Επιτροπή Δικαιωμάτων των Γυναικών και Ισότητας των Φύλων. σχετικά με την πρόληψη ηλικιακών ασθενειών των γυναικών (2012/2129(INI))

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ Επιτροπή Δικαιωμάτων των Γυναικών και Ισότητας των Φύλων /2129(INI) ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ σχετικά με την πρόληψη ηλικιακών ασθενειών των γυναικών (2012/2129(INI)) Επιτροπή Δικαιωμάτων των Γυναικών και Ισότητας των Φύλων Εισηγήτρια: Roberta Angelilli PR\ doc PE v01-00 Eνωμένη στην πολυμορφία

2 PR_INI ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελίδα ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ...3 ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ...11 PE v /13 PR\ doc

3 ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ σχετικά με την πρόληψη ηλικιακών ασθενειών των γυναικών (2012/2129(INI)) Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, έχοντας υπόψη το άρθρο 168 της ΣΛΕΕ, έχοντας υπόψη τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχοντας υπόψη τη Λευκή Βίβλο με τίτλο «Μαζί για την υγεία: Στρατηγική προσέγγιση της ΕΕ για την περίοδο » (COM(2007)0630), έχοντας υπόψη τη Λευκή Βίβλο για μια «Ευρωπαϊκή Στρατηγική για θέματα υγείας που έχουν σχέση με τη Διατροφή, το Υπερβολικό Βάρος και την Παχυσαρκία» (COM(2007) 0279), έχοντας υπόψη την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής «σχετικά με την κατάσταση της υγείας των γυναικών στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα», έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής με θέμα «Η αντιμετώπιση των επιπτώσεων της δημογραφικής γήρανσης στην ΕΕ» (COM(2009)0180), έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο «Αλληλεγγύη στον τομέα της υγείας: μείωση των ανισοτήτων στον τομέα της υγείας στην Ευρωπαϊκή Ένωση» (COM(2009)0567), έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με τη «Δράση κατά του καρκίνου: ευρωπαϊκή σύμπραξη (COM(2009)0291), έχοντας υπόψη την έκθεση με τίτλο «Empower Women Combating Tobacco Industry Marketing in the WHO European Region» [Ενδυνάμωση των γυναικών Κατά της εμπορικής προώθησης της καπνοβιομηχανίας στην ευρωπαϊκή περιφέρεια του ΠΟΥ] (ΠΟΥ, 2010), έχοντας υπόψη την έκθεση με τίτλο «The 2012 Ageing Report: Underlying Assumptions and Projection Methodologies» [Έκθεση για τη δημογραφική γήρανση το 2012: βασικές παραδοχές και μέθοδοι προβλέψεων] (ηλεκτρονική έκδοση European Economy 2011, τεύχος 4, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2011), έχοντας υπόψη την απόφαση αριθ. 940/2011/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 14ης Σεπτεμβρίου 2011, σχετικά με το ευρωπαϊκό έτος ενεργού γήρανσης και αλληλεγγύης μεταξύ των γενεών, έχοντας υπόψη τα συμπεράσματα της διάσκεψης κορυφής των Ηνωμένων Εθνών σχετικά με τις χρόνιες μη μεταδιδόμενες ασθένειες, της 19ης-20ής Σεπτεμβρίου 2011, έχοντας υπόψη το πρόγραμμα-πλαίσιο έρευνας και καινοτομίας «Ορίζων 2020», (COM(2011)0808), PR\ doc 3/13 PE v01-00

4 έχοντας υπόψη την έκθεση της Eurostat «Ενεργός γήρανση και αλληλεγγύη μεταξύ των γενεών Μια στατιστική απεικόνιση της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2012», έχοντας υπόψη την έκθεση του Ευρωβαρόμετρου «Ενεργός γήρανση» (2012), έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής με θέμα «Προώθηση του στρατηγικού σχεδίου υλοποίησης της ευρωπαϊκής σύμπραξης καινοτομίας με θέμα την ενεργό και υγιή γήρανση» (COM(2012)0083), έχοντας υπόψη τη Λευκή Βίβλο «Ατζέντα για επαρκείς, ασφαλείς και βιώσιμες συντάξεις», COM(2012)0055), - έχοντας υπόψη το ψήφισμά του της 6ης