Η Ανακύκλωση ως βασικός μοχλός στην πορεία προς μια Κυκλική Οικονομία - Παρούσα κατάσταση και προοπτικές στην Ελλάδα

Transcript

1 Η Ανακύκλωση ως βασικός μοχλός στην πορεία προς μια Κυκλική Οικονομία - Παρούσα κατάσταση και προοπτικές στην Ελλάδα Ρ. Χαριτοπούλου, Δρ.-Μηχ. Διευθύντρια Εναλλακτικής Διαχείρισης ΕΟΑΝ

2 Δομή της παρουσίασης Γενικές αρχές περιβαλλοντικής διαχείρισης Διερυμένη ευθύνη παραγωγού εφαρμογή στην Ελλάδα Στοχοθεσία αποτελέσματα υποδομές Από την ανακύκλωση στην πρόληψη Εθνικό Σχέδιο Πρόληψης Προοπτικές

3 Γενικές αρχές εναλλακτικής διαχείρισης στερεών αποβλήτων Η αρχή της ιεράρχησης των δράσεων και εργασιών διαχείρισης των αποβλήτων Η αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» Η αρχή της ευθύνης όλων των εμπλεκομένων οικονομικών παραγόντων Η αρχή της διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού Η αρχή της δημοσιότητας

4 Κυκλική οικονομία ένας νέος όρος για «παλιές» πρακτικές Πρώτες ύλες Σχεδιασμ ός Κυκλική οικονομία Τα συστήματα κυκλικής οικονομίας διατηρούν την προστιθέμενη αξία των προϊόντων για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και εξαλείφουν τα απόβλητα Δράση σε όλα τα στάδια της ζωής ενός προϊόντος επίδραση στο δυναμικό ανακύκλωσης: εξόρυξη πρώτων υλών, σχεδιασμός υλικών και προϊόντος, παραγωγή, διανομή και κατανάλωση, επαναχρησιμοποίηση, διαχείριση αποβλήτου και ανακύκλωση.

5 Κυκλική οικονομία προώθηση της πρόληψης

6 Παρούσα κατάσταση ανακύκλωσης: Πεδίο Εφαρμογής Εναλλακτικής Διαχείρισης στην Ελλάδα 1. Συσκευασίες και απόβλητα συσκευασιών 2. Οχήματα στο τέλος του κύκλου ζωής 3. Μεταχειρισμένα ελαστικά 4. Απόβλητα λιπαντικών ελαίων 5. Απόβλητα συσσωρευτών 6. Απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού 7. Απόβλητα εκσκαφών, κατασκευών και κατεδαφίσεων

7 Διευρυμένη ευθύνη Παραγωγού: Διάγραμμα ροής CONTRACT

8 Νομοθετικό πλαίσιο Ν. 2939/2001 Συσκευασίες και εναλλακτική διαχείριση των συσκευασιών και άλλων προϊόντων Ίδρυση Εθνικού Οργανισμού Εναλλακτικής Διαχείρισης Συσκευασιών και Άλλων Προϊόντων (ΕΟΕΔΣΑΠ) Ν. 3854/2010 Τροποποίηση της νομοθεσίας για την εναλλακτική διαχείριση Ν. 4042/2012 Εναρμόνιση εθνικού δίκαιου προς τις διατάξεις της Οδηγίας 2008/98/ΕΚ Ν. 2939/ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΕΣ ΠΔ 116/2004 ΟΧΗΜΑΤΑ ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΚΥΚΛΟΥ ΖΩΗΣ ΠΔ 109/2004 ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΜΕΝΑ ΕΛΑΣΤΙΚΑ ΠΔ 82/2004 ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΛΙΠΑΝΤΙΚΩΝ ΕΛΑΙΩΝ ΚΥΑ Ε103/2010 ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΣΥΣΣΩΡΕΥΤΩΝ ΠΔ 117/2004, ΚΥΑ Η.Π.23615/651/Ε.103 (ΦΕΚ 1184/Β/ ) ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥ ΚΥΑ 36259/1757/Ε103/2010 ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΕΚΣΚΑΦΩΝ, ΚΑΤΑΣΚΕΥΩΝ ΚΑΙ ΚΑΤΕΔΑΦΙΣΕΩΝ

