείωση: Οι ενδείξεις ***, ** και * υποδηλώνουν στατιστική σημαντικότητα σε ποσοστό %, 5% και 0% αντίστοιχα. Τα μεγέθη στις παρενθέσεις ακολουθούν την στατιστική t. 43

144 Συγκεκριμένα, η πρώτη ανεξάρτητη μεταβλητή που επηρεάζει τη συχνότητα ενημέρωσης των κατοίκων για τα περιβαλλοντικά θέματα είναι το φύλο (sex). Είναι μία ψευδομεταβλητή η οποία είναι στατιστικά σημαντική σε επίπεδο σημαντικότητας 0%. Ο εκτιμώμενος συντελεστής έχει αρνητικό πρόσημο, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι άνδρες είναι λιγότερο ενημερωμένοι για περιβαλλοντικά θέματα σε σχέση με τις γυναίκες. Όσον αφορά τη μεταβλητή volunmn η οποία είναι μία ψευδομεταβλητή που δηλώνει τη εθελοντική συμμετοχή σε κάποια προσπάθεια του Δήμου για την βελτίωση της ανακύκλωσης και είναι στατιστικά σημαντική σε επίπεδο σημαντικότητας %. Ο εκτιμώμενος συντελεστής έχει θετικό πρόσημο το οποίο σημαίνει ότι οι δημότες που θα συμμετείχαν εθελοντικά σε κάποια προσπάθεια του δήμου για τη βελτίωση της ανακύκλωσης είναι περιβαλοντικά ενημερωμένοι. Στη συνέχεια η μεταβλητή effomun0 δηλώνει ότι ο Δήμος δεν πραγματοποιεί οργανωμένες προσπάθειες για ανακύκλωση. Είναι μία ψευδομεταβλητή η οποία είναι στατιστικά σημαντική σε επίπεδο σημαντικότητας 5% και ο εκτιμώμενος συντελεστής έχει αρνητικό πρόσημο. Δηλαδή ο Δήμος Αρταίων κάνει οργανωμένες προσπάθειες για ανακύκλωση και οι δημότες του είναι ενημερωμένοι για περιβαλλοντικά θέματα. Η μεταβλητή age3 η οποία είναι μία ψευδομεταβλητή που αφορά τους ερωτηθέντες που η ηλικία τους κυμαίνεται μεταξύ ετών, είναι στατιστικά σημαντική σε επίπεδο σημανικότητας 0% και ο εκτιμώμενος συντελεστής έχει θετικό πρόσημο. Αυτό σημαίνει ότι οι δημότες που ανήκουν σε αυτή την ηλικιακή κλίμακα είναι ενημερωμένοι για περιβαλλοντικά θέματα. Επιπρόσθετα, η ψευδομεταβλητή infotv που αφορά την ενημέρωση του κοινού για την ανακύκλωση έντυπου χαρτιού σε ειδικούς κάδους χαρτιού μέσω της διαφήμισης στη τηλεόραση, είναι στατιστικά σημαντική σε επίπεδο σημαντικότητας 5% και ο εκτιμώμενος συντελεστής έχει αρνητικό πρόσημο. Δηλαδή αυτοί που είναι ενημερωμένοι για περιβαλλοντικά θέματα θεωρούν ότι η ενημέρωση του κοινού για την ανακύκλωση έντυπου χαρτιού σε ειδικούς κάδους χαρτιού δεν πρέπει να πραγματοποιείται μέσω της διαφήμισης στη τηλεόραση. Η ποσοτική μεταβλητή econrel, η οποία εκφράζει το βαθμό συμφωνίας για την επιβράβευση των ευαισθητοποιημένων δημοτών με οικονομική ελάφρυνση από τα δημοτικά τέλη με σκοπό να συμμετάσχει πιο ενεργά ο κόσμος στην ανακύκλωση, είναι στατιστικά σημαντική σε επίπεδο 44

145 σημαντικότητας % και ο εκτιμώμενος συντελεστής έχει θετικό πρόσημο. Αυτό σημαίνει πως οι δημότες που συμφωνούν με οικονομκή ελάφρυνση των ευαισθητοποιημένων πολιτών από τα δημοτικά τέλη για να συμμετάσχει πιο ενεργά ο κόσμος στην ανακύκλωση είναι ενημερωμένοι για περιβαλλοντικά θέματα. Σχετικά με την μεταβλητή mmoreveh είναι μία ψευδομεταβλητή, στατιστικά σημαντική σε επίπεδο σημαντικότητας 5% και έχει εκτιμώμενο συντελεστή με αρνητικό πρόσημο. Αυτό σημαίνει ότι ερωτηθέντες που προτείνουν στο Δήμο Αρταίων συχνότερα δρομολόγια προκειμένου να δώσει κίνητρα και να παρακινήσει τους δημότες του να ανακυκλώσουν, δεν είναι ενημερωμένοι για περιβαλλοντικά θέματα. Τέλος, η μεταβλητή edulevel είναι μία ψευδομεταβλητή που αναφέρεται στο μορφωτικό επίπεδο και συγκεκριμένα στους απόφοιτους ΑΕΙ/ΤΕΙ. Η μεταβλητή αυτή είναι στατιστικά σημαντική σε επίπεδο σημαντικότητας 5% και ο εκτιμώμενος συντελεστής έχει αρνητικό πρόσημο. Ο αρνητικός εκτιμώμενος συντελεστής δηλώνει ότι οι απόφοιτοι ΑΕΙ/ΤΕΙ είναι λιγότερο περιβαλλοντικά ενημερωμένοι από τους υπόλοιπους. Το R2 (adjusted) είναι ο συντελεστής προσδιορισμού και είναι διορθωμένες ως προς τους βαθμούς ελευθερίας. Αναφέρεται στο σύνολο των ανεξάρτητων μεταβλητών και το 4,3% δείχνει μία καλή προσαρμογή των δεδομένων. Οι συγκεκριμένες ανεξάρτητες μεταβλητές ερμηνεύουν το 4,3% της διακύμανσης της εξαρτημένης. Η στατιστική F είναι μία κριτική, η οποία εκφράζει τη συνολική ερμηνευτικότητα της παλινδρόμησης. Γίνεται ο ακόλουθος έλεγχος υποθέσεων H0 : b= b2= b3...=bκ=0, έναντι της Η: έστω ότι ένας από τους παραπάνω συντελεστές είναι διάφορος του μηδενός. Επειδή το p_value είναι ίσο με 0,00, απορρίπτω την H0 και δέχομαι την Η ότι δηλαδή οι ανεξάρτητες μεταβλητές ερμηνεύουν την εξίσωση (α) σε επίπεδο σημαντικότητας %. Από τα παραπάνω αποτελέσματα συμπεραίνουμε ότι, λιγότερο ενημερωμένοι για περιβαλλοντικά θέματα είναι οι άνδρες με ηλικία μεταξύ ετών, χαμηλού μορφωτικού επιπέδου. Επίσης τα άτομα αυτά, θα συμμετείχαν εθελοντικά σε κάποια προσπάθεια του δήμου για τη βελτίωση της ανακύκλωσης και υποστηρίζουν ότι ο Δήμος Αρταίων κάνει οργανωμένες προσπάθειες για ανακύκλωση. Ακόμη, θεωρούν ότι η ενημέρωση του κοινού για την ανακύκλωση έντυπου χαρτιού σε ειδικούς κάδους χαρτιού δεν πρέπει να πραγματοποιείται μέσω 45

146 της διαφήμισης στη τηλεόραση, και συμφωνούν με οικονομκή ελάφρυνση των ευαισθητοποιημένων πολιτών από τα δημοτικά τέλη για να συμμετάσχει πιο ενεργά ο κόσμος στην ανακύκλωση. Τέλος οι συγκεκριμένοι κάτοικοι πιστεύουν πως τα συχνότερα δρομολόγια των απορριμματοφόρων του δήμου δεν θα αποτελέσουν κίνητρο για τους δημότες να ανακυκλώνουν. β) Εκτίμηση πολλαπλής γραμμικής παλινδρόμησης για τη συχνότητα ποσότητας ανακύκλωσης υλικών για τον πράσινο με κίτρινο καπάκι κάδο σκουπιδιών. Παρακάτω, παρουσιάζονται τα αποτελέσματα εκτίμησης του υποδείγματος πολλαπλής γραμμικής παλινδρόμησης για τους προσδιοριστικούς παράγοντες της συχνότητας της ποσότητας ανακύκλωσης υλικών για τον πράσινο με κίτρινο καπάκι κάδο σκουπιδιών. Σκοπός της εκτίμησης της συγκεκριμένης παλινδρόμησης, είναι ο προσδιορισμός της επίδρασης αυτών των παραμέτρων, στη συχνότητα της ποσότητας ανακύκλωσης υλικών. Οι παράγοντες που εξετάστηκαν είναι: η ηλικία, η προτροπή του οικογενειακού και φιλικού περιβάλλοντος να συμμετάσχει στην ανακύκλωση, συχνότητα ανακύκλωσης των υλικών για τον πράσινο με κίτρινο κάδο καπάκι σκουπιδιών, η προθυμία των κατοίκων να διαχωρίσουν το έντυπο χαρτί από τα υπόλοιπα είδη χαρτιού για ανακύκλωση στον ειδικό κάδο, το υλικό που βάζουν στον πράσινο με κίτρινο καπάκι κάδο σκουπιδιών είναι το πλαστικό, η προτίμηση για χρέωση των δημοτικών τελών με βάση την ποσότητα των απορριμμάτων που παράγουν και όχι βάσει των τετραγωνικών μέτρων του σπιτιού. Η γενική μορφή της εξίσωσης πολλαπλής γραμμικής παλινδρόμησης είναι η ακόλουθη: yusequani = bo + b age5i + b2 urgefami + b3 yuseofti + b4 yplastici + b5 taxgarbi + εi (β) όπου, yusequani : ποσοτική μεταβλητή η οποία εκφράζει την ποσότητα που εφαρμόζουν ανακύκλωση στον πράσινο με κίτρινο καπάκι κάδο σκουπιδιών age5i : ψευδομεταβλητή που λαμβάνει την τιμή που λαμβάνει την τιμή όταν η ηλικία των ερωτηθέντων είναι 60+ άνω ετών urgefami : ποσοτική μεταβλητή η οποία εκφράζει την προτροπή του οικογενειακού και φιλικού περιβάλλοντος να συμμετάσχει στην ανακύκλωση. 46

147 yuseofti : ποσοτική μεταβλητή η οποία εκφράζει τη συχνότητα ανακύκλωσης των υλικών για τον πράσινο με κίτρινο κάδο καπάκι σκουπιδιών yplastici : ψευδομεταβλητή που λαμβάνει την τιμή όταν το υλικό που βάζουν στον πράσινο με κίτρινο καπάκι κάδο σκουπιδιών είναι το πλαστικό. taxgarbi : ψευδομεταβλητή που λαμβάνει την τιμή όταν οι κάτοικοι προτιμούν τη χρέωση των δημοτικών τελών με βάση την ποσότητα των απορριμμάτων που παράγουν και όχι βάσει των τετραγωνικών μέτρων του σπιτιού. εi : τα σφάλματα εκτίμησης της παλινδρόμησης. Στη συγκεκριμένη παλινδρόμηση, η συχνότητα ποσότητας ανακύκλωσης υλικών για τον πράσινο με κίτρινο καπάκι κάδο σκουπιδιών είναι η εξαρτημένη μεταβλητή, η οποία επηρεάζεται από τις ανεξάρτητες μεταβλητές που προαναφέρθηκαν. Επειδή η μεταβλητή αυτή είναι ποσοτική χρησιμοποιήθηκε η πολλαπλή γραμμική παλινδρόμηση, η οποία στηρίζεται στην εφαρμογή της μεθόδου ελαχίστου τετραγώνων (OLS) έτσι ώστε να εκτιμηθεί αποτελεσματικά. Στον πίνακα (β) παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της εκτίμησης της εξίσωσης της παλινδρόμησης (β), με την εφαρμογή της ταυτόχρονης εισόδου των ανεξάρτητων μεταβλητών για τη συχνότητα ποσότητας ανακύκλωσης υλικών για τον πράσινο με κίτρινο καπάκι κάδο σκουπιδιών. Οι ανεξάρτητες μεταβλητές που μελετήθηκαν, παρουσιάζονται στην πρώτη στήλη (Μεταβλητές) του Πίνακα (β) και δείχνουν την επίδραση τους στην εξαρτημένη. Στη δεύτερη στήλη (Υπόδειγμα ) του Πίνακα (β), παρουσιάζεται το αρχικό υπόδειγμα για τα αποτελέσματα του συνόλου των ανεξάρτητων μεταβλητών της εξίσωσης (β). Οι μη στατιστικά σημαντικές μεταβλητές αφαιρούνται από το Υπόδειγμα και τα αποτελέσματα της εκτίμησης της εξίσωσης παρουσιάζονται στο τελικό υπόδειγμα που βρίσκεται στην τρίτη στήλη (Υπόδειγμα 2) του Πίνακα (β). Επομένως οι μεταβλητές age5 και taxgarb αφαιρούνται, αφού δεν παρουσιάζουν στατιστικά σημαντική σχέση με την εξαρτημένη μεταβλητή. 47

