Ο αρχαιολογικός χώρος του Καλαμωτού βρίσκεται 2 χλμ. νότια του χωριού και είναι γνωστός στους κατοίκους του με την ονομασία Τούμπες ή Καστέλλια.

Transcript

1 ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΛΙΝΔΟΙΑ ΣΥΝΟΨΗ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΕΥΡΗΜΑΤΩΝ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΑΡΧΑΙΑΣ ΠΟΛΗΣ: Ο αρχαιολογικός χώρος του Καλαμωτού βρίσκεται 2 χλμ. νότια του χωριού και είναι γνωστός στους κατοίκους του με την ονομασία Τούμπες ή Καστέλλια. Βρίσκεται στην περιοχή της αρχαίας Βοττικής, ανάμεσα στο Καλαμωτό και τα Δουμπιά και περιλαμβάνει την αρχαία πόλη με δύο χαρακτηριστικές τούμπες στον πυρήνα της. ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΝΑΣΚΑΦΩΝ: Η πρώτη ανασκαφή στην περιοχή έγινε το 1961 στα δυτικά της αρχαίας πόλης, από την αρχαιολόγο Φ. Παπαδοπούλου Ζαφειροπούλου. Τότε ερευνήθηκε μία συστάδα τριών τάφων της ρωμαϊκής εποχής στην οποία είχαν χρησιμοποιηθεί σημαντικές για την πόλη επιγραφές των πρώιμων ρωμαϊκών χρόνων. Ανάμεσα στις επιγραφές ήταν 4 κατάλογοι εφήβων των Καλινδοίων. Από το 1983 μέχρι το 1992, η ΙΣΤ Εφορία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων συνέχισε τις ανασκαφές στην περιοχή, υπό τον αρχαιολόγο Κώστα Σισμανίδη. Διενεργήθηκαν συνολικά 6 ανασκαφικές τομές. Στις 5 από αυτές αποκαλύφθηκαν τοίχοι κτισμάτων που χρονολογούνται από τον 4 ο π.χ. αι. μέχρι και τους ρωμαϊκούς χρόνους. Αξιοσημείωτο είναι ότι στην πρώτη ανασκαφική τομή βρέθηκε και το κάτω μισό της επιγραφής των Καλινδοίων. Το 2000 και έπειτα από τυμβωρυχική ενέργεια ήρθε στο φως ο τάφος. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ ΤΑΦΟΥ: Ήταν διθάλαμος, μακεδονικός τάφος σε αρκετή απόσταση από την αρχαία πόλη. Η μεγαλύτερη ιδιαιτερότητα του μνημείου ήταν ότι ήταν διώροφο με τον κυρίως νεκρικό θάλαμο κρυπτό, κάτω ακριβώς από έναν πρώτο θάλαμο ίδιων διαστάσεων. Ο τάφος ήταν σε χρήση καθόλη την διάρκεια του 3 ου αι. π.χ. Φαίνεται ότι παραβιάστηκε αρκετές φορές ήδη από την αρχαιότητα. Έχει εξωτερικές διαστάσεις 3,15 χ 6,50 μ και φέρει οριζόντια κάλυψη με χοντρές μαρμαρόπλακες. Στην αδιαμόρφωτη πρόσοψή του οδηγούσε ένας σκαμμένος κλιμακωτός δρόμος. Σε αρκετά σημεία του τάφου διατηρήθηκαν ίχνη λευκών και έγχρωμων κονιαμάτων. Από τον προθάλαμο στον επάνω θάλαμο οδηγούσε μια μικρή μαρμάρινη είσοδος με δίφυλλη, μαρμάρινη πόρτα. Το δάπεδο του επάνω θαλάμου αποτελείται από πέντε

