Newsletter 3/2011 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Αστικό 3-111

Transcript

1

2 Newsletter 3/2011 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Αστικό [ 2 ]

3 ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ Αδικοπραξία - Αιτιώδης συνάφεια µεταξύ γεγονότος και αποτελέσµατος ικαστήριο: Άρειος Πάγος Αριθµός απόφασης: 1402 Έτος: Αδικοπραξία. Αιτιώδης συνάφεια µεταξύ της (παράνοµης και υπαίτιας) συµπεριφοράς του υποχρέου και της ζηµίας του δικαιούχου. Καταγγελία σύµβασης από ΠΑΕ που είχε υπογράψει µε συνροµητική τηλεόραση. - Από τη διάταξη του άρθρου 914 ΑΚ συνάγεται ότι µεταξύ των προϋποθέσεων της υποχρεώσεως προς αποζηµίωση από αδικοπραξία είναι και η ύπαρξη αιτιώδους συναφείας µεταξύ της (παράνοµης και υπαίτιας) συµπεριφοράς του υποχρέου και της ζηµίας του δικαιούχου, υπάρχει δε τέτοια συνάφεια, όταν, κατά τα διδάγµατα της κοινής πείρας, δηλαδή κατά την συνηθισµένη και κανονική πορεία των πραγµάτων η παράνοµη συµπεριφορά είναι ικανή να επιφέρει τη ζηµία και την επέφερε πράγµατι στη συγκεκριµένη περίπτωση (βλ. ΑΠ 425/2006). Περαιτέρω, κατά την έννοια των άρθρων 298 ΑΚ και 216 ΚΠολ, ο αιτούµενος την επιδίκαση αποζηµιώσεως λόγω διαφυγόντος κέρδους πρέπει (και αρκεί) να προσδιορίζει αυτή µε βάση ένα ή περισσότερα αριθµητικά µεγέθη (όπως είναι και η αγοραία τιµή ενός προϊόντος ή η αγοραία αµοιβή µιας υπηρεσίας σε ορισµένο τόπο και χρόνο), τα οποία, κατά την κοινή περί τούτου αντίληψη και το συνήθως συµβαίνον, είναι ή δύνανται να γίνουν γνωστά στους συναλασσοµένους του επαγγελµατικού χώρου των διαδίκων και κυρίως εκείνου του εναγοµένου, και, έτσι, να είναι περαιτέρω δυνατό να αποτελέσει αντικείµενο δικαστικής εκτίµησης και απόδειξης (πρβλ. ΑΠ 1965/2007). - Η ποσοτική αοριστία της αγωγής, η οποία υπάρχει, όταν δεν συγκεκριµενοποιούνται όλα τα στοιχεία που απαιτούνται κατά νόµον για τη θεµελίωση του αιτήµατος της αγωγής, ελέγχεται ως παράβαση από το άρθρο 559 αριθµ. 8 ή 14 του ΚΠολ (ΑΠ 901/2008). ΑΚ: 298, 914, ΚΠολ : 216, ηµοσίευση: INLAW 2010 Αδικοπραξία - Αποζηµίωση και διαφυγόν κέρδος ικαστήριο: Άρειος Πάγος Αριθµός απόφασης: 1403 Έτος: Αδικοπραξία. ιαφυγόντα κέρδη. Στοιχεία αγωγής. Αοριστία αγωγής. Αναιρείται η προσβαλλόµενη απόφαση. - Από τη διάταξη του άρθρου 914 ΑΚ συνάγεται, ότι µεταξύ των προϋποθέσεων της υποχρεώσεως προς αποζηµίωση από αδικοπραξία είναι και η ύπαρξη αιτιώδους συναφείας µεταξύ της (παράνοµης και υπαίτιας) συµπεριφοράς του υποχρέου και της ζηµίας του δικαιούχου, υπάρχει δε τέτοια συνάφεια, όταν, κατά τα διδάγµατα της κοινής πείρας, δηλαδή κατά την συνηθισµένη και κανονική πορεία των πραγµάτων, η παράνοµη συµπεριφορά είναι ικανή να επιφέρει τη ζηµία και την επέφερε πράγµατι στη συγκεκριµένη περίπτωση (βλ. ΑΠ 425/2006).

4 - Κατά την έννοια των άρθρων 298 ΑΚ και 216 ΚΠολ, ο αιτούµενος την επιδίκαση αποζηµιώσεως λόγω διαφυγόντος κέρδους πρέπει (και αρκεί) να προσδιορίζει αυτή µε βάση ένα ή περισσότερα αριθµητικά µεγέθη (όπως είναι και η αγοραία τιµή ενός προϊόντος ή η αγοραία αµοιβή µιας υπηρεσίας σε ορισµένο τόπο και χρόνο), τα οποία, κατά την κοινή περί τούτου αντίληψη και το συνήθως συµβαίνον, είναι ή δύνανται να γίνουν γνωστά στους συναλλασσοµένους του επαγγελµατικού χώρου των διαδίκων και κυρίως εκείνου του εναγοµένου, και, έτσι, να είναι περαιτέρω δυνατό να αποτελέσει αντικείµενο δικαστικής εκτίµησης και απόδειξης (πρβλ. ΑΠ 1965/2007). - Η ποσοτική αοριστία της αγωγής, η οποία υπάρχει, όταν δεν συγκεκριµενοποιούνται όλα τα στοιχεία που απαιτούνται κατά νόµον για τη θεµελίωση του αιτήµατος της αγωγής, ελέγχεται ως παράβαση από το άρθρο 559 αριθµό 8 ή 14 του ΚΠολ (ΑΠ 901/2008). ΑΚ: 298, 914, ΚΠολ : 216, 559 αριθ. 8, 559 αριθ. 14, ηµοσίευση: INLAW 2010 Αδικοπραξία - Αυτοκίνητα ικαστήριο: Μονοµελές Πρωτοδικείο Αθηνών Αριθµός απόφασης: 118 Έτος: Πρόσθετη χρηµατική ικανοποίηση. Προσωρινά εκτελεστή απόφαση. - Όταν συντρέχει αδικοπραξία, ναι µεν δεν αποκλείεται τυχόν νέα αγωγή του παθόντος για πρόσθετη χρηµατική ικανοποίηση, θα πρέπει όµως να συντρέχουν µεταγενέστερες δυσµενείς συνέπειες, που δεν µπορούσαν εξαρχής να προβλεφθούν κατά τη συνήθη των πραγµάτων πορεία, επειδή οφείλονται σε απροσδόκητη δυσµενή εξέλιξη της υγείας του παθόντος. Η εξέλιξη αυτή πάντως θα πρέπει να µην ήταν γνωστή στον παθόντα και να µην ελήφθη υπ' όψιν κατά την προηγούµενη δικαστική απόφαση (ΑΠ 2038/2006, ΝοΒ , Αθ. Κρητικού, αποζηµίωση, συµπλήρωµα, εκδ. 2002, σ , αρ. 999α, όπου και περαιτέρω παραποµπές), κάτι που δεν ισχύει εν προκειµένω, εφόσον το γεγονός της ανάγκης υποβολής σε µελλοντική εγχείρηση αφαίρεσης υλικών οστεοσυνθέσεως ήταν από καιρό γνωστό στην ενάγουσα (βλ. την προσκοµιζόµενη από την ίδια από ιατρική γνωµάτευση του ιατρού ΧΧΧ), µνηµονεύεται δε ευθέως στην υπ' αριθµ. 3154/2005 απόφαση του Εφετείου Αθηνών. - Όσον αφορά το αίτηµα για την κήρυξη της απόφασης προσωρινά εκτελεστής, το ικαστήριο κρίνει ότι εν όψει της αδικοπραξίας (ΚΠολ 908 παρ. 1δ') συντρέχουν εξαιρετικοί λόγοι, οι οποίοι επιβάλλουν την προσωρινή εκτελεστότητα και ότι η επιβράδυνση της εκτέλεσης θα επιφέρει σηµαντική ζηµία στα συµφέροντα του νικήσαντος διαδίκου ΑΚ: 297, 298, 330 εδ. β', 345, 346, 914, 932, ΚΠολ : 666, 667, , 68ΙΑ, 907, 908. Νόµοι: 489/1976, άρθ. 1, 6, 10, ηµοσίευση: INLAW 2009 Αδικοπραξία - Αυτοκίνητα ικαστήριο: Άρειος Πάγος Αριθµός απόφασης: 119 [4]

5 Έτος: Αδικοπραξία. Αυτοκινητικό ατύχηµα. Συνυπαιτιότητα. Παραβίαση των διατάξεων του ΚΟΚ. Μεταβολή της βάσης της αγωγής. Μη λήψη υπόψη αποδεικτικών µέσων. - Aπό τις διατάξεις των άρθρων 297, 298, 300, 330 και 914 ΑΚ συνάγεται ότι προϋπόθεση της ευθύνης για αποζηµίωση από αδικοπραξία είναι η υπαιτιότητα του υπόχρεου, η οποία υπάρχει και στην περίπτωση της αµέλειας, δηλαδή όταν δεν καταβάλλεται η επιµέλεια που απαιτείται στις συναλλαγές, η παράνοµη, συµπεριφορά του υπόχρεου σε αποζηµίωση έναντι εκείνου που ζηµιώθηκε και η ύπαρξη αιτιώδους συνάφειας µεταξύ της παράνοµης συµπεριφοράς και της ζηµίας. Η παράνοµη συµπεριφορά ως όρος της αδικοπραξίας µπορεί να συνίσταται όχι µόνο σε θετική πράξη, αλλά και σε παράλειψη, εφόσον στην τελευταία αυτή περίπτωση εκείνος που υπέπεσε στην παράλειψη ήταν υποχρεωµένος σε πράξη από το νόµο ή τη δικαιοπραξία, είτε από την καλή πίστη, κατά την κρατούσα κοινωνική αντίληψη. Αιτιώδης δε συνάφεια υπάρχει, όταν η πράξη ή η παράλειψη του ευθυνόµενου προσώπου, που µπορεί να είναι και ο ζηµιωθείς στην περίπτωση που συνετέλεσε και ο ίδιος την πρόκληση ή την επαύξηση της ζηµιάς, ήταν κατά τα διδάγµατα της κοινής πείρας ικανή και µπορούσε να επιφέρει, κατά τη συνηθισµένη πορεία των πραγµάτων, το επιζήµια αποτέλεσµα. - Η κρίση του δικαστηρίου της ουσίας, ότι τα παραπάνω περιστατικά που δέχθηκε ως αποδειχθέντα επιτρέπουν το συµπέρασµα να θεωρηθεί κατά τα διδάγµατα της κοινής πείρας ορισµένο γεγονός ως πρόσφορη αιτία της ζηµίας υπόκειται στον έλεγχο του Αρείου Πάγου κατά τη διάταξη του άρθρου 559 αριθ. 1 και 19 ΚΠολ, γιατί είναι κρίση νοµική, αναγόµενη στην ορθή ή µη υπαγωγή από το δικαστήριο της ουσίας των διδαγµάτων της κοινής πείρας στην αόριστη νοµική έννοια της αιτιώδους συνάφειας. Αντίθετα, η κρίση του δικαστηρίου της ουσίας, περί του ότι στη συγκεκριµένη (ένδικη) περίπτωση η πράξη ή η παράλειψη εκείνη αποτέλεσε ή δεν αποτέλεσε την αιτία του επιζήµιου αποτελέσµατος, περί του ότι δηλαδή το ζηµιογόνο γεγονός σε σχέση µε τη ζηµία βρίσκεται ή δεν βρίσκεται σε σχέση αιτίου και αποτελέσµατος, ως αναγόµενη σε εκτίµηση πραγµατικών γεγονότων (άρθρ. 561 παρ. 1 ΚΠολ ), δεν υπόκειται σε αναιρετικό έλεγχο. - H παράβαση διατάξεων του ΚΟΚ δεν θεµελιώνει αυτή καθεαυτή υπαιτιότητα στην επέλευση του αυτοκινητικού ατυχήµατος, αποτελεί όµως στοιχείο, η στάθµιση του οποίου από το δικαστήριο της ουσίας θα κριθεί σε σχέση µε την ύπαρξη αιτιώδους συνδέσµου µεταξύ της συγκεκριµένης πράξης και του επελθόντος αποτελέσµατος (ΑΠ 468/2003). - Κατά τη διάταξη του άρθρου 224 ΚΠολ, είναι απαράδεκτο να µεταβληθεί η βάση της αγωγής. Ως την πρώτη συζήτηση της αγωγής µπορεί ο ενάγων, να συµπληρώσει, διευκρινίσει και διορθώσει τους ισχυρισµούς του αρκεί να µην µεταβάλλεται η βάση της αγωγής. Η διάταξη αυτή έχει εφαρµογή κατ' άρθρ ΚΠολ και στις ειδικές διαδικασίες. Με το εδάφιο β' της ίδιας διάταξης παρέχεται η δυνατότητα στον ενάγοντα, όπου δεν είναι υποχρεωτική η υποβολή προτάσεων, µε δήλωσή του στα πρακτικά ως την πρώτη συζήτηση στον πρώτο βαθµό, να συµπληρώσει, διευκρινίσει και διορθώσει τους αγωγικούς ισχυρισµούς του, προς το σκοπό του ακριβέστερου προσδιορισµού και διευκρίνησης της έννοµης σχέσης µε επουσιώδη ή δευτερεύοντα πραγµατικά γεγονότα, ή η αναφορά νέου περιστατικού που αποσαφηνίζει και δεν µεταβάλλει το όλο περιεχόµενο της αγωγής. Εξ άλλου, δεν ιδρύεται ο από τον αριθµό 8 του άρθρου 559 ΚΠολ λόγος αναίρεσης, όταν ο ισχυρισµός µε την έννοια του "πράγµατος", που φέρεται να µην ερευνήθηκε από το ουσιαστικό δικαστήριο ήταν απαράδεκτος ή µη νόµιµος (ΑΠ 1933/2006). [5]

