επογή του Όθωνα ΕΙΚΟΝ ΟΓΡΑΦΗΣΗ : ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΥΛΩΝΑΣ

Transcript

1 Θ Ε Μ Α Τ Ι Κ Ε Σ Σ Υ Λ Λ Ο Γ Ε Σ JL. επογή του Όθωνα ΜllllliSS ^ ^ ^ ^ ^ ^» Γ. T. ΤΣΕΡΕΒΕΛΑΚΗΣ A. ΚΑΣΤΑΝΗΣ B ΚΙΟΣΕΣ < Γ. ΜΥΛΩΝΑΣ Δ. ΡΟΥΜΠΙΕΝ A. ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ-ΚΡΙΣΤΕΝΣΕΝ X. X. ΚΥΡΚΟΣ ΕΙΚΟΝ ΟΓΡΑΦΗΣΗ : ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΥΛΩΝΑΣ EPl κοπιο

2 H Ελλάδα την εποχή του Όθωνα «O Ό&ων αποβιβάζεται στο Ναύπλιο» (πίνακας του Peter Von Hess).

3 Περιεχόμενα 8 H βασιλεία του Όθωνα ( ) To Βαυαρικό Επικουρικό Σώμα - Εθελοντές στρατιωτικοί στην Ελλάδα H διάλυση του στρατού της Ελληνικής Επανάστασης - Ένα εγκληματικό λάθος των Βαυαρών Oi στολές του Πεζικού του τακτικού Ελληνικού Στρατού κατά την πρώτη οθωνική περίοδο ( ) O σχεδιασμός της νέας Αθήνας τον καιρό του Όθωνα - H προσπάθεια δημιουργίας μιας πρωτεύουσας ευρωπαϊκών προδιαγραφών Χριστιανός Χάνσεν - O αρχιτέκτονας του Πανεπιστημίου Αθηνών Αλφρέδος - Ένας Βρετανός παρ ολίγον βασιλιάς των Ελλήνων

4 Πρόλογος Βορειοανατολική άποψη του κέντρου της ΑΘήνας το Διακρίνεται η περιοχή της πλατείας Συντάγματος με τα ανάκτορα, το ξενοδοχείο της Μεγάλης Βρετανίας και στο βά&ος ο Λυκαβηττός (Α&ήνα, Ε&νικό Ιστορικό Μουσείο). «H Ελλάδα την εποχή ίου Οθωνα» αποτελεί το θέμα του νέου βιβλίου των «ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΣΥΛΛΟΓΩΝ». Για περισσότερο από έναν αιώνα, ο 6ασιλικός θεομός καθόρισε την πολιτική ζωή της Ελλάδας και διαμόρφωσε τον τρόπο λειτουργίας του κοινοβουλευτικού συστήματος της χώρας. Την εγκαθίδρυση της μοναρχίας συνόδευσε από την αρχή η καχυποψία και η αμφισβήτηση λόγω του «δοτού» χαρακτήρα της. H βασιλεία στην Ελλάδα ταυτίσθηκε με πολιτικές αντιπαραθέσεις, ενεπλάκη σε διαμάχες παρερμηνεύοντας ή και υπερβαίνοντας τις εκπορευόμενες από το Σύνταγμα αρμοδιότητές της και συντάχθηκε με κομματικούς μηχανισμούς συμβάλλοντας στη χάραξη διαχωριστικών γραμμών στους κόλπους της ελληνικής κοινωνίας. H προβληματική αυτή εξέλιξη την αποξένωσε από μια μεγάλη μερίδα του ελληνικού λαού. Πρώτος βασιλιάς των Ελλήνων ορίσθηκε τον Μάιο του 1832 ο νεαρός γιος του βασιλιά της Βαυαρίας Οθων, ο οποίος και παρέμεινε στον θρόνο επί 30 περίπου έτη. O ενστερνισμός της Μεγάλης Ιδέας, η σταδιακή απομάκρυνσή του από τη βρετανική επιρροή, η όξυνση των ελληνοτουρκικών σχέσεων που έθεταν σε κίνδυνο τις ευαίσθητες ισορροπίες της περιοχής και τα συμφέροντα των Εγγυητριών Δυνάμεων, σε συνδυασμό με τη λαϊκή δυσφορία που προξενούσαν οι ενίοτε αντιφατικές ενέργειές του αλλά και η ατεκνία του βασιλικού ζεύγους, συνετέλεσαν στην έξωσή του το Την περίοδο όμως εκείνη η Ελλάδα άλλαξε, εκσυγχρονίστηκε, προσεγγίζοντας σε υ ποδομές και έργα όλο και περισσότερο τις ευρωπαϊκές χώρες. To νεοσύστατο ελληνικό κράτος, που άρχισε να δημιουργείται μετά την Επανάσταση του 1821, βασίστηκε κυρίως στους φιλελεύθερους θεσμούς και τις ιδέες που συνδέονταν με τον Διαφωτισμό και τις εμπειρίες της Γαλλικής Επανάστασης. Oi ιδέες αυτές διακρίνονταν τόσο στην κρατική μορφή την οποία επεδίωξε να δώσει ο Καποδίστριας όσο και σε εκείνη που απέκτησε η Ελλάδα την περίοδο του Οθωνα. Ανάμεσα στους δυτικούς θεσμούς τους οποίους όφειλε να αποκτήσει το ελληνικό κράτος ήταν και ο τακτικός στρατός, ο οποίος και θα αποτελούσε όργανο της κεντρικής κυβέρνησης. Tov Οθωνα συνόδευσε στην Ελλάδα το Βαυαρικό Επικουρικό Σώμα. H α ποστολή του Σώματος αυτού είχε ως στόχο τη στήριξη των πολιτικών επιλογών του θρόνου και τη συμβολή στην οργάνωση του Ελληνικού Στρατού.

5 Παράλληλα οι Βαυαροί αποφάσισαν την διάλυση του στρατού της Επανάστασης. Oi συνέπειες της απόφασης αυτής ήταν ολέθριες. Oi επιλογές των αγωνιστών δεν ήταν πολλές, αφού οι δομές για την επανένταξή τους στις παραγωγικές διαδικασίες δεν υπήρχαν και έτσι το πρόβλημα του βιοπορισμού τους ήταν πολύ έντονο. Πολλοί από αυτούς αναγκάστηκαν να καταφύγουν στα βουνά και να ξαναγίvouv κλέφτες, δημιουργώντας σταδιακά μια από τις μεγαλύτερες πληγές της Ελλάδας κατά τον 19ο αιώνα, τη ληστοκρατία. Με το βασιλικό διάταγμα της 25ης Φεβρουαρίου 1833 αποφασίστηκε επίσης η οργάνωση του τακτικού Ελληνικού Στρατού. Οπως ήταν φυσικό, οι στολές που φορούσαν σι αξιωματικοί και οι άνδρες του Ελληνικού Πεζικού κατά την περίοδο ήταν βαυαρικού τύπου. Oi Ελληνες όμως αρνούντο να καταταγούν στον τακτικό στρατό εξαιτίας της στολής! Στην προσπάθειά της να εντάξει όσο το δυνατόν περισσότερους Ελληνες στον τακτικό στρατό, η κυβέρνηση δημιούργησε το 1837 τα ελαφρά τάγματα πεζικού, των οποίων η στολή ήταν σχεδιασμένη με πρότυπο την ελληνική εθνική ενδυμασία της εποχής. To πεζικό του Ελληνικού Στρατού σε αυτή την ιστορική περίοδο δεν έλαβε μέρος σε κανένα πόλεμο ή εκστρατεία. Χρησιμοποιήθηκε κυρίως για την επιβολή της δημόσιας τάξης, σε επιχειρήσεις για την αντιμετώπιση ληστών και για την καταστολή τοπικών εξεγέρσεων. H βασιλεία του Οθωνα αποφάσισε να εξωραΐσει την εικόνα της πρωτεύουσας. Τα δημόσια κτίρια που σχεδιάστηκαν την περίοδο αυτή για την Αθήνα, χαρακτηρίζονταν από έντονο μνημειακό χαρακτήρα. Πολλά από αυτά συναγωνίζονταν ή και υπερέβαιναν ακόμα, στα αρχικά τους σχέδια, τα αντίστοιχα κτήρια των μεγάλων ευρωπαϊκών πρωτευουσών, οι οποίες βέβαια είχαν πολλαπλάσιο πληθυσμό και διαφορετική οικονομική αλλά και κοινωνική ανάπτυξη. H Αθήνα του 1834, μια μικρή κωμόπολη που δεν θύμιζε σε τίποτα το ένδοξο παρελθόν της, κλήθηκε ξαφνικά να διαδραματίσει εκ νέου έναν ρόλο ανάλογο με αυτόν που είχε κατά την αρχαιότητα και να καταστεί σύμβολο της αναγέννησης των γραμμάτων και των τεχνών στην κοιτίδα τους. H αρχιτεκτονική των κτηρίων που θα στέγαζαν τους αναγεννημένους θεσμούς έπρεπε να είναι ανάλογη με το περιεχόμενό τους. H νεοελληνική πραγματικότητα ό μως, διέψευσε αυτά τα οράματα. O Χριστιανός Χάνσεν είναι κυρίως γνωστός ως ο αρχιτέκτονας του Πανεπιστημίου Αθηνών. H χώρα μας όμως, έχει να επιδείξει και άλλα δείγματα της δραστηριότητάς του. Σε αντίθεση με πολλούς άλλους ξένους συναδέλφους του, οι οποίοι κατά τη διάρκεια της οθωνικής περιόδου παρέμειναν στην Ελλάδα για ένα περιορισμένο χρονικό διάστημα, ο μεγάλος Δανός δημιουργός έζησε και εργάστηκε στη χώρα μας επί 17 συναπτά έτη, συμβάλλοντας με το έργο και τη δημιουργικότητά του στην ανάπτυξη και τη ριζική αναμόρφωση της πόλης της Αθήνας. Μετά την έξωση του Οθωνα ακολούθησε μια περίοδος σκληρών διαπραγματεύσεων, τόσο στο προσκήνιο όσο και στο παρασκήνιο, μεταξύ των Μεγάλων Δυνάμεων, με σκοπό την εκλογή νέου ηγεμόνα για τον ελληνικό θρόνο. O Αλφρέδος, δευτερότοκος γιος της βασίλισσας Βικτωρίας και μετέπειτα δούκας του Εδιμβούργου, υπήρξε ο μοναδικός βασιλιάς στην ελληνική ιστορία, ο οποίος εκλέχθηκε πανηγυρικά και απευθείας από τον λαό στον ελληνικό θρόνο. H ματαίωση της εκλογής αυτής αποκάλυψε για μια ακόμα φορά τον ανταγωνισμό και τους απώτερους στόχους της πολιτικής των Μεγάλων Δυνάμεων. O Οθων ήταν ένας νεαρός άπειρος πρίγκιπας, που κλήθηκε να κυβερνήσει μιαχώρα με ποικίλα και πολύπλοκα προβλήματα, η οποία την περίοδο εκείνη είχε την ανάγκη ενός ηγέτη με εμπειρία, τόλμη και αποφασιστικότητα. Δεδομένων των ιδιαίτερων κοινωνικών και οικονομικών συνθηκών αλλά και της πολιτικής νοοτροπίας που είχε κληροδοτήσει η πολύχρονη απολυταρχική οθωμανική διοίκηση στους υπηκόους του νεοσύστατου ελληνικού κράτους, η πορεία του πρώτου βασιλιά των Ελλήνων μέσα στον χρόνο υπήρξε ασταθής. H ανικανότητά του να εξελιχθεί σε εγγυητή της πολιτικής ομαλότητας αλλά και να «ζυμωθεί» με την ελληνική κοινωνική πραγματικότητα, οδήγησε τελικά στην έξωσή του. Βασίλης Σπανός Ιστορικός

6 8 H βασιλεία του Όθωνα ( ) Γεώργιος T. Τσερεβελάκης Φιλόλογος H εκλογή του Οθωνα και ο ρόλος των Μεγάλων Αυνάμεων H άφιξη του Οθωνα στην Αθήνα (ελαιογραφία του Peter Von Hess, Μόναχο, Νέα Πινακο&ήκη). Σύμφωνα με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου του 1830, που υπέγραψαν από κοινού οι Εγγυήτριες Δυνάμεις (Γαλλία, Μεγάλη Βρετανία, Ρωσία), ορίσθηκε πρώτος «Ηγεμών της Κυρίαρχης Ελλάδος» ο πρίγκιπας Λεοπόλδος του Σαξ-Κόμπουργκ, Ομως, αυτή η επιλογή δεν ευοδώθηκε και σύντομα οδηγήθηκε σε αδιέξοδο. O πρίγκιπας Λεοπόλδος, μετά από συνεννόησή του με τον Καποδίστρια, προέ6αλε σημαντικές ε δαφικές αξιώσεις, προκειμένου να δεχθεί να ανέλθει στον ελληνικό θρόνο. H κατηγορηματική άρνηση των Μεγάλων Δυνάμεων να ικανοποιήσουν τα αιτήματά του, που σχετίζονταν με την παραχώρηση περισσότερων εδαφών στο νέο κράτος, ως βασική προϋπόθεση για τη βιωσιμότητά του, προκάλεσε την παραίτηση του Λεοπόλδου. O ίδιος, σε σχετική επιστολή του, ισχυρίσθηκε ότι δεν θα μπορούσε να αναλάβει την ηγεμονία ενός λαού χωρίς να είναι σε θέση να υλοποιήσει τα δίκαια αιτήματά του. O λόγος ήταν ότι ο λαός αυτός (οι Ελληνες) θα τον θεωρούσε αποκλειστικό αίτιο της δυσμενούς κατάστασής του. O Λεοπόλδος παραιτήθηκε στις 9/21 Μαϊου του 1830 και έτσι τέθηκε εκ νέου το ζήτημα εκλογής ενός ηγεμόνα για την Ελλάδα, το οποίο έμελλε να ρυθμισθεί από ξένα κέντρα λήψης αποφάσεων, απόντων των Ελλήνων. To ζήτημα για την επιλογή του νέου ηγεμόνα επιλύθηκε από τη Διάσκεψη του Λονδίνου.

7 Ηβασίλεία του Όθωνα 9 O βασιλιάς της Βαυαρίας Λουδοβίκος A. του οποίου το γόητρο στην Ελλάδα ή ταν αυξημένο εξαιτίας της φιλελληνικής του στάσης, επιδόθηκε μετά την παραίτηση του Λεοπόλδου σε επίμονες προσπάθειες για να διορισθεί ηγεμόνας της Ελλάδας κάποιος Βαυαρός πρίγκιπας. Τελικά ε- πιλέχθηκε ο γιος του Οθων. Κάποια άλλα όμως θέματα απασχολούσαν τότε τις Προ- στάτιδες Δυνάμεις. Ετσι, όταν η Διάσκεψη του Λονδίνου έλαβε με το πρωτόκολλο της 14ης/26ης Σεπτεμβρίου του 1831 σπουδαίες αποφάσεις για το ελληνικό ζήτημα, περιορίσθηκε μόνο στην έκφραση της ανάγκης να εκλεγεί ένας νέος ηγεμόνας για την Ελλάδα όσο το δυνατόν συντομότερα. Υπήρχαν, όμως, πολλά εγγενή προβλήματα σχετικά με την αποδοχή του νεαρού Βαυαρού πρίγκιπα από τις Μεγάλες Δυνάμεις. O Οθων δεν ήταν αποδεκτός από τους Ρώσους γιατί δεν ήταν Ορθόδοξος, και από τους Αγγλους γιατί ήταν μόλις 17 ετών, κάτι που θα συνεπαγόταν τη συνέχιση της εξουσίας του Καποδίστρια περισσότερα χρόνια, μέχρι να ενηλικιωθεί ο Οθων. Ev τω μεταξύ, ο βασιλιάς της Βαυαρίας αποπειράθηκε να αμβλύνει αυτά τα προβλήματα με πολλούς τρόπους. Οταν, όμως, μεσολάβησε η δολοφονία του Καπο- δίστρια, που συνέβη με τις «κατευθυντήριες» οδηγίες των διπλωματικών αντιπροσώπων της Γαλλίας και της Αγγλίας, στην Ελλάδα επικράτησε αναρχία. H κατάσταση πια ήταν ώριμη για την εκλογή του Οθωνα ως ηγεμόνα της Ελλάδας, αφού δεν υπήρχε άλλος υποψήφιος για τον θρόνο. Ετσι, η Διάσκεψη του Λονδίνου, με το πρωτόκολλο της 1ης/13ης Φεβρουαρίου 1832, πρότεινε τον Οθωνα ως ηγεμόνα της Ελλάδας. Επακολούθησαν διαπραγματεύσεις μεταξύ των τριών Δυνάμεων και του βασιλιά της Βαυαρίας, με στόχο τη νομική και οικονομική κατοχύρωση του νέου υποψηφίου ηγεμόνα. O Βρετανός υπουργός Πάλμερστον, με έγγραφό του από τις 8/20 Φεβρουαρίου 1832, πληροφόρησε τον Ντώκινς, τον διπλωματικό αντιπρόσωπο της Αγγλίας στην Ελλάδα, για την εκλογή του Οθωνα και συνέστησε να την γνωστοποιήσουν εμπι- στευτικά οι διπλωματικοί αντιπρόσωποι των τριών Δυνάμεων στον Αυγουστίνο Καπο- δίστρια και σε όσους από τους αρχηγούς της αντιπολίτευσης έκριναν σκόπιμο, με την κρυφή προσδοκία ότι αυτή η γνωστοποίηση θα συνέβαλλε στην κατάπαυση της πολιτικής οξύτητας και στην καταστολή των πολιτικών παθών. O Αυγουστίνος Καποδίστριας παρουσιάσθηκε στις 17 Μαρτίου 1832 στην Ε Εθνική Συνέλευση και ανακοίνωσε επίσημα την εκλογή του Οθωνα. Τα μέλη της Εθνοσυ Ρομαντική απεικόνιση του OSwva με παραδοσιακή αμφίεση σε νεαρή ηλικία.

8 10 O κόμης Λουδοβίκος φον Αρμανσμπεργκ, επικεφαλής του συμβουλίου της αντιβασιλείας. νέλευσης άκουσαν με ιδιαίτερη ικανοποίηση την αγγελία αυτής της είδησης, την ο ποία θεώρησαν προάγγελο της εσωτερικής ειρήνευσης στη χώρα. Στις 14/26 Απριλίου του 1832 ο πληρεξούσιος της Βαυαρίας στο Λονδίνο, De Cetto, υπέβαλε προς τη Διάσκεψη του Λονδίνου υπόμνημα, με το οποίο ζητούσε ο Οθων να έχει τον τίτλο του Βασιλιά, το έδαφος του ελληνικού κράτους να διευρυνθεί με καθορισμό των βορείων συνόρων του από τον Αμβρακικό Κόλπο ως το Αιγαίο, να συγκροτηθεί στρατός από Βαυαρούς στρατιώτες, μισθοδοτούμενους από την Ελλάδα, να αποφανθεί ο ελληνικός λαός για την εκλογή του Οθωνα και τον τρόπο διαδοχής του και να μην τεθεί σε εφαρμογή το προετοιμαζόμενο στην Ελλάδα Σύνταγμα. Τέλος, να είναι η κυβέρνηση της χώρας απόλυτα συγκεντρωτική και μοναρχική και να επιφυλαχθεί στον Οθωνα το δικαίωμα να ικανοποιήσει τον εθνικό πόθο για Σύνταγμα όπως η πείρα θα υπαγόρευε σ αυτόν, με εξουσιοδότηση να προνοήσει ο ίδιος για τους πολιτικούς θεσμούς της χώρας, σύμφωνα προς τις ανάγκες της και την πολιτιστική της κατάσταση. Oi πληρεξούσιοι των τριών Δυνάμεων στη Διάσκεψη του Λονδίνου απέστειλαν με διακοίνωσή τους στον πληρεξούσιο της Βαυαρίας τις αντιπροτάσεις τους, με πρωτόκολλο που έφερε ημερομηνία 14/26 Απριλίου 1832, στο οποίο ήταν συνημμένο και ένα σχέδιο συνθήκης μεταξύ των τριών Δυνάμεων και της Βαυαρίας. Στο σχέδιο αυτό δηλωνόταν ότι οι τρεις Δυνάμεις θα προσέφεραν το Στέμμα της Ελλάδας στον πρίγκιπα Οθωνα της Βαυαρίας και ότι ο βασιλιάς της Βαυαρίας, ως επίτροπος του α νήλικου γιου του, θα αποδεχόταν υπέρ αυτού το Στέμμα της Ελλάδας. Είναι σημαντικό ότι μέσα στο κείμενο του σχεδίου υπήρχε η διατύπωση ότι οι τρεις Προστάτιδες Δυνάμεις ασκούσαν δικαίωμα που τους είχε παραχωρήσει το ελληνικό έθνος. To «δικαίωμα» όμως αυτό συνδεόταν με τη βοήθειά τους να αποκτήσουν οι Ελληνες την ανεξαρτησία τους και όχι με τη δυνατότητά τους να επιλέγουν αυτόβουλα οποιονδήποτε ξενόφερτο δυνάστη, ολότελα ανοίκειο με την ελληνική πολιτιστική πραγματικότητα. H εξουσιοδότηση αυτή είχε δοθεί μάλλον με το από 23 Ιουλίου/4 Αυγούστου 1830 έγγραφο της Γερουσίας προς τον Καποδίστρια, που διαβιβάσθηκε από τον Κυβερνήτη στον Ντώκινς στις 24 Ιουλίου/5 Αυγούστου 1830, στο οποίο δηλωνόταν ότι η Γερουσία, όπως και το έθνος, επιθυμούσε την εκλογή ενός νέου ηγεμόνα και ότι ανέμενε τις οριστικές αποφάσεις των Προστάτιδων Δυνάμεων για το θέμα αυτό, καθώς επίσης και με το από 9/21 Ιανουαρίου έγγραφο της E' Εθνικής Συνέλευσης, με το οποίο ζητείτο η επίσπευση από τις τρεις Δυνάμεις της εκλογής ηγεμόνα της Ελλάδας. Ουσιαστικά, έτσι επιβεβαιωνόταν η απόλυτη εξάρτηση της ελληνικής πολιτικής ηγεσίας εκείνης της εποχής η οποία, αντιμέτωπη με το διαρκές χάος που επικρατούσε, άφησε στην απόλυτη δικαιοδοσία των Ευρωπαίων ένα καίριο ζήτημα για την εδραίωση και την εξέλιξη των πολιτικών και κοινωνικών θεσμών της χώρας. Oi ευρωπαϊκές Δυνάμεις για άλλη μια φορά απέβαιναν οι κύριοι ρυθμιστές των πραγμάτων της χώρας. Στους κύριους όρους του σχεδίου της προαναφερθείσας συνθήκης, όπου επαναλαμβάνονταν οι περισσότεροι όροι του υποβληθέντος βαυαρικού υπομνήματος,

9 H βασιλεία του Όθωνα 11 περιλαμβάνονταν και οι ακόλουθοι: ότι η Ελλάδα, υπό την κυριαρχία του Οθωνα και την εγγύηση των τριών Δυνάμεων, θα ή ταν ανεξάρτητο κράτος, ότι ο Οθων θα έ φερε τον τίτλο του βασιλιά της Ελλάδος και ότι οι τρεις Δυνάμεις υπόσχονταν την εγγύηση δανείου έως φράγκα, το οποίο θα συνήπτε ο Οθων ως 6ασιλιάς της Ελλάδας. To σχέδιο αυτό, με κάποιες επουσιώδεις τροποποιήσεις, έγινε το κείμενο της Συνθήκης του Λονδίνου της 25ης Απριλίου/7ης Μαϊου του 1832, που υπογράφηκε από τους πληρεξουσίους των τριών Δυνάμεων και της Βαυαρίας στις 29 Απριλίου/11 Μαϊου Με τη συνθήκη αυτή o- ριστικοποιήθηκε η αναγόρευση του Οθωνα ως Βασιλιά της Ελλάδας και το ελληνικό κράτος έλαβε την ονομασία «Βασίλειον της Ελλάδος». Την ημέρα κατά την οποία υπογράφηκε η συνθήκη, οι πληρεξούσιοι των τριών Δυνάμεων στη Διάσκεψη του Λονδίνου α- πηύθυναν προκήρυξη προς τους Ελληνες, αναγγέλλοντας την εκλογή του Οθωνα, υπογραμμίζοντας τη σημασία της και κάνοντας έκκληση προς τους Ελληνες να υποστηρίξουν τον νέο βασιλιά στην προσπάθειά του να εξασφαλίσει την τάξη, την ευνομία και να δώσει οριστικό Σύνταγμα στη χώρα. Με τη συνθήκη, λοιπόν, της 29ης Απριλίου/11ης Μαϊου, το αξίωμα του Οθωνα κατοχυρώθηκε και απέκτησε διαρκή βάση, αφού συμφώνησαν σε διεθνές επίπεδο πρώτα οι Μεγάλες Δυνάμεις και μετά η Βαυαρία. Από την άλλη, το επίσημο ελληνικό κράτος, που δεν είχε αποκτήσει ακόμη διεθνή αναγνώριση ως κυρίαρχη κρατική ο ντότητα, δεν έλαβε καθόλου μέρος στις συνομιλίες που οδήγησαν στην υπογραφή της συνθήκης. H απουσία του ελληνικού κράτους πρέπει να τονισθεί ιδιαίτερα, επειδή προϋπέθετε ότι ούτε ο Οθων ούτε ένα νόμιμα συγκροτημένο ελληνικό αντιπροσωπευτικό σώμα θα μπορούσαν, ως νόμιμοι εκπρόσωποι του ελληνικού κράτους και σε διεθνώς αναγνωρισμένη βάση, να τροποποιήσουν ή να απορρίψουν άρθρα της συνθήκης. Επίσης, η ίδια η συνθήκη δεν περιείχε κάποιο άρθρο για την επικύρωσή της από τον Οθωνα ή από άλλο νόμιμα εξουσιοδοτημένο όργανο που θα ενεργούσε στο όνομα του ελληνικού κράτους. Ολα τα παραπάνω αποτελούν προφανείς αποδείξεις του βαθμού υποτέλειας και εξάρτησης της Ελλάδας από την Ευρώπη, καθώς, προκειμένου να αποκτήσει διεθνή αναγνώριση, αποδεχόταν άκριτα ό,τι προέκριναν για το πολιτειακό καθεστώς της οι Μεγάλες Δυνάμεις. Τα άρθρα της συνθήκης, με την οποία επικυρώθηκε η εκλογή του Οθωνα, συνοψίζονται σε τέσσερεις κατηγορίες. Κατ αρχήν, το έγγραφο που αναγνώριζε τον Οθωνα ως κληρονομικό μονάρχη με τον τίτλο του βασιλιά, καθιέρωνε την κληρονομική διαδοχή σύμφωνα με τα πρωτοτόκια, καθορίζοντας ότι ο νεώτερος αδελφός Oi αντιπρόσωποι των Ελλήνων στο Μόναχο, A. Μιαούλης, K. Μπότσαρης και Δημ. Πλαπούτας, προσέφεραν στον νέο βασιλιά την αφοσίωση και την υποταγή του Εθνους.

10 12 του Οθωνα και οι κληρονόμοι του θα έπαιρναν τον θρόνο, εάν ο τελευταίος δεν ά φηνε άρρενες απογόνους. Με τον ίδιο τρόπο διασφαλιζόταν η διαδοχή για τον μικρότερο αδελφό του Οθωνα, εφόσον και ο δεύτερος αδελφός δεν θα είχε άρρενες κληρονόμους. Δεύτερον, εξουσιοδοτούσε τον βασιλιά Λουδοβίκο να ορίσει τριμελή αντιβασιλεία που θα ασκούσε τη βασιλική εξουσία ως την ενηλικίωση του Οθωνα, η οποία καθορίσθηκε για την 1η Ιουνίου 1835, ότανθα είχε συμπληρώσειτα είκοσίτου χρόνια. Τρίτον, υπήρχε η πρόβλεψη για τον σχηματισμό ενός στρατιωτικού σώματος αποτελουμένου από άνδρες που θα αντικαθιστούσε τα γαλλικά στρατεύματα που βρίσκονταν στην Ελλάδα, προβλέποντας επίσης τη χρησιμοποίηση ορισμένων Βαυαρών αξιωματικών που θα βοηθούσαν στην οργάνωση του Ελληνικού Στρατού. Τέλος, έθετε το ανεξάρτητο ελληνικό βασίλειο υπό την εγγύηση των τριών Δυνάμεων, ενώ ταυτόχρονα δινόταν η υπόσχεση για ξένα δάνεια, εγγυημένα από τις τρεις Δυνάμεις, των οποίων το ποσό καθορίσθηκε σε φράγκα. Αυτά τα βασικά άρθρα, που περιγράφονται ως οι όροι βάσει των οποίων ο βασιλιάς Λουδοβίκος Α της Βαυαρίας αποδέχθηκε το Στέμμα της Ελλάδος εκ μέρους του γιου του, περιορίσθηκαν στο να εξασφαλίσουν στο ελληνικό κράτος από τη μια την αναγκαία ασφάλεια για την πρόοδό του και από την άλλη στον Οθωνα τα απαραίτητα εχέγγυα, δηλαδή στρατό, χρήματα και την «προστασία» των Μεγάλων Δυνάμεων, ώστε να μπορέσει να αποκτήσει σταθερή εξουσία σε μια χώρα που δεν φημιζόταν ούτε για τη μακραίωνη μοναρχική της παράδοση αλλά ούτε και για τα φιλικά της αισθήματα προς τον θεσμό της βασιλείας. Τα άρθρα αυτά, αν και εξασφάλιζαν πλεονεκτήματα στην Ελλάδα, εντούτοις δημιουργούσαν έμμεσα ένα βαυαρικό προτεκτοράτο, ενισχύοντας την εξουσία των τριών Προστάτιδων Δυνάμεων και τον βαθμό ελέγχου τους επί του νέου κράτους. Σχεδόν σε όλο το διάστημα του 19ου αιώνα οι Μεγάλες Δυνάμεις, ο βασιλιάς και οι ίδιοι οι Ελληνες επικαλέσθηκαν κατά καιρούς την εγγύηση των τριών Δυνάμεων, εφόσον αυτό εξυπηρετούσε τους σκοπούς τους. Είτε στερείτο, υπό αυστηρή νομική έννοια, από ουσιαστικό περιεχόμενο, είτε όχι, η φράση που αναφερόταν στην εγγύηση θεωρήθηκε εντούτοις καίρια από τις τρεις Δυνάμεις, ώστε να την συμπεριλάβουν στην ανάλογη συνθήκη του 1863, που υπογράφηκε την εποχή κατά την οποία ο πρίγκιπας Γεώργιος επιλέχθηκε για να αντικαταστήσει τον Οθωνα ως βασιλιάς των Ελλήνων. Ορισμένες δυσχέρειες ίσως να προκλήθηκαν από την αποτυχία των τριών Δυνάμεων να καθορίσουν με ακρίβεια τη φύση της εγγύησης. Είναι όμως πιθανό αυτή η ασάφεια να τους επέτρεπε να δικαιώνονται ευκολότερα σε περιπτώσεις επεμβάσεων χωρίς να περιορίζεται η ελευθερία των ενεργειών τους με συγκεκριμένες υποχρεώσεις. Ανεξάρτητα από το γεγονός ότι το ειδικό καθεστώς κάτω από το οποίο ε νεργούσαν ως Εγγυήτριες Δυνάμεις χρησίμευε ως νόμιμη και ψυχολογική βάση για να ασκούν επιρροή και έλεγχο, οι πραγματικές ευκαιρίες για τις Δυνάμεις δημιουργήθηκαν κυρίως ως αποτέλεσμα δύο βασικών παραγόντων: από τους φιλόδοξους στόχους της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής και από τις εσωτερικές δυσκολίες της χώρας. To δάνειο το οποίο εγγυήθηκαν οι τρεις Δυνάμεις επρόκειτο να καταβληθεί σε τρεις δόσεις από η καθεμία. Ομως, η εγγύηση των Δυνάμεων αφορούσε την πρώτη δόση. Στη συνθήκη δεν αναφερόταν τίποτα για τη δεύτερη και την τρίτη δόση, εκτός από το ότι θα προχωρούσαν στη σύναψή τους «σύμφωνα με τις ανάγκες του ελληνικού κράτους, ύστερα από συνεννόηση των τριών Δυνάμεων καιτου βασιλιά». Εφόσον λοιπόν η εγγύηση δεν κάλυπτε αυτόματα και τα υπόλοιπα δύο μέρη του δανείου, κάθε Δύναμη χωριστά θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει αυτό το μέσον

11 H βασιλεία του Όθωνα 13 (όπως συνέβαινε συχνά) για να ασκεί πίεση στον βασιλιά, άλλοτε υποστηρίζοντας τις α πόψεις του διπλωματικού της εκπροσώπου στην Αθήνα και άλλοτε παρέχοντας προστασία στο κόμμα που υποστήριζε τα συμφέροντά της. H συνθήκη απαιτούσε από το ελληνικό κράτος την ετήσια καταβολή, από το δημόσιο ταμείο, του τοκοχρεωλυσίου για την εξόφληση του δανείου των φράγκων. Τα εισοδήματα του κράτους δεν θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για κανέναν άλλο σκοπό παρά μόνο όταν θα είχαν τακτοποιηθεί οι υ ποχρεώσεις προς τους δανειστές. Καθώς στο κείμενο της συνθήκης αναφερόταν ότι οι διπλωματικοί εκπρόσωποι των τριών Δυνάμεων στην Αθήνα έπρεπε να επιβλέπουν την καλή εκτέλεση αυτής της πρόβλεψης, ήταν πολύ φυσικό η συνθήκη, με τον τρόπο που ή ταν διατυπωμένη, να ανοίγει τον δρόμο σε κάθε είδους επέμβαση στα δημοσιονομικά και πολιτικά πράγματα της Ελλάδας. Δύο σημαντικά θέματα που προέκυψαν την περίοδο , το Σύνταγμα και η διαδοχή, προήλθαν επίσης από την ασάφεια της συνθήκης που δεν είχε καθορίσει ότι: 1) ο Οθων όφειλε να κυβερνήσει με βάση το Σύνταγμα, 2) ότι ήταν υποχρεωμένος να ασπασθεί την Ορθοδοξία, ή τουλάχιστον ότι μη Ορθόδοξο άτομο δεν θα είχε δικαίωμα στη διαδοχή, και, 3) ότι η εκλογή του έπρεπε να επικυρωθεί από κάποιο νομότυπα αναδεδειγμένο όργανο του ελληνικού έθνους. Ολες αυτές οι παραλείψεις ήταν σκόπιμες, προκειμένου να υπάρχει το περιθώριο ε πέμβασης από τις Μεγάλες Δυνάμεις στα εσωτερικά πράγματα της χώρας. O Οθων και η βασιλική συνοδεία του έφθασαν στην Ελλάδα με την αγγλική φρεγάτα «Μαγαδασκάρη», που αγκυροβόλησε στο λιμάνι του Ναυπλίου στις 20 Ιανουαρίου του O νέος ηγεμόνας ήταν πολιτικά εγκλωβισμένος από την ασαφή συμφωνία που είχε συναφθεί με τις Μεγάλες Δυνάμεις, και έτσι η χώρα ήταν αναγκασμένη να κηδεμονεύεται διαρκώς από τον ξένο παράγοντα. Ακόμη και τα μέλη της Αντιβασιλείας, που άσκησαν την εξουσία μέχρι την ενηλικίωση του Οθωνα, διάκειντο καθένα φιλικά σε μία από τις τρεις Μεγάλες Δυνάμεις. H Αγγλία, βέβαια, κατείχε την πρωτοκαθεδρία. Γενικά, η συγκεκριμένη πρακτική, της μονομερούς στήριξης από μια από τις Προστάτιδες Δυνάμεις, προκάλεσε μεγάλα προβλήματα και έθεσε την πολιτική σκηνή επί σαθρών βάσεων. H ανάμιξη και η επέμβαση του ξένου παράγοντα ακόμη και για ασήμαντα ζητήματα, λειτούργησε αποσταθεροποιητικά, όξυνε τα πάθη μεταξύ εκείνων που επιθυμούσαν και επιδίωκαν για ευνόητους λόγους την υποστήριξή του και δημιούργησε ατμόσφαιρα πολιτικής διαπλοκής που θα χαρακτήριζε την ελληνική πολιτική σκηνή επί πολλές δεκαετίες. O Δημήτριος Καλλέργης, επικεφαλής της Επανάστασης της 3ης Σεπτεμβρίου.

12 H επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843 Μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια ακολούθησε μια περίοδος πλήρους αναρχίας και σφοδρών εμφύλιων συγκρούσεων. H κατάσταση ήταν χαώδης και όλοι οι Ελληνες ανέμεναν με ανυπομονησία την έλευση του Οθωνα. O Οθων αποβιβάσθηκε στο Ναύπλιο στις 25 Ιανουαρίου Tov υποδέχθηκαν με ενθουσιώδεις πανηγυρισμούς χιλιάδες λαού, που είχαν συρρεύσει από όλη την Ελλάδα. O ελληνικός λαός έβλεπε στο πρόσωπο του νέου βασιλιά τον εγγυητή της εσωτερικής συμφιλίωσης και ειρήνευσης, της τάξης και της ασφάλειας. Μαζί με τον Οθωνα αποβιβάσθηκε στο Ναύπλιο και η τριμελής Αντιβασιλεία, η ο ποία θα ασκούσε κυριαρχικά δικαιώματα έως την ενηλικίωση του Οθωνα, την 1η Iaνουαρίου 1835, όταν ο τελευταίος θα συμπλήρωνε το 20ό έτος της ηλικίας του. O βασιλιάς της Βαυαρίας Λουδοβίκος Α ονόμασε αντιβασιλείς τον κόμητα Αρμανσμπεργκ, τον καθηγητή της Νομικής στο πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης Μάουερ και τον στρατηγό Εϋδεκ. H αντιβασιλεία άσκησε την εξουσία απολυταρχικά. Συγκέντρωσε όλες τις εξουσίες στα χέρια της, χωρίς να παραχωρήσει Σύνταγμα. Διόριζε κυβέρνηση, αλλά χωρίς να έχει η τελευταία το δικαίωμα άσκησης διατακτικής εξουσίας. H αντιβασιλεία έκανε χρήση της εξουσίας της προς όφελος του κράτους. Οργάνωσε το πρώτο διοικητικό σύστημα της χώρας, έθεσε τις βάσεις της στρατιωτικής οργάνωσης, ίδρυσε το σώμα της Χωροφυλακής, διαίρεσε το βασίλειο σε 10 νομούς, 47 επαρχίες και σε δήμους, έθεσε σε εφαρμογή τον Οργανισμό της δημόσιας εκπαίδευσης, οργάνωσε τη δικαιοσύνη και εξέδωσε τον Οργανισμό των Δικαστηρίων, τον Ποινικό Κώδικα και την Ποινική και Πολιτική Δικονομία. Επίσης, διαχώρισε την Εκκλησία της Ελλάδος από το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως και την ανακήρυξε αυτοκέφαλη, ενώ παράλληλα προέβη στην εκτέλεση έργων επωφελών για την ανάπτυξη της χώρας. H αντιβασιλεία τοποθετούσε σε όλες τις καίριες θέσεις του κρατικού μηχανισμού Βαυαρούς. Είναι ενδεικτικό ότι, κατά τα τέλη του 1834, στις Ενοπλες Δυνάμεις της χώρας υπηρετούσαν Βαυαροί και ελάχιστοι Ελληνες. H κατάσταση αυτή, γνωστή ως Βαυαροκρατία, προκάλεσε έντονες αντιδράσεις που συχνά λάμβαναν τη μορφή ένοπλων εξεγέρσεων. Στις 20 Μαϊου 1835, ο Οθων συμπλήρωσε το 20ό έτος τηςηλικίας του, κηρύχθηκε ενήλικος και ανέλαβε αμέσως τα καθήκοντά του. H κοινή γνώμη διατηρούσε την πεποίθηση ότι η άμεση ανάληψη της άσκησης της βασιλικής εξουσίας από τον μονάρχη θα σηματοδοτούσε το τέλος της αντιβασιλείας, της Βαυαροκρατίας και την άνοδο των Ελλήνων στην εξουσία. Oi προσδοκίες όμως αυτές σύντομα διαψεύσθηκαν. H αιτία ήταν ότι η αντιβασιλεία τυπικά έπαψε να υπάρχει, κατ ουσίαν, όμως, συνέχισε να υφίσταται με μόνο αντιβασιλέα τον Αρμανσμπεργκ, τον οποίο ο Οθων διατήρησε ως σύμβουλό του διορίζοντάς τον αρχικαγκελλάριο με πλήρεις εξουσίες. O διορισμός αυτός προκάλεσε την έντονη δυσφορία του ελληνικού λαού, η οποία ε- ντάθηκε λόγω της συνέχισης της παρουσίας Βαυαρών σε όλες τις υψηλές θέσεις. Για να εξανεμισθεί η υφέρπουσα δυσφορία και να προληφθούν τυχόν εξεγέρσεις, ο Οθων έλαβε ορισμένα μέτρα. To πρώτο ήταν η υιοθέτηση διατάγματος για να δοθούν σε ελληνικές οικογένειες εκτάσεις από τις εθνικές γαίες. To πολύ σημαντικό αυτό μέτρο δεν σχετιζόταν μόνο με την ενίσχυση των αγωνιστών, αλλά και με την παροχή δανείων σε σημαντικό αριθμό πολιτών για την αγορά γης. Επιπρόσθετα, ο Οθων έδωσε χάρη στον Κολοκοτρώνη και στον Πλαπούτα, που είχαν καταδικασθεί σε θάνατο, και παρέσχε αμνηστία σε όλους τους στρατιώτες που είχαν λιποτακτήσει

13 H βασιλεία του Όθωνα 15 από τις τάξεις του Στρατού και του Ναυτικού. Τέλος, ίδρυσε το σώμα της βασιλικής φάλαγγας, που αποτελείτο αποκλειστικά από Ελληνες, καθώς και το Συμβούλιο της Επικρατείας (του οποίου τα μέλη διορίζονταν από τον βασιλιά), ένα συμβουλευτικό σώμα για την προώθηση του νομοθετικού έργου, το οποίο όμως δεν αποτελούσε σε καμία περίπτωση ένα σώμα αντιπροσώπων του λαού. Ταυτόχρονα λειτουργούσε και ως Ανώτατο Δικαστήριο. Παρά την υιοθέτηση αυτών των μέτρων, η δυσφορία και η αγανάκτηση των λαϊκών στρωμάτων συνέχιζε να υφίσταται. Στις 10/22 Μαϊου του 1836 ο Οθων αναχώρησε για τη Γερμανία, όπου στις 10//22 Νοεμβρίου 1836 νυμφεύθηκε τη δούκισσα Αμαλία. Κατά τη διάρκεια της απουσίας του, η άσκηση της Αντιβασιλείας είχε ανατεθεί στο υπουργικό συμβούλιο και στον Αρμανσμπεργκ. H εξουσία όμως περιήλθε καθ ολοκληρία στον Αρμανσμπεργκ, επειδή, ως ισχυρός άνδρας του καθεστώτος, δρούσε ανεξέλεγκτα και κατά την κρίση του. Αυτή όμως η αυθαιρεσία κατέστη η αιτία της γενίκευσης της κατακραυγής του λαού εναντίον του. Επομένως, όταν ο Οθων ήλθε στην Ελλάδα με την Αμαλία, στις 2/14 Φεβρουαρίου 1837, έπαυσε τον Αρμανσμπεργκ και στη θέση του διόρισε τον Ρούντχαρτ. O διορισμός του Ρούντχαρτ προκάλεσε δυσμενή εντύπωση στον λαό, αφού και αυτός ήταν Βαυαρός, άρα όργανο της ξενοκρατίας. H αντιπολιτευτική πρακτική κατά του Ρούντχαρτ διαρκώς εντεινόταν, και έτσι ο ίδιος ζήτησε από τον Οθωνα είτε ελευθερία κινήσεων είτε την οριστική παύση του. O Οθων προέκρινε τη δεύτερη επιλογή. Ετσι, στις 20 Δεκεμβρίου του 1837 ο Ρούντχαρτ παραιτήθηκε και αναχώρησε από την Ελλάδα. Ακόμη και μετά την απομάκρυνση του Ρούντχαρτ, ο Οθων δεν διόρισε Ελληνα πρωθυπουργό. Πιθανώς να μη θεωρούσε κανέναν Ελληνα ικανό να α- νταποκριθεί στις απαιτήσεις ενός τόσο απαιτητικού αξιώματος. Ετσι, ανέθεσε στον Κωνσταντίνο Ζωγράφο τη «Γραμματεία της Επικρατείας επί του Βασιλικού Οίκου και επί των Εζωτερικών», αλλά δεν τον όρισε πρόεδρο του υπουργικού : συμβουλίου και πρωθυπουργό. Την προεδρία της κυβέρνηυης τη διαιήρηοε ο ίδιος. O Ζωγράφος, από τη θέση του ως υπουργός των Εξωτερικών, ασχολήθηκε με την εξομάλυνση των ελληνοτουρκικών σχέσεων Oi προσπάθειες του ευωδόθηκαν και στις 3/15 Μαρτίου 1840 υπογράφηκε στην Κωνσταντινούπολη εμπορική συνθήκη δεκαετούς διάρκεΐϋς, η οποία όμως δεν επικυρώθηκε από την ελληνική κυβέρνηση και τον Οθωνα, αφού προκάλεσε έντονη λαϊκή δυσφορία. Ετσι, στις 16/28 Μαϊου του ο Ζωγράφος παραιτήθηκε. H Οθωμανική αυτοκρατορία, εκμεταλλευόμενη τη μη επικύρωση της συνθήκης, σκλήρυνε τη στάση της έναντι της Ελλάδας. Υιοθέτησε πιεστικότατα μέτρα κατά των ελληνικών πλοίων που ελλιμενίζονταν σε τουρκικά λιμάνια, επιβάρυνε δασμολογικά τα ελληνικά προϊόντα και περιόρισε τις αρμοδιότητες των Ελλήνων προξένων. Αυτές ή ταν οι κυριότερες εκδηλώσεις οξύτητας μεταξύ των δύο χωρών. H κατάσταση εκτραχύνθηκε περισσότερο λόγω της έξαψης πατριωτισμού που άρχισε να κυριεύει τον ελληνικό λαό, που οραματιζόταν νικηφόρους πολέμους κατά τωντούρκων. Σ' αυτή τη δυσμενή κατάσταση μπορούμε H άφιξη του 09ωνα στο Ναύπλιο.

14 να προσθέσουμε τη διοικητική και οικονομική καχεξία, που έδινε μια εντελώς αποθαρρυντική εικόνα για το σύνολο του κράτους. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, ο Οθων με την ενθάρρυνση ξένων Δυνάμεων, ιδιαίτερα της Γαλλίας, διόρισε στις 22 Φεβρουαρίου πρωθυπουργό τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο, επιθυμώντας να καθησυχάσει την κοινή γνώμη και υπακούοντας στις υποδείξεις της καιροσκοπικής πολιτικής των Μεγάλων Δυνάμεων. O Μαυροκορδάτος, προκειμένου να αναλάβει την πρωθυπουργία, ζήτησε να πραγματοποιηθούν κάποιες μεταρρυθμίσεις, με σκοπό τον σχετικό περιορισμό των εξουσιών του βασιλιά. Oi προτάσεις του δεν έγιναν αποδεκτές από τον τελευταίο, και έτσι ο Μαυροκορδάτος υπέβαλε την παραίτησή του για λόγους υγείας, η οποία έγινε δεκτή στις 10/22 Αυγούστου O Οθων, λοιπόν, ανέλαβε την πρωθυπουργία, αλλά δεν είχε τη δυνατότητα να αντιληφθεί (ή απλώς δεν ήθελε) ότι τα πολιτικά πράγματα στην Ελλάδα χρειάζονταν αλλαγή. O Οθων ήθελε να έχει μία κυβέρνηση άμεσα ελεγχόμενη από τον ίδιο. Ev τω μεταξύ, η κακή κατάσταση της διοίκησης επιδεινωνόταν ραγδαία και ο Τύπος ασκούσε δριμεία κριτική κατά των απροκάλυπτων ξένων επεμβάσεων στα εσωτερικά της χώρας. Tov Ιανουάριο του 1843 η Ελλάδα ανακοίνωσε προς τις τρεις Προστάτιδες Δυνάμεις ότι αδυνατούσε να πληρώσει τα τοκοχρεωλύσια του δανείου των φράγκων για το εξάμηνο που έληγε την 1η Μαρτίου, χωρίς τη σύναψη νέου δανείου με δική τους εγγύηση. H ανακοίνωση αυτή αντιμετωπίσθηκε πολύ αρνητικά και από τις τρεις Δυνάμεις. H Ρωσία απηύθυνε μια έντονα αρνητική και επιτιμητική διακοίνωση, κατηγορώντας την πολιτική ηγεσία της Ελλάδας ότι διασπάθιζε το δημόσιο χρήμα σε άσκοπες στρατιωτικές δαπάνες που δεν είχαν καμία σημασία. Ως εκ τούτου, λοιπόν, η πίεση των τριών Δυνάμεων έγινε αφόρητη, και την 5η Ιουλίου 1843 αυτές συμφώνησαν σε πρωτόκολλο, που αποτέλεσε τη βάση για την οικονομική συμφωνία που υπέγραψε η Ελλάδα στις 2/14 Σεπτεμβρίου. Με αυτήν καθοριζόταν ο ετήσιος τόκος και η απόσβεση του δανείου. Επίσης, καθορίσθηκαν ορισμένα έσοδα του κράτους που θα εξυπηρετούσαν το δάνειο. Oi πρεσβευτές των Μεγάλων Δυνάμεων θα επέβλεπαν τη συνολική διαδικασία. Συνεπώς, οι Δυνάμεις όχι μόνο κατέλυσαν την οικονομική αυτονομία της χώρας, αλλά και απαιτούσαν τη σταδιακή μείωση όλων των δαπανών. H κατάσταση, εξελισσόταν αρνητικά και οδηγούσε προς μια γενικευμένη επανάσταση. H οργάνωση αυτής της επανάστασης άρχισε το φθινόπωρο του 1842, όταν η αντιπολίτευση αποφάσισε να καταφύγει στη χρήση βίας, ως μοναδικού μέσου για να υ λοποιηθούν οι αναγκαίες μεταρρυθμίσεις. H κίνηση είχε αυστηρά συνωμοτικό χαρακτήρα. Στην ηγεσία της συνωμοσίας αντιπροσωπεύονταν και τα τρία κόμματα: το ρωσικό με τον Ανδρέα Μεταξά, το αγγλικό με τον Ανδρέα Λόντο και το γαλλικό με τον Ρήγα Παλαμήδη. Στόχος των «επαναστατών» ήταν η παραχώρηση συντάγματος και η απομάκρυνση των Βαυαρών από τις δημόσιες θέσεις. Tov Αύγουστο του 1843 μυήθηκαν στη συνομωσία ο συνταγματάρχης και επικεφαλής του Ιππικού της πρωτεύουσας, Δημήτριος Καλλέργης, ο συνταγματάρχης Σπυρομήλιος, διοικητής της Σχολής Ευελπίδων, και ο συνταγματάρχης Σκαρβέλης, διοικητής του Πεζικού, όλοι μέλη του ρωσικού κόμματος που όπως φαίνεται, προετοίμασε την όλη κίνηση, προκειμένου να κλονίσειτηνπολιτική «αυθεντία» του Οθωνα. Ως ημέρα της εξέγερσης είχε ορισθεί αρχικά η 25η Μαρτίου Νωρίτερα, ό μως, άρχισαν να κυκλοφορούν φήμες για την επαπειλουμένη επανάσταση, ενώ από την άλλη η παραχώρηση συντάγματος φαινόταν ως μόνη διέξοδος από το χάος που επικρατούσε. Oi ηγέτες, λοιπόν, της συνωμοσίας συμφώνησαν να υλοποιήσουν τα

15 H βασιλεία του Οθωνα 17 Χαρακτηριστικός πίνακας με 9έμα την Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου. O στρατηγός Δ. Καλλέργης, έφιππος εμπρός από τα Ανάκτορα, ενώ δεξιά, στο nap09upo, έχουν εμφανισ&εί ο Ο&ων και η Αμαλία (αγνώστου ζωγράφου, συλλογή Λάμπρου Ευταξία). σχέδιά τους την 1η Σεπτεμβρίου To σχέδιο προέβλεπε αποκλεισμό των ανακτόρων από τον Καλλέργη και τον Σκαρβέλη, ενώ ο Μακρυγιάννης θα προκαλούσε αντιπερισπασμό με τους άνδρες του. H εξέγερση όμως αναβλήθηκε για το επόμενο βράδυ. H κυβέρνηση, έχοντας πληροφορηθεί τα σχέδια των συνωμοτών, αποφάσισε να αποκλείσει τον Μακρυγιάννη και τους οπαδούς του στο σπίτι του. To πρωί της 2ας Σεπτεμβρίου τμήματα της Χωροφυλακής και του Στρατού περικύκλωσαν το σπίτι του Μακρυγιάννη. Συνάμα, κηρύχθηκε επιφυλακή και τα μέτρα φρούρησης των α νακτόρων εντάθηκαν. To βράδυ της 2ας Σεπτεμβρίου, υποστηρικτές του Μακρυγιάννη διέσπασαν τον κλοιό και εισήλθαν στο σπίτι του τελευταίου. Oi χωροφύλακες άρχισαν να πυροβολούν και οι έγκλειστοι ανταπέδωσαν. O Καλλέργης, ακούγοντας τους πυροβολισμούς, έτρεξε στον στρατώνα του Ιππικού στο Μοναστηράκι και όρκισε τη φρουρά να βοηθήσει το έθνος να απαλλαγεί από την απολυταρχική διοίκηση του βασιλιά και τη φαύλη ξενοκρατία. Ev συνεχεία, έδωσε διαταγή ένας λόχος των ακροβολιστών να λύσει την πολιορκία του σπιτιού του Μακρυγιάννη και κάποιοι άνδρες να ανοίξουν τις φυλακές του Μεντρεσέ (στην Πλάκα), να παραλάβουν τους κρατουμένους και να κατευθυνθούν μαζί τους στα ανάκτορα. To πρωί της 3ης Σεπτεμβρίου του 1843, ο Καλλέργης ξεκίνησε με τον Στρατό για τα ανάκτορα. Κατά την πορεία τους μέσα από τις οδούς της Αθήνας, οι κάτοικοι ζητωκραύγαζαν υπέρ του έθνους και του Συντάγματος. Τελικά, ο Καλλέργης με τον στρατό έφθασε μπροστά από τα ανάκτορα. O Οθων βρισκόταν στο εσωτερικό τους, όταν άκουσε τις θριαμβικές ιαχές και πληροφορήθηκε ότι επρόκειτο για ανταρσία. Εστειλε τότε τον υπουργό Στρατιωτικών και τον υπασπιστή του να διατάξουν τον Στρατό να επιστρέψει στους στρατώνες. Αμέσως όμως οι δύο άνδρες συνελήφθησαν. Τότε εμφανίσθηκε ο ίδιος σ ένα παράθυρο των ανακτόρων και ρώτησε τον

16 18 Καλλέργη τι ζητούσε. O Καλλέργης απάντησε ότι ζητούσαν σύνταγμα. 0 βασιλιάς α πάντησε ότι θα μεριμνούσε για το αίτημα αυτό, αφού διαλύονταν οι εξεγερμένοι. O Καλλέργης, όμως, επέμεινε στο αίτημά του και φάνηκε αδιάλλακτος. Ev τω μεταξύ, ο Καλλέργης έστειλε στρατιωτικά τμήματα που έθεσαν τους υ πουργούς σε κατ οίκον περιορισμό και ανέλαβαν τη φρούρηση κτιρίων δημοσίων υ πηρεσιών. Μετά από πολλές διαβουλεύσεις, συντάχθηκε ανακοίνωση προς τον λαό, με την οποία το Συμβούλιο της Επικρατείας αναγνώριζε το κίνημα. Επίσης, συντάχθηκε μια αναφορά από το Συμβούλιο της Επικρατείας προς τον βασιλιά, με την ο ποία ο τελευταίος υιοθετούσε τα αιτήματα της επανάστασης, Παράλληλα, εκλέχθηκε μια επιτροπή, για να παρουσιάσει τις αποφάσεις στον Οθωνα προς επικύρωση και υπογραφή. Τις πρωινές ώρες η επιτροπή, συνοδευόμενη από στρατιώτες, έφθασε στην πλατεία των ανακτόρων και παρουσίασε τις αποφάσεις του Συμβουλίου στον βασιλιά. O Οθων δέχθηκε τα κείμενα, αλλά επειδή δεν μπορούσε να λά6ει αυτόβουλα απόφαση, ζήτησε να συμβουλευθεί τους ξένους πρεσβευτές, προτού εκφέρει την τελική του κρίση. To αίτημά του δεν έγινε δεκτό και του ζητήθηκε να απαντήσει το συντομότερο, Αργότερα, οι ξένοι πρεσβευτές προσπάθησαν να εισέλθουν στο παλάτι και να επικοινωνήσουν με τον βασιλιά, αλλά ο Καλλέργης, δείχνοντας τα γνήσια πατριωτικά αισθήματά του, τους απαγόρευσε την είσοδο αδιαφορώντας για το τι εκπροσωπούσαν. Προέβη σε αυτή την πράξη διότι γνώριζε ότι, αν τους επέτρεπε να εισέλθουν στον παλάτι, οποιαδήποτε μελλοντική απόφαση του βασιλιά θα εκπορευόταν από τη δική τους θέληση. O Οθων, λοιπόν, μπροστά στην ατυχή γι' αυτόν έκβαση, α ποφάσισε να δεχθεί τα αιτήματα των επαναστατών. Υπήρξε όμως ένα πρόβλημα, γιατί δεν δέχθηκε να υπογράψει τα διατάγματα σύμφωνα με τα οποία οι πρωτεργάτες θα επιβραβεύονταν και η 3η Σεπτεμβρίου θα καθιερωνόταν ως εορτή. Οταν έφοασαν οι απεσταλμένοι των τριών Δυνάμεων, ο Οθων τους ζήτησε να μεσολαβήσουν για να αποσοβηθεί η κρίση. Tou τέθηκε το δίλημμα από τον ίδιο τον βασιλιά (ο οποίος, λόγω της απειρίας και της απροθυμίας του, δεν ήξερε τι να πράξει), αν θα έπρεπε να υποχωρήσει στο αίτημα των επαναστατών να αναγνωρισθεί με διάταγμα η προσφορά τους στο έθνος ή όχι. Oi πρεσβευτές των Μεγάλων Δυνάμεων, αφού δεν κατάφεραν να πείσουν τους υπουργούς να μην επιμείνουν στην υπογραφή των σχετικών διαταγμάτων, συμβούλευσαν τον Οθωνα να υποχωρήσει σ αυτό το θέμα και του υποσχέθηκαν κάθε υποστήριξη για την ανόρθωση του κλονισθέντος βασιλικού του κύρους. O Οθων υπέγραψε το διάταγμα, με το οποίο η 3η Σεπτεμβρίου αναγνωρίσθηκε ως «εορτάσιμη ημέρα», καθώς και το διάταγμα με το οποίο απονεμήθηκε η βασιλική ευαρέσκεια στον Καλλέργη, στον Μακρυγιάννη και σε όλους τους άλλους αξιωματικούς για τη διατήρηση της ασφάλειας και της τάξης κατά την ημέρα των γεγονότων. Μετά την υπογραφή των παραπάνω διαταγμάτων και τη δημόσια ανακοίνωσή τους το πρωί της 3ης Σεπτεμβρίου, ο Στρατός παρήλασε μπροστά από τα ανάκτορα επευφημώντας τον «συνταγματικό βασιλιά Οθωνα Α». Με αυτόν τον τρόπο τελείωσε αναίμακτα η Συνταγματική Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου του Λίγες ημέρες αργότερα, ο Δημήτριος Καλλέργης, που διορίσθηκε στρατιωτικός διοικητής Αθηνών, δημοσιοποίησε μια ενυπόγραφη προκήρυξή του προς τον λαό, στην οποία υπερθεμάτιζε για τις πολύτιμες κατακτήσεις της επανάστασης και προέτρεπε τον λαό να αντιμετωπίσει ευνοϊκά τον «συνταγματικό θρόνο», όπως ο ίδιος ανέφερε. Αυτό δηλώνει ότι πίστευε πως ο επαναστατικός αγώνας αναβίβασε πολιτικά τον θεσμό και όχι τον ίδιο τον βασιλιά. Επίσης, εξέφρασε τη λανθασμένη (κατά τη γνώμη μας) πεποίθηση ότι οι ξένοι απομακρύνθηκαν πλέον από τον βασιλιά και

17 H βασιλεία του Όθωνα 19 ότι δεν θα τον επηρέαζαν πια. Στη δυσχερή θέαη, όμως, στην οποία βρισκόταν ο Οθων, μάλλον θα ήταν περισσότερο ευεπίφορος στην επιρροή των ξένων. Την επομένη της Συνταγματικής Επανάστασης ο πρωθυπουργός Ανδρέας Μεταξάς ενημέρωσε τις ξένες κυβερνήσεις (μέσω των πρεσβευτών τους) με έγγραφό του, στο οποίο τόνιζε ότι το έθνος επιθυμούσε το συνταγματικό πολίτευμα. Τέλος, ο Μεταξάς απηύθυνε έκκληση προς τους πρεσβευτές των Μεγάλων Δυνάμεων να α νακοινώσουν το έγγραφο στις κυβερνήσεις τους και εξέφραζε την πίστη του ότι η Ελλάδα, υπό συνταγματικό μονάρχη που θα της εξασφάλιζε εθνική ευημερία, θα ε ξακολουθούσε να χαίρει της στοργής των Μεγάλων Δυνάμεων. Oi Μεγάλες Δυνάμεις, όμως, θορυβήθηκαν σε μεγάλο βαθμό από τα γεγονότα της 3ης Σεπτεμβρίου Στην Αγγλία, ο πρωθυπουργός αποδοκίμασε έντονα το κίνημα και μόνον ο υπουργός Εξωτερικών Αμπερντήν απάντησε ευμενώς στο έγγραφο της ελληνικής κυβέρνησης. Στη Γαλλία, ο υπουργός Εξωτερικών Γκιζώ αποδέχθηκε τα γεγονότα, χωρίς να εκφράσει την αντίθεσή του. Στη Ρωσία, ο αυτοκράτορας Νικόλαος A' αποδοκίμασε με σφοδρότητα τα γεγονότα και διακήρυξε ότι στο εξής δεν θα είχαν ενδιαφέρον γγ αυτόν τα ελληνικά πράγματα. Επιπλέον, κατήργησε εν μέρει τη ρωσική πρεσβεία στην Αθήνα, άφησε τη θέση του πρεσβευτή κενή για πολύ καιρό και στη θέση του τοποθέτησε έναν επιτετραμμένο. Επίσης, οι γερμανικές κυβερνήσεις της εποχής καταδίκασαν το κίνημα. H πολιτειακή μεταβολή η οποία συντελέσθηκε στην Αθήνα συζητήθηκε στη διαρκή διάσκεψη των τριών Μεγάλων Δυνάμεων και του αντιπροσώπου της Βαυαρίας στολονδίνο καιεπικυρώθηκε με το πρωτόκολλο της 5ης /17ης Νοεμβρίου H μεταβολή της 3ης Σεπτεμβρίου του 1843 δεν έλυσε κανένα από τα οξέα προβλήματα του ελληνικού λαού, ούτε προώθησε ουσιαστικά τους δημοκρατικούς θ ε σμούς της χώρας. Εντούτοις, δεν μπορεί να παραβλεφθεί το γεγονός ότι αποτέλεσε το υπόβαθρο για περαιτέρω πολιτικές κατακτήσεις έναντι της μοναρχίας. Oi Μεγάλες Δυνάμεις θέλησαν να επέμβουν για να διαφυλάξουν τη μοναρχία, αλλά, αντιμέτωποι με τη λαϊκή θέληση και τα τετελεσμένα γεγονότα, υποχώρησαν, επέδειξαν διαλλακτικότητα και, τέλος, επικύρωσαν την πολιτειακή μεταβολή. H Συνταγματική Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου του 1843 υπήρξε το αποτέλεσμα της διογκούμενης δυσαρέσκειας του λαού κατά της Βαυαροκρατίας και της γενικότερης κακοδιοίκησης του κράτους. Oi Μεγάλες Δυνάμεις προσπάθησαν να επέμβουν για να αμβλύνουν το πρόβλημα, αλλά το μόνο που κατάφεραν ήταν να προτρέψουν τον Οθωνα να υποχωρήσει, προκειμένου να ικανοποιηθεί ο λαός και να μη γεννηθούν περαι H βασίλισσα Αμαλία (Αθήνα, Εθνικό Ιστορικό Μουσείο).

18 20 τέρω προβλήματα. O ρόλος λοιπόν των ευρωπαϊκών Δυνάμεων στο κίνημα ήταν κυρίως κατευναστικός, για να μην οδηγηθούν τα πράγματα σε εκτροπή της καθεστη- κυίας τάξης την οποία ευνοούσαν οι ίδιες, λόγω των συμφερόντων τους. Επεμβάσεις των Μεγάλων Δυνάμεων κατά τη βασιλεία του ΟΘωνα H εξωτερική πολιτική του Οθωνα διαμορφώθηκε με 6άση την εθνικιστική αντίληψη περί μιας μεγάλης και ένδοξης Ελλάδας. Εκφραστές της πολιτικής αυτής, που έ μεινε γνωστή ως «Μεγάλη Ιδέα», ήταν οι εκάστοτε πρωθυπουργοίτων κυβερνήσεων της εποχής, με υπέρμαχο και πρωτοπόρο τον Ιωάννη Κωλέττη. O Ιωάννης Κωλέττης ευνοούσε την αλυτρωτική πολιτική και την έξαρση του ε θνικιστικού συναισθήματος. Κατά την άνοδό του στην εξουσία, το 1844, είχε ήδη α- ποσπάσει τη γαλλική υποστήριξη, γεγονός που του προσέδιδε μεγάλη δύναμη και α κλόνητο κύρος στους ελληνικούς πολιτικούς κύκλους της εποχής. To κύρος του αυξήθηκε και από μιαγαλλική διπλωματική πρωτοβουλία στο τέλος του 1844, όταν ο υ πουργός Εξωτερικών της Γαλλίας, Φραγκίσκος Γκιζώ, προσπάθησε να προσεγγίσει τις Αυλές της Αυστρίας, της Πρωσσίας και της Βαυαρίας για να υποστηρίξουν τον Κωλέττη. H Ρωσία αρχικά τον ευνοούσε αλλά σε περιορισμένο βαθμό. Ενα από τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα της γαλλικής πρωτοβουλίας ήταν η αντίθεση της Αγγλίας σε ό,τι εξέφραζε η πολιτική του Κωλέττη. O Κωλέττης ήταν παράτολμος πολιτικός ως προς την εξωτερική του πολιτική, α φού επιδίωκε τη δημιουργία μιας μεγάλης Ελλάδας. H τάση του να ταυτίζεται με τη Μεγάλη Ιδέα φαίνεται ότι βασίζεται σε μια ερμηνεία της αγόρευσής του τη 14η Ia- νουαρίου 1844 ατην Εθνοσυνέλευση, με αφορμή τις διαφωνίες στο ζήτημα των αυτοχθόνων και των ετεροχθόνων. Σχετικά με την εξωτερική του πολιτική, θα ήταν χρήσιμο να εξετάσουμε την αλληλογραφία του με τον Φραγκίσκο Γκιζώ. 0 Γκιζώ, σε επιστολή του προς τον Κωλέττη, του συνιστούσε νηφαλιότητα και να σκέπτεται μακροπρόθεσμα, διότι με πολιτικούς εκβιασμούς και με παράκαιρες εκδηλώσεις ενθουσιασμού η Ελλάδα δεν επρόκειτο να καταφέρει τίποτα. O Γκιζώ ενδιαφερόταν βέβαια για την εδραίωση της γαλλικής επιρροής στην Ελλάδα. O Κωλέττης, από την πλευρά του, σκόπευε να ισχυροποιήσει τη θέση του και δεν έφερνε αντίρρηση σε ό,τι τον συμβούλευε ο Γάλλος προστάτης του. Apa, η πολιτική του ήταν καιροσκοπι- κή, βασιζόμενη σε μια ρεαλιστική θεώρηση των εσωτερικών και εξωτερικών υποθέσεων του κράτους. O Κωλέττης είχε εξασφαλίσει κυβερνητική σταθερότητα, λόγω της υποστήριξης που του παρείχαν οι Μεγάλες Δυνάμεις και ο ίδιος ο Οθων. H σταθερότητα αυτή είχε ως τίμημα την κυβερνητική απραξία και ακινησία. H κυβερνητική απραξία δημιούργησε δυσαρέσκειες ανάμεσα στους υποστηρικτές της κυβέρνησης η οποία, αν και έ δινε άπλετες υποσχέσεις για την ευημερία της χώρας, είχε όμως να αντιμετωπίσει πολλές αντίρροπες δυνάμεις, που ανέστελλαν το δημιουργικό της όραμα και πνοή. Μόλις ο Κωλέττης απεβίωσε, η Ελλάδα βρέθηκε σε μια κρίσιμη καμπή ως προς τις διεθνείς σχέσεις της. Oi Μεγάλες Δυνάμεις είχαν πιστέψει στην αξιωσύνη του Ελληνα πολιτικού και αντιμετώπισαν με απαισιοδοξία το μέλλον της χώρας μετά τον θάνατό του. O Οθων εμπιστευόταν τον Κωλέττη όχι γιατί τον εκτιμούσε προσωπικά, αλλά γιατί είχε την ανεπιφύλακτη υποστήριξη των κυβερνήσεων της Γαλλίας, της Αυστρίας, της Πρωσσίας και της Βαυαρίας. Μετά τον θάνατο του Κωλέττη, διόρισε πρωθυπουργό τον Κίτσο Τζαβέλλα, ο οποίος ανήκε στην κωλεττική παράταξη. Κύριο έργο της κυβέρνησης του Τζαβέλλα ήταν η αποκατάσταση των διπλωματικών

19 H βασιλεία του Όθωνα 21 O Κων. Κανάρης (εδώ, κατά τη γεροντική του ηλικία) ως πρωθυπουργός την περίοδο της βασιλείας του Οθωνα, ακολούθησε μετριοπαθή πολιτική αλλά συνάντησε την αντίδραση της αγγλικής κυβέρνησης. σχέσεων με την Οθωμανική αυτοκρατορία. Στις 9/21 Αυγούστου 1847, η τελευταία α- πηύθυνε υπόμνημα προς τους αντιπροσώπους της Αγγλίας, Ρωσίας, Γαλλίας, Αυστρίας και Πρωσσίας, στο οποίο τόνιζε ότι η ευθύνη για τη συνέχιση της ελληνοτουρκικής διαφοράς (συνοριακά επεισόδια υποκινούμενα και από τις δύο πλευρές) βάρυνε αποκλειστικά την Ελλάδα και ότι η τελευταία θα έπρεπε να υποχωρήσει, γιατί αλλιώς η Οθωμανική αυτοκρατορία θα λάμβανε μέτρα που θα απέβλεπαν στον οικονομικό αποκλεισμό των Ελλήνων από τα εδάφη της. Αυτό θα σήμαινε νέκρωση της ελληνικής ναυτιλίας καιτου εμπορίου. Στην τουρκική αδιαλλαξία η ελληνική κυβέρνηση απάντησε με υπόμνημα που α- πηύθυνε ο υπουργός Εξωτερικών Γεώργιος Γλαράκης στις 4/16 Οκτωβρίου 1847 προς τις (πέντε πλέον) Μεγάλες Δυνάμεις. Με μοναδική μαεστρία, ο Γλαράκης, α φού περιέγραφε το υποβόσκον πρόβλημα, τόνιζε ότι η χώρα ήταν πρόθυμη να οδη- γηθεί σε συμβιβασμό τον οποίο θα υποδείκνυαν οι Μεγάλες Δυνάμεις. H εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών πραγματοποιήθηκε με τη μεσολάβηση του τσάρου Νικολάου Α, την οποία αιτήθηκε ο ίδιος ο Οθων, που ήταν άρρηκτα δεμένος στο άρμα της ρωσικής πολιτικής. O τσάρος, σε επιστολή του προς τον Οθωνα τη 18η Οκτωβρίου 1847, εξέφρασε τη θλίψη του γιατίη ελληνική κυβέρνηση δεν ακολούθησε τις συμβουλές της Ρωσίας κατά τη διάρκεια της κρίσης. Τρεις ημέρες μετά την επιστολή του τσάρου, ο Ρώσος υπουργός των Εξωτερικών, Νέσελροδ, ενημέρωσε τον επιτετραμμένο της Ρωσίας στην Αθήνα, Περσιάνι, ότι η κυβέρνηση Τζαβέλλα θα έπρεπε να ενεργήσει προς την κατεύθυνση της άμβλυνσης της κρίσης μεταξύ Οθωμανικής αυτοκρατορίας και Ελλάδας. Σύμφωνα με τον Νέσελροδ, η νέα ελληνική κυβέρνηση θα έπρεπε να αποδεσμευθεί από την ε

20 22 θνικιστική πολιτική του Κωλέττη και να ικανοποιήσει ηθικά την Οθωμανική αυτοκρατορία, αλλά και να αναθερμάνει τις σχέσεις της με την Αγγλία, αναθέτοντας ένα ή δύο υπουργεία σε στελέχη του αγγλικού κόμματος, που θα ήταν ικανά να εμπνεύσουν εμπιστοσύνη στη Μεγάλη Βρετανία. Oi προτάσεις της Ρωσίας δικαίωσαν τις τουρκικές θέσεις και, ενώ ο πρεσβευτής της Γαλλίας φαινόταν να μην αναμιγνύεται στην υπόθεση, οι πρεσβευτές της Αυστρίας, της Πρωσσίας και της Βαυαρίας συνιστούσαν στον Οθωνα να αποδεχθεί τη ρωσική πρόταση. Μετά από πολλές συσκέψεις του Οθωνα με το υπουργικό του συμβούλιο, παρόντων αντιπροσώπων των Μεγάλων Δυνάμεων, η ελληνική κυβέρνηση έ στειλε επιστολή στην οθωμανική, με την οποία εξέφραζε τη λύπη της για ένα επεισόδιο με τον πρέσβη της Οθωμανικής αυτοκρατορίας Μουσούρο. H επιστολή έγινε δεκτή με έκδηλη ικανοποίηση από την πλευρά της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, ο Μουσούρος επέστρεψε στην Ελλάδα και οι σχέσεις των δύο χωρών αποκαταστάθηκαν με την παρέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων. Απορροφημένη η κυβέρνηση του Τζαβέλλα με τη διευθέτηση του «επεισοδίου Μουσούρου», δεν ασχολήθηκε επισταμένα με τα οξύτατα εσωτερικά προβλήματα που είχαν ανακύψει. Oi ενέργειές της ήταν αναποτελεσματικές και δεν επέλυσαν ούτε στο ελάχιστο τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν οι πληθυσμοί κυρίως των α γροτικών περιοχών, τους οποίους μάστιζαν, εκτός από τη ληστεία, η φτώχεια, η αμάθεια και οι αρρώστιες. To φθινόπωρο του 1847 άρχισαν να εμφανίζονται ανταρτικά σώματα στη Στερεά Ελλάδα και στην Πελοπόννησο. Επίσης, τα κρούσματα ληστείας στις προηγούμενες περιοχές του Βασιλείου πολλαπλασιάσθηκαν. Στην Αττική εξακολουθούσε να δρα με 30 άνδρες ο λήσταρχος Μπέμπης, ο οποίος σκοτώθηκε από καταδιωκτικό απόσπασμα που έστειλε εναντίον του η κυβέρνηση. H έξαρση της ληστείας ήταν τόσο μεγάλη, ώστε σ αυτήν συμμετείχαν και αξιωματικοί του Στρατού, όπως συνέβη στην Πάτρα με τον λοχαγό Μερεντίτη, ο οποίος απολάμβανε την αγγλική προστασία. Tov Δεκέμβριο του 1847 ο Μερεντίτης συνέλαβε τον διοικητή της φρουράς της πόλης, λήστεψε την Εθνική Τράπεζα και απαίτησε από τους κατοίκους τεράστια χρηματικά ποσά. Τελικά, προκειμένου να αποφύγει τη σύλληψη, βρήκε άσυλο σε αγγλικό πλοίο, που διευκόλυνε τη φυγή του. Κύριος υπεύθυνος για την πρόκληση ταραχών και αναστατώσεων τέτοιου είδους ήταν η αγγλική πρεσβεία και ιδίως ο πρεσβευτής Λάυονς, ο οποίος προσπαθούσε να δημιουργήσει στην Ελλάδα μια κατάσταση αναρχίας, για να υπονομεύσει τον «ρωσόφιλο» (πολλές φορές και «γαλλόφιλο») Οθωνα. Μετά τις εξεγέρσεις των Σέρβων κατά τις δύο πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα καιτην Ελληνική Επανάσταση του 1821, μια νέα μεγάλη κρίση του Ανατολικού Ζητήματος εκδηλώθηκε και πάλι στα μέσα του 19ου αιώνα. H κρίση αυτή κατέληξε στον Κριμαϊκό Πόλεμο, που διήρκησε από το 1853 ως το H Οθωμανική αυτοκρατορία, η Αγγλία, η Γαλλία και η Αυστρία κήρυξαν τον πόλεμο κατά της Ρωσίας. Ev τω μεταξύ, στη Βαλκανική έπνεε επαναστατικός άνεμος. O θρησκευτικός χαρακτήρας τον οποίο προσπάθησε να προσδώσει στον πόλεμο η Ρωσία, είχε μεγάλη απήχηση στα εκατομμύρια Ορθοδόξων της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Στην Ελλάδα επικρατούσε μεγάλος ενθουσιασμός. H Μεγάλη Ιδέα φαινόταν πλέον πραγματοποιήσιμη. Στην εντύπωση αυτή συνέβαλλε και η ρωσική διπλωματία. Υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι του Ρωσικού Στρατού είχαν επισκεφθεί τον Πειραιά και την Αθήνα, όπου έγιναν δεκτοί από τον Οθωνα και τον υπουργό Εξωτερικών A. Πάικο. Παράλληλα ο κόμης Νέσελροδ επισκέφθηκε τη Σύρο. H παρουσία των Ρώσων ε πισήμων στην Ελλάδα αρκούσε για να ενθαρρυνθεί η πίστη στη Μεγάλη Ιδέα. Στο διάστημα αυτό είχαν αρχίσει να οξύνονται οι ελληνοτουρκικές σχέσεις με