2 στην σειρά, καλά αρμοσμένες μαρμάρινες πλάκες. Οι ίδιες αυτές πλάκες δημιουργούσαν και την οροφή του κάτω κρυφού θαλάμου, στον οποίο δεν υπήρχε δυνατότητα πρόσβασης. Η κατασκευή του θαλάμου αυτού είναι ιδιαίτερα πολυτελής, αφού και οι 4 κάθετες πλευρές του έχουν επικαλυφθεί με χοντρές, καλά λειασμένες μαρμαρόπλακες. Παρά την τυμβωρυχική ενέργεια, στον τάφο επιβεβαιώθηκαν 5 τουλάχιστον ταφές που χρονολογούνται από τις αρχές του 3 ου μέχρι και τα μέσα του 2 ου αι. Στην ίδια περίοδο ανήκουν και όσα κτερίσματα διασώθηκαν από τους αρχαιοκάπηλους. Βρέθηκαν τμήματα από 8 άωτα σκυφίδια, 5 λύχνους, 4 πινάκια, 9 μυροδοχεία, 2 πυξίδες, 3 μελαμβαφείς κάνθαροι, αρκετά ρινίσματα χάλκινων επιχρυσωμένων στεφανιών, ψήφοι περιδέραιων, πολλά σιδερένια καρφιά. ΜΑΚΕΤΑ ΤΟΥ ΤΑΦΟΥ ΣΤΑ ΚΑΛΙΝΔΟΙΑ Από το ανασκάφθηκε περιοδικά μέρος ενός δημόσιου ρωμαϊκού οικοδομήματος, γνωστού ως το Συγκρότημα του Σεβαστείου. Μέχρι τώρα αποκαλύφθηκαν 6 μεγάλοι και συνεχόμενοι χώροι, οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν αφιερωμένοι στην αυτοκρατορική λατρεία. Έχει μήκος 70 μ. και πλάτος από 8-9 μ. Στην ανατολική κύρια όψη του κτιρίου αναπτύσσεται στοά πλάτους 6 μ. στηριγμένη σε ξύλινα υποστυλώματα. Οι εσωτερικοί χώροι που έχουν τεκμηριωθεί επιστημονικά μέχρι στιγμής είναι το σεβαστείο, εστιατόριο, βουλευτήριο.

3 ΑΓΑΛΜΑ ΘΩΡΑΚΟΦΟΡΟΥ Είναι λίγο μεγαλύτερο του φυσικού μεγέθους, από πεντελικό μάρμαρο, εξαιρετικής τέχνης που αποδίδει όρθιο θωρακοφόρο άνδρα στον τύπο του στρατηγού. Η πρόσφατη επιστημονική έρευνα ταύτισε το συγκεκριμένο άγαλμα με τον Οκταβιανό Αύγουστο, στην εποχή και προς τιμήν του οποίου ιδρύθηκε το Σεβαστείο της πόλης. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΑΡΧΑΙΑΣ ΠΟΛΗΣ: Από τα ευρήματα συμπεραίνουμε ότι η πόλη ήταν μεγάλη, πολυάνθρωπη και ακμαία ήδη από τα κλασικά χρόνια. Η κατοίκηση της περιοχής ήταν συνεχής από την προϊστορική έως την ύστερη ρωμαϊκή περίοδο. ΕΥΡΗΜΑΤΑ: Σημαντικά ευρήματα, λίθινα εργαλεία και σπάνια δείγματα κεραμικής από την μέση νεολιθική περίοδο και μετά, έχουν βρεθεί σε τρεις θέσεις της ευρύτερης περιοχής του Καλαμωτού (1. Στον πυρήνα της αρχαίας πόλης 2. 3 χλμ βορειοανατολικά της αρχαίας πόλης 3. Στην θέση Βάλτα, λίγο πριν φτάσουμε στο Καλαμωτό από το Ζαγκλιβέρι). Στις όχθες του ποταμού Βασμούρα (λίγα εκατοντάδες μέτρα νοτιοανατολικά των Καλινδοίων) αποκαλύφθηκαν απολιθωμένα οστά ζώων που έζησαν μέχρι και πριν από 2 εκατομμύρια χρόνια. Οι ανασκαφές έγιναν από την παλαιοντολόγο του ΑΠΘ Ευαγγελία Τσουκαλά. Συγκεκριμένα βρέθηκαν οστά ρινόκερου, μεγάκερου, ελέφαντα, δίοπλου αλόγου, ιπποπόταμου, λύκου, καμηλοπάρδαλης, γιγαντιαίας ύαινας κλπ. Τα σημαντικότερα ευρήματα εκτίθενται σήμερα στο Μουσείο του Καλαμωτού.