6 - Από τις διατάξεις των άρθρων 335, και 338 έως 341 του ΚΠολ, συνάγεται ότι το δικαστήριο για να σχηµατίσει τη δικανική του πεποίθηση ως προς τη βασιµότητα ή µη των προβαλλόµενων από τους διαδίκους πραγµατικών γεγονότων που ασκούν ουσιώδη επιρροή στην έκβαση της δίκης, και που µπορεί να είναι και αρνητικοί ισχυρισµοί αναιρετικοί αγωγικών ισχυρισµών κατ' ανταπόδειξης υποχρεούται να λαµβάνει υπόψη όλα τα νόµιµα αποδεικτικά µέσα που επικαλούνται και προσκοµίζουν οι διάδικοι για άµεση και έµµεση απόδειξη και ανταπόδειξη χωρίς να είναι ανάγκη να γίνεται ειδική µνεία και χωριστή αξιολόγηση του καθενός από αυτά, κατ' αντιδιαστολή προς τα λοιπά έγγραφα και εν γένει προς τα άλλα αποδεικτικά µέσα, τα οποία φέρονται ότι ελήφθησαν υπόψη προς σχηµατισµό της κρίσης του. Βέβαια, δεν αποκλείεται το δικαστήριο της ουσίας να µνηµονεύει και να εξαίρει µερικά από τα αποδεικτικά µέσα, λόγω της κατά την ελεύθερη κρίση του µεγαλύτερης σηµασίας τους, αρκεί να γίνεται αδίστακτα βέβαιο από το όλο περιεχόµενο της απόφασης ότι συνεκτιµήθηκαν όλα τα αποδεικτικά µέσα που επικαλέσθηκαν και προσκόµισαν νόµιµα οι διάδικοι. Η παράβαση της υποχρέωσης αυτής ιδρύει το λόγο της αναίρεσης του άρθρου 559 αριθ. 11 περ. γ' του ΚΠολ υπό την αποκλειστική προϋπόθεση, ότι το πραγµατικό γεγονός που επικαλείται ο διάδικος ασκεί ουσιώδη επιρροή στην έκβαση της δίκης, αφού µόνο ένα τέτοιο (ουσιώδες) γεγονός καθίσταται αντικείµενο απόδειξης (ΟλΑΠ 14/2005 και 2/2008). Ο ίδιος αναιρετικός λόγος ιδρύεται και όταν ακόµα µνηµονεύεται στην απόφαση συγκεκριµένο αποδεικτικό µέσο, πλην όµως, η ειδική αυτή µνεία σχετίζεται αποκλειστικά µε ορισµένο ισχυρισµό, ενώ από το περιεχόµενο της απόφασης δεν προκύπτει αν το ίδιο αποδεικτικό µέσο έχει ληφθεί υπ' όψη και για την απόδειξη άλλου ισχυρισµού. ΑΚ: 297, 298, 300, 330, 914, ΚΠολ : 224, 335, 338, 341, 559 αριθ. 8, 559 αριθ. 11γ, 559 αριθ. 19, ηµοσίευση: INLAW 2010 Αδικοπραξία - Αυτοκίνητα ικαστήριο: Άρειος Πάγος Αριθµός απόφασης: 1044 Έτος: Αδικοπρακτική ευθύνη από σύγκρουση οχηµάτων. Παραβίαση κανόνα ουσιαστικού δικαίου. Έλλειψη νόµιµης βάσης. Αναιρείται η προσβαλλόµενη απόφαση. - Από τις διατάξεις των άρθρων 10 του Ν. ΓΠΝ/1911, 297, 298 έως 300, 330 εδ. β' και 914 του ΑΚ, συνάγεται ότι, σε περίπτωση συγκρούσεως µεταξύ δύο ή περισσοτέρων οχηµάτων, η ευθύνη προς αποζηµίωση προϋποθέτει συµπεριφορά του οδηγού παράνοµη και υπαίτια, επέλευση ζηµίας και ύπαρξη αιτιώδους συνδέσµου µεταξύ της συµπεριφοράς αυτής και της ζηµίας. Μορφή υπαιτιότητας αποτελεί και η αµέλεια, η οποία υπάρχει όταν δεν καταβάλλεται η επιµέλεια που απαιτείται στις συναλλαγές, δηλαδή αυτή που, αν είχε καταβληθεί, µε µέτρο την συµπεριφορά του µέσου συνετού και επιµελούς οδηγού, θα καθιστούσε δυνατή την αποτροπή του ζηµιογόνου αποτελέσµατος. Αιτιώδης σύνδεσµος υπάρχει, όταν η παράνοµη και υπαίτια συµπεριφορά του οδηγού ήταν, σύµφωνα µε τα διδάγµατα της κοινής πείρας, ικανή, κατά την συνηθισµένη και κανονική πορεία των πραγµάτων, να επιφέρει την ζηµία και την επέφερε στην συγκεκριµένη περίπτωση. Η παράβαση των διατάξεων του Κώδικα οδικής Κυκλοφορίας δεν θεµελιώνει αυτή, καθ εαυτή, υπαιτιότητα στην επέλευση της συγκρούσεως αυτοκινήτων, αποτελεί, όµως, στοιχείο, η στάθµιση του [6]

7 οποίου από το δικαστήριο της ουσίας θα κριθεί, σε σχέση µε την ύπαρξη αιτιώδους συνδέσµου µεταξύ της συγκεκριµένης παραβάσεως και του επελθόντος αποτελέσµατος. Σύµφωνα δε µε την διάταξη του άρθρου 17 παραγ. 1 του ΚΟΚ, «Ο οδηγός επιτρέπεται να προσπεράσει προπορευόµενο όχηµα µόνον εφ' όσον µπορεί να το κάνει χωρίς κίνδυνο ή παρακώλυση της κυκλοφορίας και εφ' όσον προειδοποιήσει έγκαιρα γι' αυτό σύµφωνα µε το άρθρο 21 παρ. 2 του παρόντος». Κατά την παράγραφο 2 δε του άρθρου 21 αυτού «πριν από κάθε ελιγµό, ο οδηγός υποχρεούται να καταστήσει έγκαιρα γνωστή την πρόθεση του αυτή, χρησιµοποιώντας για το σκοπό αυτό τους δείκτες κατεύθυνσης». - Η έννοια της υπαιτιότητας και του αιτιώδους συνδέσµου είναι νοµική και εποµένως η κρίση του δικαστηρίου της ουσίας, ως προς την συνδροµή ή όχι υπαιτιότητας του εµπλακέντος στο αυτοκινητικό ατύχηµα οδηγού, για την επέλευση της ζηµίας, και του αιτιώδους συνδέσµου µεταξύ της συµπεριφοράς του και του ζηµιογόνου αποτελέσµατος, υπόκειται στον έλεγχο του Αρείου Πάγου, κατά τις διατάξεις του άρθρου 559 αριθµ. 1 εδ. α' και β' και 19 του ΚΠολ, για ευθεία παράβαση κανόνων ουσιαστικού δικαίου και για παράβαση διδαγµάτων της κοινής πείρας, καθώς και για έλλειψη νοµίµου βάσεως της αποφάσεως. Ειδικότερα, ελέγχεται αναιρετικώς η κρίση του δικαστηρίου, περί του εάν τα πραγµατικά περιστατικά, τα οποία δέχεται το δικαστήριο, ως αποδειχθέντα, καθ' εαυτά, αντικειµενικώς και βάσει των διδαγµάτων της κοινής πείρας, συγκροτούν ή όχι την έννοια της υπαιτιότητας και θεµελιώνουν την ύπαρξη αιτιώδους συνδέσµου µεταξύ αυτής και του ζηµιογόνου αποτελέσµατος - Κατά την διάταξη του άρθρου 559 αριθµ. 1 εδ. α' του ΚΠολ, ο κανόνας παραβιάζεται είτε µε ψευδή ερµηνεία, η οποία υπάρχει, όταν αποδίδεται στον κανόνα έννοια διαφορετική από την αληθινή, είτε µε µη ορθή εφαρµογή, η οποία εκδηλώνεται, όταν εφαρµόζεται κανόνας, ενώ δεν συνέτρεχαν οι προϋποθέσεις εφαρµογής του, ή όταν δεν εφαρµόζεται, ενώ έπρεπε, ή όταν εφαρµόζεται εσφαλµένα. Κατά την έννοια δε της διατάξεως του άρθρου 559 αριθµ. 19 του Κ.Πολ., η απόφαση στερείται νοµίµου βάσεως και έτσι ιδρύεται ο λόγος αναιρέσεως, που προβλέπεται από αυτή, και όταν στο αιτιολογικό της αποφάσεως, που αποτελεί την ελάσσονα πρόταση του δικανικού συλλογισµού, δεν αναφέρονται µε σαφήνεια, πληρότητα και χωρίς αντιφάσεις τα πραγµατικά περιστατικά εκείνα, τα οποία είναι αναγκαία για να κριθεί, αν στην συγκεκριµένη περίπτωση συντρέχουν ή όχι οι όροι του κανόνα ουσιαστικού δικαίου, που εφαρµόστηκε. - Έτσι που έκρινε το Εφετείο, παραβίασε εκ πλαγίου τις προαναφερόµενες ουσιαστικού δικαίου διατάξεις, µε ασαφείς και ανεπαρκείς αιτιολογίες, που καθιστούν ανέφικτο τον αναιρετικό έλεγχο, ως προς την ορθή ή µη εφαρµογή των κανόνων αυτών, ήτοι ως προς την σωστή ή µη εξειδίκευση των αορίστων νοµικών εννοιών της υπαιτιότητας και του αιτιώδους συνδέσµου αυτής προς το επελθόν αποτέλεσµα. Και τούτο, διότι: ενώ δέχεται: α) ότι το Ι. Χ. Ε. αυτοκίνητο, το οποίο ωδήγει ο ΧΧΧ εκινείτο, µε αναµµένο το αριστερό «φλας» αυτού, µε µικρή ταχύτητα στο δεξιό της οδού, χωρίς να έχει µετακινηθεί καθόλου προς αριστερά, β) ότι η µοτοσικλέτα που ωδήγει ο παθών ΧΧΧ παρενεβλήθη «για λίγο» (διενεργώντας πρώτη υπέρβαση) µεταξύ του αυτοκινήτου αυτού, που προπορεύετο, και του αυτοκινήτου του ΧΧΧ, που ακολουθούσε σε απόσταση 100 περίπου µέτρων και γ) ότι ακολούθως ο οδηγός της µοτοσικλέτας επιχείρησε «προσπέρασµα» του αυτοκινήτου του ΧΧΧ, καταλαµβάνοντας το αντίθετο ρεύµα πορείας, αλλά όταν η απόσταση, που χώριζε πλέοντα δύο οχήµατα, δεν υπερέβαινε τα 30 µέτρα εισήλθε στο αντίθετο ρεύµα, παρεµβληθείς στην πορεία του, και ο.., µε αποτέλεσµα την σύγκρουση, που είχε ως επακόλουθο να εκτιναχθεί από την θέση του ο οδηγός της µοτοσικλέτας, σε µεγάλη απόσταση από το σηµείο της συγκρούσεως, παραλείπει να εκθέσει: α) πόση απόσταση διήνυσε η µοτοσικλέτα, κινούµενη όπισθεν του [7]