Δεκεμβρίου 2006 σχετικά με την «Προώθηση της υγιεινής διατροφής και της σωματικής άσκησης: μια ευρωπαϊκή διάσταση για την πρόληψη του υπερβολικού βάρους, της παχυσαρκίας και των χρόνιων παθήσεων» 1, έχοντας υπόψη το ψήφισμά του της 12ης Ιουλίου 2007 σχετικά με τις ενέργειες για την αντιμετώπιση των καρδιαγγειακών παθήσεων 2, έχοντας υπόψη το ψήφισμά του της 19ης Φεβρουαρίου 2009 σχετικά με την ψυχική υγεία 3, έχοντας υπόψη το ψήφισμά του της 6ης Μαΐου 2009 σχετικά με την ενεργητική ένταξη των ατόμων που είναι αποκλεισμένα από την αγορά εργασίας 4, έχοντας υπόψη το ψήφισμά του της 12ης Νοεμβρίου 2009 σχετικά με κοινό προγραμματισμό της έρευνας για την καταπολέμηση των νευροεκφυλιστικών νόσων, ιδίως της νόσου του Alzheimer 5, έχοντας υπόψη το ψήφισμά του της 6ης Μαΐου 2010 σχετικά με την ανακοίνωση της Επιτροπής «σχετικά με τη δράση κατά του καρκίνου: ευρωπαϊκή σύμπραξη» 6, έχοντας υπόψη το ψήφισμά του της 7ης Σεπτεμβρίου 2010 σχετικά με το ρόλο των γυναικών σε μια γηράσκουσα κοινωνία 7, έχοντας υπόψη το ψήφισμά του της 11ης Νοεμβρίου 2010 σχετικά με τη δημογραφική πρόκληση και την αλληλεγγύη μεταξύ των γενεών 8, έχοντας υπόψη το ψήφισμά του της 26ης Ιουλίου 2011 σχετικά με την κατάσταση των γυναικών που πλησιάζουν την ηλικία συνταξιοδότησης 9, 1 ΕΕ C 250 Ε της , σ Κείμενα που εγκρίθηκαν, P6_TA(2007) Κείμενα που εγκρίθηκαν, P6_TA(2009) Κείμενα που εγκρίθηκαν, P6_TA(2009) Κείμενα που εγκρίθηκαν, P7_TA(2009) Κείμενα που εγκρίθηκαν, P7_TA(2010) Κείμενα που εγκρίθηκαν, P7_TA(2010) Κείμενα που εγκρίθηκαν, P7_TA(2010) Κείμενα που εγκρίθηκαν, P7_TA(2011)0360. PE v /13 PR\ doc

5 έχοντας υπόψη το ψήφισμά του της 15ης Σεπτεμβρίου 2011 για τη θέση και τη δέσμευση της Ευρωπαϊκής Ένωσης ενόψει της συνεδρίασης υψηλού επιπέδου των ΗΕ σχετικά με την πρόληψη και τον έλεγχο των μη μεταδιδόμενων ασθενειών 1, έχοντας υπόψη το ψήφισμά του της 7ης Μαρτίου 2012 σχετικά με την αντιμετώπιση της επιδημίας διαβήτη στην ΕΕ 2, έχοντας υπόψη το ψήφισμά του της 24ης Μαΐου 2012 που περιέχει συστάσεις προς την Επιτροπή για την εφαρμογή της αρχής της ίσης αμοιβής εργαζόμενων ανδρών και γυναικών για ίση εργασία ή εργασία ίσης αξίας 3, έχοντας υπόψη το άρθρο 48 του Κανονισμού του, έχοντας υπόψη την έκθεση της Επιτροπής Δικαιωμάτων των Γυναικών και Ισότητας των Φύλων (A7-0000/2012), Γενικό πλαίσιο Α. λαμβάνοντας υπόψη ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση προωθεί την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, αναγνωρίζει το δικαίωμα κάθε ατόμου να έχει πρόσβαση στην πρόληψη σε ζητήματα υγείας και ιατρικής περίθαλψης, καθώς και το δικαίωμα των ηλικιωμένων να διάγουν αξιοπρεπή και ανεξάρτητο βίο και να συμμετέχουν στην κοινωνική και πολιτιστική ζωή Β. λαμβάνοντας υπόψη ότι η δημογραφική γήρανση αποτελεί μια από τις βασικές προκλήσεις για την Ευρώπη ότι στην ΕΕ τα άτομα άνω των 65 ετών ξεπερνούν τα 87 εκατομμύρια (17,4%) και ότι, σύμφωνα με τις προβλέψεις, το 2060 θα ξεπερνούν τα 150 εκατομμύρια (περίπου 30%) Γ. λαμβάνοντας υπόψη ότι οι γυναίκες έχουν μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής από τους άντρες (82,4 έτη έναντι 76,4) Δ. λαμβάνοντας υπόψη ότι το ποσοστό απασχόλησης των γυναικών ηλικίας ετών ήταν 38,6% το 2010, έναντι ποσοστού 54,5% για τους άνδρες της ίδιας ηλικιακής ομάδας Ε. λαμβάνοντας υπόψη ότι η αμοιβή των γυναικών είναι κατώτερη από εκείνη των ανδρών (στην ΕΕ το μέσο μισθολογικό χάσμα μεταξύ των δύο φύλων είναι της τάξης του 17,5%) ΣΤ. λαμβάνοντας υπόψη ότι συχνά οι γυναίκες προκειμένου να συνδυάσουν την οικογενειακή με την επαγγελματική ζωή, εκτός από το ότι ασχολούνται αφιλοκερδώς με τη φροντίδα του σπιτιού και της οικογένειας, επιλέγουν ή αναγκάζονται να επιλέξουν εργασίες μερικής απασχόλησης, προσωρινές ή άτυπες, με επιπτώσεις στα αποκτηθέντα συνταξιοδοτικά δικαιώματα 1 Κείμενα που εγκρίθηκαν, P7_TA(2011) Κείμενα που εγκρίθηκαν, P7_TA(2012) Κείμενα που εγκρίθηκαν, P7_TA(2012)0225. PR\ doc 5/13 PE v01-00