148 Πίνακας (β): Εκτίμηση πολλαπλής γραμμικής παλινδρόμησης για τους προσδιοριστικούς παράγοντες της συχνότητας ενημέρωσης των κατοίκων για τα περιβαλλοντικά θέματα. Μεταβλητές Υπόδειγμα Υπόδειγμα 2 0,65*** (2,448) 0,690** (3.039) age5 0,244 (,070) - urgefam 0,230** (2,83) 0,229** (2,824) yuseoft 0,429*** (5,8) 0,42*** (5,50) yplastic 0,33** (2,478) 0,334** (2,507) taxgarb 0,056 (0,44) - R square 0,35 0,309 0,293 0,295 Σταθερός όρος 2 R (διορθωμένο) Στατιστική F 4,076 23,077 Σημείωση: Οι ενδείξεις ***, ** και * υποδηλώνουν στατιστική σημαντικότητα σε ποσοστό %, 5% και 0% αντίστοιχα. Τα μεγέθη στις παρενθέσεις ακολουθούν την στατιστική t. Συγκεκριμένα, η μεταβλητή urgefam είναι ποσοτική μεταβλητή και εκφράζει την προτροπή του οικογενειακού και φιλικού περιβάλλοντος να συμμετάσχει στην ανακύκλωση. Είναι στατιστικά σημαντική σε επίπεδο σημαντικότητας 5% και έχει θετικό εκτιμώμενο συντελεστή. Αυτό σημαίνει ότι όσο αυξάνεται ο αριθμός των κατοίκων που προτρέπουν το οικογενειακό και φιλικό τους περιβάλλον, τόσο αυξάνεται και η συχνότητα της ποσότητας ανακύκλωσης υλικών για τον πράσινο με κίτρινο καπάκι κάδο σκουπιδιών. Ακόμη, η ποσοτική μεταβλητή yuseoft που εκφράζει τη συχνότητα ανακύκλωσης των υλικών για τον πράσινο με κίτρινο κάδο καπάκι σκουπιδιών, είναι στατιστικά σημαντική σε επίπεδο σημαντικότητας % και έχει θετικό εκτιμώμενο συντελεστή. Δηλαδή, όσο αυξάνεται ο αριθμός των κατοίκων που ανακυκλώνουν στον πράσινο με κίτρινο καπάκι κάδο σκουπιδιών, τόσο αυξάνεται και η συχνότητα της ποσότητας ανακύκλωσης υλικών για τον πράσινο με κίτρινο καπάκι κάδο σκουπιδιών. 48

149 Επιπρόσθετα η μεταβλητή yplastic που είναι μία ψευδομεταβλητή αφορά το πλαστικό καθώς είναι το υλικό που βάζουν στον πράσινο με κίτρινο καπάκι κάδο σκουπιδιών. Είναι στατιστικά σημαντική σε επίπεδο σημαντικότητας 5% και έχει θετικό εκτιμώμενο συντελεστή. Δηλαδή όσο περισσοτεροι είναι εκείνοι που βάζουν πλαστικό στον πράσινο με κίτρινο καπάκι κάδο σκουπιδιών, τόσο αυξάνεται και η συχνότητα της ποσότητας ανακύκλωσης υλικών για τον πράσινο με κίτρινο καπάκι κάδο σκουπιδιών. Το R2 (adjusted) είναι ο συντελεστής προσδιορισμού και είναι διορθωμένες ως προς τους βαθμούς ελευθερίας. Αναφέρεται στο σύνολο των ανεξάρτητων μεταβλητών και το 4,3% δείχνει μία καλή προσαρμογή των δεδομένων. Οι συγκεκριμένες ανεξάρτητες μεταβλητές ερμηνεύουν το 4,3% της διακύμανσης της εξαρτημένης. Η στατιστική F είναι μία κριτική, η οποία εκφράζει τη συνολική ερμηνευτικότητα της παλινδρόμησης. Γίνεται ο ακόλουθος έλεγχος υποθέσεων H0 : b= b2= b3...=bκ=0, έναντι της Η: έστω ότι ένας από τους παραπάνω συντελεστές είναι διάφορος του μηδενός. Επειδή το p_value είναι ίσο με 0,00, απορρίπτω την H0 και δέχομαι την Η ότι δηλαδή οι ανεξάρτητες μεταβλητές ερμηνεύουν την εξίσωση (β) σε επίπεδο σημαντικότητας %. Από τα παραπάνω αποτελέσματα συμπεραίνουμε όσο αυξάνεται ο αριθμός των κατοίκων που προτρέπουν το οικογενειακό και φιλικό τους περιβάλλον και ο αριθμός των κατοίκων που ανακυκλώνουν στον πράσινο με κίτρινο καπάκι κάδο σκουπιδιών, τόσο αυξάνεται και η συχνότητα της ποσότητας ανακύκλωσης υλικών για τον πράσινο με κίτρινο καπάκι κάδο σκουπιδιών. Ακόμη όσο περισσοτεροι είναι εκείνοι που βάζουν χαρτί στον πράσινο με κίτρινο καπάκι κάδο σκουπιδιών και όσο περισσότερο πρόθυμοι είναι οι κάτοικοι να διαχωρίσουν το έντυπο χαρτί από τα υπόλοιπα είδη χαρτιού για ανακύκλωση, τόσο αυξάνεται και η συχνότητα της ποσότητας ανακύκλωσης υλικών για τον πράσινο με κίτρινο καπάκι κάδο σκουπιδιών. 49

150 γ) Eκτίμηση λογιστικής παλινδρόμησης για τους προσδιοριστικούς παράγοντες της πιθανότητας να συμφωνούν με την εγκατάσταση ειδικού κάδου αποκλειστικά για ανακύκλωση έντυπου χαρτιού στη γειτονιά τους. Παρακάτω, παρουσιάζονται τα αποτελέσματα εκτίμησης του υποδείγματος λογιστικής παλινδρόμησης για τους προσδιοριστικούς παράγοντες της πιθανότητας να συμφωνούν οι κάτοικοι με την εγκατάσταση ειδικού κάδου αποκλειστικά για ανακύκλωση έντυπου χαρτιού στη γειτονιά τους. Σκοπός της εκτίμησης της συγκεκριμένης παλινδρόμησης, είναι ο προσδιορισμός της επίδρασης αυτών των παραμέτρων, στην πιθανότητα να συμφωνούν οι κάτοικοι με την εγκατάσταση ειδικού κάδου αποκλειστικά για ανακύκλωση έντυπου χαρτιού στη γειτονιά τους. Οι παράγοντες που εξετάστηκαν είναι: το καθαρό μηνιαίο οικογενειακό εισόδημα, η προτίμηση για χρέωση των δημοτικών τελών με βάση την ποσότητα των απορριμμάτων που παράγουν και όχι βάσει των τετραγωνικών μέτρων του σπιτιού, η προτροπή του οικογενειακού και φιλικού περιβάλλοντος να συμμετάσχει στην ανακύκλωση, η προθυμία των κατοίκων να διαχωρίσουν το έντυπο χαρτί από τα υπόλοιπα είδη χαρτιού για ανακύκλωση στον ειδικό κάδο, οι ποσότητες που εφαρμόζουν ανακύκλωση στον πράσινο με κίτρινο καπάκι κάδο σκουπιδιών, το υλικό που βάζουν στον πράσινο με κίτρινο καπάκι κάδο σκουπιδιών είναι το χαρτί. Η γενική μορφή της εξίσωσης λογιστικής παλινδρόμησης είναι η ακόλουθη: pripbini = bo + b ypaperi + b2 fincome5i + b3 pripsepi + b4 taxgarbi + b5 urgefami + b6 yusequani+ εi (γ) όπου, ypaperi : ψευδομεταβλητή που λαμβάνει την τιμή όταν το υλικό που βάζουν στον πράσινο με κίτρινο καπάκι κάδο σκουπιδιών είναι το χαρτί. fincome5i : ψευδομεταβλητή που λαμβάνει την τιμή όταν το καθαρό μηνιαίο οικογενειακό εισόδημα του ερωτώμενου κυμαίνεται μεταξύ ευρώ. pripsepi : ψευδομεταβλητή που λαμβάνει την τιμή όταν οι κάτοικοι είναι διατεθημένοι να διαχωρίσουν το έντυπο χαρτί από τα υπόλοιπα είδη χαρτιού για ανακύκλωση στον ειδικό κάδο. taxgarbi : ψευδομεταβλητή που λαμβάνει την τιμή όταν οι κάτοικοι προτιμούν τη χρέωση 50

151 των δημοτικών τελών με βάση την ποσότητα των απορριμμάτων που παράγουν και όχι βάσει των τετραγωνικών μέτρων του σπιτιού. urgefami : ποσοτική μεταβλητή η οποία εκφράζει την προτροπή του οικογενειακού και φιλικού περιβάλλοντος να συμμετάσχει στην ανακύκλωση. yusequani : ποσοτική μεταβλητή η οποία εκφράζει την ποσότητα που εφαρμόζουν ανακύκλωση στον πράσινο με κίτρινο καπάκι κάδο σκουπιδιών εi : τα σφάλματα εκτίμησης της παλινδρόμησης. Η εξαρτημένη μεταβλητή pripbin που αναφέρεται στην πιθανότητα να συμφωνούν οι κάτοικοι με την εγκατάσταση ειδικού κάδου αποκλειστικά για ανακύκλωση έντυπου χαρτιού στη γειτονιά τους, είναι ψευδομεταβλητή και επηρεάζεται από τις ανεξάρτητες μεταβλητές που προαναφέρθηκαν. Επομένως για να επιτευχθεί αποτελεσματικά η εκτίμηση της συγκεκριμένης παλινδρόμησης χρησιμοποιήθηκε η λογιστική παλινδρόμηση, η οποία γίνεται λαμβάνοντας υπόψη τον λόγο των πιθανοτήτων και η εκτίμηση των παραμέτρων bi γίνεται με την μέθοδο της μέγιστης πιθανοφάνειας. Στον πίνακα (γ) παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της εκτίμησης της εξίσωσης της παλινδρόμησης (γ), με την εφαρμογή της ταυτόχρονης εισόδου των ανεξάρτητων μεταβλητών για την πιθανότητα να συμφωνούν οι κάτοικοι με την εγκατάσταση ειδικού κάδου αποκλειστικά για ανακύκλωση έντυπου χαρτιού στη γειτονιά τους. Οι ανεξάρτητες μεταβλητές που μελετήθηκαν, παρουσιάζονται στην πρώτη στήλη (Μεταβλητές) του Πίνακα (γ) και δείχνουν την επίδραση τους στην εξαρτημένη. Στη δεύτερη στήλη (Υπόδειγμα ) του Πίνακα (γ), παρουσιάζεται το αρχικό υπόδειγμα για τα αποτελέσματα του συνόλου των ανεξάρτητων μεταβλητών της εξίσωσης (γ). Οι μη στατιστικά σημαντικές μεταβλητές αφαιρούνται από το Υπόδειγμα και τα αποτελέσματα της εκτίμησης της εξίσωσης παρουσιάζονται στο τελικό υπόδειγμα που βρίσκεται στην τρίτη στήλη ( Υπόδειγμα 2 ) του Πίνακα (γ). Επομένως οι μεταβλητές yusequan και urgefam αφαιρούνται, αφού δεν παρουσιάζουν στατιστικά σημαντική σχέση με την εξαρτημένη μεταβλητή. 5