8 αυτοκινήτου του ΧΧΧ, ώστε να µπορεί να διαπιστωθεί, αν, κατά τον χρόνο που µεσολάβησε, µπορούσε να δηµιουργηθεί στον οδηγό αυτής η εντύπωση, ότι το αριστερό "φλας" του Ι.Χ.Ε. αυτοκινήτου είχε ξεχασθεί αναµµένο ή ότι ο οδηγός αυτού αναζητούσε το σηµείο του τελικού προορισµού του, β) αν η προς τα αριστερά (από το δεξιό της οδού) διαγώνια κίνηση του αυτοκινήτου, προκειµένου να διασχίσει καθέτως το αντίθετο ρεύµα κυκλοφορίας (και καταλήξει στο χώρο του εστιατορίου «Φυτείες») άρχισε να γίνεται ή όχι κατά τον χρόνο που η µοτοσικλέτα εκινείτο όπισθεν αυτού ή κατά τον χρόνο που είχε εισέλθει στο αντίθετο ρεύµα κυκλοφορίας, για τη διενέργεια της υπερβάσεως και αν ο οδηγός της µοτοσικλέτας είχε την δυνατότητα να αντιληφθεί την κίνηση αυτή από της ενάρξεώς της, ενόψει του ότι το «αριστερό φλας» του αυτοκινήτου ήταν αναµµένο, και να ενεργήσει πέδηση ή αποφευκτικό ελιγµό και γ) αν και ο ίδιος, για την διενέργεια της υπερβάσεως, κατέστησε γνωστή την προς τούτο πρόθεση του. Επίσης, δεν προσδιορίζει την ταχύτητα, µε την οποία έβαινε η µοτοσικλέτα, κατά την διενέργεια των διαδοχικών υπερβάσεων, ενόψει και των συνθηκών που επικρατούσαν επί της οδού, την οποία απλώς χαρακτηρίζει «µεγάλη», όπως δεν προσδιορίζει και το ακριβές σηµείο της συγκρούσεως των οχηµάτων, επί του αντιθέτου, ως προς την κατεύθυνση των, ρεύµατος κυκλοφορίας, καθώς και τα συγκρουσθέντα σηµεία των οχηµάτων, ήτοι σε ποιο σηµείο του αυτοκινήτου επέπεσε η µοτοσικλέτα, που συνδέονται µε την απόσταση την οποία είχε διανύσει το αυτοκίνητο, κατά την από το δεξιό της οδού κίνηση του. Πλέον τούτων, δεν προσδιορίζει την απόσταση του σηµείου, στο οποίο εκτινάχθηκε το σώµα του οδηγού της µοτοσικλέτας, από το σηµείο συγκρούσεως, ως στοιχείου προσδιοριστικού της ταχύτητας, µε την οποία εκινείτο η µοτοσικλέτα. Περαιτέρω, το Εφετείο, ενώ δέχεται ότι ο οδηγός της µοτοσικλέτας, ΧΧΧ, κατά τον χρόνο του ατυχήµατος, ευρίσκετο υπό την επήρεια οινοπνεύµατος, δεν προσδιορίζει την περιεκτικότητα του οινοπνεύµατος στο αίµα αυτού και δεν αποσαφηνίζει αν το γεγονός αυτό επηρέασε ή όχι την οδηγική ικανότητα τούτου και την ικανότητα αυτού να αντιληφθεί τον κίνδυνο, κατά την διενέργεια της υπερβάσεως, αφού προηγουµένως βρέθηκε όπισθεν του αυτοκινήτου, που είχε αναµµένο τον αριστερό δείκτη αλλαγής πορείας, αρκούµενο στην γενική και αόριστη αναφορά «το γεγονός ότι αυτός κινούνταν µε µεγάλη ταχύτητα, τελούσε υπό την επήρεια οινοπνεύµατος και στερούνταν της απαιτούµενης από τον νόµο άδειας ικανότητας δεν επέδρασε αποφασιστικώς στη δηµιουργία των συνθηκών της συγκρούσεως». Εποµένως, ο πρώτος λόγος αναιρέσεως από τον αριθµό 19 του άρθρου 559 του ΚΠολ, µε τον οποίο αποδίδεται στην προσβαλλοµένη απόφαση η πληµµέλεια της εκ πλαγίου παραβιάσεως των αναφεροµένων στη µείζονα πρόταση της παρούσης διατάξεων ουσιαστικού δικαίου, µε ανεπαρκείς και ασαφείς αιτιολογίες, πρέπει να γίνει δεκτός, ως βάσιµος. Κατ' ακολουθίαν τούτων, πρέπει να αναιρεθεί η προσβαλλοµένη απόφαση. ΑΚ: 297, 298, 300, 330, 914 ΚΠολ : 176, 183, 559 αριθ. 1, 559 αρίθ. 19, Νόµοι: ΓΠΝ/1911, άρθ. 10 ηµοσίευση: INLAW 2010 Αδικοπραξία - Αυτοκίνητα ικαστήριο: Άρειος Πάγος Αριθµός απόφασης: 1238 Έτος: 2010 [8]

9 - Αδικοπραξία. Αυτοκίνητα. Προϋποθέσεις της υποχρεώσεως προς αποζηµίωση από αδικοπραξία. Έλλειψη νόµιµης βάσης. Αναιρείται µερικώς η προσβαλλόµενη απόφαση. - Με το άρθρο 559 αριθµ. 11 περ. α' και 19 ΚΠολ ιδρύονται, αντιστοίχως, λόγοι αναιρέσεως, αν το δικαστήριο έλαβε υπόψιν αποδεικτικά µέσα που ο νόµος δεν επιτρέπει και αν η απόφαση δεν έχει νόµιµη βάση και ιδίως αν δεν έχει καθόλου αιτιολογίες ή έχει αιτιολογίες αντιφατικές ή ανεπαρκείς σε ζήτηµα που ασκεί ουσιώδη επίδραση στην έκβαση της δίκης. - Aπό τη διάταξη του άρθρου 914 ΑΚ συνάγεται ότι προϋποθέσεις της υποχρεώσεως προς αποζηµίωση από αδικοπραξία είναι: 1) παράνοµη πράξη ή παράλειψη, 2) υπαιτιότητα, 3) επέλευση ζηµίας και 4) αιτιώδης συνάφεια µεταξύ της πράξεως ή παραλείψεως και της ζηµίας, η οποία υπάρχει και όταν η παράνοµη συµπεριφορά του υπόχρεου ήταν, σύµφωνα µε τα διδάγµατα της κοινής πείρας, δηλαδή κατά την συνηθισµένη και κανονική πορεία των πραγµάτων, ικανή να επιφέρει τη ζηµία και την επέφερε πράγµατι στη συγκεκριµένη περίπτωση. - Το Εφετείο διέλαβε ανεπαρκείς και αντιφατικές αιτιολογίες στην απόφασή του σχετικά µε την αιτιώδη συνάφεια µεταξύ της αδικοπρακτικής συµπεριφοράς της αναιρεσειούσης και της περαιτέρω ζηµίας των 500 ευρώ και των ευρώ που (δέχθηκε ότι) προκλήθηκε στην αναιρεσίβλητο λόγω µειώσεως της αξίας του βλαβέντος οχήµατός της και λόγω διαφυγόντος κέρδους από την µη εκµετάλλευσή του, αντιστοίχως. Τούτο δε: α) ιότι δεν είναι σαφές, εάν το ικαστήριο δέχεται, ότι η αναιρεσίβλητος εταιρία ζήτησε από την αναιρεσείουσα να ασφαλίσει τα αυτοκίνητά της και κατά των κινδύνων να µειωθεί η εµπορική τους αξία λόγω ατυχήµατος και να απολεσθεί διαφυγόν κέρδος από τη στέρηση της χρήσης τους και αν η αναιρεσείουσα της είχε παράσχει σχετικές (αναληθείς) διαβεβαιώσεις. (β) ιότι, ενώ δέχεται ότι η αναιρεσείουσα βεβαίωσε την αναιρεσίβλητο ότι το ένδικο όχηµά της είχε ασφαλισθεί για ζηµία που ενδεχοµένως θα υφίστατο µέχρι του ποσού των 9.613,81 ευρώ, δεν εξηγεί, µε την απαιτούµενη σαφήνεια, την αιτία για την οποία συνδέεται αιτιωδώς µε το αδίκηµα η πέραν του ποσού αυτού ζηµία της παθούσης. Ενόψει αυτών, ο δεύτερος αναιρετικός λόγος, µε τον οποίο προβάλλεται η σχετική αιτίαση (εκ του άρθρου 559 αριθµ. 19 ΚΠολ ) είναι βάσιµος. ΑΚ: 914, ΚΠολ : 559 αριθ. 11, 559 αριθ. 19, ηµοσίευση: INLAW 2010 Αδικοπραξία - Ευθύνη προστήσαντος ή προστηθέντος ικαστήριο: Άρειος Πάγος Αριθµός απόφασης: 1485 Έτος: Αδικοπραξία. Ευθύνη εκπροσώπων Τράπεζας. Ευθύνη προστηθέντος. Παραβίαση κανόνα ουσιαστικού δικαίου. Μη λήψη υπόψη πραγµάτων. Αναιρείται η προσβαλλόµενη απόφαση. - Aπό τη διάταξη του άρθρου 71 ΑΚ, που ορίζει ότι το νοµικό πρόσωπο ευθύνεται για πράξεις ή παραλείψεις των οργάνων που το αντιπροσωπεύουν, εφόσον η πράξη ή η παράλειψη έγινε κατά την εκτέλεση των καθηκόντων που τους είχαν ανατεθεί και δηµιουργεί υποχρέωση αποζηµίωσης, προκύπτει, ότι προϋποθέσεις της κατά τη διάταξη αυτή αυτοτελούς αδικοπρακτικής ευθύνης του νοµικού προσώπου είναι οι ακόλουθες: α)πράξη η παράλειψη, που να µην είναι δικαιοπραξία και να παράγει [9]