6 Ζ. λαμβάνοντας υπόψη ότι στην Ευρώπη το 23,9% του πληθυσμού ετών διατρέχει κίνδυνο φτώχειας, με ποσοστό 25,9% για τις γυναίκες έναντι 21,7% για τους άντρες Η. λαμβάνοντας υπόψη ότι ακόμα και μετά από διαζύγιο, χωρισμό ή χηρεία το 75,8% των γυναικών άνω των 65 ετών ζουν μόνες Θ. λαμβάνοντας υπόψη ότι το 2009 το ποσοστό των γυναικών άνω των 65 ετών που ζούσαν με σοβαρές υλικές στερήσεις ήταν 7,6% έναντι 5,5% για τους άντρες Ασθένειες που συνδέονται με τη γήρανση Ι. λαμβάνοντας υπόψη ότι οι γυναίκες πλήττονται περισσότερο από χρόνιες ασθένειες που προκαλούν αναπηρία και, ως εκ τούτου, υπόκεινται σε υποβάθμιση της ποιότητας ζωής ΙΑ. ΙΒ. ΙΓ. ΙΔ. ΙΕ. λαμβάνοντας υπόψη ότι, σύμφωνα με τα πρόσφατα διαθέσιμα στοιχεία (IARC) οι πιο συνήθεις μορφές καρκίνου στις γυναίκες είναι ο καρκίνος του μαστού (29,7%), του παχέος εντέρου (13,5%) και των πνευμόνων (7,4%) λαμβάνοντας υπόψη ότι κάθε χρόνο οι καρδιαγγειακές παθήσεις προκαλούν περισσότερους από 2 εκατομμύρια θανάτους στα κράτη μέλη, αριθμός που αντιστοιχεί στο 42% του συνολικού αριθμού θανάτων στην ΕΕ λαμβάνοντας υπόψη ότι οι καρδιαγγειακές παθήσεις προκαλούν το 45% των θανάτων στις γυναίκες σε σύγκριση με το 38% στους άντρες λαμβάνοντας υπόψη ότι ο διαβήτης αποτελεί μία από τις πιο συνήθεις μη μεταδιδόμενες ασθένειες που πλήττει περισσότερα από 33 εκατομμύρια πολίτες της ΕΕ, με πιθανότητα ο αριθμός αυτός να ανέλθει στα 38 εκατομμύρια το 2030 ότι το 2010 σχεδόν το 9% του ενήλικου πληθυσμού της ΕΕ (20-79 ετών) έπασχε από διαβήτη λαμβάνοντας υπόψη ότι οι νευροεκφυλιστικές ασθένειες απαντούν συχνότερα σε άτομα άνω των 65 ετών (πλήττουν περίπου 1 στα 20 άτομα άνω των 65 ετών 1 στα 5 άτομα άνω των 80 ετών και 1 στα 3 άτομα άνω των 90 ετών) καθώς και ότι οι μελέτες δείχνουν ότι το ποσοστό της νόσου του Alzheimer στις γυναίκες άνω των 90 ετών ανέρχεται σε 81,7% έναντι 24% στους άντρες ΙΣΤ. λαμβάνοντας υπόψη ότι οι γυναίκες διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να εκδηλώσουν οστεοαρθρίτιδα, ρευματοειδή αρθρίτιδα, οστεοπόρωση και οστική ευθρυπτότητα (περίπου το 75% των καταγμάτων ισχίου λόγω οστεοπόρωσης αφορά γυναίκες) ΙΖ. ΙΗ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η κατάθλιψη αποτελεί σοβαρή μορφή ψυχικής διαταραχής που πλήττει περισσότερο τις γυναίκες, ενώ ο ΠΟΥ εκτιμά ότι η εκδήλωσή της στην Ευρώπη κυμαίνεται μεταξύ 2% και 15% στα άτομα άνω των 65 ετών λαμβάνοντας υπόψη ότι οι κυριότεροι παράγοντες κινδύνου για καρδιαγγειακά νοσήματα, όγκους, διαβήτη, παχυσαρκία και χρόνιες αποφρακτικές παθήσεις είναι το κάπνισμα, η έλλειψη σωματικής άσκησης, η λανθασμένη διατροφή, η κατάχρηση αλκοόλ και η μόλυνση του περιβάλλοντος PE v /13 PR\ doc

7 Πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας ΙΘ. λαμβάνοντας υπόψη ότι είναι απαραίτητη η διασφάλιση ίσης πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας και πιο ποιοτικής υγειονομικής περίθαλψης Κ. λαμβάνοντας υπόψη ότι, λόγω των παραπάνω ανισοτήτων που συνδέονται με το εισόδημα και με τις οικονομικές συνθήκες, οι ηλικιωμένες γυναίκες διαθέτουν λιγότερους οικονομικούς πόρους για ιατρική φροντίδα και ιατρικές θεραπείες Έρευνα και πρόληψη ΚΑ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η πρόληψη, η έγκαιρη διάγνωση και η βελτίωση της σωματικής και ψυχικής υγείας του πληθυσμού επιτρέπουν την επέκταση του προσδόκιμου ζωής και τη σημαντική μείωση των δαπανών για υγειονομική περίθαλψη, εξασφαλίζοντας μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα ΚΒ. ΚΓ. ΚΔ. ΚΕ. λαμβάνοντας υπόψη ότι, σύμφωνα με το IARC, ο μαστογραφικός έλεγχος, με κάλυψη άνω του 70%, μπορεί να μειώσει από 20%-30% το ποσοστό θνησιμότητας λόγω καρκίνου του μαστού σε γυναίκες άνω των 50 ετών λαμβάνοντας υπόψη ότι οι γυναίκες κάνουν μεγαλύτερη χρήση χημικών και φυτικών φαρμάκων, με επακόλουθους κινδύνους αλληλεπίδρασης λαμβάνοντας υπόψη ότι πολλές γυναίκες σε αναπαραγωγική ηλικία χρησιμοποιούν αντισυλληπτικά χάπια, και κατά την εμμηνόπαυση κάνουν ορμονοθεραπεία λαμβάνοντας υπόψη ότι το 9% των γυναικών καταφεύγουν συχνά σε αντικαταθλιπτικά χάπια, σε σύγκριση με το 5% των ανδρών Γενικό πλαίσιο 1. αναγνωρίζει ότι, παρόλο που οι γυναίκες ζουν περισσότερο από τους άντρες, δεν απολαμβάνουν περισσότερα χρόνια καλής υγείας, δηλαδή χωρίς περιορισμούς στις δραστηριότητες ή χωρίς σημαντικές αναπηρίες (62,6 χρόνια για τις γυναίκες και 61,7 χρόνια για τους άντρες) 2. καλεί την Επιτροπή να δημοσιεύσει καινούρια έκθεση σχετικά με την υγεία των γυναικών, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην ηλικιακή ομάδα «65+» και στους σχετικούς δείκτες για την ενεργό γήρανση 3. θεωρεί ότι οι πολιτικές που στοχεύουν στη συμφιλίωση οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής επιτρέπουν στη γυναίκα να αντιμετωπίσει καλύτερα την ενεργό γήρανση, συνεπώς καλεί τα κράτη μέλη να εντείνουν τις προσπάθειες προς αυτήν την κατεύθυνση 4. ζητεί από την Επιτροπή να δημοσιεύσει έκθεση σχετικά με τις δράσεις και τον αντίκτυπο των δράσεων που έχουν αναλάβει τα κράτη μέλη για στήριξη της ενεργού γήρανσης, προκειμένου να προσδιοριστούν οι βέλτιστες πρακτικές και να αξιολογηθούν οι μελλοντικές δράσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο PR\ doc 7/13 PE v01-00

8 5. επισημαίνει ότι οι δημόσιες δαπάνες στον τομέα της υγείας αντιπροσωπεύουν το 7,8% του ΑΕΠ στην ΕΕ και εκτιμάται ότι, λόγω της γήρανσης του πληθυσμού, οι βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες δαπάνες για την περίθαλψη θα αυξηθούν κατά 3% μέχρι το 2060 Ασθένειες που συνδέονται με τη γήρανση 6. τονίζει ότι συχνά υποτιμούνται οι καρδιακές παθήσεις στις γυναίκες, επειδή θεωρούνται ανδρικό πρόβλημα εκφράζει τη λύπη του γιατί σε πολλές περιπτώσεις το έμφραγμα στις γυναίκες δεν διαγιγνώσκεται, επειδή τα συμπτώματα είναι σε γενικές γραμμές διαφορετικά από εκείνα των ανδρών 7. καλεί τα κράτη μέλη να εφαρμόσουν προγράμματα δημόσιας ενημέρωσης με στόχο την ευαισθητοποίηση ως προς τους παράγοντες κινδύνου που συνδέονται με καρδιαγγειακές παθήσεις και ειδικά προγράμματα για τη συνεχή κατάρτιση των επαγγελματιών υγείας 8. καλεί την Επιτροπή να ενθαρρύνει πρωτοβουλίες για την προώθηση της βελτίωσης της καρδιαγγειακής υγείας, μεταξύ άλλων με κατάλληλη ενημέρωση για τους κινδύνους που συνδέονται με το κάπνισμα και την κατανάλωση αλκοόλ, για τα οφέλη από τη σωστή διατροφή και για την επαρκή σωματική άσκηση, που αποτελούν μέσα πρόληψης της παχυσαρκίας, της υπέρτασης και των σχετικών με αυτές επιπλοκών 9. επισημαίνει με ανησυχία την αύξηση του αριθμού των καπνιστριών με επακόλουθο την αύξηση του κινδύνου εκδήλωσης καρκίνου των πνευμόνων καθώς και διαταραχών στο κυκλοφορικό σύστημα καλεί τα κράτη μέλη και την Επιτροπή να εγκαινιάσουν προγράμματα καταπολέμησης του καπνίσματος, με ιδιαίτερη έμφαση στις νέες γυναίκες (ο ΠΟΥ εκτιμά ότι στην Ευρώπη το ποσοστό των καπνιστριών θα αυξηθεί από το τρέχον 12% σε περίπου 20% μέχρι το 2025) 10. καλεί την Επιτροπή να αναπτύξει και να εφαρμόσει μια στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την πρόληψη, τη διάγνωση και την αντιμετώπιση του διαβήτη καθώς και για την ενημέρωση και την έρευνα σχετικά με το θέμα αυτό 11. επισημαίνει με ανησυχία ότι στην ΕΕ το υψηλότερο ποσοστό αυτοκτονιών καταγράφεται μεταξύ ατόμων άνω των 65 ετών και ότι οι περιπτώσεις απόπειρας αυτοκτονίας είναι περισσότερες μεταξύ των γυναικών 12. καλεί τα κράτη μέλη να βελτιώσουν, σε συνεργασία με την Επιτροπή και την Eurostat, τη συλλογή δεδομένων, κατανεμημένων κατά φύλο και ηλικία, και πληροφοριών σχετικά με την ψυχική υγεία και με τη σχέση μεταξύ ψυχικής υγείας και ετών υγιούς ζωής 13. καλεί τα κράτη μέλη να εφαρμόσουν ειδικά προγράμματα κατάρτισης για τους γιατρούς και τους επαγγελματίες των υπηρεσιών ψυχικής υγείας, συμπεριλαμβανομένων γιατρών, ψυχολόγων, νοσηλευτών ως προς το ζήτημα της πρόληψης και θεραπείας των καταθλιπτικών διαταραχών Πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας 14. προτρέπει τα κράτη μέλη να υποστηρίξουν πρωτοβουλίες που διευκολύνουν την PE v /13 PR\ doc

9 πρόσβαση των ηλικιωμένων γυναικών σε υγειονομικές υπηρεσίες, ανεξάρτητα από την οικονομική τους κατάσταση, με έμφαση στην παροχή εξατομικευμένης βοήθειας, μεταξύ άλλων και της βοήθειας στο σπίτι 15. επιμένει στην ανάγκη κατάρτισης και προετοιμασίας του ιατρικού και παραϊατρικού προσωπικού για μια προσέγγιση, τόσο από άποψη φύλου όσο και από άποψη ηλικίας, που πρέπει να λαμβάνει υπόψη της τις ειδικές ψυχολογικές, σχεσιακές και ενημερωτικές ανάγκες των ηλικιωμένων γυναικών 16. καλεί τα κράτη μέλη και την Επιτροπή να συλλέξουν στοιχεία που θα οδηγήσουν στον προσδιορισμό ορθών πρακτικών για την πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας και προκειμένου να αποφευχθούν οι πολύ μεγάλες λίστες αναμονής και η γραφειοκρατία, που αποθαρρύνουν τη χρήση συστημάτων πρόληψης από τις ηλικιωμένες γυναίκες 17. καλεί την Επιτροπή να εντείνει τις προσπάθειές της με στόχο τη διάδοση, σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, μιας κουλτούρας πρόληψης, μέσω ειδικών εκστρατειών ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης στα σχολεία, στους χώρους εργασίας και στα κέντρα ηλικιωμένων, με τη συνεργασία των επαγγελματιών του κλάδου, των τοπικών φορέων, των ΜΚΟ Έρευνα και πρόληψη 18. επιδοκιμάζει το νέο πρόγραμμα-πλαίσιο έρευνας και καινοτομίας «Ορίζων 2020» το οποίο παρέχει χρηματοδότηση σε τομείς που συνδέονται με το ζήτημα «υγεία, δημογραφική αλλαγή και ευεξία» 19. στηρίζει την ευρωπαϊκή εταιρική σχέση για την καινοτομία στο πλαίσιο της ενεργού και υγιούς γήρανσης, μια πιλοτική πρωτοβουλία με στόχο την αύξηση κατά 2 έτη του προσδόκιμου υγιούς ζωής των πολιτών της ΕΕ μέχρι το εκφράζει τη λύπη του για το γεγονός ότι το 97% των προϋπολογισμών για την υγεία είναι αφιερωμένο στην αντιμετώπιση των μη μεταδιδόμενων ασθενειών και μόνο το 3% σε επενδύσεις για την πρόληψη, ενώ το κόστος της θεραπείας και της διάγνωσης αυξάνεται συνεχώς 21. καλεί τα κράτη μέλη να παράσχουν πιο σαφείς πληροφορίες για την έγκαιρη διάγνωση της οστεοπόρωσης, με στόχο την πρόληψη καταγμάτων μέσω καλύτερης πρόσβασης σε εξετάσεις μέτρησης της πυκνότητας της οστεϊκής μάζας 22. συμμερίζεται το «gender challenge» (προκλήσεις σχετικά με την υγεία των φύλων) του ΠΟΥ, θέμα για το οποίο απαιτείται καλύτερη εκτίμηση των παραγόντων κινδύνου που επηρεάζουν την υγεία των γυναικών 23. ζητεί από τα κράτη μέλη να αναδεικνύουν, κατά την κατάρτιση του ιατρικού και παραϊατρικού προσωπικού, τις κλινικές εκδηλώσεις και τα συμπτώματα των καρδιαγγειακών παθήσεων που διαφέρουν στις γυναίκες 24. καλεί την Επιτροπή να προωθήσει συγκεκριμένες εκστρατείες ευαισθητοποίησης, ιδίως με θέμα τη σωστή διατροφή και τη σημασία της φυσικής άσκησης, ως παράγοντες που PR\ doc 9/13 PE v01-00

10 μπορούν να μειώσουν την εμφάνιση διαταραχών στο κυκλοφορικό σύστημα, την εμφάνιση οστεοπόρωσης καθώς και ορισμένων μορφών καρκίνου 25. καλεί την Επιτροπή να προχωρήσει σε διαβούλευση με το Συμβούλιο προκειμένου να ανανεωθεί και να εφαρμοστεί με αποτελεσματικό τρόπο η σύσταση σχετικά με τον έλεγχο των όγκων προτρέπει τα κράτη μέλη που δεν το έχουν κάνει ακόμα, να εφαρμόσουν την παραπάνω σύσταση, σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές κατευθυντήριες γραμμές για τη διασφάλιση της ποιότητας 26. καλεί την Επιτροπή να μειώσει το όριο ηλικίας για πρόσβαση σε προγράμματα ελέγχου, τουλάχιστον στις χώρες με πιο αυξημένη συχνότητα εμφάνισης της νόσου και στις περιπτώσεις με ιδιαιτέρως βεβαρημένο οικογενειακό ιστορικό, και να συμπεριλάβει στα εν λόγω προγράμματα και τις γυναίκες προχωρημένης ηλικίας, λόγω αύξησης του προσδόκιμου ζωής 27. καλεί τα κράτη μέλη να ενισχύσουν την κλινική έρευνα σχετικά με τις γυναίκες και θεωρεί ότι η αναθεώρηση της οδηγίας 2001/20/ΕΚ πρέπει να ακολουθήσει αυτήν την κατεύθυνση 28. αναθέτει στον Πρόεδρό του να διαβιβάσει το παρόν ψήφισμα στο Συμβούλιο και στην Επιτροπή. PE v /13 PR\ doc

11 ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ Ο πληθυσμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης βρίσκεται αντιμέτωπος με ένα φαινόμενο προοδευτικής γήρανσης που οφείλεται στα χαμηλά ποσοστά γεννήσεων και στην αύξηση του προσδόκιμου ζωής. Η διάσταση αυτή ενσωματώνεται όλο και συχνότερα στις ευρωπαϊκές πολιτικές, όπως αποδεικνύεται από το « Ευρωπαϊκό Έτος Ενεργού Γήρανσης και Αλληλεγγύης μεταξύ των Γενεών». Στόχος είναι η ενθάρρυνση μιας υγιούς γήρανσης για όλους μέσω της πρόσβασης σε ποιοτική υγειονομική περίθαλψη και μέσω μέτρων πρόληψης που επιτρέπουν στους ηλικιωμένους να παραμένουν ανεξάρτητοι για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Η έκθεση ως στόχο έχει να σκιαγραφήσει ένα γενικό πλαίσιο της κατάστασης και να προτείνει, με ολοκληρωμένο τρόπο, την ανάληψη μιας σειράς δράσεων σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Δεν υφίσταται καθολικά αποδεκτός ορισμός του «ηλικιωμένου ατόμου». Σε ορισμένες περιπτώσεις αναφέρεται στη χρονολογική ηλικία (για τον ΠΟΥ ξεκινά από τα 65 έτη) ή στα στάδια της ζωής (τρίτη ή τέταρτη ηλικία), άλλες φορές εξαρτάται από τον κοινωνικό ρόλο, το επίπεδο δραστηριότητας (διακοπή της επαγγελματικής δραστηριότητας), την υγεία ή τον βαθμό εξάρτησης. Από την έρευνα του Ευρωβαρόμετρου με τίτλο «Ενεργός γήρανση» (2012) προκύπτει ότι ο ορισμός των λέξεων «νέοι» και «ηλικιωμένοι» διαφέρει πολύ ανά χώρα. Κατά μέσο όρο, για τους Ευρωπαίους ένα άτομο μπορεί να θεωρηθεί «ηλικιωμένο» όταν αρχίσει να διανύει τα 64 έτη, και «όχι πια νέο» μετά τα 41,8 έτη. Το τμήμα του πληθυσμού άνω των 65 ετών παρουσιάζει δυσαναλογία ως προς το φύλο: σε σύνολο που ξεπερνά τα 87 εκατομμύρια άτομα στην ΕΕ των 27 για την εν λόγω ηλικιακή ομάδα, τα 50,6 εκατομμύρια είναι γυναίκες. Το χάσμα είναι ακόμα πιο εμφανές στα άτομα άνω των 80 ετών: 3,1% για τις γυναίκες και 1,6% για τους άντρες στο σύνολο του πληθυσμού. Οι γυναίκες νιώθουν ότι το γήρας ξεκινά λίγο αργότερα σε σχέση με τους άντρες (65 και 62,7 έτη αντιστοίχως). Παρουσιάζει ενδιαφέρον η αντίληψη που έχουν για την υγεία τους: στα 65 έτη οι άντρες θεωρούν ότι έχουν ακόμα 8,2 έτη καλής υγείας οι γυναίκες 8,4. Σύμφωνα με τη Eurostat, μόνο το 48,9% των ατόμων ηλικίας ετών είναι αισιόδοξα για το μέλλον τους το ποσοστό ελαττώνεται στο 44,9% για την ηλικιακή ομάδα άνω των 65 ετών. Παρά την αυξημένη μακροβιότητα, παρατηρείται μεταξύ των ηλικιωμένων γυναικών σημαντικά μεγαλύτερη εκδήλωση νόσων που εξασθενούν τον οργανισμό κατάγματα οφειλόμενα σε οστεοπόρωση, ρευματοειδής αρθρίτιδα και αρθροπάθεια, εγκεφαλικά επεισόδια, ακράτεια ούρων, καρκίνος σε σύγκριση με άνδρες της ίδιας ηλικίας. Το ίδιο ισχύει και για την εμφάνιση προοδευτικών μορφών αναπηρίας που οφείλονται σε ψυχοκινητική επιβράδυνση, επεισοδίων ψυχικής σύγχυσης και άνοιας (π.χ. Alzheimer), η εκδήλωση των οποίων αυξάνεται εκθετικά με την ηλικία. PR\ doc 11/13 PE v01-00

12 Μεταξύ των ασθενειών που πλήττουν κυρίως τις ηλικιωμένες γυναίκες συγκαταλέγονται οι καρδιαγγειακές, αναπνευστικές παθήσεις, ο καρκίνος (που παραμένει η σημαντικότερη αιτία θανάτου των ηλικιωμένων γυναικών στην ΕΕ), ο διαβήτης, οι μυοσκελετικές παθήσεις, οι εκφυλιστικές ασθένειες και η κατάθλιψη. Οι βασικοί παράγοντες κινδύνου που πρέπει να αξιολογηθούν ως προς τη σχέση αλληλεξάρτησής τους είναι η αρτηριακή υπέρταση, η υπεργλυκαιμία, η καθιστική ζωή, το κάπνισμα, το υπερβολικό βάρος και η παχυσαρκία, η υπερχοληστερολαιμία και επιπλέον, για τις γυναίκες, οι ορμονικές αλλαγές λόγω της εμμηνόπαυσης. Ειδικότερα, το κάπνισμα προκαλεί τον θάνατο περίπου 6 εκατομμυρίων ατόμων ετησίως, εκ των οποίων το 21% στην Ευρώπη η κατάχρηση αλκοόλ αποτελεί τον τρίτο σε σειρά παράγοντα θανάτου και ανικανότητας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, μετά το κάπνισμα και την υπέρταση, με θανάτους ετησίως και με επιπτώσεις στο 12% των πρόωρων θανάτων μεταξύ των ανδρών και στο 2% των γυναικών σε περισσότερες από τις μισές χώρες του ΟΟΣΑ, τουλάχιστον ένα στα δύο άτομα είναι υπέρβαρο ή παχύσαρκο και, σύμφωνα με τις προβλέψεις, εντός δέκα ετών σε ορισμένες χώρες τα δύο στα τρία άτομα θα είναι παχύσαρκα. Η σωματική άσκηση μπορεί να παίξει πολύ σημαντικό ρόλο στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ηλικιωμένων ατόμων, διότι βελτιώνει τις σωματικές και ψυχολογικές συνθήκες. Σύμφωνα με έρευνα του Ευρωβαρόμετρου με θέμα «Αθλητισμός και σωματική άσκηση» ποσοστό μεγαλύτερο από το ήμισυ των ερωτηθέντων (61%) ηλικίας ετών ανέφεραν ότι αθλούνται τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα το ποσοστό μειώνεται στο 44% για την ηλικιακή ομάδα ετών, στο 40% για την ηλικιακή ομάδα ετών, στο 33% για τις ηλικίες και στο 22% για άτομα άνω των 70 ετών. Είναι σημαντική η προώθηση της υγείας καθ όλη τη διάρκεια της ζωής. Η πρόληψη και η ενημέρωση αποτελούν σημαντικές παραμέτρους μιας στρατηγικής στην οποία πρέπει να συμμετέχουν όλοι οι φορείς χάραξης πολιτικής, κυρίως οι ενώσεις του τομέα, οι αρμόδιες εθνικές και ευρωπαϊκές υπηρεσίες, τα όργανα ενημέρωσης και οι τοπικές αυτοδιοικήσεις. Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, η σωστή διατροφή, η σημασία της φυσικής άσκησης, η καταπολέμηση του καπνίσματος και της κατάχρησης αλκοόλ πρέπει να εφαρμόζονται σταθερά καθ όλη τη διάρκεια της ζωής. Ακόμα και μετά το ευρωπαϊκό έτος που είναι αφιερωμένο στην ενεργό γήρανση, τα θεσμικά όργανα της ΕΕ πρέπει να συνεργαστούν με τους εθνικούς και τοπικούς εταίρους για τη διάδοση στο ευρύ κοινό των στρατηγικών πρόληψης που στόχο έχουν την προώθηση θετικών συμπεριφορών με αποτέλεσμα την υγιή και ενεργό γήρανση. Εκτός από τα προγράμματα ελέγχου πρέπει, όντως, να ληφθούν υπόψη οι δυσκολίες (που συχνά εξελίσσονται σε αδυναμία) πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας: η πολυπλοκότητα των συστημάτων, η έλλειψη κατευθυντήριων γραμμών, οι δύσκολες συνθήκες κράτησης θέσης για επισκέψεις σε ειδικούς και για διαγνωστικές αναλύσεις, καθώς και οι μακρές λίστες αναμονής αποθαρρύνουν κυρίως τους ηλικιωμένους ασθενείς, και ειδικότερα τον γυναικείο ηλικιωμένο πληθυσμό που πολύ συχνά ζει σε συνθήκες μοναξιάς. Ακόμα και σε περιπτώσεις όπου η παροχή υγειονομικής περίθαλψης θα μπορούσε να PE v /13 PR\ doc

13 ανταποκριθεί επαρκώς στις ανάγκες της ηλικιωμένης γυναίκας, η έλλειψη ενημέρωσης έχει ως αποτέλεσμα να μην μπορεί να επωφεληθεί από τις δυνατότητες που της προσφέρονται. Πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι η ποιότητα της υγειονομικής περίθαλψης εξαρτάται, κυρίως για τις ηλικιωμένες γυναίκες, και από μια προσέγγιση γιατρού-ασθενή που να συνεκτιμά τις ιδιαιτερότητες της εν λόγω κατηγορίας πληθυσμού. Η κλινική έρευνα πρέπει να δίνει μεγάλη σημασία στο φύλο, τονίζοντας, εκτός από τη συχνότητα ορισμένων ασθενειών που εμφανίζονται στις γυναίκες, κυρίως τον αιτιακό παράγοντα ή τον παράγοντα προδιάθεσης (και εξίσου σημαντικό, τις ορμονικές αλλαγές). Η γήρανση (και η εμμηνόπαυση) αντιπροσωπεύει για τις γυναίκες μια στιγμή βαθιάς κρίσης. Η γυναίκα κατά τη γήρανση βιώνει ριζικές αλλαγές: αλλάζει ο κοινωνικός και επαγγελματικός της ρόλος συχνά δυσκολεύεται να αποδεχτεί τις σωματικές αλλαγές. Οι ψυχολογικές συνέπειες της γήρανσης μπορεί να οδηγήσουν σε αίσθημα μοναξιάς (το οποίο επιδεινώνεται από το γεγονός ότι συχνά οι ηλικιωμένες γυναίκες ζουν μόνες), σε ισχυρό αίσθημα απομόνωσης και σε απώλεια της αυτοεκτίμησης. Όλα αυτά μπορεί να οδηγήσουν στην κατάθλιψη. Περισσότερες από τις μισές γυναίκες (50,6%) ηλικίας ετών στην ΕΕ παρέμειναν αδρανείς το Σύμφωνα με στοιχεία του Ευρωβαρόμετρου, το ένα τρίτο των ευρωπαίων πολιτών δηλώνει ότι θα ήθελε να συνεχίσει να εργάζεται μετά την ηλικία της συνταξιοδότησης. Τα δύο τρίτα των ευρωπαίων πολιτών αντιμετωπίζουν θετικά το ενδεχόμενο να συνδυάσουν την εργασία μερικής απασχόλησης με μερική συνταξιοδότηση για να μην βρεθούν ξαφνικά, λόγω της συνταξιοδότησης, αποκλεισμένοι από την κοινωνική και επαγγελματική ζωή. Η δραστηριότητα και η συμμετοχή των ηλικιωμένων στην κοινωνία μετά τη συνταξιοδότηση μπορούν να λάβουν διάφορες μορφές, μεταξύ των οποίων ο εθελοντισμός, η υποστήριξη μελών της οικογενείας τους, η παροχή βοήθειας σε άρρωστα ή ευάλωτα άτομα του περιβάλλοντός τους (πάροχοι άτυπης βοήθειας) και η συμμετοχή σε πολιτικές, πολιτιστικές, περιβαλλοντικές ή θρησκευτικές δραστηριότητες. Σε τοπικό επίπεδο, μπορούν να γίνουν προσπάθειες ώστε να προσαρμοστούν οι τοπικές συνθήκες στους ηλικιωμένους. Μπορούν να βελτιωθούν οι φορείς και τα κέντρα άθλησης, τα δημόσια μέσα συγκοινωνίας μπορούν να αυξηθούν οι ευκαιρίες συναναστροφής και αλληλοπροσφοράς (κοινωνικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες), με τη συνεργασία τοπικών φορέων και εθελοντικών οργανώσεων. Επίσης, η ενθάρρυνση της χρήσης του διαδικτύου (ίσως μέσω δωρεάν κατάρτισης) μπορεί να βοηθήσει τους ηλικιωμένους να διατηρήσουν την κοινωνική τους ζωή ή να καταπολεμήσουν τη μοναξιά, αλλά και να παραμείνουν αυτόνομοι και ανεξάρτητοι (σύμφωνα με τη Eurostat, το 2010 το 46% των ατόμων ηλικίας ετών χρησιμοποιούσαν το διαδίκτυο τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα, ενώ για την ηλικιακή ομάδα ετών το ποσοστό ανέρχεται σε 25%). PR\ doc 13/13 PE v01-00