ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

Transcript

1 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ «ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑΣ ΦΥΣΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ» ΤΗΣ Κ. ΧΑΚΙΑ

2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Η εκπαίδευση στη σχολική επιστήμη (=μετασχηματισμένη επιστημονική γνώση) αφορά στην: 1. εξάσκηση σε επιστημονικές πρακτικές (προσομοίωση) 2. κατάκτηση της επιστημονικής «γλώσσας» 3. κατανόηση των προϊόντων της επιστημονικής γνώσης (έννοιες και νόμοι) 4. κατανόηση του ιστορικού, κοινωνικού και πολιτισμικού πλαισίου της επιστημονικής γνώσης Α. ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ (ΗΠΙΟΣ ΚΑΙ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΟΣ ΚΟΝΣΤΡΟΥΚΤΙΒΙΣΜΟΣ) ΓΝΩΣΙΑΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ (έμφαση στο άτομο, και όχι στην κοινωνία) ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ: (Μην δώσετε ιδιαίτερη βάση, είναι περισσότερο εισαγωγικά) J. Piaget: Εστιάζει στο άτομο και όχι στην κοινωνία. Η γνώση είναι μία ατομική κατασκευή (βασική λειτουργία μάθησης). 1. Αφομοίωση εννοιών: το άτομο ερμηνεύει την πληροφορία και την ενσωματώνει στις ήδη υπάρχουσες γνωσιακές δομές. 2. Συμμόρφωση εννοιών: η γνωσιακή δομή προσαρμόζεται προκειμένου να αποκτήσει νόημα η πληροφορία Ausubel: Τόνισε το ρόλο της προϋπάρχουσας γνώσης Thomas Kuhn: η αλλαγή Παραδείγματος έρχεται μέσα από ρήξεις (γνωσιακή σύγκρουση) Stephen Toulmin: Εισήγαγε την έννοια της «εννοιολογικής οικολογίας» ως τη δυναμική αλληλεπίδραση των γνωσιακών δομών του ατόμου και του «πνευματικού» του περιβάλλοντος (π.χ. αναλογίες, μεταφορές, αρχετυπικά παραδείγματα, προηγούμενες εμπειρίες, επιστημολογικές δεσμεύσεις, μεταφυσικά πιστεύω) Ατομικός κονστρουκτιβισμός: Η γνώση κατασκευάζεται ενεργητικά από το μαθητή. Στόχος είναι η επίτευξη εννοιολογικής αλλαγής (συνήθως) μέσω γνωσιακής σύγκρουσης. Ιδιαίτερη σημασία δίνεται στη μεταγνώση (=συνείδηση της γνωσιακής πορείας και εξέλιξης)

3 Βασικά σημεία: 1. Η γνώση κατασκευάζεται και δεν μεταβιβάζεται 2. Η προηγούμενη γνώση (υπάρχουσες ιδέες) επηρεάζει τη μαθησιακή διαδικασία 3. Ο τρόπος που σκέφτονται τα άτομα για το φυσικό κόσμο είναι τοπικός, δηλαδή περιορίζεται στην εξήγηση του φαινομένου, χωρίς να γίνονται γενικεύσεις ή να αναγνωρίζεται η κοινή βάση των φαινομένων. 4. Ο τρόπος που σκέφτονται τα άτομα για το φυσικό κόσμο παρουσιάζει ομοιότητες (ίδιες εναλλακτικές ιδέες ανεξάρτητα από την κοινωνικοπολιτισμική ταυτότητα ή την εθνόητητα) 5. Η κατασκευή απαιτεί προσπάθεια και εμπλοκή σε ειδικά σχεδιασμένες δραστηριότητες ΑΙΤΙΕΣ ΚΑΙ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΕΝΝΟΙΛΟΓΙΚΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ Εννοιολογική αλλαγή συμβαίνει όταν σημειώνεται οποιαδήποτε μεταβολή (προσθήκη, αφαίρεση, τροποποίηση, αντικατάσταση) στο γνωστικό υπόβαθρο του μαθητή. Τι μπορεί να προκαλέσει εννοιολογική αλλαγή; Νέα δεδομένα (πορίσματα πειραμάτων, παρατηρήσεων κλπ). Μπορεί να είναι: Α. Μη αναμενόμενα ή απρόβλεπτα (εκπλήσσουν το μαθητή και τον φέρνουν σε αδιέξοδο) Β. Ανεξήγητα Γ. Άβολα (οι μαθητές χρησιμοποιούν πρωτογενείς στρατηγικές για την εξήγησή τους) Δ. Συνεπή (σε συμφωνία με την ήδη υπάρχουσα ιδέα) Ε. Δεδομένα που προκύπτουν με την εφαρμογή της υφιστάμενης γνώσης Νέες αντιλήψεις που είτε έρχονται σε αντίθεση, είτε είναι συνεπείς με την υφιστάμενη γνώση. Αναστοχασμός (προέρχεται από εσωτερικές ασυνέπειες) Κοινωνικές πιέσεις Σε ποιες συνθήκες μπορεί να συμβεί η εννοιολογική αλλαγή; Η υπάρχουσα ιδέα δεν πρέπει να ικανοποιεί τον μαθητή (πρέπει να του προκαλεί δυσαρέσκεια) Η καινούρια ιδέα πρέπει να είναι κατανοητή (λογική και μη αντιφατική) Η καινούρια ιδέα πρέπει να είναι πειστική (αληθοφανής και ταιριαστή με τις άλλες)