10 υποχρέωση αποζηµιώσεως µε βάση άλλες διατάξεις του ΑΚ, όπως είναι εκείνες των άρθρων 914 και 919 ΑΚ. β)να πρόκειται για πράξη ή παράλειψη των οργάνων που αντιπροσωπεύουν το νοµικό πρόσωπο. Ως όργανα του νοµικού προσώπου, κατά το νοµοθετικό λόγο της διάταξης αυτής, νοούνται όχι µόνο τα πρόσωπα που διοικούν το νοµικό πρόσωπο κατά τους ορισµούς των άρθρων 65 έως 70 του ΑΚ (καταστατικά όργανα), αλλά και εκείνα των οποίων οι εξουσίες συναλλαγής µε τρίτους προσδιορίζονται στο καταστατικό, τη συστατική πράξη ή τον κανονισµό λειτουργίας του νοµικού προσώπου ακόµα και αν τα πρόσωπα αυτά δεν µετέχουν στη διοίκηση του τελευταίου. Και γ)η πράξη ή η παράλειψη να έγινε κατά την εκτέλεση των καθηκόντων, που είχαν ανατεθεί στο όργανο, πρέπει δηλαδή να βρίσκεται σε εσωτερική συνάφεια µε την εκτέλεση των καθηκόντων του οργάνου, είναι δε αδιάφορο για την ευθύνη του νοµικού προσώπου αν το όργανο ενήργησε καθ'υπέρβαση των καθηκόντων αυτών κατά κατάχρηση της εξουσίας του. Στην περίπτωση δε που η πράξη ή η παράλειψη του αρµόδιου οργάνου είναι υπαίτια που παράγει υποχρέωση αποζηµίωσης, τότε ευθύνονται εις ολόκληρον και αυτό και το νοµικό πρόσωπο, δηλαδή το νοµικό πρόσωπο έχει πρόσθετη µετά του καταστατικού οργάνου του ευθύνη αποζηµίωσης. Εξάλλου, κατά τη διάταξη του άρθρου 914 ΑΚ, όποιος ζηµιώσει άλλον παράνοµα και υπαίτια έχει υποχρέωση να τον αποζηµιώσει. - Από τη διάταξη αυτή, συνδυασµένη µε εκείνες των άρθρων 297, 298, 299, 330 και 932 του ίδιου Κώδικα, προκύπτει, ότι προϋποθέσεις της ευθύνης για αποζηµίωση από αδικοπραξία αλλά και για χρηµατική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης που αποτελεί µη περιουσιακή ζηµία είναι: α)ζηµιογόνος συµπεριφορά (πράξη ή παράλειψη), β)παράνοµος χαρακτήρας της πράξης ή παράλειψης, γ)υπαιτιότητα που περιλαµβάνει το δόλο και την αµέλεια και δ)πρόσφορος αιτιώδης συνάφεια µεταξύ ζηµιογόνου συµπεριφοράς και αποτελέσµατος, δηλαδή της ζηµίας. Ο χαρακτηρισµός της παράλειψης ως παράνοµης συµπεριφοράς προϋποθέτει την ύπαρξη νοµικής υποχρέωσης για επιχείρηση της θετικής ενέργειας που παραλείφθηκε. Τέτοια νοµική υποχρέωση µπορεί να προκύψει είτε από δικαιοπραξία, είτε από ειδική διάταξη νόµου, είτε από την αρχή που απορρέει από τα άρθρα 281 και 288 ΑΚ, ήτοι την αρχή της καλής πίστης, όπως αυτή διαµορφώνεται κατά την παρούσα κοινωνική αντίληψη, ιδιαίτερα, σε περίπτωση που κάποιος δηµιούργησε επικίνδυνη κατάσταση, από την οποία µπορούσε να προέλθει ζηµία, του επιβάλλει την ενδεδειγµένη θετική ενέργεια προστασίας προς αποφυγή της ζηµίας (ΑΠ 5/2001). Από τις ίδιες πιο πάνω διατάξεις των άρθρων 914 και 330 ΑΚ και 15 ΠΚ συνάγεται ότι παράνοµη είναι κάθε προσβολή στα δικαιώµατα ή συµφέροντα άλλου που προστατεύονται από το νόµο. Για να υπάρξει όµως δικαίωµα αποζηµίωσης σε περίπτωση προσβολής ατοµικού συµφέροντος, απαιτείται η παραβιαζόµενη διάταξη υπαιτίως να είναι κατά το γράµµα της ή το σκοπό του νοµοθέτη, προστατευτική του προσβαλλόµενου δικαιώµατος ή συµφέροντος ή τουλάχιστον και τούτου. Η παράβαση εποµένως διάταξης που τέθηκε αποκλειστικά για την προστασία του γενικού συµφέροντος ή ατοµικού συµφέροντος τρίτων, πλην του ζηµιωθέντος, δεν γεννά δικαίωµα αποζηµίωσης του τελευταίου, αφού το ατοµικό συµφέρον του τελευταίου δεν σκόπευε να προστατεύσει ο νοµοθέτης (ΑΠ 1257/2005, 900/2003). Αµέλεια δε υπάρχει κατά την έννοια του άρθρου 330 ΑΚ, όταν δεν καταβάλλεται η επιµέλεια που απαιτείται στις συναλλαγές, αυτή δηλαδή που πρέπει να καταβάλλεται κατά τη συναλλακτική πίστη από το δράστη στον κύκλο της αρµοδιότητάς του, είτε υπάρχει προς τούτο σαφώς νοµικό καθήκον, είτε όχι, αρκεί να συµπεριφέρθηκε κατά τρόπο αντίθετο από εκείνον, που επιβάλλεται από τις περιστάσεις. (ΑΠ 708/2004, 1084/2008). - Kατά τη διάταξη του άρθρου 922 ΑΚ ο κύριος ή ο προστήσας άλλον σε υπηρεσία ευθύνεται για τη ζηµία του ο υπηρετών ή ο προστηθείς προξένησε σε τρίτον παράνοµα κατά την υπηρεσία του. Κατά την έννοια της εν λόγω διάταξης, [10]

11 "προστηθείς", για την αδικοπραξία του οποίου ευθύνεται, κατά τους όρους της διάταξης αυτής, το πρόσωπο που δέχεται τις υπηρεσίες του, είναι εκείνος που µε τη βούληση του τελευταίου ως "προστήσαντος" απασχολείται διαρκώς ή παροδικώς µε τη διεκπεραίωση υπόθεσης και γενικά µε την εξυπηρέτηση των συµφερόντων αυτού κάτω από τις οδηγίες και τις εντολές τούτου ως προς τον τρόπο εκπλήρωσης των καθηκόντων του. Από τη διάταξη του άρθρου 922 ΑΚ προκύπτει ότι για την ίδρυση ευθύνης του προστήσαντος από την αδικοπραξία του προστηθέντος, πρέπει ο τελευταίος να τελεί υπό τις οδηγίες και τις εντολές του προστήσαντος, ως προς τον τρόπο εκπλήρωσης των καθηκόντων του, προς τις οποίες και είναι υποχρεωµένος να συµµορφώνεται. Από το ίδιο ως άνω άρθρο συνάγεται ότι ο προστήσας ευθύνεται για τις ζηµίες που προξένησε ο προστηθείς σε τρίτον όχι µόνο κατά την εκτέλεση της ανατεθείσας σ' αυτόν υπηρεσίας, αλλά και κατά κατάχρηση της υπηρεσίας του, η οποία υφίσταται όταν η ζηµιογόνος πράξη τελέσθηκε εντός των ορίων των καθηκόντων που ανατέθηκαν στον προστηθέντα ή επ' ευκαιρία ή εξ αφορµής της υπηρεσίας, αλλά κατά παράβαση των εντολών και οδηγιών που δόθηκαν σ' αυτόν ή καθ' υπέρβαση των καθηκόντων του, εφόσον µεταξύ της ζηµιογόνου ενέργειας του προστηθέντος και της υπηρεσίας που ανατέθηκε σ' αυτόν υπάρχει εσωτερική συνάφεια (ΑΠ 926/2004). - Κατά τη διάταξη του άρθρου 242 παρ. 1 του ΚΠ, αυτόφωρο είναι το έγκληµα την ώρα που γίνεται η το έγκληµα που έγινε πρόσφατα. Η πράξη θεωρείται ότι έγινε πρόσφατα, ιδίως όταν αµέσως ύστερα από αυτήν ο δράστης καταδιώκεται από τη δηµόσια δύναµη ή από τον παθόντα ή µε δηµόσια κραυγή, όπως και όταν συλλαµβάνεται οπουδήποτε να έχει αντικείµενα ή ίχνη από τα οποία συµπεραίνεται ότι διέπραξε το έγκληµα σε πολύ πρόσφατο χρόνο. Κατά δε τη διάταξη του άρθρου 275 παρ. 1 του ίδιου Κώδικα, προκειµένου για αυτόφωρα κακουργήµατα ή πληµµελήµατα οι ανακριτικοί υπάλληλοι των άρθρων 33 και 34, καθώς και κάθε αστυνοµικό όργανο, έχουν υποχρέωση, ενώ οποιοσδήποτε πολίτης το δικαίωµα, να συλλάβουν το δράστη, τηρώντας τις διατάξεις του Συντάγµατος και του άρθρου 279 του Κώδικα για την άµεση προσαγωγή του στον εισαγγελέα. Από τις ανωτέρω διατάξεις σαφώς προκύπτει ότι, για να θεωρηθεί αυτόφωρο το έγκληµα που τελέσθηκε πρόσφατα, µπορεί εκτός των άλλων περιπτώσεων που προβλέπει ο νόµος, να συντρέχει και η περίπτωση της καταδίωξης του δράστη αµέσως µετά την τέλεση της πράξης, µε δηµόσια κραυγή, η οποία µπορεί να έχει και το περιεχόµενο "πιάστε τον αυτός είναι". Με την έκφραση αυτή δηλούται το πραγµατικό γεγονός της δίωξης µε κραυγές στα φανερά από αυτόν ή από αυτούς που είχαν άµεση αντίληψη ότι το συγκεκριµένο πρόσωπο τέλεσε αµέσως πριν κάποιο έγκληµα και δεν πρόκειται για εκ των υστέρων αόριστες φήµες ή διαδόσεις. Κάθε δε πολίτης, και όχι µόνον ο παθών, έχει το δικαίωµα και όχι παράλληλη υποχρέωση να συλλάβει το δράστη του αυτοφώρου κακουργήµατος ή πληµµελήµατος. Το δικαίωµα αυτό, το οποίο απονέµεται στον πολίτη κατά παραχώρηση της Πολιτείας συνιστά άσκηση δηµόσιας εξουσίας, για την οποία µε την -ειδικότερη µορφή της αποκατάστασης της κοινωνικής ειρήνης που διασαλεύθηκε µε το έγκληµα- δεν παύει να ενδιαφέρεται ο πολίτης και από την οποία δε µπορεί να τον αποξενώσει η Πολιτεία, η οποία χωρίς και τη σύµπραξη του δε µπορεί να επιτύχει αποτελεσµατικά. Εξάλλου, εφ' όσον η προσβαλλόµενη απόφαση έχει δύο ισοδύναµες επάλληλες αιτιολογίες, οι οποίες στηρίζουν αυτοτελώς η κάθε µία το διατακτικό της, εφ' οσον η µία αιτιολογία από αυτές δεν πλήττεται τελεσφόρως και λυσιτελώς µε ειδικό λόγο αναίρεσης, η αναίρεση θ' απορριφθεί ως αλυσιτελής κατ' αρθ. 566 παρ. 1 και 577 πατ.3 του ΚΠολ όσο απευθύνεται κατά της µίας εκ των δύο αιτιολογιών, εφ' όσον η µη πληττόµενη τελεσφόρως αιτιολογία στηρίζει αυτοτελώς το διατακτικό της απόφασης (ΟλΑΠ 13/1995, 25/1994). [11]

