1.Εισαγωγικά : Σχετικά µε τα Ελληνικά της Ζακύνθου

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "1.Εισαγωγικά : Σχετικά µε τα Ελληνικά της Ζακύνθου"

Μέδουσα Γεννάδιος
8 χρόνια πριν
Προβολές:

1 2 Στη Ζάκυνθο την πατρίδα µου, µιλιούνται αρκετά ιδιώµατα της τοπικής γλώσσας. ηλαδή διαφέρει το ηχόχρωµα και η προφορά ανάλογα µε την τοποθεσία. Κλασσικοί µας συγγραφείς και ποιητές (Ξενόπουλος, Ρώµας κλπ) έχουν γράψει και έχουν παρουσιάσει πολλές φορές το ηχόχρωµα της πόλης της Ζακύνθου, της χώρας. εν έχω συναντήσει κανένα έργο όµως που να ασχολείται µε τα άλλα γλωσσικά ιδιώµατα όπως είναι το Κεριώτικο, το Βολιµιάτικο, το Ορθωνιάτικο κλπ. Αυτό είναι φυσικό γιατί αυτές οι περιοχές δεν έχουν δώσει συγγραφείς της εµβέλειας αυτών που πιο πάνω αναφέρω ή και να έγινε έτσι, αυτοί δεν ασχολήθηκαν µε το θέµα ή εγώ δεν έτυχε να δω κάποιο έργο τους. Όπως και νάχει, εκείνο που έχει σηµασία είναι ότι στη Ζάκυνθο όλα τα γλωσσικά ιδιώµατα είναι προσωδιακά, προφέρονται µε γνώση της µουσικής της γλώσσας και διατηρούν ανόθευτους πολλούς πανάρχαιους τύπους και ενδεχοµένως σηµεία στίξης άγνωστα στην άλλη Ελλάδα καθώς και χαµένους από αιώνες φθόγγους και σύµφωνα. Σκέφτηκα στην αρχή να φτιάξω ένα γλωσσάρι για τον αµύητο, αλλά δεν ήµουνα βέβαιος πως δε θα ήταν κουραστικό, γιατί εγώ όταν διαβάζω ανάλογα κείµενα αγανακτώ µε το συγγραφέα που µε αναγκάζει να αλλάζω σελίδα ψάχνοντας άγνωστες λέξεις ή παραποµπές στο τέλος του βιβλίου. Μιας και ήταν ανάγκη κάποιες λέξεις να εξηγηθούν, έβαλα µερικές σηµειώσεις στο τέλος της σελίδας. Στο τέλος αποφάσισα να ακολουθήσω ένα συνδυασµό κι από τα δύο. Έτσι έγραψα ένα µικρό γλωσσάρι µε λέξεις που δεν τις συναντάει εύκολα κανείς αλλού και κράτησα και αρκετές σηµειώσεις στις αντίστοιχες σελίδες, κυρίως εκεί που όχι µόνο η λέξη, αλλά και η χρήση της είναι περίεργη. Πολλές φορές µπορεί να το παρακάνω, αλλά νοµίζω πως καλύτερα να το παρακάνω εγώ παρά να µένουν πράγµατα και έννοιες αδιευκρίνιστα.

εν έχω συναντήσει κανένα έργο όµως που να ασχολείται µε τα άλλα γλωσσικά ιδιώµατα όπως είναι το Κεριώτικο, το Βολιµιάτικο, το Ορθωνιάτικο κλπ.