152 Πίνακας (γ): Εκτίμηση λογιστικής παλινδρόμησης για τους προσδιοριστικούς παράγοντες της πιθανότητας να συμφωνούν οι κάτοικοι με την εγκατάσταση ειδικού κάδου αποκλειστικά για ανακύκλωση έντυπου χαρτιού στη γειτονιά τους. Μεταβλητές Υπόδειγμα Υπόδειγμα 2 Σταθερός όρος -0,079 (0,00) -,5 (0,407) ypaper 3,880** (5,378) 3,663** (5,558) fincome5-2,850** (4,67) -2,975** (4,608) taxgarb 3,34* (3,489) 2,963* (3,582) pripsep 2,888* (3,23) 2,66* (2,775) urgefam -0,402 (0,320) - yusequan -0,64 (0,058) - R2 (Cox & Snell) 0,082 0,079 R2 (Nagelkerke) 0,392 0,376-2Log likelihood 23,747 24,333 Σημείωση:Στις παρενθέσεις παρουσιάζεται η στατιστική wald. Οι ενδείξεις ***, ** και * υποδηλώνουν στατιστική σημαντικότητα σε ποσοστό %, 5% και 0% αντίστοιχα. Συγκεκριμένα, η μεταβλητή pripsep που αφορά τους κατοίκους που είναι διατεθημένοι να διαχωρίσουν το έντυπο χαρτί από τα υπόλοιπα είδη χαρτιού για ανακύκλωση στον ειδικό κάδο, είναι στατιστικά σημαντική σε επίπεδο σημαντικότητας 0%. Ο θετικός εκτιμώμενος συντελεστής δηλώνει ότι αυτοί που είναι διατεθημένοι να διαχωρίζουν το έντυπο χαρτί από τα υπόλοιπα είδη χαρτιού για ανακύκλωση στον ειδικό κάδο είναι πιθανότερο να συμφωνούν με την εγκατάσταση ειδικού κάδου απκλειστικά για ανακύκλωση. Όσον αφορά τη μεταβλητή fincome5 είναι ψευδομεταβλητή που αφορά τους κατοίκους που το καθαρό μηνιαίο οικογενειακό εισόδημα τους κυμαίνεται μεταξύ ευρώ. Είναι στατιστικά σημαντική μεταβλητή σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Ο αρνητικός εκτιμώμενος συντελεστής δηλώνει ότι οι κάτοικοι με καθαρό μηνιαίο οικογενειακό εισόδημα ευρώ είναι λιγότερο πιθανό να συμφωνούν με την εγκατάσταση ειδικού κάδου αποκλειστικά για 52

153 ανακύκλωση. Ακόμη η μεταβλητή taxgarb είναι μία ψευδομεταβλητή που εκφράζει τους κάτοικους που προτιμούν τη χρέωση των δημοτικών τελών με βάση την ποσότητα των απορριμμάτων που παράγουν και όχι βάσει των τετραγωνικών μέτρων του σπιτιού. Είναι στατιστικά σημαντική σε επίπεδο σημαντικότητας 0% και έχει θετικό εκτιμώμενο συντελεστή. Αυτό σημαίνει ότι οι κάτοικοι που προτιμούν τη χρέωση των δημοτικών τελών με βάση την ποσότητα των απορριμμάτων που παράγουν και όχι βάσει των τετραγωνικών μέτρων του σπιτιού, είναι πιθανότερο να συμφωνούν με την εγκατάσταση ειδικού κάδου αποκλειστικά για ανακύκλωση. Η μεταβλητή ypaper που είναι μία ψευδομεταβλητή αφορά το χαρτί καθώς είναι το υλικό που βάζουν στον πράσινο με κίτρινο καπάκι κάδο σκουπιδιών. Είναι στατιστικά σημαντική σε επίπεδο σημαντικότητας 5% και έχει θετικό εκτιμώμενο συντελεστή. Δηλαδή εκείνοι που βάζουν χαρτί στον πράσινο με κίτρινο καπάκι κάδο σκουπιδιών, είναι πιθανότερο να συμφωνούν με την εγκατάσταση ειδικού κάδου αποκλειστικά για ανακύκλωση σε σχέση με τους άλλους που τοποθετούν άλλα υλικά. Το R2 είναι ο συντελεστής προσδιορισμού Nagelkerke και δειχνει μία καλή προσαρμογή των δεδομένων, δηλαδή οι συγκεκριμένες ανεξάρτητες μεταβλητές ερμηνεύουν το 37,6% της διακύμανσης της εξαρτημένης. Από τα παραπάνω αποτελέσματα συμπεραίνουμε ότι οι κάτοικοι που είναι πιο πιθανό να συμφωνούν με την εγκατάσταση ειδικού κάδου αποκλειστικά για ανακύκλωση είναι αυτοί που είναι διατεθημένοι να διαχωρίζουν το έντυπο χαρτί από τα υπόλοιπα είδη χαρτιού για ανακύκλωση στον ειδικό κάδο, προτιμούν τη χρέωση των δημοτικών τελών με βάση την ποσότητα των απορριμμάτων που παράγουν και όχι βάσει των τετραγωνικών μέτρων του σπιτιού και τοποθετούν χαρτί στον πράσινο με κίτρινο καπάκι κάδο σκουπιδιών. Ακόμη λιγότερο πιθανό να συμφωνούν με την εγκατάσταση ειδικού κάδου αποκλειστικά για ανακύκλωση οι κάτοικοι που έχουν καθαρό μηνιαίο οικογενειακό εισόδημα ευρώ. 53

154 δ) Eκτίμηση λογιστικής παλινδρόμησης για τους προσδιοριστικούς παράγοντες της πιθανότητας να γνωρίζουν τη χρήση των πράσινων με κίτρινο καπάκι κάδων σκουπιδιών. Παρακάτω, παρουσιάζονται τα αποτελέσματα εκτίμησης του υποδείγματος λογιστικής παλινδρόμησης για τους προσδιοριστικούς παράγοντες της πιθανότητας να γνωρίζουν τη χρήση των πράσινων με κίτρινο καπάκι κάδων σκουπιδιών. Σκοπός της εκτίμησης της συγκεκριμένης παλινδρόμησης, είναι ο προσδιορισμός της επίδρασης αυτών των παραμέτρων, στην πιθανότητα να γνωρίζουν τη χρήση των πράσινων με κίτρινο καπάκι κάδων σκουπιδιών. Οι παράγοντες που εξετάστηκαν είναι: το φύλο, το καθαρό μηνιαίο οικογενειακό εισόδημα, η ενημέρωση του κοινού για την ανακύκλωση έντυπου χαρτιού σε ειδικούς κάδους χαρτιού μέσω της διαφήμισης ή ενημερωτικών ένθετων σε εφημερίδες και περιοδικά, η προτίμηση για χρέωση των δημοτικών τελών με βάση την ποσότητα των απορριμμάτων που παράγουν και όχι βάσει των τετραγωνικών μέτρων του σπιτιού, τα συχνότερα δρομολόγια των απορριμματοφόρων ως κίνητρο παρακίνησης των δημοτών για ανακύκλωση, η εφαρμογή ανακύκλωσης υλικών για τον πράσινο με κίτρινο καπάκι κάδο σκουπιδιών, η ενημέρωση για περιβαλλοντικά θέματα, η προτροπή του οικογενειακού και φιλικού περιβάλλοντος να συμμετάσχει στην ανακύκλωση. Η γενική μορφή της εξίσωσης λογιστικής παλινδρόμησης είναι η ακόλουθη: yinfoi = bo + b sexi + b2 fincome5i + b3 infoadi + b4 taxgarbi + b5 mmorevehi + b6 yusei + b7 envinfoi + b8 urgefami + εi (δ) όπου, yinfoi : ψευδομεταβλητή, η οποία εκφράζει την πιθανότητα να γνωρίζουν τη χρήση των πράσινων με κίτρινο καπάκι κάδων σκουπιδιών sexi : ψευδομεταβλητή που λαμβάνει την τιμή όταν ο ερωτώμενος είναι άνδρας και την τιμή 0 όταν είναι γυναίκα. fincome5i : ψευδομεταβλητή που λαμβάνει την τιμή όταν το καθαρό μηνιαίο οικογενειακό εισόδημα του ερωτώμενου κυμαίνεται μεταξύ ευρώ. infoadi : ψευδομεταβλητή που λαμβάνει την τιμή όταν η ενημέρωση του κοινού για την ανακύκλωση έντυπου χαρτιού σε ειδικούς κάδους χαρτιού πρέπει να γίνει διαφήμισης ή ενημερωτικών ένθετων σε εφημερίδες και περιοδικά. 54 μέσω της

155 taxgarbi : ψευδομεταβλητή που λαμβάνει την τιμή όταν οι κάτοικοι προτιμούν τη χρέωση των δημοτικών τελών με βάση την ποσότητα των απορριμμάτων που παράγουν και όχι βάσει των τετραγωνικών μέτρων του σπιτιού. mmorevehi : ψευδομεταβλητή που λαμβάνει την τιμή όταν κίνητρο παρακίνησης των δημοτών για ανακύκλωση είναι τα συχνότερα δρομολόγια των απορριμματοφόρων. yusei: ψευδομεταβλητή που λαμβάνει την τιμή όταν ο ερωτώμενος εφαρμόζει ανακύκλωση υλικών για τον πράσινο με κίτρινο καπάκι κάδο σκουπιδιών. envinfoi : ποσοτική μεταβλητή η οποία εκφράζει τη συχνότητα ενημέρωσης των κατοίκων για τα περιβαλλοντικά θέματα. urgefami : ποσοτική μεταβλητή η οποία εκφράζει την προτροπή του οικογενειακού και φιλικού περιβάλλοντος να συμμετάσχει στην ανακύκλωση. εi : τα σφάλματα εκτίμησης της παλινδρόμησης. Η εξαρτημένη μεταβλητή yinfo που αναφέρεται στην πιθανότητα να γνωρίζουν οι κάτοικοι τη χρήση των πράσινων με κίτρινο καπάκι κάδων σκουπιδιών, είναι ψευδομεταβλητή και επηρεάζεται από τις ανεξάρτητες μεταβλητές που προαναφέρθηκαν. Επομένως για να επιτευχθεί αποτελεσματικά η εκτίμηση της συγκεκριμένης παλινδρόμησης χρησιμοποιήθηκε η λογιστική παλινδρόμηση, η οποία γίνεται λαμβάνοντας υπόψη τον λόγο των πιθανοτήτων και η εκτίμηση των παραμέτρων bi γίνεται με την μέθοδο της μέγιστης πιθανοφάνειας. Στον πίνακα (δ) παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της εκτίμησης της εξίσωσης της παλινδρόμησης (δ) με την εφαρμογή της ταυτόχρονης εισόδου των ανεξάρτητων μεταβλητών για την πιθανότητα να γνωρίζουν οι κάτοικοι τη χρήση των πράσινων με κίτρινο καπάκι κάδων σκουπιδιών. Οι ανεξάρτητες μεταβλητές που μελετήθηκαν, παρουσιάζονται στην πρώτη στήλη (Μεταβλητές) του Πίνακα (δ) και δείχνουν την επίδραση τους στην εξαρτημένη. Στη δεύτερη στήλη (Υπόδειγμα ) του Πίνακα (δ), παρουσιάζεται το αρχικό υπόδειγμα για τα αποτελέσματα του συνόλου των ανεξάρτητων μεταβλητών της εξίσωσης (δ). Οι μη στατιστικά σημαντικές μεταβλητές αφαιρούνται από το Υπόδειγμα και τα αποτελέσματα της εκτίμησης της εξίσωσης παρουσιάζονται στο τελικό υπόδειγμα που βρίσκεται στην τρίτη στήλη (Υπόδειγμα 2) του Πίνακα (δ). Επομένως οι μεταβλητές taxgarb και urgefam αφαιρούνται, αφού δεν παρουσιάζουν στατιστικά σημαντική σχέση με την εξαρτημένη μεταβλητή. 55