12 - Κατά τη διάταξη του αρθρ. 559 αριθ. 1 του ΚΠολ αναίρεση επιτρέπεται µόνο αν παραβιάστηκε κανόνας του ουσιαστικού δικαίου στον οποίο περιλαµβάνονται και οι ερµηνευτικοί κανόνες των δικαιοπραξιών. Ο κανόνας δικαίου παραβιάζεται, αν δεν εφαρµοστεί, ενώ συνέτρεχαν οι πραγµατικές προϋποθέσεις για την εφαρµογή του, ή αν εφαρµοστεί, ενώ δεν συνέτρεχαν οι προϋποθέσεις αυτές, καθώς και αν εφαρµοστεί εσφαλµένα, η δε παραβίαση εκδηλώνεται είτε µε ψευδή ερµηνεία, είτε µε κακή εφαρµογή, δηλαδή µε εσφαλµένη υπαγωγή (ΟλΑΠ 7/2006, 4/2005). Με το λόγο αναίρεσης από τον αριθµό 1 του άρθρου 559 ΚΠολ (παραβίαση κανόνα του ουσιαστικού δικαίου), ελέγχονται τα σφάλµατα του δικαστηρίου κατά την εκτίµηση του νόµω βασίµου της αγωγής ή των ισχυρισµών των διαδίκων, καθώς και τα νοµικά σφάλµατα κατά την έρευνα της ουσίας της διαφοράς. Ελέγχεται, δηλαδή, αν η αγωγή, ένσταση κ.λπ. ορθώς απορρίφθηκε ως µη νόµιµη ή αν, κατά παράβαση ουσιαστικού κανόνα δικαίου, έγινε δεκτή ως νόµιµη ή απορρίφθηκε ή έγινε δεκτή κατ'ουσίαν (ΟλΑΠ 27 28/1998, ΑΠ 1047/2010). - O λόγος αναίρεσης του αριθ. 8 του άρθρου 559 του ΚΠολ δίδεται όταν το δικαστήριο παρά το νόµο έλαβε υπόψη του πράγµατα που δεν προτάθηκαν, ή δεν έλαβε υπόψη πράγµατα που προτάθηκαν και έχουν ουσιώδη επίδραση στην έκβαση της δίκης. Κατά την έννοια της διάταξης αυτής ως "πράγµατα" θεωρούνται οι πραγµατικοί ισχυρισµοί που έχουν αυτοτελή ύπαρξη και τείνουν στη θεµελίωση, κατάλυση ή παρακώλυση ουσιαστικού ή δικονοµικού δικαιώµατος που ασκήθηκε είτε ως επιθετικό είτε ως αµυντικό µέσο και άρα στηρίζουν το αίτηµα αγωγής, ανταγωγής, ένστασης ή αντένστασης ή λόγου έφεσης, όχι δε οι αιτιολογηµένες αρνήσεις τους, ούτε οι ισχυρισµοί που αποτελούν επιχειρήµατα ή συµπεράσµατα των διαδίκων ή του δικαστηρίου, τα οποία συνάγονται από την εκτίµηση των αποδείξεων αλλά ούτε και οι απαράδεκτοι ή αβάσιµοι κατά νόµο ισχυρισµοί (ΟλΑΠ 3/1997). Εξ άλλου, δεν στοιχειοθετείται ο λόγος αυτός αναίρεσης όταν το δικαστήριο έλαβε υπόψη προταθέντα ισχυρισµό (πράγµα) και τον απέρριψε ευθέως για οποιοδήποτε λόγο τυπικό ή ουσιαστικό (ΟλΑΠ 12/1997), αλλά και όταν το δικαστήριο αντιµετωπίζει και απορρίπτει στην ουσία εκ των πραγµάτων προβληθέντα ισχυρισµό, µε την παραδοχή ως αποδειχθέντων γεγονότων αντίθετων προς αυτά που τον συγκροτούν (ΟλΑΠ 11/1996). - Καθόσον αφορά την αγωγική ευθύνη των τριών πρώτων αναιρεσιβλήτων και τη συνακόλουθη από την πρόστηση ευθύνη της τετάρτης αναιρεσίβλητης Τράπεζας, που αφορά το µέρος που αναφέρεται στην εκ µέρους και των τριών πρώτων αδικοπρακτική συµπεριφορά σε βάρος του αναιρεσείοντος, (οι οποίοι) µετά τη διάπραξη της ληστείας και την έξοδο των δύο ληστών από την Τράπεζα, καλούσαν το κοινό να τους συλλάβει, και παρακίνησαν και τον ίδιο να παρέµβει και να ενεργήσει πράξη από την οποία έπρεπε αντικειµενικά να απόσχει, λόγω της επικινδυνότητας των δραστών, και εξέθεσαν σε κίνδυνο τη ζωή και την υγεία του: Α)πείθοντας τον και οι τρείς να συνδράµει στον προσπάθεια για τη σύλληψη των δύο δραστών, µε παράνοµη εξ αµελείας αποσιώπηση και µε ενηµέρωση του παρά τη συνδροµή των προϋποθέσεων της "επ' αυτοφώρω τέλεσης" για την επικινδυνότητα τους, πράγµα που γνώριζαν ότι δεν ανταποκρινόταν στην αλήθεια, γιατί είχαν προσωπικά και οι τρείς αντιληφθεί ότι επρόκειτο για µία εξαιρετικά επικίνδυνη κατάσταση, που έθετε σε άµεσο κίνδυνο τη ζωή και την υγεία του ιδίου αλλά και οποιουδήποτε εµπλεκόταν και προσπαθούσε να σταµατήσει τους επικίνδυνους ληστές, εκ µέρους των οποίων είχαν προηγηθεί µέσα στο υποκατάστηµα και άλλοι πυροβολισµοί πράγµα που είχαν αντιληφθεί και οι τρείς πρώτοι αναιρεσίβλητοι ενώ αγνοούσε ο αναιρεσείων. Β) Επί πλέον ο πρώτος από τους αναιρεσίβλητους φωνάζοντας κατά την έξοδο των δύο ληστών από το υποκατάστηµα ότι "είχαν άσφαιρα όπλα" και 2)στην εκ της πρόστησης ευθύνη της τέταρτης αναιρεσίβλητης, το Εφετείο δέχεται απορρίπτοντας [12]

13 αντίστοιχο λόγο της έφεσης του αναιρεσείοντος ότι: 1) η αγωγή "όσο στρέφεται κατά των δευτέρου και τρίτου των αναιρεσίβλητων εναγοµένων είναι µη νόµιµη, διότι η αποδιδόµενη σ'αυτούς συµπεριφορά, ήτοι η δηµόσια κραυγή "ΛΗΣΤΕΣ ΠΙΑΣΤΕ ΤΟΥΣ", συνιστά προβλεπόµενο από το νόµο τρόπο καταδίωξης των δραστών του αυτοφώρου εγκλήµατος της ληστείας που, κατά τους ισχυρισµούς του ενάγοντος τελέσθηκε προσφάτως. Εξάλλου, η παρακίνηση αυτού µε την άνω δηµόσια κραυγή να συµµετάσχει στη σύλληψη των δραστών, δε συνιστά παράνοµη πράξη, διότι ωθήθηκε να ασκήσει νόµιµο δικαίωµά του, ως πολίτης, το οποίο είχε την ευχέρεια να µην ασκήσει, κατά την ελεύθερη βούληση του, δεδοµένου ότι δεν του το επέβαλαν οι άνω εναγόµενοι ούτε µπορούσαν να του το επιβάλουν". 2) ότι η αγωγή "καθόσον αφορά την ευθύνη του πρώτου των αναιρεσιβλήτων εναγοµένων για τη φράση του "έχει άσφαιρα πυρά" είναι αβάσιµη κατ'ουσία γιατί τέτοια φράση δεν λέχθηκε από τον ίδιο" και 3) ότι συνακόλουθα και η αγωγή ως προς την τετάρτη των αναιρεσιβλήτων από τη σχέση της πρόστησης είναι απορριπτέα. Ενώ όµως το Εφετείο τελικά οδηγήθηκε στη συνολική απορριπτική κρίση, δεν αξιολόγησε αυτοτελώς ειδικά νοµικά την προκύπτουσα αντικειµενικά αδικοπρακτική αµελή αγωγική συµπεριφορά των τριών πρώτων αναιρεσιβλήτων, όπως εκτίθεται ανωτέρω µε το στοιχείο (Α), και έχει σχέση, όχι µόνο µε τη ερευνηθείσα συµπεριφορά των δευτέρου και τρίτου µε τη δηµόσια κραυγή τους "ληστές πιάστε τους", και την επί της ουσίας ερευνηθείσα συµπεριφορά του πρώτου µε τη δηµόσια κραυγή του "έχει άσφαιρα πυρά", αλλά µε την αδικοπρακτική συµπεριφορά και των τριών πρώτων αναιρεσιβλήτων, οι οποίοι ενώ γνώριζαν και ο αναιρεσείων αγνοούσε ότι κατά την προηγηθείσα ληστεία είχε µεσολαβήσει ανταλλαγή πυροβολισµών και γνώριζαν και οι τρείς ότι επρόκειτο για µία επικίνδυνη κατάσταση, που έθετε σε εξαιρετικά άµεσο κίνδυνο τη ζωή οποιουδήποτε εµπλεκόταν και προσπαθούσε να σταµατήσει τους αδίστακτους ληστές, τον παρακίνησαν αθέµιτα να συµµετάσχει στην καταδίωξη των δύο ληστών, ενώ έπρεπε µε τις ειδικότερες συντρέχουσες περιστάσεις να τον αποτρέψουν. Με την πιο πάνω ελλειπή κρίση του, το Εφετείο, παρά το νόµο, δεν έλαβε υπόψη του µε την έννοια του "πράγµατος" τους πιο πάνω µη ερευνηθέντες πραγµατικούς αγωγικούς ισχυρισµούς του αναιρεσείοντος, που στήριζαν την παραδοχή του αγωγικού αιτήµατος στις διατάξεις των άρθρων 914, 922, 926, 330, 281, 288, 299, 932 του ΑΚ και επαναφέρθηκαν και στο Εφετείο, προσηκόντως µε το δεύτερο λόγο της έφεσης του αναιρεσείοντος. Εποµένως, τα όσα συναφώς υποστηρίζει ο αναιρεσείων κατ'εκτίµηση του δικογράφου του αναιρετήριου µε τους δεύτερο κατά το δεύτερο µέρος του και τέταρτο λόγους του αναιρετηρίου, µε τους οποίους αποδίδεται στην προσβαλλόµενη απόφαση η πληµµέλεια από τον αριθµό 8 του αρθ. 559 του ΚΠολ (και όχι των αριθ. 1 και 19 που αλυσιτελώς µνηµονευόνται στο αναιρετήριο) κρίνονται βάσιµα, όπως και οι αντίστοιχοι λόγοι αναίρεσης. Εξ άλλου, το Εφετείο έλαβε υπόψη του µεµονοµένα και εκτίµησε ανάλογα κατά τις προαναφερθείσες παραδοχές της προσβαλλόµενης τις κραυγές των δευτέρου και τρίτου των αναιρεσιβλήτων "ληστές πιάστε τους", και του πρώτου "έχει άσφαιρα όπλο", ως αγωγικά αδικοπρακτικά περιστατικά και γεγονότα, και εποµένως ο από το άρθρο 559 αριθ. 8 του ΚΠολ πρώτος λόγος αναίρεσης, µε τον οποίο υποστηρίζονται τα αντίθετα, κρίνεται αβάσιµος. ΑΚ: 65, 70, 71, 281, 288, 297, 298, 299, 330, 914, 919, 922, 932, ΚΠολ : 559 αριθ. 1, 559 αριθ. 8, ΚΠ : 242, 275, 279, ηµοσίευση: INLAW 2010 [13]