2 3 Έχω ακούσει την άποψη ότι η Ζακυνθινή ντοπιολαλιά είναι γεµάτη από ξένες-κυρίως ιταλικές- λέξεις. Νοµίζω όµως ότι αυτό συµβαίνει µόνο στον ίδιο βαθµό µε κάθε άλλη περιοχή της χώρας µας. Ίσως λίγες περισσότερες ξένες λέξεις χρησιµοποιούνται στο ιδίωµα της χώρας, της πρωτεύουσας, αλλά αυτό συµβαίνει µάλλον επειδή εκεί έζησαν πολλές ξένες οικογένειες που µετά την απελευθέρωση παρέµειναν στη Ζάκυνθο. Αυτές οι οικογένειες παρέµειναν έχοντας όµως αποκτήσει εντελώς Ελληνική συνείδηση. Επίσης ένα σηµαντικό στοιχείο είναι ότι οι κάτοικοι της χώρας είχαν πολύ περισσότερες συναλλαγές µε την Ιταλία µέχρι την απελευθέρωση. Εκεί εσπούδαζαν όσα παιδιά είχαν έφεση για µάθηση και γονείς που να αντέχουν τα έξοδα. Τα παιδιά αυτά, γυρίζοντας στη Ζάκυνθο είχαν τα Ιταλικά σα δεύτερη γλώσσα και τη µιλούσαν άπταιστα. Η γλώσσα του λαού είναι γνήσια ελληνικά και δεν έχει παρά µακρινή µόνο σχέση µε τη γλώσσα του σιορ ιονύσιου που ακούµε στα θεατρικά ή κινηµατογραφικά έργα ή στα έργα των Καραγκιοζοπαικτών. Αυτά τα γνήσια Ελληνικά της Ζακύνθου προσπαθώ να παρουσιάσω µε τα παρακάτω διηγήµατα, µόνο που τα γλωσσικά εργαλεία που έχω στη διαθεσή µου δεν είναι αρκετά για να δώσω το ρυθµό και την προσωδία. Προσπάθησα να αποδώσω την προφορά όσο γίνεται πιστότερα, αλλά φοβάµαι ότι αν ο αναγνώστης δεν έχει κουβεντιάσει µε επτανήσιο, θα του είναι δύσκολο να µπει στο νόηµα της προφοράς. Αυτό σε τίποτα δεν µειώνει όµως την ουσία που περιέχει το κείµενο, όπως και την πηγαία και παραδοσιακή διάθεση για χιούµορ, των κατοίκων. Ίσως µερικά παραδείγµατα εδώ θα χρησίµευαν στον αναγνώστη που θέλει να απολαύσει τη γλώσσα. Σηµειώνω µερικές πολύ χαρακτηριστικές περιπτώσεις: ιατήρηση της χρονικής αύξησης και έµφαση στην εκφορά της

παρέµειναν στη Ζάκυνθο. Αυτές οι οικογένειες παρέµειναν έχοντας όµως αποκτήσει εντελώς Ελληνική συνείδηση.

3 4 Όταν έχουµε να κάνουµε µε χρονική αύξηση σχεδόν πάντα διατηρείται και ακούγεται έντονα το σχετικό αυξητικό φωνήεν, έστω κι αν η προηγούµενη λέξη τελειώνει µε φωνήεν. Παραδείγµατα (υπογραµµίζω εκεί που πρέπει να δοθεί προσοχή): - «..δεν ελογάριασε καλά την ώρα, εσούρπωσε» - «Εκινήσανε το λοιπό να φύγουνε, εµαζώξανε τα κέρατά τσου και τση ορές στσου.» - «Την αυγή, εξύπνησε.» - «Το παιδί επαραξενεύτηκε» - «Πρέπει να εύρουµε ένα καρέλι» Εναλλαγή φωνηέντων και διφθόγγων (Γίνεται συχνή εναλλαγή του ε µε το α και του α µε το ου, του ε µε το ο κλπ.) Ήτουνα (=ήτανε), ευτός (=αυτός), γιοµίζω (=γεµίζω), απόγιοµα (= απόγευµα), καρέλι (=καρούλι) Εναλλαγή συµφώνων Βολά (=φορά) (β αντί φ και λ αντί ρ) (Μ)πελαµίνα (= παραµίνα) Αντιµετάθεση συµφώνων Αδρεφός (αντί αδερφός), λειτρουγία (=λειτουργία) ιατήρηση της αρχαίας προφοράς 1) ιατηρείται το αρχαίο ου στη θέση του υ, όπως στις λέξεις τρούπα (=τρύπα), φουσέκι (=φυσέκι) 2) Αρκετές λέξεις που τελειώνουν σε ιο, ια, -ιες κλπ, τονίζονται στην παραλήγουσα αντί στη λήγουσα : Παιδία, µακρύα, χωρίο, µία, φωτία, φωτίες, ποίος,, οποίος, γρήα ιατήρηση αρχαίας σύνταξης από λίγο= ολίγου δείν Προφορά του τελικού ν (Το τελικό ν προφέρεται συνήθως σαν πρώτο γράµµα της επόµενης λέξης και πολλές φορές για λόγους ευφωνίας τρέπεται σε άλλο σύµφωνο)

» - «Την αυγή, εξύπνησε.» - «Το παιδί επαραξενεύτηκε» - «Πρέπει να εύρουµε ένα καρέλι» Εναλλαγή φωνηέντων και διφθόγγων (Γίνεται συχνή εναλλαγή του ε µε το α και του α µε το ου, του ε µε το ο κλπ.