4 Η καινούρια ιδέα πρέπει να είναι γόνιμη (χρήσιμη και εφαρμόσιμη) ΔΥΝΑΤΑ ΚΑΙ ΑΔΥΝΑΜΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΛΟΓΙΚΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ Δυνατά σημεία: 1. Έχουμε καλύτερα μαθησιακά αποτελέσματα 2. Επηρέασε τους εκπαιδευτικούς και έψαξαν αποτελεσματικότερους τρόπους διδασκαλίας 3. Αναγνωρίστηκαν οι αντιλήψεις των μαθητών Αδύναμα σημεία: 1. Απαιτεί περισσότερο χρόνο και επιμόρφωση εκπαιδευτικών 2. Επικεντρώνεται στην κατανόηση κάποιων κεντρικών εννοιών και όχι στα μέσα ή στο πλαίσιο της επιστήμης 3. Δίνεται περισσότερο έμφαση στη λογική και όχι σε συναισθηματικούς και γνωσιακούς παράγοντες 4. Παρατηρείται μαθησιακό χάσμα ανάμεσα σε παιδιά από διαφορετικές κοινωνικές ομάδες Β. ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ (έμφαση στην κοινωνία, και όχι στο άτομο) Lev Vygotsky: Θεωρεί καθοριστικό για τη μάθηση το κοινωνικό επίπεδο (περιβάλλον, αλληλεπίδραση), το ατομικό επίπεδο (ο καθένας ερμηνεύει και κατανοεί το περιβάλλον με το δικό του τρόπο) και το ρόλο του εκπαιδευτικού.

5 ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ: 1. Η κοινωνική γλώσσα της επιστήμης ερμηνεύεται ως διάλογος ανάμεσα στους επιστήμονες. 2. Η μάθηση πραγματοποιείται μέσα του ελέγχου των πολλαπλών Λόγων {Είδη Λόγων: α. Λόγος της Επιστήμης β. Λόγος της σχολικής τάξης γ. Κοινωνικός και καθημερινός Λόγος} ΔΙΑΚΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΩΝ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΩΝ Στόχο έχει την πολιτισμική ενσωμάτωση των μαθητών στην κουλτούρα της επιστήμης και τη γεφύρωση των γλωσσικών και πολιτισμικών διαφορών των μαθητών. Οι εναλλακτικές ιδέες αντιπροσωπεύουν τον καθημερινό κοινωνικό Λόγο (γλώσσα, τρόπος σκέψης και πρακτικές). Οι διδακτικές στρατηγικές αφορούν: 1. Τη συγχώνευση αντιτιθέμενων Λόγων σε έναν κοινό Λόγο, αυτόν της σχολικής επιστήμης 2. Τη συνύπαρξη διαφόρων Λόγων και την επέκταση της ζωής που αντιστοιχεί στο Λόγο της σχολικής επιστήμης ΔΥΝΑΤΑ ΚΑΙ ΑΔΥΝΑΜΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΩΝ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΩΝ Δυνατά σημεία: 1. Η συνειδητοποίηση από τους εκπαιδευτικούς των άδηλων κοινωνικοπολιτισμικών συγκρούσεων 2. Η κατανόηση της επιμονής του χάσματος επιτυχίας ανάμεσα σε μαθητές με διαφορετικό κοινωνικό και πολιτισμικό προφίλ 3. Έμφαση στη συναισθηματική και νοητική φύση της μάθησης 4. Έμφαση στην παρακίνηση ενδιαφέροντος Αδύναμα σημεία: 1. Έχει μικρή προϊστορία και παρουσιάζει προτάσεις μη ρεαλιστικές 2. Οι στρατηγικές που χρησιμοποιούνται είναι λιγότερο οικείες και δυσκολότερα εφαρμόσιμες από τους εκπαιδευτικούς.