14 Γενικοί Όροι Συναλλαγών - Καταχρηστικότητα όρων ικαστήριο: Άρειος Πάγος Αριθµός απόφασης: 652 Έτος: Καταχρηστικοί όροι των συναλλαγών (ΓΟΣ) σε τραπεζική σύµβαση. Πιστωτικές κάρτες. Αγωγή ένωσης καταναλωτών. Χρηµατική ικανοποίηση για ηθική βλάβη. Απόφαση του διοικητικού συµβουλίου για την άσκηση της προβλεπόµενης από τις διατάξεις αυτού συλλογικής αγωγής. Αναιρείται η προσβαλλόµενη απόφαση. ΑΚ: 173, 174, 200, 281, Νόµοι: 2251/1994, άρθ. 2, 6, 7, ηµοσίευση: ΕΕ 2010, σελίδα 943 * ΕΤρΑξΧρ 2010, σελίδα 85 ιαζύγιο - 4ετής διάσταση ικαστήριο: Άρειος Πάγος Αριθµός απόφασης: 1377 Έτος: Τετραετής διάσταση. Έννοια του όρου διάσταση. Μη λήψη υπόψη πραγµάτων. - Την έννοια του όρου "διάσταση", η διάρκεια της οποίας επί συνεχή τετραετία ιδρύει το λόγο διαζυγίου από το άρθρο 1439 παρ. 3 ΑΚ, πληροί συνήθως η αποµάκρυνση του ενός των συζύγων από τη συζυγική στέγη, η οποία κατά την κοινή πείρα ενέχει και εκδήλωση πρόθεσης του αποµακρυνοµένου µενού συζύγου για διακοπή της έγγαµης συµβίωσης. Έτσι, η συνδροµή περιστατικών που από τη φύση τους είναι δηλωτικά τέτοιας πρόθεσης, αρκεί για τη νοµική θεµελίωση της διάστασης, η δε παραδοχή από το δικαστήριο της ουσίας των περιστατικών αυτών, καλύπτει την ύπαρξη της θελήσεως του αποµακρυθέντος συζύγου για οριστική διάσπαση της έγγαµης συµβίωσης. ιαφέρει η περίπτωση κατά την οποία µόνη η αποµάκρυνση του συζύγου δεν είναι ενδεικτική τέτοιας πρόθεσης, όπως όταν επιβάλλεται από επαγγελµατική ανάγκη, οπότε απαιτείται να αποδεικνύεται και η ύπαρξη πρόθεσης οριστικής διακοπής της έγγαµης συµβίωσης. - Η κατά την έννοια του άρθρου 559 αρ. 8 ΚΠολ, ως πράγµατα τα οποία αν παρά το νόµο λήφθηκαν υπόψη από το δικαστήριο της ουσίας ιδρύεται ο από τη διάταξη αυτή λόγος αναίρεσης, νοούνται οι ουσιώδεις και γι' αυτό ασκούντες επίδραση στην έκβαση της δίκης πραγµατικοί ισχυρισµοί, θεµελιωτικοί αγωγής, ανταγωγής, ένστασης, αντένστασης κλπ και όχι τα αποδεικτικά µέσα. Στην προκειµένη περίπτωση µε τον πρώτο λόγο, και το οικείο µέρος του, προσάπτεται στο Εφετείο η αιτίαση ότι παρά το νόµο έλαβε υπόψη πράγµατα και ειδικότερα αποφάσεις δικαστηρίων τα οποία επελήφθησαν άλλων συναφών θεµάτων (µετοίκησηςδιατροφής κλπ) χωρίς οι αποφάσεις αυτές να έχουν υποβληθεί και προταθεί υπό του αντιδίκου. Ο λόγος αυτός από τον αριθµό 8 του άρθρου 559 ΚΠολ είναι απαράδεκτος, διότι τα φερόµενα ως παρά το νόµο ληφθέντα υπόψη (αποφάσεις δικαστηρίων που επελήφθησαν συναφών θεµάτων) δεν συνιστούν πράγµατα κατά την άνω έννοια του αριθµού 8 του άρθρου 559 ΚΠολ, αλλά αποδεικτικά µέσα, ως λόγος δε από τον αριθµό 11 του ιδίου άρθρου είναι αόριστος, διότι δεν αναφέρεται τα αποδεικτικά κατά τρόπο που να προκύπτει η ταυτότητα τους. Σηµείωση INLAW: Προσοχή πλέον η διάσταση απαιτείται να είναι διετής. [14]

15 ΑΚ: 1439, ΚΠολ : 96, 104, 143, 559 αριθ. 8, 576, ηµοσίευση: INLAW 2010 ιαθήκη - Ακύρωση διαθήκης ικαστήριο: Άρειος Πάγος Αριθµός απόφασης: 1531 Έτος: Άκυρη διαθήκη. Σύγχυση συνειδήσεως. Έλλειψη νόµιµης βάσης.παραµόρφωση του περιεχοµένου εγγράφου. Απόδοση από το δικαστήριο σε ορισµένα αποδεικτικά µέσα αποδεικτική δύναµη µεγαλύτερη ή µικρότερη από εκείνη που δεσµευτικά γι' αυτά καθορίζει ο νόµος. Οι ιατρικές βεβαιώσεις ή γνωµατεύσεις. - Κατά µεν το άρθρο 1718 ΑΚ διαθήκη για τη σύνταξη της οποίας δεν τηρήθηκαν οι διατάξεις του άρθρου 1719 έως 1757 είναι άκυρη, εφόσον ο νόµος δεν ορίζει διαφορετικά. Κατά δε το άρθρο 1719 παρ. 4 του ίδιου Κώδικα, όπως αυτό ίσχυε πριν από τη µε το άρθρο 30 του Ν. 2447/1996 τροποποίησή του και εφαρµόζεται ως προς τις διαθήκες που έγιναν υπό το κράτος της ισχύος του, δηλαδή πριν από την , "ανίκανοι να συντάσσουν διαθήκη είναι όσοι κατά το χρόνο σύνταξης της διαθήκης δεν έχουν συνείδηση των πράξεών τους ή δεν έχουν τη χρήση του λογικού λόγω πνευµατικής ασθένειας." Κατά την έννοια της τελευταίας αυτής διατάξεως έλλειψη συνειδήσεως των πραττοµένων υπάρχει, όταν ο διαθέτης από θόλωση της διάνοιας από κάποιο νοσηρό ή µη αίτιο, σε βαθµό συγχύσεως, αδυνατεί να διαγνώσει την ουσία και το περιεχόµενο της πράξεως που επιχειρεί, δηλαδή της διαθήκης, χωρίς να απαιτείται γενική και πλήρης έλλειψη της συνειδήσεως, αφού αρκεί η σε µεγάλο βαθµό σύγχυση της συνειδήσεως, στέρηση δε της χρήσεως του λογικού λόγω πνευµατικής ασθένειας υπάρχει όταν ένεκα της τελευταίας (πνευµατικής ασθένειας) ο διαθέτης ευρίσκεται σε κατάσταση αδυναµίας λογικής σταθµίσεως και ελευθέρου προσδιορισµού της βουλήσεως, δηλαδή να διαθέσει την περιουσία του µετά το θάνατό του µε λογικούς υπολογισµούς (ΑΠ 984/2008). - Κατά το άρθρο 559 αρ. 19 του ΚΠολ ιδρύεται λόγος αναίρεσης και αν η απόφαση δεν έχει νόµιµη βάση και ιδίως δεν έχει καθόλου αιτιολογίες ή έχει αιτιολογίες αντιφατικές ή ανεπαρκείς σε ζήτηµα που ασκεί ουσιώδη επίδραση στην έκβαση της δίκης. Έλλειψη νόµιµης βάσης, κατά την έννοια της διάταξης αυτής, υπάρχει όταν από το αιτιολογικό της απόφασης, που συνιστά την ελάσσονα πρόταση του δικανικού συλλογισµού, δεν προκύπτουν κατά τρόπο πλήρη, σαφή και χωρίς αντιφάσεις, τα πραγµατικά περιστατικά, τα οποία σύµφωνα µε το νόµο είναι αναγκαία για την κρίση, στη συγκεκριµένη περίπτωση, ότι συντρέχουν οι όροι της διάταξης που εφαρµόσθηκε ή ότι δε συντρέχουν οι όροι της εφαρµογής της. Αναφέρεται ο λόγος αυτός σε πληµµέλειες αναγόµενες στη διατύπωση του αποδεικτικού πορίσµατος και δεν ιδρύεται, όταν υπάρχουν ελλείψεις αναγόµενες στην εκτίµηση των αποδείξεων και ειδικότερα στην ανάλυση, στάθµιση και αιτιολόγηση του πορίσµατος που έχει εξαχθεί από αυτές, αρκεί τούτο να εκτίθεται σαφώς, πλήρως και χωρίς αντιφάσεις. Ως ζητήµατα, τέλος, των οποίων η µη αιτιολόγηση ή η αιτιολόγηση κατά τρόπο ανεπαρκή ή αντιφατικό στερεί από την απόφαση τη νόµιµη βάση, νοούνται µόνο οι ισχυρισµοί που έχουν αυτοτελή ύπαρξη, που τείνουν δηλαδή στη θεµελίωση ή κατάλυση του δικαιώµατος που ασκήθηκε, είτε ως επιθετικό είτε ως αµυντικό µέσο, όχι όµως και τα πραγµατικά ή νοµικά επιχειρήµατα που συνέχονται µε την αξιολόγηση και στάθµιση των αποδείξεων, για τα οποία η έλλειψη ειδικής και εµπεριστατωµένης αιτιολογίας δεν ιδρύει λόγο αναίρεσης (ΟλΑΠ 24/1992). [15]

16 - Ο από το άρθρο 559 αριθ. 20 ΚΠολ λόγος αναίρεσης για παραµόρφωση του περιεχοµένου εγγράφου συνίσταται στο διαγνωστικό λάθος της αποδόσεως από το δικαστήριο σε αποδεικτικό, µε την έννοια των άρθρων 339 και 432 ΚΠολ, έγγραφο, περιεχοµένου καταδήλως διαφορετικού από το αληθινό, εξαιτίας του οποίου καταλήγει σε πόρισµα επιζήµιο για τον αναιρεσείοντα. εν περιλαµβάνει όµως και την περίπτωση που το δικαστήριο, από την εκτίµηση και αξιολόγηση του αληθινού περιεχοµένου του εγγράφου, έστω και εσφαλµένως, καταλήγει σε συµπέρασµα αντίθετο από εκείνο που θεωρεί ως ορθό ο αναιρεσείων, γιατί τότε πρόκειται για αιτίαση σχετική µε την εκτίµηση πραγµάτων, η οποία δεν ελέγχεται από τον Άρειο Πάγο (ΟλΑΠ 1/1999). Εξάλλου, για να θεµελιωθεί ο προαναφερόµενος λόγος αναίρεσης θα πρέπει το ικαστήριο της ουσίας να έχει στηρίξει το αποδεικτικό του πόρισµα αποκλειστικά ή κατά κύριο λόγο στο έγγραφο, το περιεχόµενο του οποίου φέρεται ότι παραµορφώθηκε, όχι δε όταν το έχει απλώς συνεκτιµήσει µαζί µε άλλα αποδεικτικά µέσα, χωρίς να εξαίρει το έγγραφο αναφορικά µε το πόρισµα στο οποίο κατέληξε για την ύπαρξη ή µη αποδεικτικού γεγονότος. - Ο προβλεπόµενος από το άρθρο 559 αριθ. 12 του ΚΠολ λόγος αναίρεσης ιδρύεται, όταν το δικαστήριο της ουσίας, κατά την εκτίµηση των αποδείξεων, αποδίδει σε ορισµένα αποδεικτικά µέσα αποδεικτική δύναµη µεγαλύτερη ή µικρότερη από εκείνη που δεσµευτικά γι' αυτά καθορίζει ο νόµος, όχι όµως και όταν, εκτιµώντας ελεύθερα τις αποδείξεις, σύµφωνα µε το άρθρο 340 του ΚΠολ, αποδίδει σε ορισµένα αποδεικτικά µέσα, που κατά νόµο έχουν την ίδια αποδεικτική δύναµη µε άλλα, µεγαλύτερη ή µικρότερη αποδεικτική βαρύτητα ή αξιοπιστία από αυτά ή από εκείνη που ο αναιρεσείων θεωρεί ότι αυτά έχουν, αφού η εκτίµηση αυτή είναι, σύµφωνα µε το άρθρο 561 παρ. 1 του ΚΠολ, αναιρετικώς ανέλεγκτη. - Όπως προκύπτει από τις διατάξεις των άρθρων 438 και 440 του ΚΠολ, οι ιατρικές βεβαιώσεις ή γνωµατεύσεις και αν εκδίδονται από ιατρό που ασκεί δηµόσια λειτουργία, µέσα στα πλαίσια των αρµοδιοτήτων του, έχουν δεσµευτική αποδεικτική δύναµη και ειδικότερα αποτελούν πλήρη απόδειξη, χωρίς να επιτρέπεται ανταπόδειξη, παρά µόνο µε την προσβολή τους ως πλαστών, για όσα βεβαιώνονται σε αυτές ότι έγιναν από το συντάκτη τους ή ότι έγιναν ενώπιόν του και επίσης πλήρη απόδειξη, κατά της οποίας όµως επιτρέπεται ανταπόδειξη ως προς όσα βεβαιώνονται σ' αυτά, την αλήθεια των οποίων όφειλε να διαπιστώσει ο συντάκτης τους. Ως προς τις περιεχόµενες, όµως, σε αυτές επιστηµονικές εκτιµήσεις και γνώµες του συντάκτη τους, ακόµη και σχετικά µε τις επιπτώσεις που τα αναφερόµενα σε αυτές ευρήµατα έχουν στην πνευµατική και σωµατική κατάσταση εκείνου στον οποίο αναφέρονται, οι εν λόγω ιατρικές βεβαιώσεις και γνωµοδοτήσεις εκτιµώνται ελεύθερα από το δικαστήριο, σύµφωνα µε τον κανόνα του άρθρου 340 του ΚΠολ, όπως άλλωστε ισχύει, σύµφωνα µε τα άρθρα 387 και 390 του ΚΠολ, και για τις γνωµοδοτήσεις των ιατρών πραγµατογνωµόνων που διόρισε το δικαστήριο ή µε τις γνωµοδοτήσεις, που συντάχθηκαν µε αίτηση κάποιου διαδίκου και προσκοµίζονται από αυτόν, από ιατρούς, ως πρόσωπα µε ειδικές γνώσεις επιστήµης (ΑΠ 353/2008). ΑΚ: 131, 1718, 1719, 1757, ΚΠολ : 438, 440, 559 αριθ., 559 αριθ. 19, 559 αριθ. 20, ηµοσίευση: INLAW 2010 ιαθήκη - Ακύρωση διαθήκης ικαστήριο: Άρειος Πάγος Αριθµός απόφασης: 1420 Έτος: 2010 [16]