9 Οργάνωση και έγκριση Συστημάτων - ΕΟΑΝ Τα συστήματα οργανώνονται σε: Ατομικά (1 σύστημα) Συλλογικά (21 συστήματα) Για την οργάνωση κάθε συστήματος εναλλακτικής διαχείρισης απαιτείται η χορήγηση έγκρισης από τον ΕΟΑΝ Η έγκριση των συστημάτων από τον ΕΟΑΝ, ισχύει για έξι (6) χρόνια και μπορεί να ανανεώνεται με τροποποίηση ή αναθεώρηση της προβλεπόμενης μελέτης σύμφωνα με τα τότε ισχύοντα νέα δεδομένα Στο νόμο 2939/01 προβλέπεται πλέγμα κυρώσεων (ποινικών, αστικών και διοικητικών) κατά των παραβατών των διατάξεων του νόμου

10 Ελληνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης (ΕΟΑΝ) Είναι Ν.Π.Ι.Δ. που υπάγεται στον έλεγχο και την εποπτεία του ΥΠΑΠΕΝ. Λειτουργεί χάριν του δημοσίου συμφέροντος και δεν έχει κερδοσκοπικό χαρακτήρα. Έχει πλήρη διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια. Ιδρύθηκε το 2001 με το Ν. 2939/2001. Το πρώτο Δ.Σ. ορίστηκε το 2009, πρώτη στελέχωση (12 άτομα) Η οργανωτική δομή και οι λειτουργίες του ορίζονται μέσω Προεδρικών Διαταγμάτων (Π.Δ. 99/2008, Π.Δ. 170/2008) Βασικός σκοπός του ΕΟΑΝ είναι ο σχεδιασμός και η εφαρμογή της πολιτικής για την εναλλακτική διαχείριση των συσκευασιών και των άλλων προϊόντων (περιλαμβάνει και πρόληψη)

11 Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης Βασίζονται στην αρχή της Διευρυμένης Ευθύνης του Παραγωγού. Συμμετέχουν υποχρεωτικά όλοι οι «παραγωγοί» που διακινούν προϊόντα στην ελληνική αγορά. Πρόκειται για εταιρείες μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Έχουν την ευθύνη οργάνωσης και παρακολούθησης της λειτουργίας όλων των εργασιών εναλλακτικής διαχείρισης. Αρμόδια αρχή για την έγκριση και λειτουργία τους είναι ο ΕΟΑΝ. Υπάρχουν Συστήματα Συλλογικής Εναλλακτικής Διαχείρισης και Συστήματα Ατομικής Εναλλακτικής Διαχείρισης.

12 Εγκεκριμένα Σ.Ε.Δ. Συσκευασίες: 3 Συλλογικά Σ.Ε.Δ. και 1 ατομικό Σ.Ε.Δ. (ΕΕΑΑ, ΑΝΤΑΠΟΔΟΤΙΚΗ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ, ΚΕΠΕΔ, ΑΒ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΣ) ΑΗΗΕ: 2 Συλλογικά Σ.Ε.Δ. (ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΣΥΣΚΕΥΩΝ, ΦΩΤΟΚΥΚΛΩΣΗ) ΟΤΚΖ: 1 Συλλογικό Σ.Ε.Δ. (ΕΔΟΕ) Απόβλητα Ελαίων: 1 Συλλογικό Σ.Ε.Δ. (ΕΝΔΙΑΛΕ) ΑΗΣΣ: 4 Συλλογικά Σ.Ε.Δ. (ΑΦΗΣ, ΣΥΔΕΣΥΣ, RE-BATTERY, COMBATT) Μεταχειρισμένα Ελαστικά: 1 Συλλογικό Σ.Ε.Δ. (ECOELASTIKA) ΑΕΚΚ: 9 Συλλογικά Σ.Ε.Δ. (ΣΑΝΚΕ, ΣΕΔΠΕΚΑΤ, ΑΤΤΙΚΗ, ΑΝΑΒΕ, ΑΝΑΚΕΜ, ΨΑΡΡΑΣ, ΚΟΥΦΙΔΗΣ- ΚΤΕΝΙΔΗΣ, ΑΑΝΕΛ, ΔΙΑΣ)