4 ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΠΟΛΗΣ: Οι μελέτες για την ονομασία της πόλης ξεκίνησαν το 1973, με τον αρχαιολόγο Χ. Μακαρονά και συνεχίστηκαν από τον Κώστα Σισμανίδη. Δέκα χρόνια αργότερα, το 1983, επιγραφή που βρέθηκε από την ερευνήτρια Ιουλία Βοκοτοπούλου, έριξε φως στο όνομα της αρχαίας πόλης: Καλίνδοια. Η λέξη προέρχεται από το ρήμα καλινδέομαι (ή αλινδέομαι) που σημαίνει κυλίομαι και αποδίδει το κύλισμα των αλόγων στο χώμα. Η κατάληξη οια στο όνομα της πόλης υπαινίσσεται έναν τόπο με λιβάδια και για εκτροφή και εκγύμναση ίππων. ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΟΝ Μ.ΑΛΕΞΑΝΔΡΟ: Σύμφωνα με την επιγραφή η οποία χρονολογείται από την 334/ /303 π.χ., ο Αλέξανδρος πριν από την εκστρατεία του στην Ασία, μοίρασε σε εταίρους του χωράφια της περιοχής των Καλινδοίων. Είναι γνωστό ότι η περιοχή της Βοττικής ενίσχυσε τον στρατό του Αλέξανδρου με μια ίλη ιππικού. Η ίδια επιγραφή αναφέρεται και σε τρία μικρότερα χωριά (Θαμίσκιαν, Καμακαίαν και Τριποάτιν) γύρω από τα Καλίνδοια, τα οποία «ο βασιλεύς έδωκε Μακεδόσι». Υπάρχει μια παράδοση για την σχέση του Μεγάλου Αλεξάνδρου με τα Καλίνδοια. Σύμφωνα με αυτή, ο Μέγας Αλέξανδρος κατά την εκστρατεία του στην Ασία στρατοπέδευσε στα Καλίνδοια. Οι στρατιώτες του έδεσαν τα άλογά τους σε ένα δάσος με πολλές βελανιδιές, που σήμερα οι ντόπιοι ονομάζουν Χιλιόδενδρα. Την επιβλητική βελανιδιά που ο Αλέξανδρος έδεσε τον Βουκεφάλα, την ονόμασαν το «Δέντρο του Βασιλιά». ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΙΣ ΑΡΧΑΙΕΣ ΠΗΓΕΣ: Δεν γνωρίζουμε πότε ακριβώς ιδρύθηκαν τα Καλίνδοια. Η πρώτη γραπτή αναφορά της πόλης προέρχεται από μία επιγραφή που βρέθηκε στην Ακρόπολη της Αθήνας και χρονολογείται το 422 π.χ., την περίοδο δηλαδή του Πελοποννησιακού Πολέμου. Αφορά σε μία συνθήκη συμμαχίας που έγινε μεταξύ των Αθηναίων και ορισμένων πόλεων της Βοττικής, μεταξύ των οποίων και τα Καλίνδοια. Δεύτερη μαρτυρία για την πόλη έχουμε ένα χρόνο αργότερα το 421 π.χ., στον κατάλογο του συμμαχικού φόρου.

5 Πολύ αργότερα (360/359 π.χ) τα Καλίνδοια συναντώνται στον κατάλογο των θεαροδόκων της Επιδαύρου. Ως θεαροδόκος της πόλης αναφέρεται κάποιος Παυσανίας, πιθανότατα ο διεκδικητής του Μακεδονικού θρόνου, για τον οποίο γνωρίζουμε ότι είχε καταφύγει στα Καλίνδοια. Μια τελευταία αναφορά της πόλης, πολύ μεταγενέστερη, προέρχεται από τον Κλαύδιο Πτολεμαίο που την κατατάσσει ανάμεσα στις πόλεις της Μυγδονίας. Πηγή: ΤΑ ΚΑΛΙΝΔΟΙΑ- ΜΙΑ ΑΡΧΑΙΑ ΠΟΛΗ ΣΤΗ ΜΑΚΕΟΝΙΑ, Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, 2008