17 - Ακύρωση διαθήκης. Μη λήψη υπόψη πραγµάτων. Αοριστία αγωγής. Έλλειψη νόµιµης βάσης. Ένσταση πλαστογραφίας. Λήψη υπόψη από το δικαστήριο αποδεικτικών µέσων που ο νόµος δεν επιτρέπει. Μη λήψη υπόψη αποδεικτικών µέσων. - Τέλος, κατά µεν το άρθρο 1718 του ΑΚ, διαθήκη για τη σύνταξη της οποίας δεν τηρήθηκαν οι διατάξεις των άρθρων 1719 έως 1757 του ΑΚ είναι άκυρη, εφόσον ο νόµος δεν ορίζει διαφορετικά, κατά δε τη διάταξη του άρθρου 1719 παρ. 3 του ίδιου Κώδικα, όπως αυτή ισχύει µετά την τροποποίηση της µε το άρθρο 30 του N. 2447/1996, ανίκανοι να συντάσσουν διαθήκη είναι και όσοι κατά τον χρόνο της σύνταξης της διαθήκης δεν έχουν συνείδηση των πράξεων τους ή βρίσκονται σε ψυχική ή διανοητική διαταραχή, που περιορίζει αποφασιστικά τη λειτουργία της βούλησης τους. Η ανικανότητα κρίνεται κατά το χρόνο σύνταξης της διαθήκης, ενώ η µεταγενέστερη επέλευση της ή η ύπαρξη της σε προγενέστερο χρόνο δεν ασκεί έννοµη επιρροή. - Κατά την έννοια της προπαρατεθείσας διάταξης του άρθρου 1719 αριθ. 3 του ΑΚ, όπως ήδη ισχύει µετά την τροποποίηση της µε τη διάταξη του άρθρου 30 του Ν. 2447/1996, έλλειψη συνείδησης των πράξεων υπάρχει, όταν το πρόσωπο από αίτιο νοσηρό ή µη (όπως λ.χ. µέθη, ύπνωση κ.λ.π.) δεν έχει τη δύναµη να διαγνώσει την ουσία και το περιεχόµενο της διαθήκης που συντάσσει, καθώς και την ικανότητα να συλλάβει τη σηµασία των επί µέρους διατάξεων της διαθήκης, χωρίς να απαιτείται γενική και πλήρης έλλειψη συνείδησης του εξωτερικού κόσµου ή πλήρης έλλειψη λειτουργίας του νού, ενώ ως ψυχική ή δια-νοητική διαταραχή που περιορίζει αποφασιστικά τη λειτουργία της βούλησης του διαθέτη νοείται κάθε διαταραχή που µειώνει σηµαντικά την ικανότητα για αντικειµενικό έλεγχο της πραγµατικότητας, όταν, δηλαδή, εξαιτίας της διαταραχής αυτής αποκλείεται, κατά το χρόνο σύνταξης της διαθήκης, ο ελεύθερος προσδιορισµός της βούλησης του διαθέτη µε λογικούς υπολογισµούς, καθόσον ο τελευταίος κυριαρχείται από παραστάσεις, αισθήµατα, ορµές ή επιρροές τρίτων. Οι ασθένειες που µπορούν να οδηγήσουν στην πιο πάνω διαταραχή είναι οι ίδιες, οι οποίες, σύµφωνα µε τη ρύθµιση της προϊσχύσασας διάταξης του άρθρου 1719 αριθ. 4 ΑΚ, προκαλούσαν έλλειψη της χρήσης του λογικού λόγω πνευµατικής ασθένειας, δηλαδή οι γνήσιες ψυχώσεις, όπως λ.χ. η µανιοκατάθλιψη, η σχιζοφρένεια, οι παράνοιες, αλλά και οργανικοψυχικές παθήσεις, όπως η άνοια και η ολιγοφρένεια. Παρέπεται ότι δεν αποκλείεται κατά νόµο ή συνύπαρξη στο πρόσωπο του διαθέτη και των δύο περιπτώσεων ανικανότητας, που προβλέπονται στη διάταξη του άρθρου 1719 αριθ. 3 ΑΚ, δηλαδή, τόσο της έλλειψης συνείδησης των πράξεων του, όσο και της ψυχικής ή διανοητικής διαταραχής του που περιορίζει αποφασιστικά τη λειτουργία της βούλησης του. Εξάλλου, όπως προκύπτει από τη διάταξη του άρθρου 1719 αριθ. 3 ΑΚ, προς σύνταξη έγκυρης διαθήκης ο διαθέτης πρέπει να έχει ικανότητα προς τούτο, υπάρχουσα κατά το χρόνο σύνταξης της διαθήκης. Αν όµως πρόκειται για πάθηση µη ιάσιµη ή για βαρειά ψυχική ή διανοητική διαταραχή του διαθέτη, τότε δεν είναι αναγκαία η απόδειξη της κατά το χρόνο της σύνταξης της διαθήκης, αφού τεκµαίρεται αυτή λόγω της διάρκειας της. - Κατά το άρθρο 559 αριθ. 8 περ. β' ΚΠολ, αναίρεση επιτρέπεται και όταν το δικαστήριο παρά το νόµο δεν έλαβε υπόψη πράγµατα που προτάθηκαν και έχουν ουσιώδη επίδραση στην έκβαση της δίκης. Ως πράγµατα κατά την έννοια της διάταξης αυτής νοούνται οι αυτοτελείς ισχυρισµοί των διαδίκων που συγκροτούν την ιστορική βάση και εποµένως στηρίζουν το αίτηµα αγωγής, ανταγωγής, ένστασης ή αντένστασης. Πράγµατα υπό την έννοια αυτή, αποτελούν και οι λόγοι της έφεσης, των οποίων η λήψη υπόψη και η παραδοχή θα είχε ως συνέπεια την κατά το άρθρο 535 παρ. 1 ΚΠολ εξαφάνιση της εκκαλούµενης απόφασης. εν στοιχειοθετείται, [17]

18 όµως, ο λόγος αυτός αναίρεσης αν το δικαστήριο έλαβε υπόψη τον ισχυρισµό που προτάθηκε και τον απέρριψε για οποιοδήποτε λόγο, τυπικό ή ουσιαστικό (ΟλΑΠ 11/1996). - Η νοµική αοριστία της αγωγής, δηλαδή εκείνη που συνδέεται µε τη νοµική εκτίµηση του εφαρµοστέου κανόνα ουσιαστικού δικαίου, ελέγχεται ως παραβίαση από τον αριθµό 1 του άρθρου 559 ΚΠολ, αν το δικαστήριο της ουσίας για την κρίση του ως προς τη νοµική βασιµότητα της αγωγής αξίωσε περισσότερα στοιχεία από τα απαιτούµενα από το νόµο προς θεµελίωση του ασκούµενου δικαιώµατος ή αρκέσθηκε σε λιγότερα από τα απαιτούµενα στοιχεία, ενώ η ποσοτική ή ποιοτική αοριστία του δικογράφου της αγωγής, η οποία υπάρχει όταν δεν αναφέρονται σ' αυτήν όλα τα στοιχεία που απαιτούνται κατά νόµο για τη θεµελίωση του αιτήµατος της αγωγής, ελέγχεται ως παραβίαση από τους αριθµούς 14 ή 8 του άρθρου 559 ΚΠολ. - Κατά την έννοια της διάταξης του άρθρου 559 αριθ. 19 ΚΠολ, η απόφαση δεν έχει νόµιµη βάση όταν στο αιτιολογικό, που συνιστά την ελάσσονα πρόταση του δικανικού συλλογισµού, δεν αναφέρονται καθόλου ή αναφέρονται ανεπαρκώς ή αντιφατικώς τα πραγµατικά περιστατικά στα οποία το δικαστήριο της ουσίας στήριξε την κρίση του επί ζητήµατος µε ουσιώδη επίδραση στην έκβαση της δίκης, και έτσι δεν µπορεί να ελεγχθεί αν στη συγκεκριµένη περίπτωση συνέτρεχαν οι όροι του κανόνα ουσιαστικού δικαίου που εφαρµόσθηκε ή δεν συνέτρεχαν οι όροι εκείνου που δεν εφαρµόσθηκε. Αντίθετα δεν υπάρχει έλλειψη νόµιµης βάσης όταν πρόκειται για ελλείψεις αναγόµενες στην εκτίµηση των αποδείξεων και ειδικότερα στην ανάλυση, στάθµιση και αξιολόγηση αυτών και στην αιτιολόγηση του πορίσµατος που έχει εξαχθεί από αυτές, αρκεί τούτο να διατυπώνεται στην απόφαση σαφώς και χωρίς αντιφάσεις (ΟλΑΠ 24/1992). - Σύµφωνα µε το άρθρο 463 ΚΠολ, όποιος προβάλλει ισχυρισµούς για την πλαστότητα εγγράφου είναι ταυτόχρονα υποχρεωµένος να προσκοµίσει τα έγγραφα που αποδεικνύουν την πλαστότητα και να αναφέρει ονοµαστικά τους µάρτυρες και τα άλλα αποδεικτικά µέσα, αλλιώς οι ισχυρισµοί του είναι απαράδεκτοι. Από τη διάταξη αυτή σαφώς συνάγεται ότι είναι απαράδεκτος ο ισχυρισµός περί πλαστότητας εγγράφου, είτε δηµοσίου είτε ιδιωτικού, χωρίς την ταυτόχρονη προσκοµιδή των αποδεικτικών της πλαστότητας εγγράφων και την αναφορά ονοµαστικώς των µαρτύρων. - Για να είναι ορισµένος ο από το άρθρο 559 αριθ. 11 περ. α' του ΚΠολ λόγος αναίρεσης περί λήψεως υπόψη από το δικαστήριο αποδεικτικών µέσων που ο νόµος δεν επιτρέπει, πρέπει να προσδιορίζεται στο αναιρετήριο το αποδεικτικό µέσο που παρανόµως λήφθηκε υπόψη από το δικαστήριο, ο λόγος για τον οποίο δεν έπρεπε αυτό να ληφθεί υπόψη και ο ισχυρισµός προς απόδειξη του οποίου λήφθηκε υπόψη, να προβάλλεται δε ισχυρισµός ότι το απαράδεκτο αυτό προτάθηκε από τον αναιρεσείοντα στο δικαστήριο που εξέδωσε την προσβαλλόµενη απόφαση, εκτός αν συντρέχει κάποια από τις αναφερόµενες στο άρθρο 562 παρ. 2 ΚΠολ εξαιρετικές περιπτώσεις. - Κατά το άρθρο 559 αριθ. 8 εδ. β' του ΚΠολ, ιδρύεται λόγος αναίρεσης αν το δικαστήριο της ουσίας παρά το νόµο δεν έλαβε υπόψη πράγµατα που προτάθηκαν και έχουν ουσιώδη επίδραση στην έκβαση της δίκης. Ως πράγµατα κατά την έννοια της διάταξης αυτής νοούνται οι αυτοτελείς ισχυρισµοί των διαδίκων που συγκροτούν την ιστορική βάση και εποµένως στηρίζουν το αίτηµα αγωγής, ανταγωγής, ενστάσεως ή αντενστάσεως, όχι όµως και ισχυρισµοί που αποτελούν άρνηση της αγωγής ή επιχειρήµατα, νοµικά ή πραγµατικά, ή συµπεράσµατα των διαδίκων από την εκτίµηση των αποδείξεων, καθώς και οι ισχυρισµοί που προτείνονται για να [18]