13 Ε.Ο.ΑΝ. Εποπτεία προ ρα τ ν εναλλακτικής ιαχείρισης ΠΟ Ε -ΚΟ Ν Ν ΚΟ Ε Α ΡΟ - Υ ΗΜΑ Α ΕΝΑ ΑΚ ΚΗ Δ ΑΧΕ Ρ Η ( ΕΔ Δ ΑΧΕ Ρ Ε Ο Α ΕΜΠ ΕΚΟΜΕΝΟ Ο ΚΟΝΟΜ ΚΟ ΠΑΡΑ ΟΝ Ε ΚΕΝ ΡΑ ΑΝΑΚΥΚ Η Α ΟΠΟ Η Η

14 Στοχοθεσία ανακύκλωσης ΑΝΑΚΤΗΣΗ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΩΝ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΩΝ ΧΑΡΤΙ ΠΛΑΣΤΙΚΟ ΜΕΤΑΛΛΑ ΓΥΑΛΙ ΞΥΛΟ ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΗ + ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΟΤΚΖ ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΗ + ΑΝΑΚΤΗΣΗ ΟΤΚΖ ΕΛΑΣΤΙΚΑ ΑΝΑΚΤΗΣΗ ΕΛΑΣΤΙΚΑ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΑΗΗΕ ΠΟΣΟΣΤΟ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΑΛΕ ΣΥΛΛΟΓΗ ΑΛΕ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΦΟΡΗΤΕΣ ΗΣ ΣΥΛΛΟΓΗ ΣΥΣΣΩΡΕΥΤΕΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ & ΟΧΗΜΑΤΩΝ ΣΥΛΛΟΓΗ Σημαίνει ότι έχουν επιτευχθεί οι ποσοτικοί στόχοι που έχουν τεθεί από τη σχετική νομοθεσία Σημαίνει ότι ΔΕΝ έχουν επιτευχθεί οι ποσοτικοί στόχοι που έχουν τεθεί από τη σχετική νομοθεσία Σημαίνει ότι δεν υπάρχουν ποσοτικοί στόχοι για το έτος αναφοράς ή το σύστημα δεν λειτουργούσε ή δεν είχε δώσει στοιχεία

15 Ποσοστό ανακύκλωσης σε συσκευασίες

16 Η ανακύκλωση στην χώρα - Υποδομές Ανακύκλωσης ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΚΔΑΥ ΟΤΚΖ ΕΛΑΣΤΙΚΑ ΑΗΗΕ ΑΛΕ ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΣΥΣΣΩΡΕΥΤΩΝ ΑΕΚΚ ΣΥΝΟΛΟ ΑΝ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ & ΘΡΑΚΗ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΗΠΕΙΡΟΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑ ΙΟΝΙΟΙ ΝΗΣΟΙ ΔΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ ΑΤΤΙΚΗ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ ΒΟΡΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟ ΝΟΤΙΟ ΑΙΓΑΙΟ ΚΡΗΤΗ ΣΥΝΟΛΟ

17 ΑΝΑΚΤΗΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

18 Οφέλη Περαιτέρω ανάπτυξη Εξοικονόμηση Ενέργειας : 2.7 εκατ. GJ Προς Ταφή λιγότερα απόβλητα : 5.5 εκ. m 3 Ετήσια μείωση CO 2 : τόνοι Θέσεις απασχόλησης: περίπου Περαιτέρω δυνατότητες ανάπτυξης: Αγορά δευτερογενών υλικών (closing the loop) Εξειδίκευση θέσεων εργασίας για ανακύκλωση Έμφαση σε δράσεις πρόληψης (Εθνικό Σχέδιο Πρόληψης)