6 ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΓΝΩΣΙΑΚΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΩΝ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΩΝ Γ. ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ (ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΜΕΝΟΣ) ΚΟΝΣΤΡΟΥΚΤΙΒΙΣΜΟΣ Αποτελεί έναν συνδυασμό γνωσιακών και κοινωνικοπολιτισμικών προσεγγίσεων. Βασικά σημεία: 1. Η μάθηση περιλαμβάνει το πέρασμα από το κοινωνικό στο προσωπικό επίπεδο. 2. Η διαδικασία της μάθησης προκύπτει από την ατομική δυνατότητα κατανόησης του κάθε μαθητή (εξαρτάται από τις εμπειρίες του) 3. Η μάθηση διαμεσολαβείται από σημειωτικούς πόρους (σημαντικότερος από αυτούς η γλώσσα) 4. Η μάθηση περιλαμβάνει την κατάκτηση της κοινωνικής γλώσσας της επιστημονικής κοινότητας ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΟΙ ΙΔΕΕΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ Εναλλακτικές αντιλήψεις: Είναι γνωσιακές κατασκευές που δομούνται στο μυαλό των μαθητών καθώς επιχειρούν να ερμηνεύσουν τα φυσικά φαινόμενα, αλληλεπιδρώντας με τον φυσικό κόσμο και το κοινωνικό τους περιβάλλον. Οι μαθητές κατασκευάζουν ιδέες προκειμένου να μπορούν να περιγράφουν, να προβλέπουν και να ερμηνεύουν φαινόμενα του φυσικού κόσμου.

7 ΑΙΤΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ ΙΔΕΩΝ Οι πληροφορίες που λαμβάνουμε μέσω των αισθήσεών μας είναι πολύ περιορισμένες, κι έτσι αντιλαμβανόμαστε μια ατελή εικόνα του φυσικού κόσμου Η ερμηνεία των φαινομένων βασίζεται στην κοινή λογική (ατελείς συλλογισμούς, σχέσεις αιτίου-αποτελέσματος και όχι σε γενικεύσεις) Οι προϋπάρχουσες γνώσεις είναι συχνά περιορισμένες ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ ΙΔΕΩΝ 1. Οι μαθητές τις «κουβαλούν» μαζί τους πριν έρθουν στο σχολείο 2. Είναι βιωματικές (σχετίζονται με τις εμπειρίες των μαθητών) 3. Δεν είναι συμβατές με τις επιστημονικές έννοιες 4. Χαρακτηρίζονται από παγκοσμιότητα (είναι ανεξάρτητες από κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες και είναι παρόμοιες σε άτομα από διαφορετικές κοινωνικές ομάδες και χώρες) 5. Είναι λανθάνουσες (υποσυνείδητες) 6. Μπορεί να προέρχονται από σύγχυση των εννοιών (οι μαθητές συχνά συγχέουν τις έννοιες ή χρησιμοποιούν μία «έννοια-ομπρέλα» που περιλαμβάνει αρκετά μεγάλη ποικιλία εννοιών) 7. Προϋποθέτουν προφανείς αλλαγές (οι μαθητές προσπαθούν να εξηγήσουν φαινόμενα που χαρακτηρίζονται από έντονες αλλαγές) 8. Προκύπτουν επειδή χρησιμοποιούνται αιτιακοί συλλογισμοί 9. Παρουσιάζουν συνοχή (οι μαθητές δεν είναι πρόθυμοι να τις εγκαταλείψουν, βασίζονται στην «κοινή λογική») 10. Βασική αιτία αποτελεί και η καθημερινή γλώσσα και η αλλαγή της σημασίας των λέξεων (π.χ. η έννοια της δύναμης στην καθημερινή γλώσσα έχει άλλη σημασία από την έννοια της δύναμης στην μηχανική φυσική) 11. Οι μαθητές έχουν μία ανθρωποκεντρική στάση απέναντι στα φυσικά φαινόμενα (χρησιμοποιούν τις ανθρώπινες αισθήσεις ως βασικό μέσο ερμηνείας) 12. Ορισμένες φορές συνηθίζουμε να δίνουμε ανθρωπόμορφα χαρακτηριστικά σε φυσικές οντότητες (π.χ. άτομο ή μόριο), γεγονός που αποπροσανατολίζει τους μαθητές και τους κάνει να πιστεύουν πως οι οντότητες αυτές είναι έμψυχες 13. Εξαρτώνται από το πλαίσιο και τον τύπο της ερώτησης (π.χ. άλλη απάντηση θα δώσει ο μαθητής μέσα στην τάξη αν τον ρωτήσει ο δάσκαλός του, και άλλη στο σπίτι του αν τον ρωτήσει ο πατέρας του) 14. Παρουσιάζουν ομοιότητες με ιδέες που καταγράφηκαν στην ιστορία (π.χ. η θεωρία της ενσωμάτωσης της δύναμης από τον Αριστοτέλη)