19 στηρίξουν δικαστικά τεκµήρια ως έµµεση απόδειξη (άρθρο 336 παρ. 3 ΚΠολ ), έστω και αν προτείνονται ως λόγοι έφεσης. - Κατά το άρθρο 559 αριθ. 11 περίπτωση γ' του ΚΠολ, ιδρύεται λόγος αναίρεσης της απόφασης και όταν το δικαστήριο παρά το νόµο δεν έλαβε υπόψη αποδεικτικά µέσα που οι διάδικοι επικαλέστηκαν και προσκόµισαν. Για την ίδρυση του λόγου αυτού αναίρεσης αρκεί και µόνη η ύπαρξη αµφιβολιών για το αν πράγµατι λήφθηκαν υπόψη από το δικαστήριο της ουσίας όλα τα αποδεικτικά µέσα που επικαλέστηκαν και προσκόµισαν οι διάδικοι, τα οποία το δικαστήριο έχει υποχρέωση να λαµβάνει υπόψη, σύµφωνα µε τις συνδυασµένες διατάξεις των άρθρων 335, 338, 339, 340 και 346 ΚΠολ. Καµιά, ωστόσο, διάταξη δεν επιβάλλει την ειδική µνεία και την ειδική αξιολόγηση καθενός από τα αποδεικτικά µέσα, αλλά αρκεί η γενική βεβαίωση του δικαστηρίου της ουσίας ότι λήφθηκαν υπόψη όλα τα κατ' είδος µόνο αναφερόµενα αποδεικτικά µέσα. Μόνο αν από τη γενική αυτή αναφορά σε συνδυασµό µε το όλο περιεχόµενο της απόφασης, δεν καθίσταται αδιστάκτως βέβαιο ότι λήφθηκε υπόψη κάποιο συγκεκριµένο αποδεικτικό µέσο, στοιχειοθετείται ο λόγος αυτός αναίρεσης. ΑΚ: 1718, , ΚΠολ : 62, 73, 313, 463, 559 αριθ. 8, 559 αριθ. 11, 559 αριθ. 11γ, 559 αριθ. 14, ηµοσίευση: INLAW 2010 ιαθήκη - ηµόσια διαθήκη ικαστήριο: Άρειος Πάγος Αριθµός απόφασης: 1527 Έτος: Μυστική διαθήκη. Παράβαση ουσιαστικού κανόνα δικαίου. Παραµόρφωση του περιεχοµένου εγγράφου. - Από τις διατάξεις των άρθρων 1738, 1741, 1742 και 1730 παρ. 2 ΑΚ προκύπτει, ότι για την κατάρτιση µυστικής διαθήκης, ο διαθέτης παραδίδει αυτοπροσώπως στο συµβολαιογράφο, ενώ είναι παρόντες τρεις µάρτυρες, ή δεύτερος συµβολαιογράφος και ένας µάρτυρας, έγγραφο δηλώνοντας προφορικά ότι περιέχει την τελευταία του βούληση. Το έγγραφο που εγχειρίζεται ή το περικάλυµµά του, αν δεν είναι σφραγισµένο έτσι που να µην µπορεί να ανοιχτεί χωρίς ρήξη ή βλάβη του σφραγίσµατος, πρέπει να σφραγιστεί µε τέτοιο τρόπο µπροστά στο διαθέτη και στα πρόσωπα που συµπράττουν. Επ' αυτού του σφραγισµένου εγγράφου ή του περικαλύµµατός του ο συµβολαιογράφος πρέπει να σηµειώσει το όνοµα και το επώνυµο του διαθέτη και τη χρονολογία παραδόσεώς του, η σηµείωση δε αυτή πρέπει να υπογραφεί από το διαθέτη και τα πρόσωπα που συµπράττουν, τα οποία πρέπει να είναι παρόντα καθ' όλη τη διάρκεια των παραπάνω διατυπώσεων. Για την κατάρτιση της µυστικής διαθήκης πρέπει να συνταχθεί από τον συµβολαιογράφο πράξη, η οποία πρέπει να περιέχει την ηµεροχρονολογία καταθέσεώς της, τα στοιχεία του διαθέτη, του συµβολαιογράφου και των λοιπών προσώπων που συµπράττουν, να βεβαιώνεται σ' αυτήν ότι τηρήθηκαν τα περί παραδόσεως του εγγράφου και προφορικής δηλώσεως του διαθέτη, τα περί σφραγίσεως του εγγράφου ή του περικαλύµµατός του και της επ' αυτού σηµειώσεως του συµβολαιογράφου, να βεβαιώνεται ότι τα συµπράττοντα πρόσωπα ήταν παρόντα καθ' όλη τη διάρκεια της πράξεως, να διαβαστεί στο διαθέτη, ενώ ακούουν τα πρόσωπα που συµπράττουν, και τέλος η πράξη αυτή να υπογραφεί από το διαθέτη και τα πρόσωπα που συµπράττουν. Αν δεν τηρηθούν οι παραπάνω διατυπώσεις η µυστική διαθήκη είναι, κατ' άρθρο 1718 ΑΚ, άκυρη, εφόσον ο νόµος δεν ορίζει διαφορετικά. [19]

20 - Από τη διάταξη του άρθρου 559 αριθ. 1 ΚΠολ, προκύπτει, ότι ο λόγος αναίρεσης για ευθεία παράβαση ουσιαστικού κανόνα δικαίου ιδρύεται, αν αυτός δεν εφαρµοστεί, ενώ συνέτρεχαν οι προϋποθέσεις της εφαρµογής του ή αν εφαρµοστεί, ενώ δεν έπρεπε, καθώς και αν εφαρµοστεί εσφαλµένα, αντίστοιχα δε, όταν στην ελάσσονα πρόταση του νοµικού συλλογισµού δεν εκτίθενται καθόλου τα πραγµατικά περιστατικά ή όταν τα εκτιθέµενα δεν καλύπτουν όλα τα στοιχεία που απαιτούνται, µε βάση τον πραγµατικό κανόνα δικαίου, για την επέλευση της έννοµης συνέπειας που απαγγέλθηκε ή την άρνησή της. Στην περίπτωση που το δικαστήριο έκρινε κατ' ουσίαν την υπόθεση, η παραβίαση κανόνα ουσιαστικού δικαίου κρίνεται ενόψει των πραγµατικών περιστατικών που ανελέγκτως δέχτηκε ότι αποδείχθηκαν το δικαστήριο της ουσίας και της υπαγωγής αυτών στο νόµο και ιδρύεται ο λόγος αυτός αναίρεσης αν οι πραγµατικές παραδοχές της απόφασης καθιστούν φανερή την παραβίαση. - Από το συνδυασµό των διατάξεων των άρθρων 559 αριθ. 20 και 561 παρ. 1 ΚΠολ προκύπτει ότι ο θεσπιζόµενος µε την πρώτη από αυτές λόγος αναίρεσης για παραµόρφωση του περιεχοµένου εγγράφου ιδρύεται, όταν το δικαστήριο της ουσίας υποπίπτει σε διαγνωστικό λάθος, όταν δηλαδή σε αποδεικτικό, κατά την έννοια των διατάξεων των άρθρων 339 και 432 επ. ΚΠολ, έγγραφο αποδίδει περιεχόµενο διαφορετικό από εκείνο που πράγµατι έχει και στη συνέχεια καταλήγει, στηριζόµενο αποκλειστικά ή κυρίως σε αυτό, σε περίπτωση συνεκτίµησής του µε άλλα αποδεικτικά µέσα, σε επιζήµιο για τον αναιρεσείοντα αποδεικτικό πόρισµα σχετικά µε πράγµατα που έχουν ουσιώδη επίδραση στην έκβαση της δίκης (ΟλΑΠ 1/1999), όχι δε και όταν έχει απλώς συνεκτιµήσει το έγγραφο µαζί µε άλλα αποδεικτικά µέσα. Επίσης, ο λόγος αυτός δεν ιδρύεται όταν αναφέρεται στην εκτίµηση του περιεχοµένου του εγγράφου για τη συναγωγή αποδεικτικού συµπεράσµατος, διαφόρου από εκείνο που θεωρεί ορθό ο αναιρεσείων, αφού, στην τελευταία περίπτωση, πρόκειται για πληµµέλεια αναγόµενη αποκλειστικά στην κυριαρχική εκτίµηση των αποδείξεων, η οποία εκφεύγει καθεαυτή από τον αναιρετικό έλεγχο. Έτσι, δεν εφαρµόζεται η διάταξη όταν το δικαστήριο εκτιµά µια συµβολαιογραφική πράξη διαφορετικά από τον διάδικο (ΑΠ 1353/1993). ΑΚ: 1718, 1730, 1738, 1741, 1742, ΚΠολ : 559 αριθ. 1, 559 αριθ. 20, ηµοσίευση: INLAW 2010 ιαθήκη - Ιδιόγραφη διαθήκη ικαστήριο: Εφετείο Πειραιά Αριθµός απόφασης: 19 Έτος: Ιδιόγραφη διαθήκη που κατατέθηκε σε συµβολαιογράφο. Αναπλήρωση έλλειψης ηµεροµηνίας µε την ηµεροµηνία κατάθεσης στο συµβολαιογράφο. Μυστική διαθήκη. - Σύµφωνα µε τις διατάξεις του άρθρου 1721 παρ. 1 και 3 ΑΚ, η ιδιόγραφη διαθήκη γράφεται ολόκληρη µε το χέρι του διαθέτη, χρονολογείται και υπογράφεται απ αυτόν. Από τη χρονολογία πρέπει να προκύπτει η ηµέρα, ο µήνας και το έτος. Ψευδής ή εσφαλµένη χρονολογία δεν επάγεται -αυτή καθεαυτή - την ακυρότητα της ιδιόγραφης διαθήκης. Εξάλλου, κατά το άρθρο 1718 ΑΚ, διαθήκη για τη σύνταξη της οποίας δεν τηρήθηκαν οι διατάξεις των άρθρων 1719 έως 1757 είναι άκυρη, εφόσον ο νόµος δεν ορίζει διαφορετικά. Από τις διατάξεις αυτές συνάγεται ότι η χρονολογία είναι στοιχείο απαραίτητο για το κύρος της ιδιόγραφης διαθήκης, αφού, εκτός των άλλων, από τη χρονολογία θα κριθεί αν ο διαθέτης ήταν ικανός για τη σύνταξη της [20]