19 EΘΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΠΡΟΛΗΨΗΣ Πρόληψη δημιουργίας αποβλήτων (ορισμός): Μέτρα που λαμβάνονται με σκοπό την αποφυγή μετατροπής ενός υλικού ή προϊόντος σε απόβλητο και οδηγούν τουλάχιστον σε ένα από τα ακόλουθα: Μείωση όγκου αποβλήτων, συμπεριλαμβάνοντας την επαναχρησιμοποίηση και την επέκταση του κύκλου ζωής προϊόντων Μείωση των επιπτώσεων στο περιβάλλον και την υγεία Μείωση της περιεκτικότητας προϊόντων και υλικών σε επικίνδυνες ουσίες Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο Πρόληψης (υφιστάμενο πλαίσιο): Η υλοποίηση του Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων ξεκινά από την ημερομηνία δημοσίευσης ( ) του σχετικού νομικού κειμένου και διαρκεί έως την Κατά τη διάρκεια υλοποίησης κάθε δράσης πραγματοποιείται παρακολούθηση από τον αντίστοιχο φορέα υλοποίησης της δράσης, μέσω της καταγραφής και μέτρησης συγκεκριμένων ποσοτικών δεικτών υλοποίησης και αποτελέσματος. Το ΥΠΕΚΑ εκπονεί εκθέσεις αξιολόγησης της προόδου υλοποίησης των δράσεων. Εκπονείται μία ενδιάμεση έκθεση αξιολόγησης τον Δεκέμβριο του έτους 2017 και μία τελική έκθεση αξιολόγησης το Δεκέμβριο του έτους 2020.

20 ΡΕΥΜΑΤΑ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΕΘΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΠΡΟΛΗΨΗΣ Ποιοτικοί στόχοι για: Waste & Recycling Conference 2015

21 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ - ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΕΣ Επιλεκτική διανομή επαναχρησιμοποιήσιμων τσαντών από ΟΤΑ και Σύστημα / Συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης συσκευασιών Βραβεία Περιβαλλοντικών & Αειφόρων Δράσεων για την Ανάδειξη και Επιβράβευση των Επιχειρήσεων που Επιχειρούν με Γνώμονα την Πρόληψη Δημιουργίας Αποβλήτων Συσκευασιών Έρευνες Κοινού-Δημοσκοπήσεις για την καταγραφή και αξιολόγηση της αλλαγής της συμπεριφοράς των καταναλωτών αναφορικά με τη χρήση της πλαστικής σακούλας Προώθηση εθελοντικών συμφωνιών για την πρόληψη δημιουργίας αποβλήτων συσκευασιών (εστίαση, τουρισμός, λιανικό εμπόριο) Εξέταση δράσεων κανονιστικού πλαισίου, μετά την έκδοση της σχετικής Οδηγίας της ΕΕ για τη μείωση της κατανάλωσης λεπτών πλαστικών σακουλών μεταφοράς και κατά την ενσωμάτωση αυτής στην ελληνική έννομη τάξη. Waste & Recycling Conference 2015

22 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟΣ & ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ Προώθηση της επαναχρησιμοποίησης ΗΗΕ και επιδιόρθωσης μέσω κέντρων επαναχρησιμοποίησης και επιδιόρθωσης Δημιουργία οδηγών για τις ενέργειες επαναχρησιμοποίησης και επισκευής και υιοθέτηση προτύπου για την επαναχρησιμοποίηση ΗΗΕ Δράση «δεν το πετάω το χαρίζω». Η δράση θα υλοποιηθεί μέσω διαδικτυακής εφαρμογής/ ιστοσελίδας. Η πλατφόρμα θα επιτρέπει στους χρήστες μετά από εγγραφή και πιστοποίηση των στοιχείων τους, να διαθέτουν δωρεάν σε τρίτους, ανεπιθύμητα πλέον για αυτούς αντικείμενα, που διαφορετικά θα κατέληγαν ως απόβλητα. Η υπηρεσία πρέπει να είναι δωρεάν στη χρήση της και χωρίς καμία οικονομική συναλλαγή μεταξύ των συμβαλλόμενων της. Waste & Recycling Conference 2015