156 Πίνακας (δ): Εκτίμηση λογιστικής παλινδρόμησης για τους προσδιοριστικούς παράγοντες της πιθανότητας να γνωρίζουν τη χρήση των πράσινων με κίτρινο καπάκι κάδων σκουπιδιών. Μεταβλητές Υπόδειγμα Υπόδειγμα 2 Σταθερός όρος -,73** (6,38) -,56** (8,6) sex -0,635* (3,777) -0,674** (4,49) fincome5,9** (6,035),058** (5,572) infoad,433** (4,84),404** (4,700) taxgarb -0,247 (0,567) - mmoreveh -,324* (3,432) -,260* (3,334) yuse 3,544*** (57,23) 3,555*** (57,966) envinfo 0,399** (4,02) 0,446** (6,499) urgefam 0,04 (0,382) - R2 (Cox & Snell) 0,4 0,409 R2 (Nagelkerke) 0,567 0,565-2Log likelihood 254, ,435 Σημείωση:Στις παρενθέσεις παρουσιάζεται η στατιστική wald. Οι ενδείξεις ***, ** και * υποδηλώνουν στατιστική σημαντικότητα σε ποσοστό %, 5% και 0% αντίστοιχα. Συγκεκριμένα, η μεταβλητή για το φύλο (sex) είναι μία ψευδομεταβλητή η οποία είναι στατιστικά σημαντική σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Ο εκτιμώμενος συντελεστής έχει αρνητικό πρόσημο, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι άνδρες είναι λιγότερο πιθανό να γνωρίζουν τη χρήση των πράσινων με κίτρινο καπάκι κάδων σκουπιδιών σε σχέση με τις γυναίκες. Όσον αφορά τη μεταβλητή fincome5 είναι ψευδομεταβλητή που αφορά τους κατοίκους που το καθαρό μηνιαίο οικογενειακό εισόδημα τους κυμαίνεται μεταξύ ευρώ. Είναι στατιστικά σημαντική μεταβλητή σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Ο θετικός εκτιμώμενος συντελεστής δηλώνει ότι όσο αυξάνεται το εισοδήμα είναι πιθανότερο να γνωρίζουν τη χρήση 56

157 των πράσινων με κίτρινο καπάκι κάδων σκουπιδιών. Επιπρόσθετα, η μεταβλητή yuse που αφορά τους κατοίκους που εφαρμόζουν ανακύκλωση υλικών για τον πράσινο με κίτρινο καπάκι κάδο σκουπιδιών, είναι ψευδομεταβλητή στατιστικά σημαντική σε επίπεδο σημαντικότητας %. Ο εκτιμώμενος συντελεστής έχει θετικό πρόσημο το οποίο σημαίνει ότι αυτοί που εφαρμόζουν ανακύκλωση υλικών για τον πράσινο με κίτρινο καπάκι κάδο σκουπιδιών είναι πιθανότερο να γνωρίζουν τη χρήση των πράσινων με κίτρινο καπάκι κάδων σκουπιδιών. Η ποσοτική μεταβλητή envinfo που εκφράζει τη συχνότητα ενημέρωσης των κατοίκων για τα περιβαλλοντικά θέματα, είναι στατιστικά σημαντική σε επίπεδο σημαντικότητας 5% και ο εκτιμώμενος συντελεστής έχει θετικό πρόσημο. Αυτό σημαίνει ότι οι κάτοικοι που είναι ενημερωμένοι για περιβαλλοντικά θέματα είναι πιθανότερο να γνωρίζουν τη χρήση των πράσινων με κίτρινο καπάκι κάδων σκουπιδιών. Ακόμη η μεταβλητή infoad είναι μία ψευδομεταβλητή που αφορά την ενημέρωση του κοινού για την ανακύκλωση έντυπου χαρτιού σε ειδικούς κάδους χαρτιού μέσω της διαφήμισης ή ενημερωτικών ένθετων σε εφημερίδες και περιοδικά. Είναι στατιστικά σημαντική σε επίπεδο σημαντικότητας 5% και ο εκτιμώμενος συντελεστής έχει θετικό πρόσημο. Αυτό σημαίνει ότι όσο μεγαλύτερη είναι η ενημέρωση του κοινού μέσω της διαφήμισης ή ενημερωτικών ένθετων σε εφημερίδες και περιοδικά, είναι πιθανότερο είναι να γνωρίζουν οι κάτοικοι τη χρήση των πράσινων με κίτρινο καπάκι κάδων σκουπιδιών. Τέλος, η μεταβλητή mmoreveh είναι μία ψευδομεταβλητή που δηλώνει τα συχνότερα δρομολόγια των απορριμματοφόρων. Η μεταβλητή αυτή είναι στατιστικά σημαντική σε επίπεδο σημαντικότητας 0% και ο εκτιμώμενος συντελεστής έχει αρνητικό πρόσημο.αυτό σημαίνει ότι οι κάτοικοι που θεωρούν ως κίνητρο παρακίνησης των δημοτών για ανακύκλωση τα συχνότερα δρομολόγια των απορριμματοφόρων είναι λιγότερο πιθανό να γνωρίζουν οι κάτοικοι τη χρήση των πράσινων με κίτρινο καπάκι κάδων σκουπιδιών. Το R2 είναι ο συντελεστής προσδιορισμού Nagelkerke και δειχνει μία καλή προσαρμογή των δεδομένων, δηλαδή οι συγκεκριμένες ανεξάρτητες μεταβλητές ερμηνεύουν το 56,5% της διακύμανσης της εξαρτημένης. Από τα παραπάνω αποτελέσματα συμπεραίνουμε ότι οι κάτοικοι που είναι πιο πιθανό να 57

158 γνωρίζουν τη χρήση των πράσινων με κίτρινο καπάκι κάδων σκουπιδιών είναι γυναίκες που το καθαρό μηνιαίο οικογενειακό εισόδημα τους κυμαίνεται μεταξύ ευρώ, εφαρμόζουν ανακύκλωση υλικών για τον πράσινο με κίτρινο καπάκι κάδο σκουπιδιών και είναι ενημερωμένες για τα περιβαλλοντικά θέματα. Επίσης, θεωρούν ότι όταν γίνεται η ενημέρωση του κοινού μέσω της διαφήμισης ή ενημερωτικών ένθετων σε εφημερίδες και περιοδικά, είναι πιθανότερο είναι να γνωρίζουν οι κάτοικοι τη χρήση των πράσινων με κίτρινο καπάκι κάδων σκουπιδιών. Τέλος, οι κάτοικοι που θεωρούν ως κίνητρο παρακίνησης των δημοτών για ανακύκλωση τα συχνότερα δρομολόγια των απορριμματοφόρων είναι λιγότερο πιθανό να γνωρίζουν οι κάτοικοι τη χρήση των πράσινων με κίτρινο καπάκι κάδων σκουπιδιών. ε) Eκτίμηση λογιστικής παλινδρόμησης για τους προσδιοριστικούς παράγοντες της πιθανότητας να κάνει ο Δήμος Αρταίων οργανωμένες προσπάθειες όσον αφορά την ανακύκλωση. Παρακάτω, παρουσιάζονται τα αποτελέσματα εκτίμησης του υποδείγματος λογιστικής παλινδρόμησης για τους προσδιοριστικούς παράγοντες της πιθανότητας να κάνει ο Δήμος Αρταίων οργανωμένες προσπάθειες όσον αφορά την ανακύκλωση. Σκοπός της εκτίμησης της συγκεκριμένης παλινδρόμησης, είναι ο προσδιορισμός της επίδρασης αυτών των παραμέτρων, στην πιθανότητα να πραγματοποιεί ο Δήμος Αρταίων οργανωμένες προσπάθειες όσον αφορά την ανακύκλωση. Οι παράγοντες που εξετάστηκαν είναι: η εθελοντική συμμετοχή σε κάποια προσπάθεια του δήμου για τη βελτίωση της ανακύκλωσης, η προτίμηση για χρέωση των δημοτικών τελών με βάση την ποσότητα των απορριμμάτων που παράγουν και όχι βάσει των τετραγωνικών μέτρων του σπιτιού, η προθυμία των κατοίκων να διαχωρίσουν το έντυπο χαρτί από τα υπόλοιπα είδη χαρτιού για ανακύκλωση στον ειδικό κάδο, η ενημέρωση του κοινού για την ανακύκλωση έντυπου χαρτιού σε ειδικούς κάδους χαρτιού μέσω της διαφήμισης στην τηλεόραση, η εγκατάσταση ειδικού κάδου αποκλειστικά για ανακύκλωση έντυπου χαρτιού στη γειτονιά τους, η επιβράβευση των ευαισθητοποιημένων δημοτών με οικονομική ελάφρυνση από τα δημοτικά τέλη για να συμμετάσχει πιο ενεργά ο κόσμος στην ανακύκλωση, η προβολή των ωφελειών της ανακύκλωσης ως κίνητρο παρακίνησης των δημοτών για ανακύκλωση. Η γενική μορφή της εξίσωσης λογιστικής παλινδρόμησης είναι η ακόλουθη: 58

159 effomuni = bo + b volunmuni + b2 taxgarbi + b3 pripsepi + b4 infotvi + b5 pripbini + b6 econreli (ε) + b7 mrecadvai + εi όπου, effomuni : ψευδομεταβλητή που λαμβάνει την τιμή όταν ο Δήμος κάνει οργανωμένες προσπάθειες όσον αφορά την ανακύκλωση. volunmuni : ψευδομεταβλητή που λαμβάνει την τιμή όταν ο ερωτώμενος θα συμμετείχε εθελοντικά σε κάποια προσπάθεια του δήμου για τη βελτίωση της ανακύκλωσης. taxgarbi : ψευδομεταβλητή που λαμβάνει την τιμή όταν οι κάτοικοι προτιμούν τη χρέωση των δημοτικών τελών με βάση την ποσότητα των απορριμμάτων που παράγουν και όχι βάσει των τετραγωνικών μέτρων του σπιτιού. pripsepi : ψευδομεταβλητή που λαμβάνει την τιμή όταν οι κάτοικοι είναι διατεθημένοι να διαχωρίσουν το έντυπο χαρτί από τα υπόλοιπα είδη χαρτιού για ανακύκλωση στον ειδικό κάδο. infotvi : ψευδομεταβλητή που λαμβάνει την τιμή όταν η ενημέρωση του κοινού για την ανακύκλωση έντυπου χαρτιού σε ειδικούς κάδους χαρτιού πρέπει να γίνει μέσω της διαφήμισης στην τηλεόραση. pripbini : ψευδομεταβλητή που λαμβάνει την τιμή όταν ο ερωτώμενος συμφωνεί με την εγκατάσταση ειδικού κάδου αποκλειστικά για ανακύκλωση έντυπου χαρτιού στη γειτονιά του. econreli : ποσοτική μεταβλητή, η οποία εκφράζει το βαθμό συμφωνίας για την επιβράβευση των ευαισθητοποιημένων δημοτών με οικονομική ελάφρυνση από τα δημοτικά τέλη με σκοπό να συμμετάσχει πιο ενεργά ο κόσμος στην ανακύκλωση. mmorevehi : ψευδομεταβλητή που λαμβάνει την τιμή όταν κίνητρο παρακίνησης των δημοτών για ανακύκλωση είναι η προβολή των ωφελειών της ανακύκλωσης. εi : τα σφάλματα εκτίμησης της παλινδρόμησης. Η εξαρτημένη μεταβλητή effomun που αναφέρεται στην πιθανότητα να κάνει ο Δήμος Αρταίων οργανωμένες προσπάθειες όσον αφορά την ανακύκλωση, είναι ψευδομεταβλητή και επηρεάζεται από τις ανεξάρτητες μεταβλητές που προαναφέρθηκαν. Επομένως για να επιτευχθεί αποτελεσματικά η εκτίμηση της συγκεκριμένης παλινδρόμησης χρησιμοποιήθηκε η λογιστική παλινδρόμηση, η οποία γίνεται λαμβάνοντας υπόψη τον λόγο των πιθανοτήτων και η εκτίμηση των παραμέτρων bi γίνεται με την μέθοδο της μέγιστης πιθανοφάνειας. 59

160 Στον πίνακα (ε) παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της εκτίμησης της εξίσωσης της παλινδρόμησης (ε), με την εφαρμογή της ταυτόχρονης εισόδου των ανεξάρτητων μεταβλητών για την πιθανότητα να κάνει ο Δήμος Αρταίων οργανωμένες προσπάθειες όσον αφορά την ανακύκλωση. Οι ανεξάρτητες μεταβλητές που μελετήθηκαν, παρουσιάζονται στην πρώτη στήλη (Μεταβλητές) του Πίνακα (ε) και δείχνουν την επίδραση τους στην εξαρτημένη. Στη δεύτερη στήλη (Υπόδειγμα ) του Πίνακα (ε), παρουσιάζεται το αρχικό υπόδειγμα για τα αποτελέσματα του συνόλου των ανεξάρτητων μεταβλητών της εξίσωσης (ε). Οι μη στατιστικά σημαντικές μεταβλητές αφαιρούνται από το Υπόδειγμα και τα αποτελέσματα της εκτίμησης της εξίσωσης παρουσιάζονται στο τελικό υπόδειγμα που βρίσκεται στην τρίτη στήλη (Υπόδειγμα 2) του Πίνακα (ε). Επομένως οι μεταβλητές pripbin, econrel και mrecadva αφαιρούνται, αφού δεν παρουσιάζουν στατιστικά σημαντική σχέση με την εξαρτημένη μεταβλητή. 60

161 Πίνακας (ε) Εκτίμηση λογιστικής παλινδρόμησης για τους προσδιοριστικούς παράγοντες της πιθανότητας να κάνει ο Δήμος Αρταίων οργανωμένες προσπάθειες όσον αφορά την ανακύκλωση. Μεταβλητές Υπόδειγμα Υπόδειγμα 2 Σταθερός όρος -,937** (6,395) -,9* (7,394) volunmun 0,637*** (6,754) 0,687*** (8,082) taxgarb -0,544** (4,647) -0,57** (4,798) pripsep 0,984** (4,484),088** (5,809) infotv -0,596** (4,278) -0,629** (4,829) pripbin 0,784 (,254) - econrel 0,025 (0,054) - mrecadva 0,450 (,367) - R2 (Cox & Snell) 0,092 0,085 R2 (Nagelkerke) 0,24 0,4-2Log likelihood 49, ,65 Σημείωση: Οι ενδείξεις ***, ** και * υποδηλώνουν στατιστική σημαντικότητα σε ποσοστό %, 5% και 0% αντίστοιχα. Στις παρενθέσεις παρουσιάζεται η στατιστική wald. Συγκεκριμένα η μεταβλητή volunmun η οποία είναι μία ψευδομεταβλητή που δηλώνει τη εθελοντική συμμετοχή σε κάποια προσπάθεια του Δήμου για την βελτίωση της ανακύκλωσης και είναι στατιστικά σημαντική σε επίπεδο σημαντικότητας %. Ο εκτιμώμενος συντελεστής έχει θετικό πρόσημο το οποίο σημαίνει ότι όσο περισσότεροι δημότες συμμετέχουν εθελοντικά σε κάποια προσπάθεια του δήμου για τη βελτίωση της ανακύκλωσης τόσο πιθανότερο είναι να κάνει ο Δήμος Αρταίων οργανωμένες προσπάθειες όσον αφορά την ανακύκλωση. Ακόμη η μεταβλητή taxgarb είναι μία ψευδομεταβλητή που εκφράζει τους κάτοικους που προτιμούν τη χρέωση των δημοτικών τελών με βάση την ποσότητα των απορριμμάτων που 6

162 παράγουν και όχι βάσει των τετραγωνικών μέτρων του σπιτιού. Είναι στατιστικά σημαντική σε επίπεδο σημαντικότητας 5% και έχει αρνητικό εκτιμώμενο συντελεστή. Αυτό σημαίνει ότι όσο αυξάνεται ο αριθμός των κατοίκων που επιλέγουν τη χρέωση των δημοτικών τελών με βάση την ποσότητα των απορριμμάτων που παράγουν και όχι βάσει των τετραγωνικών μέτρων του σπιτιού, είναι λιγότερο πιθανό ο Δήμος Αρταίων να κάνει οργανωμένες προσπάθειες όσον αφορά την ανακύκλωση. Όσον αφορά τη μεταβλητή pripsep, αφορά τους κατοίκους που είναι διατεθημένοι να διαχωρίσουν το έντυπο χαρτί από τα υπόλοιπα είδη χαρτιού για ανακύκλωση στον ειδικό κάδο. Είναι στατιστικά σημαντική σε επίπεδο σημαντικότητας 5% και έχει θετικός εκτιμώμενος συντελεστή. Αυτό δηλώνει ότι όσο αυξάνονται αυτοί που είναι διατεθημένοι να διαχωρίζουν το έντυπο χαρτί από τα υπόλοιπα είδη χαρτιού για ανακύκλωση στον ειδικό κάδο, τόσο πιθανότερο είναι να κάνει ο Δήμος Αρταίων οργανωμένες προσπάθειες όσον αφορά την ανακύκλωση. Η μεταβλητή infotv είναι μία ψευδομεταβλητή που αφορά την ενημέρωση του κοινού για την ανακύκλωση έντυπου χαρτιού σε ειδικούς κάδους χαρτιού μέσω της τηλεόρασης. Είναι στατιστικά σημαντική σε επίπεδο σημαντικότητας 5% και ο εκτιμώμενος συντελεστής έχει αρνητικό πρόσημο. Αυτό σημαίνει ότι όσο μεγαλύτερη είναι η ενημέρωση του κοινού μέσω της τηλεόρασης, είναι λιγότερο πιθανό να κάνει ο Δήμος Αρταίων οργανωμένες προσπάθειες όσον αφορά την ανακύκλωση. Το R2 είναι ο συντελεστής προσδιορισμού Nagelkerke και δειχνει μία καλή προσαρμογή των δεδομένων, δηλαδή οι συγκεκριμένες ανεξάρτητες μεταβλητές ερμηνεύουν το 56,5% της διακύμανσης της εξαρτημένης. Από τα παραπάνω αποτελέσματα συμπεραίνουμε ότι όσο περισσότεροι δημότες συμμετέχουν εθελοντικά σε κάποια προσπάθεια του δήμου για τη βελτίωση της ανακύκλωσης αλλά και όσο αυξάνονται αυτοί που είναι διατεθημένοι να διαχωρίζουν το έντυπο χαρτί από τα υπόλοιπα είδη χαρτιού για ανακύκλωση στον ειδικό κάδο τόσο πιθανότερο είναι να κάνει ο Δήμος Αρταίων οργανωμένες προσπάθειες όσον αφορά την ανακύκλωση. Επίσης, όσο αυξάνεται ο αριθμός των κατοίκων που επιλέγουν τη χρέωση των δημοτικών τελών με βάση την ποσότητα των απορριμμάτων που παράγουν αλλά και όσο μεγαλύτερη είναι η ενημέρωση του κοινού μέσω της τηλεόρασης για την ανακύκλωση του έντυπου χαρτιού, είναι λιγότερο πιθανό ο Δήμος Αρταίων να κάνει οργανωμένες προσπάθειες όσον αφορά την ανακύκλωση. 62

163 8.5.2 Εκτίμηση υποδειγμάτων παλινδρόμησης για το ερωτηματολόγιο των επιχειρήσεων ζ) Εκτίμηση πολλαπλής γραμμικής παλινδρόμησης για τους προσδιοριστικούς παράγοντες της συχνότητα ενημέρωσης των επιχειρηματιών για τα περιβαλλοντικά ζητήματα. Παρακάτω, παρουσιάζονται τα αποτελέσματα εκτίμησης του υποδείγματος πολλαπλής γραμμικής παλινδρόμησης για τους προσδιοριστικούς παράγοντες της συχνότητας ενημέρωσης των επιχειρηματιών για τα περιβαλλοντικά ζητήματα. Σκοπός της εκτίμησης της συγκεκριμένης παλινδρόμησης, είναι ο προσδιορισμός της επίδρασης αυτών των παραμέτρων, στη συχνότητα ενημέρωσης των επιχειρηματιών για τα περιβαλλοντικά ζητήματα. Οι παράγοντες που εξετάστηκαν είναι: το φύλο, το μορφωτικό επίπεδο, η κατηγορία της επιχείρησης, τα ετήσια έσοδα της επιχείρησης, αν έχει ο δήμος ειδικούς κάδους ανακύκλωσης έντυπου χαρτιού, αν έχει γίνει η ανακύκλωση στην σημερινή εποχή επιτακτική ανάγκη, η γνώμη των επιχειρηματιών για το χαρτί που προέρχεται από ανακυκλωμένα υλικά, αν ανακυκλώνουν χαρτί συσκευασίας. Η γενική μορφή της εξίσωσης πολλαπλής γραμμικής παλινδρόμησης είναι η ακόλουθη: envinfoi = bo + b sexi + b2 edulevel3i + b3 enterpr3i + b4 enincome3i + b5 pripbini + b6 needreci + b7 paperreci + b8 mxartiii + εi (ζ) όπου, envinfoi : ποσοτική μεταβλητή, η οποία εκφράζει τη συχνότητα ενημέρωσης των επιχειρηματιών για τα περιβαλλοντικά ζητήματα. sexi : ψευδομεταβλητή που λαμβάνει την τιμή όταν ο ερωτώμενος είναι γυναίκα και την τιμή 0 όταν είναι άνδρας. edulevel3i : ψευδομεταβλητή που λαμβάνει την τιμή όταν ο ερωτώμενος είναι απόφοιτος λυκείου και την τιμή 0 αλλού. enterpr3i : ψευδομεταβλητή που λαμβάνει την τιμή όταν η επιχείρηση ανήκει στην κατηγορία των τουριστικών γραφείων. enincome3i: ψευδομεταβλητή που λαμβάνει την τιμή όταν τα ετήσια έσοδα της 63

164 επιχείρησης ξεπερνούν τα ευρώ. pripbini: ψευδομεταβλητή που λαμβάνει την τιμή όταν ο Δήμος έχει ειδικούς κάδους ανακύκλωσης έντυπου χαρτιού, οι οποίοι έχουν χρώμα πράσινο με κίτρινο καπάκι. needreci : ποσοτική μεταβλητή η οποία εκφράζει το βαθμό συμφωνίας στο εάν έχει γίνει η ανακύκλωση στην σημερινή εποχή επιτακτική ανάγκη paperreci : ποσοτική μεταβλητή η οποία αφορά τη γνώμη των επιχειρηματιών για το χαρτί που προέρχεται από ανακυκλωμένα υλικά. mxartiii : ψευδομεταβλητή που λαμβάνει την τιμή όταν οι ερωτηθέτες επιχειρήσεις ανακυκλώνουν χαρτί συσκευασίας. Στη συγκεκριμένη παλινδρόμηση, η συχνότητα ενημέρωσης των κατοίκων για τα περιβαλλοντικά ζητήματα είναι η εξαρτημένη μεταβλητή, η οποία επηρεάζεται από τις ανεξάρτητες μεταβλητές που προαναφέρθηκαν. Επειδή η μεταβλητή αυτή είναι ποσοτική χρησιμοποιήθηκε η πολλαπλή γραμμική παλινδρόμηση, η οποία στηρίζεται στην εφαρμογή της μεθόδου ελαχίστου τετραγώνων (OLS) έτσι ώστε να εκτιμηθεί αποτελεσματικά. Στον πίνακα (ζ) παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της εκτίμησης της εξίσωσης της παλινδρόμησης (ζ), με την εφαρμογή της ταυτόχρονης εισόδου των ανεξάρτητων μεταβλητών για τη συχνότητα της ενημέρωσης των επιχειρηματιών για τα περιβαλλοντικά ζητήματα. Οι ανεξάρτητες μεταβλητές που μελετήθηκαν, παρουσιάζονται στην πρώτη στήλη (Μεταβλητές) του Πίνακα (ζ) και δείχνουν την επίδραση τους στην εξαρτημένη. Στη δεύτερη στήλη (Υπόδειγμα ) του Πίνακα (ζ), παρουσιάζεται το αρχικό υπόδειγμα για τα αποτελέσματα του συνόλου των ανεξάρτητων μεταβλητών της εξίσωσης (ζ). Οι μη στατιστικά σημαντικές μεταβλητές αφαιρούνται από το Υπόδειγμα και τα αποτελέσματα της εκτίμησης της εξίσωσης παρουσιάζονται στο τελικό υπόδειγμα που βρίσκεται στην τρίτη στήλη (Υπόδειγμα 2) του Πίνακα (ζ). Επομένως οι μεταβλητές paperrec, mxartii, αφαιρούνται, αφού δεν παρουσιάζουν στατιστικά σημαντική σχέση με την εξαρτημένη μεταβλητή. 64

165 Πίνακας (ζ): Εκτίμηση πολλαπλής γραμμικής παλινδρόμησης για τους προσδιοριστικούς παράγοντες της συχνότητας ενημέρωσης των επιχειρηματιών για τα περιβαλλοντικά ζητήματα. Μεταβλητές Υπόδειγμα Υπόδειγμα 2 Σταθερός όρος,284** (2,309),059** (2,09) sex 0,478*** (2,948) 0,36** (2,268) edulevel3-0,84*** (-3,347) -0,749*** (-3,) enterpr3 -,254*** (-3,5) -0,957*** (-3,5) enincome3 0,537*** (3,036) 0,535*** (3,330) pripbin 0,46*** (2,866) 0,399** (2,407) needrec 0,264* (,845) 0,346** (2,550) paperrec 0,047 (0,494) - mxartii -0,53 (-0,649) - R square 0,585 0,577 0,502 0,525 2 R (διορθωμένο) Στατιστική F 7,047***,27*** Σημείωση: Οι ενδείξεις ***, ** και * υποδηλώνουν στατιστική σημαντικότητα σε ποσοστό %, 5% και 0% αντίστοιχα. Τα μεγέθη στις παρενθέσεις ακολουθούν την στατιστική t. 65

166 Συγκεκριμένα, η πρώτη ανεξάρτητη μεταβλητή που επηρεάζει τη συχνότητα ενημέρωσης των επιχειρηματιών για τα περιβαλλοντικά ζητήματα είναι το φύλο (sex). Είναι μία ψευδομεταβλητή η οποία είναι στατιστικά σημαντική σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Ο εκτιμώμενος συντελεστής έχει θετικό πρόσημο, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι γυναίκες είναι πιο ενημερωμένες για περιβαλλοντικά ζητήματα σε σχέση με τους άνδρες. Όσον αφορά τη μεταβλητή edulevel3 είναι μία ψευδομεταβλητή που αναφέρεται στο μορφωτικό επίπεδο και συγκεκριμένα στους απόφοιτους Λυκείου. Η μεταβλητή αυτή είναι στατιστικά σημαντική σε επίπεδο σημαντικότητας % και ο εκτιμώμενος συντελεστής έχει αρνητικό πρόσημο. Αυτό σημαίνει ότι οι χαμηλού μορφωτικού δεν είναι ενημερωμένοι για περιβαλλοντικά ζητήματα. Επιπλέον η μεταβλητή enterpr3 είναι μία ψευδομεταβλητή που αφορά την κατηγορία των τουριστικών γραφείων. Είναι στατιστικά σημαντική σε επίπεδο σημαντικότητας % και ο εκτιμώμενος συντελεστής έχει αρνητικό πρόσημο. Δηλαδή οι ερωτηθέντες επιχειρήσεις που ανήκουν στην κατηγορία των τουριστικών γραφείων, είναι λιγότερο ενημερωμένες για περιβαλλοντικά ζητήματα σε σχέση με τις υπόλοιπες επιχειρήσεις. Η μεταβλητή enincome3 είναι ψευδομεταβλητή και αφορά τις επιχειρήσεις στις οποίες τα ετήσια έσοδα ξεπερνούν τα ευρώ. Είναι στατιστικά σημαντική σε επίπεδο σημαντικότητας %. Ο εκτιμώμενος συντελεστής είναι θετικός γεγονός που υποδηλώνει ότι οι επιχειρήσεις με ετήσια έσοδα μεγαλύτερα από ευρώ, είναι ενημερωμένες για περιβαλλοντικά ζητήματα. Σχετικά με την μεταβλητή pripbin, είναι μία ψευδομεταβλητή που δηλώνει ότι ο Δήμος Αρταίων έχει ειδικούς κάδους ανακύκλωσης έντυπου χαρτιού, οι οποίοι έχουν χρώμα πράσινο με κίτρινο καπάκι. Είναι στατιστικά σημαντική σε επίπεδο σημαντικότητας 5% και εκτιμώμενος συντελεστής έχει θετικό πρόσημο. Αυτό σημαίνει πώς οι επιχειρήσεις που δήλωσαν ότι ο Δήμος Αρταίων έχει ειδικούς κάδους ανακύκλωσης έντυπου χαρτιού χρώματος πράσινου με κίτρινο καπάκι, είναι και ενημερωμένες για περιβαλλοντικά ζητήματα. Τέλος, η ποσοτική μεταβλητή needrec, η οποία εκφράζει το βαθμό συμφωνίας σχετικά με το αν έχει γίνει η ανακύκλωση στην σημερινή εποχή επιτακτική ανάγκη είναι στατιστικά σημαντική σε επίπεδο σημαντικότητας 5% και ο εκτιμώμενος συντελεστής έχει θετικό πρόσημο. 66

167 Αυτό σημαίνει πως οι επιχειρηματίες οι οποίοι θεωρούν ότι η ανακύκλωση στην σημερινή εποχή έχει γίνει επιτακτική ανάγκη, είναι ενημερωμένοι για περιβαλλοντικά ζητήματα. Το R2 (adjusted) είναι ο συντελεστής προσδιορισμού και είναι διορθωμένες ως προς τους βαθμούς ελευθερίας. Αναφέρεται στο σύνολο των ανεξάρτητων μεταβλητών και το 52,5% δείχνει μία καλή προσαρμογή των δεδομένων. Οι συγκεκριμένες ανεξάρτητες μεταβλητές ερμηνεύουν το 52,5% της διακύμανσης της εξαρτημένης. Η στατιστική F είναι μία κριτική, η οποία εκφράζει τη συνολική ερμηνευτικότητα της παλινδρόμησης. Γίνεται ο ακόλουθος έλεγχος υποθέσεων H0 : b= b2= b3...=bκ=0, έναντι της Η: έστω ότι ένας από τους παραπάνω συντελεστές είναι διάφορος του μηδενός. Επειδή το p_value είναι ίσο με 0,00, απορρίπτω την H0 και δέχομαι την Η ότι δηλαδή οι ανεξάρτητες μεταβλητές ερμηνεύουν την εξίσωση (ζ) σε επίπεδο σημαντικότητας %. Από τα παραπάνω αποτελέσματα συμπεραίνουμε ότι οι γυναίκες που δεν είναι απόφοιτοι Λυκείου, η επιχείρηση τους δεν ανήκει στην κατηγορία των τουριστικών επιχειρήσεων και έχει ετήσια έσοδα μεγαλύτερα από ευρώ είναι ενημερωμένες για περιβαλλοντικά ζητήματα. Οι παραπάνω θεωρούν ότι η ανακύκλωση στην σημερινή εποχή έχει γίνει επιτακτική ανάγκη και δήλωνουν ότι ο Δήμος Αρταίων έχει ειδικούς κάδους ανακύκλωσης έντυπου χαρτιού χρώματος πράσινου με κίτρινο καπάκι. 67

168 η) Εκτίμηση πολλαπλής γραμμικής παλινδρόμησης για τους προσδιοριστικούς παράγοντες που επηρεάζουν το βαθμό συμφωνίας σχετικά με το εάν έχει γίνει η ανακύκλωση στην σημερινή εποχή επιτακτική ανάγκη. Παρακάτω, παρουσιάζονται τα αποτελέσματα εκτίμησης του υποδείγματος πολλαπλής γραμμικής παλινδρόμησης για τους προσδιοριστικούς παράγοντες που επηρεάζουν το βαθμό συμφωνίας σχετικά με το εάν έχει γίνει η ανακύκλωση στην σημερινή εποχή επιτακτική ανάγκη. Σκοπός της εκτίμησης της συγκεκριμένης παλινδρόμησης, είναι ο προσδιορισμός της επίδρασης αυτών των παραμέτρων, που επηρεάζουν το βαθμό συμφωνίας σχετικά με το εάν έχει γίνει η ανακύκλωση στην σημερινή εποχή επιτακτική ανάγκη. Οι παράγοντες που εξετάστηκαν είναι: η επιχείρηση να πραγματοποιεί ανακύκλωση, ο αριθμός των κάδων ανακύκλωσης έντυπου χαρτιού να είναι ικανοποιητικός, η γνώμη των επιχειρηματιών για το χαρτί που προέρχεται από ανακυκλωμένα υλικά, ο Δήμος να έχει ειδικούς κάδους ανακύκλωσης έντυπου χαρτιού χρώματος πράσινο με κίτρινο καπάκι, η ενημέρωση του κοινού για την ανακύκλωση έντυπου χαρτιού σε ειδικούς κάδους μέσω διαδικτύου και κοινωνικών δικτύων, τα ετήσια έσοδα της επιχείρησης, η συχνότητα ενημέρωσης των επιχειρηματιών για τα περιβαλλοντικά ζητήματα, η ικανοποίηση από τις υπηρεσίες ανακύκλωσης έντυπου χαρτιού του Δήμου Αρταίων Η γενική μορφή της εξίσωσης πολλαπλής γραμμικής παλινδρόμησης είναι η ακόλουθη: needreci = bo + b enterreci + b2 snumbini + b3 paperreci + b4 pripbini + b5 infowwwi + b6 enincomei + b7 envinfoi + b8 srecpripi + εi (η) όπου, needreci : ποσοτική μεταβλητή η οποία εκφράζει το βαθμό συμφωνίας στο εάν έχει γίνει η ανακύκλωση στην σημερινή εποχή επιτακτική ανάγκη. enterreci : ψευδομεταβλητή που λαμβάνει την τιμή όταν η επιχείρηση πραγματοποιεί ανακύκλωση. snumbini : ψευδομεταβλητή που λαμβάνει την τιμή όταν ο αριθμός των κάδων ανακύκλωσης έντυπου χαρτιού είναι ικανοποιητικός. paperreci : ποσοτική μεταβλητή η οποία αφορά τη γνώμη των επιχειρηματιών για το χαρτί που προέρχεται από ανακυκλωμένα υλικά. pripbini : ψευδομεταβλητή που λαμβάνει την τιμή όταν ο Δήμος έχει ειδικούς κάδους 68

169 ανακύκλωσης έντυπου χαρτιού, οι οποίοι έχουν χρώμα πράσινο με κίτρινο καπάκι. infowwwi : ψευδομεταβλητή που λαμβάνει την τιμή όταν η ενημέρωση του κοινού για την ανακύκλωση έντυπου χαρτιού σε ειδικούς κάδους, πρέπει να γίνει μέσω διαδικτύου και κοινωνικών δικτύων. enincomei : ψευδομεταβλητή που λαμβάνει την τιμή όταν τα ετήσια έσοδα της επιχείρησης είναι λιγότερα από ευρώ. envinfoi : ποσοτική μεταβλητή, η οποία εκφράζει τη συχνότητα ενημέρωσης των επιχειρηματιών για τα περιβαλλοντικά ζητήματα. srecpripi : ποσοτική μεταβλητή που εκφράζει την ικανοποίηση από τις υπηρεσίες ανακύκλωσης έντυπου χαρτιού του Δήμου Αρταίων. Στη συγκεκριμένη παλινδρόμηση, ο βαθμός συμφωνίας σχετικά με το εάν έχει γίνει η ανακύκλωση στην σημερινή εποχή επιτακτική ανάγκη είναι η εξαρτημένη μεταβλητή, η οποία επηρεάζεται από τις ανεξάρτητες μεταβλητές που προαναφέρθηκαν. Επειδή η μεταβλητή αυτή είναι ποσοτική χρησιμοποιήθηκε η πολλαπλή γραμμική παλινδρόμηση, η οποία στηρίζεται στην εφαρμογή της μεθόδου ελαχίστου τετραγώνων (OLS) έτσι ώστε να εκτιμηθεί αποτελεσματικά. Στον πίνακα (η) παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της εκτίμησης της εξίσωσης της παλινδρόμησης (η), με την εφαρμογή της ταυτόχρονης εισόδου των ανεξάρτητων μεταβλητών για τη συχνότητα της ενημέρωσης των επιχειρηματιών για τα περιβαλλοντικά ζητήματα. Οι ανεξάρτητες μεταβλητές που μελετήθηκαν, παρουσιάζονται στην πρώτη στήλη (Μεταβλητές) του Πίνακα (η) και δείχνουν την επίδραση τους στην εξαρτημένη. Στη δεύτερη στήλη (Υπόδειγμα ) του Πίνακα (η), παρουσιάζεται το αρχικό υπόδειγμα για τα αποτελέσματα του συνόλου των ανεξάρτητων μεταβλητών της εξίσωσης (). Οι μη στατιστικά σημαντικές μεταβλητές αφαιρούνται από το Υπόδειγμα και τα αποτελέσματα της εκτίμησης της εξίσωσης παρουσιάζονται στο τελικό υπόδειγμα που βρίσκεται στην τρίτη στήλη (Υπόδειγμα 2) του Πίνακα (η). Επομένως οι μεταβλητές enterrec, snumbin, αφαιρούνται, αφού δεν παρουσιάζουν στατιστικά σημαντική σχέση με την εξαρτημένη μεταβλητή. 69

170 Πίνακας (η): Εκτίμηση πολλαπλής γραμμικής παλινδρόμησης για τους προσδιοριστικούς παράγοντες που επηρεάζουν το βαθμό συμφωνίας σχετικά με το εάν έχει γίνει η ανακύκλωση στην σημερινή εποχή επιτακτική ανάγκη. Μεταβλητές Υπόδειγμα Υπόδειγμα 2 Σταθερός όρος,560*** (4,423),526*** (4,629) enterrec -0,07 (-0,403) - snumbin 0,020 (0,6) - paperrec 0,62* (,849) 0,60* (,876) pripbin -0,365** (-2,306) -0,366** (-2,363) infowww 0,365* (,829) 0,35* (,820) enincome 0,522** (2,47) 0,54** (2,620) envinfo 0,36*** (3,603) 0,352*** (3,679) srecprip 0,28** (2,523) 0,206*** (2,689) R square 0,458 0,456 0,366 0,389 2 R (διορθωμένο) Στατιστική F 4,963*** 6,844*** Σημείωση: Οι ενδείξεις ***, ** και * υποδηλώνουν στατιστική σημαντικότητα σε ποσοστό %, 5% και 0% αντίστοιχα. Τα μεγέθη στις παρενθέσεις ακολουθούν την στατιστική t. 70

171 Συγκεκριμένα, η ποσοτική μεταβλητή paperrec, η οποία αφορά τη γνώμη των επιχειρηματιών για το χαρτί που προέρχεται από ανακυκλωμένα υλικά, είναι στατιστικά σημαντική σε επίπεδο σημαντικότητας 0% και ο εκτιμώμενος συντελεστής έχει θετικό πρόσημο. Αυτό σημαίνει πως οι επιχειρήσεις που έχουν καλή γνώμη για το χαρτί που προέρχεται από ανακυκλωμένα υλικά, συμφωνούν ότι έχει γίνει η ανακύκλωση στην σημερινή εποχή επιτακτική ανάγκη. Σχετικά με την μεταβλητή pripbin, είναι μία ψευδομεταβλητή που δηλώνει ότι ο Δήμος Αρταίων έχει ειδικούς κάδους ανακύκλωσης έντυπου χαρτιού, οι οποίοι έχουν χρώμα πράσινο με κίτρινο καπάκι. Είναι στατιστικά σημαντική σε επίπεδο σημαντικότητας 5% και εκτιμώμενος συντελεστής έχει αρνητικό πρόσημο. Αυτό σημαίνει πώς οι επιχειρήσεις που δήλωσαν ότι ο Δήμος Αρταίων έχει ειδικούς κάδους ανακύκλωσης έντυπου χαρτιού χρώματος πράσινου με κίτρινο καπάκι, δεν θεωρούν ότι έχει γίνει η ανακύκλωση στην σημερινή εποχή επιτακτική ανάγκη. Επιπρόσθετα, η ψευδομεταβλητή infowww που αφορά την ενημέρωση του κοινού για την ανακύκλωση έντυπου χαρτιού σε ειδικούς κάδους χαρτιού μέσω διαδικτύου και κοινωνικών δικτύων, είναι στατιστικά σημαντική σε επίπεδο σημαντικότητας 0% και ο εκτιμώμενος συντελεστής έχει θετικό πρόσημο. Δηλαδή αυτοί που πιστεύουν ότι η ενημέρωση του κοινού για την ανακύκλωση έντυπου χαρτιού σε ειδικούς κάδους χαρτιού πρέπει να πραγματοποιείται μέσω διαδικτύου και κοινωνικών δικτύων, υποστηρίζουν ότι η ανακύκλωση στην σημερινή εποχή έχει γίνει επιτακτική ανάγκη. Όσον αφορά την ψευδομεταβλητή enincome, είναι ψευδομεταβλητή και αφορά τις επιχειρήσεις στις οποίες τα ετήσια έσοδα είναι μικρότερα από ευρώ. Είναι στατιστικά σημαντική σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Ο εκτιμώμενος συντελεστής είναι θετικός, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι επιχειρήσεις με έσοδα μικρότερα των ευρώ ετησίως συμφωνούν στο ότι η ανακύκλωση στην σημερινή εποχή έχει γίνει επιτακτική ανάγκη. Η ποσοτική μεταβλητή envinfo, η οποία εκφράζει τη συχνότητα ενημέρωσης των επιχειρηματιών για τα περιβαλλοντικά ζητήματα, είναι στατιστικά σημαντική σε επίπεδο σημαντικότητας % και ο εκτιμώμενος συντελεστής έχει θετικό πρόσημο. Αυτό σημαίνει πως οι επιχειρηματίες οι οποίοι είναι ενημερωμένοι για περιβαλλοντικά ζητήματα, συμφωνούν στο ότι η ανακύκλωση στην σημερινή εποχή έχει γίνει επιτακτική ανάγκη. 7

172 Τέλος, η ποσοτική μεταβλητή srecprip, που εκφράζει την ικανοποίηση των επιχειρηματιών από τις υπηρεσίες ανακύκλωσης έντυπου χαρτιού του Δήμου Αρταίων, είναι στατιστικά σημαντική σε επίπεδο σημαντικότητας % και ο εκτιμώμενος συντελεστής έχει θετικό πρόσημο. Δηλαδή, οι επιχειρηματίες που είναι ευχαριστημένοι με τις υπηρεσίες ανακύκλωσης του Δήμου, είαι αυτοί που πιστεύουν ότι η ανακύκλωση στην σημερινή εποχή έχει γίνει επιτακτική ανάγκη. Το R2 (adjusted) είναι ο συντελεστής προσδιορισμού και είναι διορθωμένες ως προς τους βαθμούς ελευθερίας. Αναφέρεται στο σύνολο των ανεξάρτητων μεταβλητών και το 52,5% δείχνει μία καλή προσαρμογή των δεδομένων. Οι συγκεκριμένες ανεξάρτητες μεταβλητές ερμηνεύουν το 52,5% της διακύμανσης της εξαρτημένης. Η στατιστική F είναι μία κριτική, η οποία εκφράζει τη συνολική ερμηνευτικότητα της παλινδρόμησης. Γίνεται ο ακόλουθος έλεγχος υποθέσεων H0 : b= b2= b3...=bκ=0, έναντι της Η: έστω ότι ένας από τους παραπάνω συντελεστές είναι διάφορος του μηδενός. Επειδή το p_value είναι ίσο με 0,00, απορρίπτω την H0 και δέχομαι την Η ότι δηλαδή οι ανεξάρτητες μεταβλητές ερμηνεύουν την εξίσωση (ζ) σε επίπεδο σημαντικότητας %. Από τα παραπάνω αποτελέσματα συμπεραίνουμε ότι οι επιχειρήσεις με έσοδα μικρότερα των ευρώ ετησίως, που έχουν καλή γνώμη για το χαρτί που προέρχεται από ανακυκλωμένα υλικά και πιστεύουν ότι η ενημέρωση του κοινού για την ανακύκλωση έντυπου χαρτιού σε ειδικούς κάδους χαρτιού πρέπει να πραγματοποιείται μέσω διαδικτύου και κοινωνικών δικτύων, υποστηρίζουν ότι η ανακύκλωση στην σημερινή εποχή έχει γίνει επιτακτική ανάγκη. Ακόμη οι επιχειρηματίες οι οποίοι είναι ενημερωμένοι για περιβαλλοντικά ζητήματα και είναι ευχαριστημένοι με τις υπηρεσίες ανακύκλωσης του Δήμου, συμφωνούν στο ότι η ανακύκλωση στην σημερινή εποχή έχει γίνει επιτακτική ανάγκη. Τέλος, οι επιχειρήσεις που δήλωσαν ότι ο Δήμος Αρταίων έχει ειδικούς κάδους ανακύκλωσης έντυπου χαρτιού χρώματος πράσινου με κίτρινο καπάκι, δεν θεωρούν ότι έχει γίνει η ανακύκλωση στην σημερινή εποχή επιτακτική ανάγκη. 72

173 Συμπεράσματα Η συγκεκριμένη μελέτη πραγματοποιήθηκε, με σκοπό να διερευνηθούν και να αναλυθούν οι συνιστώσες της βιώσιμης ανάπτυξης του Δήμου Αρταίων και γίνει προσδιορισμός της κατάστασης ως προς την ανακύκλωση του έντυπου χαρτιού που πραγματοποιείται στο Δήμο. Πραγματοποιήθηκε δειγματοληπτική έρευνα, μέσω της εκτίμησης βασικών λογιστικών και γραμμικών πολλαπλών παλινδρομήσεων για το ερωτηματολόγιο των κατοίκων και των επιχειρήσεων. Μερικά από τα εμπειρικά αποτελέσματα που προκύπτουν, συμφωνούν με προηγούμενες μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί σε άλλες χώρες. Αρχικά, όσον αφορά το ερωτηματολόγιο των κατοίκων, οι βασικότερες ερμηνευτικές μεταβλητές που χρησιμοποιήθηκαν είναι το φύλο, το καθαρό μηνιαίο οικογενειακό εισόδημα, η εθελοντική συμμετοχή των κατοίκων σε κάποια προσπάθεια του δήμου για τη βελτίωση της ανακύκλωσης, τα συχνότερα δρομολόγια των απορριμματοφόρων ως κίνητρο παρακίνησης των δημοτών για ανακύκλωση, η προθυμία των κατοίκων να διαχωρίσουν το έντυπο χαρτί από τα υπόλοιπα είδη χαρτιού για ανακύκλωση στον ειδικό κάδο, η ενημέρωση του κοινού για την ανακύκλωση έντυπου χαρτιού σε ειδικούς κάδους χαρτιού μέσω της τηλεόρασης, οι κάτοικοι που προτιμούν τη χρέωση των δημοτικών τελών με βάση την ποσότητα των απορριμμάτων που παράγουν και όχι βάσει των τετραγωνικών μέτρων του σπιτιού. Αρχικά εξετάζοντας την επίδραση της πρώτης μεταβλητής, δηλαδή το φύλο διαπιστώνεται ότι οι άνδρες είναι λιγότερο ενημερωμένοι για περιβαλλοντικά θέματα σε σχέση με τις γυναίκες. Επομένως, είναι λιγότερο πιθανό να γνωρίζουν τη χρήση των πράσινων με κίτρινο καπάκι κάδων σκουπιδιών σε σχέση με τις γυναίκες. Αξίζει να σημειωθεί ότι στη συγκεκριμένη έευνα συμμετείχαν συνολικά 334 κάτοικοι, από τους οποίους το 44% είναι άνδρες, ενώ το υπόλοιπο 56% είναι γυναίκες. Σύμφωνα με τον επόμενο παράγοντα, δηλαδή το καθαρό μηνιαίο οικογενειακό εισόδημα παρατηρούμε ότι οι κάτοικοι υψηλού μηνιαίου οικογενειακού εισοδήματος είναι πιθανότερο να γνωρίζουν τη χρήση των πράσινων με κίτρινο καπάκι κάδων σκουπιδιών και να συμφωνούν με την εγκατάσταση ειδικού κάδου αποκλειστικά για ανακύκλωση. Επιπλέον, όσον αφορά την μεταβλητή για την εθελοντική συμμετοχή των κατοίκων σε κάποια προσπάθεια του δήμου για τη βελτίωση της ανακύκλωσης, παρατηρούμε ότι όσο 73

174 περισσότερο ενημερωμένοι είναι οι εθελοντές τόσο πιθανότερο είναι ο δήμος να αυξήσει τις δραστηριότητες του για την βελτίωση τις ανακύκλωσης. Σχετικά με τη μεταβλητή που αφορά τους ερωτηθέντες που προτείνουν στο Δήμο Αρταίων συχνότερα δρομολόγια των απορριμματοφόρων ως κίνητρο παρακίνησης των δημοτών για ανακύκλωση, διαπιστώνουμε ότι δεν είναι ενημερωμένοι για περιβαλλοντικά θέματα και είναι λιγότερο πιθανό να γνωρίζουν οι κάτοικοι τη χρήση των πράσινων με κίτρινο καπάκι κάδων σκουπιδιών. Ακόμη, όσον αφορά την μεταβλητή που αφορά τους κατοίκους που είναι διατεθημένοι να διαχωρίσουν το έντυπο χαρτί από τα υπόλοιπα είδη χαρτιού για ανακύκλωση στον ειδικό κάδο, διαπιστώνεται ότι αυτοί που είναι διατεθημένοι να διαχωρίζουν το έντυπο χαρτί είναι πιθανότερο να συμφωνούν με την εγκατάσταση ειδικού κάδου αποκλειστικά για ανακύκλωση και αναμενόμενο είναι να κάνει ο Δήμος Αρταίων οργανωμένες προσπάθειες όσον αφορά την ανακύκλωση. Σχετικά με τη μεταβλητή που αφορά την ενημέρωση του κοινού για την ανακύκλωση έντυπου χαρτιού σε ειδικούς κάδους χαρτιού μέσω της τηλεόρασης, ο Δήμος Αρταίων δεν κάνει οργανωμένες προσπάθειες όσον αφορά την ανακύκλωση αφού οι κάτοικοι που συμφωνούν πως η ενημέρωση του κοινού πρέπει να γίνεται μέσω της τηλεόρασης δεν είναι περιβαλλοντικά ενημερωμένοι. Η επόμενη μεταβλητή που εξετάστηκε, εκφράζει τους κάτοικους που προτιμούν τη χρέωση των δημοτικών τελών με βάση την ποσότητα των απορριμμάτων που παράγουν και όχι βάσει των τετραγωνικών μέτρων του σπιτιού. Διαπιστώνεται ότι οι κάτοικοι που προτιμούν τη χρέωση των δημοτικών τελών με βάση την ποσότητα των απορριμμάτων που παράγουν, συμφωνούν με την εγκατάσταση ειδικού κάδου αποκλειστικά για ανακύκλωση καθώς ενώ λιγότερο πιθανό είναι ο Δήμος Αρταίων να κάνει οργανωμένες προσπάθειες όσον αφορά την ανακύκλωση. Στη συνέχεια, για το ερωτηματολόγιο των επιχειρήσεων, οι βασικότερες ερμηνευτικές μεταβλητές που χρησιμοποιήθηκαν είναι τα ετήσια έσοδα της επιχείρησης και το ότι ο δήμος Αρταίων έχει κάδους ανακύκλωσης έντυπου χαρτιού οι οποίοι είναι χρώματος πράσινο με κίτρινο καπάκι. 74

175 Εξετάζοντας την πρώτη μεταβλητή, δηλαδή τα ετήσια έσοδα της επιχείρησης, διαπιστώνεται ότι οι επιχειρήσεις με τα υψηλότερα ετήσια έσοδα ειναι ενημερωμένες για περιβαλλοντικά ζητήματα. Ωστόσο οι επιχειρήσεις με χαμηλότερα ετήσια έσοδα συμφωνούν στο ότι η ανακύκλωση στην σημερινή εποχή έχει γίνει επιτακτική ανάγκη. Τέλος, σχετικά με τη μεταβλητή που αφορά ότι ο δήμος Αρταίων έχει κάδους ανακύκλωσης έντυπου χαρτιού οι οποίοι είναι χρώματος πράσινο με κίτρινο καπάκι, παρατηρούμε πως οι επιχειρήσεις που συμφώνησαν με το ότι οι κάδοι του Δήμου Αρταίων είναι χρώματος πράσινο με κίτρινο καπάκι, είναι ενημερωμένες για περιβαλλοντικά ζητήματα και δεν θεωρούν ότι έχει γίνει η ανακύκλωση στην σημερινή εποχή επιτακτική ανάγκη. 75

176 Βιβλιογραφία Θεωρητικού μέρους Ελληνική Βιβλιογραφία Γαβριλάκης Κ., «Απορρίμματα: Προβλήματα και η αντιμετώπιση τους», Υπουργείο Παιδείας Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων, Αθήνα 2000 Γαλανός Φ., Αλμπάνης Κ., «Η αειφορία και οι επιδράσεις της στα δάση, το περιβάλλον και την οικονομία», Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς, Αθήνα 999 Γιαννέλος Κ., Τα Βυζαντινά Μνημεία της Άρτας, Εκδόσεις Εντύπωσις, Άρτα 200 Ευρωπαϊκή Επιτροπή, «Αειφόρος αστική ανάπτυξη Στην Ευρωπαϊκή Ένωση: Πλαίσιο Δράσης», Βρυξέλλες 998 Κώττης Γ., «Οικολογία και Οικονομία», Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 994 Mερτζάνης Α., «Γεωφορφολογική εξέλιξη του Αμβρακικού κόλπου», Αθήνα 995 Μητούλα Ρ., «Βιώσιμη Περιφερειακή Ανάπτυξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση & Ανασυγκρότηση του Ελληνικού Αστικού Περιβάλλοντος», Εκδόσεις Σταμούλη, Αθήνα 2006 Ορλανδός Αναστ., Η Παρηγορήτισσα της 'Αρτης, Αθήνα 963 Παναγιωτόπουλος Δ., «Βιώσιμη διαχείριση αστικών στερεών αποβλήτων», Εκδόσεις Ζυγός, Θεσσαλονίκη 2007 Τερζής Ε., «Διαχείριση Απορριμμάτων»,WWF Eλλάς, Αθήνα 2009 Ξένη Βιβλιογραφία Bailey J., Green Markets: The Economics of Sustainable Development, Environmental Law, July 994 Coleman K., Sustainable: not just another marketing initiative, Wood & Wood Products, May 2005 O Connor S., Sustainable Consumption: Myth or Reality?, Australia, October 2008 Reid D., Sustainable Development: An Introductory Guide, Earthscan Publications, London

177 Roberts T., Sustainability for Business Growth, Malaysian Business, July 2008 United Nations, UN report says Energy indicators can help achieve Sustainable Development goals, M2 Presswire, May 2007 Williams J., Sustainability is high on GSA s (General Services Administration) list of priorities, San Diego Business Journal, January 2009 Μελέτες Αναθεώρηση Περιφερειακού Σχεδιασμού Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Περιφέρειας Ηπείρου, (2004), Μελετητής: ΕΠΕΜ Βελτιωτικές παρεμβάσεις ΧΥΤΑ Άρτας, (2004), Μελετητής: ΕΠΕΜ Ηλεκτρονικές Πηγές Εμπειρικού μέρους Βιβλιογραφία Άρθρων Arun, S., Gopalkrishnan, R., Anuj, M. and Krishnan, R. (200), Sustainability and business-to-business marketing: A framework and implications, Industrial Marketing Management, Vol.39, pp Barbara Nebel (2009), A comparison of the GHG emissions caused by manufacturing tissue paper from virgin pulp or recycled waste paper, vol. 6, pp Dammeyer, K.D., M.P. Jackson, M.J.Pardus (20) Risk management for the Paper Industry, Vol., pp Dominique Pestre (20), Développement durable: anatomie d une notion, vol.9, pp Linda Gaines (202), To recycle, or not to recycle, that is the question: Insights from life-cycle analysis, Vol. 37 pp

178 Masafumi Maeda and Takashi Ikeda, (2000), Recycling and material flow of the World, Vol., pp Monica Cheang (20), Debunking the Myths of Recycled Paper, vol. 6, pp Susan Kinsella (202), Paperwork: Comparing Recycled to Virgin Paper Vol. 0, pp. 3 Wolf, J. (202), Improving the Sustainable Development of Firms: The Role of Employees, Business Strategy and the Environment, Vol.22, pp

179 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ 79

180 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I: Θεωρητικό Μέρος Συν. Εκτάσ εων Δ.Ε. Αρταίων Δ.Ε. Αμβρακι κού Δ.Ε. Βλαχερν ών Δ.Ε. Ξηροβουν ίου Δ.Ε. Φιλοθέης Σύνολο Δήμου Καλλιεργούμε νες εκτάσεις και αγραναπαύσει ς έκτασ % η Βοσκότοποι έκτα ση Δάση έκτασ η % Εκτάσεις καλυπτόμενες από νερά έκτα ση % % Εκτάσεις οικισμών (κτίρια, δρόμοι, κ.λ.π.) έκτασ % η Άλλες Εκτάσεις έκτα ση %,86 48,3 3,63 65,5 4,80 9,94 6,50 3,46,70 3,52 2,8 5,8 0,9 03,20 59,00 57,7 2,60 2,2 3,90 3,78 23,70 22,97 4,00 3,88 0, ,0 23,50 30,48 8,00 23,35 28,90 37,48 5,30 6,87 0,50 0,65 0,80,04 23,40 28,70 23,26 25,20 20,42 43,00 34,85 2,60 2, 0,30 0,24 23,60 9,2 50,30 49,80 99,0 0,00 0 0,00 0 0,00 0 0,50 0,99 0, ,3 92,63 47,88 60,60 5,06 82,30 20,46 33,30 8,28 8, 2,0 25,3 6,29 80

181 8