4 5 1) «Τηράνε οι διαόλοι στη ντρούπα και γλέπουνε το Γκυριάκο» = «Τηράνε οι διαόλοι στην τρούπα και γλέπουνε τον Κυριάκο» 2) «παίρνει το γκασµά και τη µπελαµίνα» = «παίρνει τον κασµά και την πελαµίνα» 3) «στη µπλάτη του» = «στην πλάτη του» Προσθήκη ευφωνικών φωνηέντων-συµφώνων 1) «σα να ντον ετσακάνισε» = «σαν να τον ετσακάνισε» 2) «µου πε να ν του το πάµε µόλις τελειώσουµε, θέλει να ν το δώσει του Νιόνιου» 3) «µόλις τονε γιοµίσουµε.» Αντικατάσταση του β µε γ - γλέπω (=βλέπω), σουγλίζω (=σουβλίζω) Αντικατάσταση του (αυξητικού) ε µε το ι ίγλεπε (=έβλεπε), ίλεγε (=έλεγε), ίπρεπε (=έπρεπε), ίφερα (=έφερα) ιατήρηση φωνήεντος (και παράκαµψη της συνηθισµένης απαίτησης για έκθλιψη ) - το αρείκι (= το ρείκι) - «Έκαµε οµπρός-πίσω κρυφά, επήρε ένα φυλλαράκι από το αρείκι, που είναι σα µία µικρή πρόκα» - «Ύστερα, εγύρισε τρέχοντας στην παρέα του» Προσωδία (Για παράδειγµα, τραβάµε περισσότερο από το συνηθισµένο ένα φωνήεν εκεί που πρέπει. ηλ. λέµε ε-ε αντί του απλού ε. Επίσης τονίζουµε όλες τις χρονικές αυξήσεις.) 1) Η φράση «Εκινήσανε το λοιπό να φύγουνε, εµαζεψανε τα κέρατά τσου και τση ορές στσου, αλλά ένού από δαύτσου δεν εβάσταγε η καρδία του να µην το πειράξει.», για να αποδοθεί στο γλωσσικό ιδίωµα του χωριού µου πρέπει να διαβαστεί : «Εκινήσανε το λοιπό να φύγουνε-ε, εµαζεψανε τα κέρατά τσου-

5 6 ου και τση ορές στσου-ου, αλλά ένού από δαύτσου δεν εβάσταγε η καρδία του να µην το πειράξει-ει.» ( ηλαδή τα φωνήεντα και οι δίφθογγοι της κατάληξης ορισµένων λέξεων µέσα σε µια φράση, ακούγονται παρατεταµένα, κι αυτό είναι ένα από τα πράγµατα που δηµιουργούν τη γνωστή τραγουδιστή προφορά.) 2) Η φράση «Τρώει µία σκουλουµπούρθα για δεν όριζε το πόδι του, ήτουνα ένα κοµµάτι ξύλο και δεν εµπόρειε να ν το κουνήσει.» πρέπει να ακουστεί : «Τρώει µία σκουλουµπούρθαα για δεν όριζε το πόδι του-ου, ήτουνα ένα κοµµάτι ξύλο και δεν εµπόρειε να ν το κουνήσει-ει.» Έκθλιψη φωνηέντων-συµφώνων Έρµος (=έρηµος), Ερώταε (=ερώταγε), Καλόερος (=καλόγερος), Αχάραο (=αχάραγο), Εκειός (= εκείνος), Πήαινε (=πήγαινε), πηαίνω (=πηγαίνω) µού πε (=µου είπε) Συγχώνευση λέξεων και παρατονισµός θά µπει (=θα µπεί)

) 2) Η φράση «Τρώει µία σκουλουµπούρθα για δεν όριζε το πόδι του, ήτουνα ένα κοµµάτι ξύλο και δεν εµπόρειε να ν το κουνήσει.

Σχετικά έγγραφα

Γιώργος Πυλαρινός. Ορέ ποίο; Ζακυνθινά Στιγμιότυπα ΗΩΣ

Γιώργος Πυλαρινός. Ορέ ποίο; Ζακυνθινά Στιγμιότυπα ΗΩΣ Γιώργος Πυλαρινός Ορέ ποίο; Ζακυνθινά Στιγμιότυπα ΗΩΣ Γιώργος Πυλαρινός Ορέ ποίο; Ζακυνθινά Στιγμιότυπα ΗΩΣ Γιώργος Πυλαρινός Ορέ ποίο; Ζακυνθινά Στιγμιότυπα Έκδοση: Ηώς Πολιτιστικός Σύλλογος, Ήλιδος