23 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ - ΧΑΡΤΙ Εκδηλώσεις για επαναχρησιμοποίηση βιβλίων (π.χ. Bazaar βιβλίων) Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των μαθητών (π.χ. καλές πρακτικές πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων χαρτιού) Οδηγός «Καλών Πρακτικών» Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων Χαρτιού για το Γραφείο Διάθεση των ενθέτων εκδόσεων που δεν έχουν πωληθεί σε παλαιότερα τεύχη εφημερίδων σε bazaar βιβλίων Εκτύπωση και επιλεκτική διανομή αυτοκόλλητου για την αποτροπή διανομής διαφημιστικών φυλλαδίων Προώθηση της επαναχρησιμοποίησης βιβλίων στην εκπαίδευση με δράσεις από το Υπουργείο Παιδείας (πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια, τριτοβάθμια) Waste & Recycling Conference 2015

24 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ - ΤΡΟΦΙΜΑ Ειδικές δράσεις επικοινωνίας προς Επιχειρήσεις, Καταναλωτές, Εκπαίδευση Οδηγός «Καλών Πρακτικών» Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων Τροφίμων για: Καταναλωτές, Επιχειρήσεις, Εκπαίδευση Προώθηση εθελοντικών συμφωνιών για την πρόληψη δημιουργίας αποβλήτων τροφίμων (εστίαση, τουρισμός, λιανικό εμπόριο) Προώθηση δωρεών τροφίμων (π.χ. μέσω ΟΤΑ σε συνεργασία με ΜΚΟ) Waste & Recycling Conference 2015

25 Οριζόντιες Δράσεις α) Δράσεις Επικοινωνίας και Δημοσιότητας για την ευαισθητοποίηση των ομάδων στόχων β) Δράσεις Προώθησης για την παρότρυνση της συμμετοχής όλων των εμπλεκόμενων φορέων γ) Δράσεις Κανονιστικού Πλαισίου για την θέσπιση κανόνων Ανάπτυξη σχεδίων πρόληψης από τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης Ανάπτυξη τομεακών σχεδίων πρόληψης Προώθηση της ομοιόμορφης εφαρμογής της πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων και σε εγκαταστάσεις που δεν υπάγονται στην Οδηγία 2010/75/ΕΕ Προαγωγή των συστημάτων περιβαλλοντικής διαχείρισης σε οργανισμούς του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και επέκταση των υφιστάμενων συστημάτων εισάγοντας πτυχές πρόληψης αποβλήτων. Συστηματοποίηση και καταγραφή δράσεων πρόληψης (μέτρο που δεν περιλαμβάνεται στο Παράρτημα IV του Ν. 4042/2012) Waste & Recycling Conference 2015

26 Προτάσεις Μελλοντικές ενέργειες προς «κυκλική οικονομία» Προώθηση των δράσεων για πρόληψη επαναχρησιμοποίηση Εθνικό Σχέδιο Δράσης Ανάπτυξη «Πράσινων Σημείων» για συλλογή ανακυκλώσιμων υλικών Εξορθολογισμός κοστολόγησης κίνητρα για μείωση παραγωγής αποβλήτων Στοχευμένη εθελοντική εφαρμογή του Πληρώνω Όσο Πετάω (ΠΟΠ) φόρος ταφής Βελτίωση θεσμικού πλαισίου Επίτευξη χωριστής συλλογής βιοαποβλήτων Δημιουργία νέων ρευμάτων αποβλήτων σε εναλλακτική διαχείριση (ρούχα, έπιπλα, έντυπο χαρτί, ανταλλακτικά αυτοκινήτων) Ενδυνάμωση αγοράς δευτερογενών προϊόντων (δέσμη νομοθετικών μέτρων και κινήτρων) Προώθηση «πράσινων συμβάσεων» Κίνητρα για «πράσινα προϊόντα eco labels» Η ευαισθητοποίηση του κοινού και των συμμετεχόντων πρέπει να βελτιστοποιηθεί - μεγάλο περιθώριο ανάπτυξης

27 Σας ευχαριστώ Για πληροφορίες: