EIΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ. Omar Ramadan

Transcript

1 EIΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Omar Ramadan Τα τελευταία χρόνια η διαδικασία της ριζοσπαστικοποίησης που οδηγεί στον βίαιο εξτρεμισμό λαμβάνει κρίσιμες διαστάσεις. Οι ιδεολογίες που αποτελούν έμπνευση για τις εξτρεμιστικές ομάδες συνεχώς διευρύνονται περιλαμβάνοντας τον θρησκευτικά υποκινούμενο εξτρεμισμό και τις διάφορες μορφές της ιδεολογικής υποκίνησης στη βία (ακροαριστερές, αναρχικές, ακροδεξιές, εθνικιστικές και α- ποσχιστικές ιδεολογίες). Επίσης, παρατηρείται σημαντική αλλαγή στον τρόπο εκδήλωσης του εξτρεμισμού, καθώς οι φανατικοί δεν λειτουργούν πλέον μόνο ως μέρη οργανωμένων και ιεραρχικών οργανώσεων, αλλά και ως μέλη μικρών Ο Omar Ramadan είναι Επικεφαλής του Κέντρου Αριστείας του Δικτύου Ευαισθητοποίησης για τη Ριζοσπαστικοποίηση (RAN CoE) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. [ 13 ]

2 Tριαντάφυλλος Καρατράντος πυρήνων και, σε πολλές περιπτώσεις, ως «μοναχικοί λύκοι». Όλες οι μορφές του εξτρεμισμού παγκοσμιοποιήθηκαν εκμεταλλευόμενες πλήρως τις δυνατότητες διασύνδεσης του κόσμου της εποχής της αλληλεξάρτησης. Το αποτέλεσμα αυτών των διαδικασιών και μετεξελίξεων είναι οι τρομοκρατικές και εξτρεμιστικές δράσεις να γίνονται όλο και πιο δύσκολο να εντοπιστούν και να προβλεφτούν από τις αρχές επιβολής του νόμου, καθιστώντας με αυτόν τον τρόπο τις παραδοσιακές τεχνικές επιβολής του νόμου και καταστολής περιοριστικά αποτελεσματικές για την αντιμετώπιση αυτών των αναδυόμενων απειλών, ιδιαίτερα σε συνάρτηση με την αδυναμία αντιμετώπισης των γενεσιουργών αιτιών του προβλήματος. Είναι πλέον πρόδηλη η ανάγκη για μια διευρυμένη προσέγγιση, η οποία θα στοχεύει στην έγκαιρη αναγνώριση, πρόληψη και παρέμβαση μέσω της εμπλοκής μιας ευρείας ομάδας δρώντων, καθώς και της ίδιας της κοινωνίας. Εντός της ΕΕ τα Κράτη-Μέλη αντιμετωπίζουν μια σειρά σημαντικών προκλήσεων, με μία από τις πλέον ορατές, κυρίως στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης, να είναι ο μεγάλος αριθμός νέων κυρίως ανθρώπων που αναχωρεί για τις εμπόλεμες περιοχές και κυρίως τη Συρία και το Ιράκ στις οποίες γίνονται τρομοκράτες και «αλλοδαποί» μαχητές προσχωρώντας σε τρομοκρατικές οργανώσεις. Είναι γνωστό πως χιλιάδες Ευρωπαίοι αναχώρησαν και εντάχθηκαν στις τάξεις του Ισλαμικού Κράτους. Πέρα από τη βίαιη δράση τους σε αυτές τις περιοχές, η απειλή από την επιστροφή των εμπειροπόλεμων και ριζοσπαστικοποιημένων [ 14 ]

3 «Σφάξε με Αγά μου να Αγιάσω» αυτών ανθρώπων, οι οποίοι έχουν συνδεθεί με τις τρομοκρατικές οργανώσεις, είναι τεράστια για την ΕΕ, όπως άλλωστε αποδείχτηκε και από τις πρόσφατες αιματηρές επιθέσεις στο Παρίσι, οι οποίες ανέδειξαν επίσης τη δυνατότητα των τρομοκρατών να στρατολογούν και να ριζοσπαστικοποιούν ανθρώπους και από απόσταση. Στον νότο της Ευρώπης, όπου οι χώρες αποτελούν οδό διέλευσης για τις μικτές ροές, η ώσμωση φανατικών με τους μετανάστες που κατοικούν σε αυτές και διέρχονται επιστρέφοντας κυρίως από τη Συρία μπορούν να συμβάλλουν στην πυροδότηση του γηγενούς εξτρεμισμού σε αντιστοιχία με τη Δυτική Ευρώπη. Ιδιαίτερα ανησυχητική είναι η ανάπτυξη, ως αντίβαρο στην άνοδο του ισλαμιστικού εξτρεμισμού, μιας ραγδαίας πόλωσης συνδυασμένης με την υποχώρηση της ανεκτικότητας στη διαφορετικότητα στις κοινωνίες της Ευρώπης. Στην Ανατολική Ευρώπη, ο ακροδεξιός και εθνικιστικός εξτρεμισμός δυναμώνει συνεχώς, ενώ αρκετοί άνθρωποι έχουν αναχωρήσει και εμπλακεί στις συγκρούσεις στην Ουκρανία. Εν μέσω αυτών των εξελίξεων, δημιουργήθηκε το 2011 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το Δίκτυο Ευαισθητοποίησης για τη Ριζοσπαστικοποίηση (Radicalisation Awareness Network RAN) ως ένα πανευρωπαϊκό δίκτυο-ομπρέλα επαγγελματιών και τοπικών δρώντων που εμπλέκονται στην πρόληψη και στην αντιμετώπιση της ριζοσπαστικοποίησης. Εντός του RAN δημιουργήθηκαν και λειτουργούν μια σειρά από ομάδες εργασίας στις οποίες οι επαγγελματίες ανταλλάσουν τις εμπειρίες τους, τη γνώση και τις πρα- [ 15 ]

4 Tριαντάφυλλος Καρατράντος κτικές τους σε διαφορετικά πεδία και περιοχές σχετικές με την αντιμετώπιση της ριζοσπαστικοποίησης. Στους συμμετέχοντες περιλαμβάνονται μέλη ΜΚΟ, εκπρόσωποι διάφορων κοινοτήτων, δεξαμενών σκέψης, ακαδημαϊκών ιδρυμάτων, φορέων επιβολής του νόμου και εκπρόσωποι κυβερνητικών φορέων. Υπάρχουν πολλά μέτρα που μπορούν να ληφθούν σε διαφορετικούς τομείς για την πρόληψη της ριζοσπαστικοποίησης, όπως είναι η ευαισθητοποίηση και η ενδυνάμωση της δυνατότητας των επαγγελματιών πρώτης γραμμής, η μεγαλύτερη και αποτελεσματικότερη εμπλοκή των κοινοτήτων, των οικογενειών, των θυμάτων της τρομοκρατίας ή των πρώην τρομοκρατών, η αντιμετώπιση των νέων μορφών εμφάνισης της ριζοσπαστικοποίησης μέσω της αξιοποίησης του διαδικτύου και των κοινωνικών μέσων και γενικότερα η υιοθέτηση του κατάλληλου πλαισίου για μια συνεργατική και προληπτική λογική. Σε αυτό το πλαίσιο: 1. Η πρόληψη είναι κλειδί: είναι κρίσιμο να εστιάσουμε σε παρεμβάσεις που στοχεύουν στην αντιμετώπιση του πρόσφορου εδάφους για την εμφάνιση της ριζοσπαστικοποίησης, μέσω της πρόληψης ή της έγκαιρης αντιμετώπισης αυτών των διαδικασιών. 2. Η εμπλοκή και η εκπαίδευση των επαγγελματιών πρώτης γραμμής είναι κλειδί: αυτοί οι επαγγελματίες θα αποτελέσουν το πρώτο σημείο επαφής με τους ιδιώτες που βρίσκονται σε κίνδυνο. Για να μπορέσει να αναπτυχθεί μια προληπτική λογική, πρέπει να υπάρξει ευαισθητοποίηση για τα σημάδια της ρι- [ 16 ]

5 «Σφάξε με Αγά μου να Αγιάσω» ζοσπαστικοποίησης, καθώς και τεχνογνωσία για τη διαχείριση των σημαδιών στη βάση δημιουργίας μιας θετικής σχέσης με τον ιδιώτη. 3. Η διυπηρεσιακή προσέγγιση είναι κλειδί: για να επιτευχθεί η πρόληψη της ριζοσπαστικοποίησης και η προστασία των ιδιωτών που κινδυνεύουν είναι α- παραίτητη η διυπηρεσιακή συνεργασία για τη δημιουργία ενός αξιόπιστου και αντιπροσωπευτικού δικτύου για την ανταλλαγή πληροφοριών και εμπειριών, καθώς και για την αναζήτηση της βέλτιστης δυνατότητας παρέμβασης. Σε αυτά τα δίκτυα πρέπει να συμμετάσχουν εκπρόσωποι των υπηρεσιών επιβολής του νόμου, οργανισμών υποστήριξης, ΜΚΟ και εκπρόσωποι κοινοτήτων. 4. Οι εξειδικευμένες παρεμβάσεις, προσαρμοσμένες στις τοπικές συνθήκες είναι κλειδί: ο κάθε ιδιώτης που βρίσκεται σε κίνδυνο είναι μία ξεχωριστή περίπτωση η οποία απαιτεί διαφορετική αντιμετώπιση. Είναι σημαντικό να κατανοηθεί το διαφορετικό υ- πόβαθρο, τα γεγονότα πυροδότησης, τα κίνητρα, οι φοβίες και τα τραύματα σε κάθε περίπτωση ώστε να αναπτυχθεί η κατάλληλη παρέμβαση. Εκτός από τους εσωτερικούς παράγοντες, υπάρχουν και οι εξωτερικοί, όπως το κοινωνικό περιβάλλον και άλλες τοπικές συνθήκες, οι οποίοι πρέπει να λαμβάνονται πάντα υπόψη. [ 17 ]

6 Tριαντάφυλλος Καρατράντος Τέλος, από την εμπειρία του RAN υπάρχουν μια σειρά προτεραιοτήτων με τις οποίες βρίσκονται αντιμέτωπα τα Κράτη-Μέλη: 1. Εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση των επαγγελματιών πρώτης γραμμής που δουλεύουν με ευάλωτους ιδιώτες ή με ομάδες που κινδυνεύουν από τη ριζοσπαστικοποίηση. 2. Υιοθέτηση στρατηγικών εξόδου και προγραμμάτων απο-ριζοσπαστικοποίησης για την επανένταξη των βίαιων εξτρεμιστών και την αποκοπή τους από τη βία. 3. Ενίσχυση και εμπλοκή των κοινοτήτων που βρίσκονται σε κίνδυνο και δημιουργία σχέσης εμπιστοσύνης με τις αρχές. 4. Εκπαίδευση των νέων ανθρώπων σε ζητήματα ένταξης, πολιτικής, θρησκευτικής και εθνικής ανοχής, στη μη στερεοτυπική σκέψη, στις δημοκρατικές αξίες, στην πολιτισμική διαφορετικότητα και στις ιστορικές συνέπειες της εθνικιστικής και πολιτικά υποκινούμενης βίας. 5. Υποστήριξη των οικογενειών ανθρώπων που είναι ευάλωτοι στη ριζοσπαστικοποίηση και όσων έχουν ριζοσπαστικοποιηθεί. 6. Η προώθηση εναλλακτικών αφηγημάτων ως αντίβαρο στην εξτρεμιστική προπαγάνδα και μέσω διαδικτύου. [ 18 ]

7 «Σφάξε με Αγά μου να Αγιάσω» 7. Δημιουργία υποδομών πρόληψης του εξτρεμισμού για να μπορούν να αναπτυχθούν διυπηρεσιακές παρεμβάσεις σε έγκαιρο και πρώιμο στάδιο. Από το 2016, το Κέντρο Αριστείας του RAN θα εκδίδει μία ετήσια έκθεση για την παρουσίαση της σχετικής έρευνας για την πρόληψη της ριζοσπαστικοποίησης που οδηγεί στον βίαιο εξτρεμισμό. Ο στόχος είναι η διάχυση των νέων τάσεων στην ακαδημαϊκή έρευνα στους επαγγελματίες και στους διαμορφωτές πολιτικής, καθώς και η κάλυψη των κενών και των ελλειμμάτων στην έως τώρα υποστήριξη της ακαδημαϊκής έρευνας. Σε αυτό το πλαίσιο είναι πολύ σημαντικό να υποστηρίξουμε την έρευνα για τη ριζοσπαστικοποίηση, τον βίαιο εξτρεμισμό και την τρομοκρατία από διάφορους μελετητές και ερευνητές. Το νέο βιβλίο του συνεργάτη μας Τριαντάφυλλου Καρατράντου για το Ισλαμικό Κράτος, την ευρωπαϊκή ασφάλεια και την Ελλάδα από την οπτική της ριζοσπαστικοποίησης είναι μια σημαντική και καινοτομική προσέγγιση, συνιστώντας σημαντική συνεισφορά στον τομέα της έρευνας. [ 19 ]