8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΜΟΝΤΕΛΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ Α. ΜΟΝΤΕΛΟ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ (ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ) Βασίζεται στη ψυχολογική θεωρία του συμπεριφορισμού. Οι μαθητές παρουσιάζονται ως tabula rasa και δεν λαμβάνονται υπόψη οι εναλλακτικές τους ιδέες. Φάσεις διδασκαλίας: 1. Προσανατολισμός 2. Εισαγωγή της νέας γνώσης 3. Εφαρμογή της νέας γνώσης 4. Αξιολόγηση της νέας γνώσης Θετικά σημεία: γρήγορη «μεταφορά» πληροφοριών Αρνητικά σημεία: μαθητές ως παθητικοί δέκτες Β. ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΗΣ ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΙΚΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Το μοντέλο αυτό είναι μαθητοκεντρικά προσανατολισμένο ενώ ο εκπαιδευτικός παίζει περισσότερο το ρόλο του οργανωτή ή του καθοδηγητή. Αγνοούνται οι εναλλακτικές ιδέες των μαθητών και βασίζεται περισσότερο στη γνωσιακή, και λιγότερο στη συμπεριφοριστική θεωρία μάθησης. Φάσεις διδασκαλίας: 1. Προσανατολισμός 2. Διατύπωση και έλεγχος υποθέσεων 3. Εφαρμογή της νέας γνώσης 4. Αξιολόγηση της νέας γνώσης Οι δραστηριότητες του συγκεκριμένου μοντέλου βασίζονται σε πειράματα και μπορεί να είναι: 1. Ανακάλυψη με «πειράματα επίδειξης» (πειράματα που πραγματοποιεί ο εκπαιδευτικός) 2. Καθοδηγούμενη ανακάλυψη (ο εκπαιδευτικός καθοδηγεί τους μαθητές) 3. Ελεύθερη ανακάλυψη Θετικά σημεία: ενεργοποιεί το οργανωτικό, το αναλυτικό και το παραγωγικό επίπεδο μάθησης Αρνητικά σημεία: ξεκινά από μηδενική βάση( αφού θεωρεί πως οι μαθητές δεν έχουν εναλλακτικές ιδέες), ενώ η «ανακάλυψη» της γνώσης από τους μαθητές είναι ένα αρκετά δύσκολο και χρονοβόρο εγχείρημα

9 Γ. ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΗΣ ΚΟΝΣΤΡΟΥΚΤΙΒΙΣΤΙΚΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ (ΕΠΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗ) Η γνώση κατασκευάζεται σε προσωπικό επίπεδο (ατομικός), αλλά η διαμεσολάβησή της γίνεται σε κοινωνικό επίπεδο (κοινωνικός). Φάσεις διδασκαλίας: 1. Προσανατολισμός 2. Ανάδειξη ιδεών 3. Εισαγωγή της νέας γνώσης (αναδόμηση/ εμπλουτισμός) 4. Εφαρμογή των νέων ιδεών 5. Ανασκόπηση (μεταγνωσιακή φάση) Θετικά σημεία: αξιοποιούνται οι εναλλακτικές ιδέες των μαθητών και δίνεται έμφαση στο κοινωνικοπολιτισμικό επίπεδό τους Αρνητικά σημεία: απαιτεί περισσότερο χρόνο, μεγαλύτερη κατάρτιση των εκπαιδευτικών, εμφανίζεται δυσκολία στην αναδόμηση και αποτελεί μία διαδικασία αργή και επίπονη ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΜΑΘΗΣΗ ΜΕΣΩ ΜΙΚΡΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ (δραστηριότητες ελεύθερης ανακάλυψης) (προτείνω να διαβάσετε τις σελίδες του βιβλίου γιατί οι σημειώσεις αυτού του κεφαλαίου δεν είναι ιδιαίτερα λεπτομερείς ) Οι στόχοι εδώ είναι μικρότεροι και περισσότερο ρεαλιστικοί. Βασίζονται στην επιστημονική διερεύνηση ενός ζητήματος από τους ίδιους τους μαθητές και στοχεύει στην εξάσκηση των βασικών επιστημονικών τους δεξιοτήτων. Ξεκινά από την παρατήρηση η οποία αποτελεί το σημείο εκκίνησης της έρευνας, αλλά και την ταξινόμηση. Παρατήρηση: Είναι η προσεκτική εξέταση ενός σώματος ή ενός φαινομένου. Είναι μία νοητική και γνωσιακή διεργασία, αφού δε βλέπουμε όλοι τα ίδια πράγματα. Ο βασικός της στόχος είναι να μπορούν οι μαθητές αρχικά να περιγράφουν και στη συνέχεια να μπορούν να διακρίνουν τις ομοιότητες και τις διαφορές διάφορων σωμάτων. Ταξινόμηση: Έχει ως βασικό της σκοπό την αναγνώριση της ποικιλίας του φυσικού κόσμου και την κατανόηση και αναζήτηση κριτηρίων ταξινόμησης.

10 ΣΤΑΔΙΑ: Α. Ο σχεδιασμός της διερεύνησης ενός ερωτήματος 1. Επιλογή γενικού ερωτήματος ή προβλήματος 2. Προσδιορισμός ανεξάρτητων και εξαρτημένων μεταβλητών 3. Έλεγχος ανεξάρτητων μεταβλητών 4. Διατύπωση προβλέψεων 5. Επιλογή και χρήση εξοπλισμού-έλεγχος κινδύνων Β. Η λήψη και η παρουσίαση των δεδομένων 6. Συλλογή δεδομένων 7. Πραγματοποίηση παρατηρήσεων και μετρήσεων-χρήση εξοπλισμού 8. Καταγραφή δεδομένων Γ. Η αξιολόγηση των ενδείξεων 9. «Ανάγνωση» των δεδομένωνπαρατήρηση και εντοπισμός των μεταξύ τους σχέσεων 10. Εξαγωγή συμπερασμάτων 11. Αξιολόγηση της όλης διαδικασίας Σε όλα τα παραπάνω στάδια απαιτείται η ομαδική εργασία η οποία επιτρέπει την ελεύθερη διαπραγμάτευση ιδεών και την αλληλο-υποστήριξη των μαθητών σε ψυχολογικό και νοητικό επίπεδο. ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΗΣΕΙΣ 1. Επιστημονική έρευνα 2. Διδασκαλία βασισμένη στην έρευνα 3. Μάθηση βασισμένη στην έρευνα 1. Έρευνα για οικοδόμηση της γνώσης περιεχομένου α. πλήρης διερεύνηση β. μερική διερεύνηση 2. Έρευνα για τη συνειδητοποίηση των κοινωνικών διαστάσεων της φύσης της επιστήμης ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΔΙΔΑΚΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ Α. ΜΟΝΤΕΛΑ Είναι οποιαδήποτε δομή (π.χ. αντικείμενο, γεγονός, διαδικασία, ιδέες) την οποία χρησιμοποιεί κάθε άνθρωπος για να προσομοιώνει ή για να προβλέπει τη συμπεριφορά μιας οντότητας. Αναπαριστούν απλούστερες μορφές, οπτικοποιούν φαινόμενα και παράγουν εξηγήσεις για τα επιστημονικά φαινόμενα.

11 Είδη μοντέλων: α. μοντέλα κλίμακας (π.χ. βιολογικά μοντέλα) β. αναλογικά (π.χ. ατομικά ή μοριακά) γ. μαθηματικά (μαθηματικές εξισώσεις) δ. θεωρητικά (εμπειρικά δεδομένα-θεωρητικές υποθέσεις) Κατά τη διδασκαλία ο εκπαιδευτικός πρέπει: 1. Να δίνει έμφαση στους περιορισμούς των μοντέλων (τα μοντέλα δεν είναι ακριβής αναπαραγωγή της πραγματικότητας) 2. Να αξιοποιεί πολλαπλά ή/και εναλλακτικά μοντέλα 3. Να παραθέτει ιστορικά όλα τα μοντέλα Β. ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΚΑΙ ΑΝΑΛΟΓΙΕΣ Οι μεταφορές και οι αναλογίες διαφέρουν μεταξύ τους στα παρακάτω σημεία: α. στον ορισμό: μεταφορά έχουμε όταν Α=Β, ενώ αναλογία όταν το Α μοιάζει με το Β β. στη χρήση: η μεταφορά αφορά όψεις, ενώ η αναλογία ερμηνεύει περιεχόμενα γ. στις συγκρίσεις: η μεταφορά δίνει έμφαση μόνο στις ομοιότητες, ενώ η αναλογία εστιάζει τόσο στις ομοιότητες, όσο και στις διαφορές. Βέβαια, στο συγκεκριμένο βιβλίο χρησιμοποιείται ο όρος αναλογία για να περιγραφούν και οι αναλογίες και οι μεταφορές. Αναλογίες και εναλλακτικές ιδέες: Η χρήση αναλογιών μπορεί να δημιουργήσει εναλλακτικές ιδέες στους μαθητές όταν: 1. Οι εκπαιδευτικοί χρησιμοποιούν τις αναλογίες χωρίς να γνωρίζουν το προς διδασκαλία περιεχόμενο 2. Γίνεται κατασκευή αναλογιών «εκ των υστέρων» 3. Γίνεται χρήση ξεπερασμένων αναλογιών Κατά τη διδασκαλία ο εκπαιδευτικός πρέπει: 1. Να δίνει έμφαση στα δυνατά σημεία και στους περιορισμούς των αναλογιών 2. Να αξιοποιεί πολλαπλές αναλογίες 3. Να αξιοποιεί τις ιστορικές αναλογίες 4. Να αξιοποιεί τις ευρηματικές και πρωτότυπες αναλογίες που κατασκευάζουν οι ίδιοι οι μαθητές Γ. ΕΝΝΟΙΛΟΓΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ Ο εννοιολογικός χάρτης μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως διδακτικό εργαλείο, ως μαθησιακό εργαλείο, ως εργαλείο ανάδειξης ιδεών των μαθητών, αλλά και ως εργαλείο αξιολόγησης της νέας γνώσης. Ο εννοιολογικός χάρτης αποτυπώνει τον τρόπο με τον οποίο οργανώνει τη

12 γνώση μίας επιστημονικής περιοχής αυτός που τον κατασκευάζει. Περιλαμβάνει τις έννοιες-κλειδιά (βασικές έννοιες) και τις διασυνδέσεις μεταξύ τους. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΑΤΥΠΕΣ ΠΗΓΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Οι άτυπες πηγές μάθησης περιλαμβάνουν την άτυπη εκπαίδευση (που έχει ατομική βάση) και τη μη τυπική εκπαίδευση (που ουσιαστικά αφορά στο άτυπο Αναλυτικό Πρόγραμμα). Τα πλαίσια μάθησης στις άτυπες πηγές μάθησης: 1. Προσωπικό πλαίσιο (υπόβαθρο επισκέπτη: ενδιαφέρον, κίνητρα, προσδοκίες, προηγούμενες γνώσεις) 2. Κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο (τα άλλα άτομα που συμμετέχουν) 3. Φυσικό πλαίσιο (όψη του περιβάλλοντος χώρου: αρχιτεκτονική, διαμόρφωση χώρου) 4. Εκπαιδευτικό πλαίσιο (εκπαιδευτικός σχεδιασμός) Θετικά σημεία: ευχάριστος τρόπος μάθησης, έντονες εμπειρίες Αρνητικά σημεία: δεν είναι όλες οι πηγές αξιόπιστες ΕΙΔΗ ΑΤΥΠΩΝ ΠΗΓΩΝ ΜΑΘΗΣΗΣ

13 Όσον αφορά στη Διάσταση Α: Πριν την επίσκεψη: Ο εκπαιδευτικός οφείλει να επισκεφθεί μόνος του το χώρο, να βοηθήσει τους μαθητές να διατυπώσουν τις εναλλακτικές τους ιδέες, να προετοιμάσει ένα γνωσιακό υπόστρωμα Κατά την επίσκεψη: Οι μαθητές πρέπει να έχουν μπροστά τους φύλλα εργασίας, τα οποία να μπορούν να λειτουργήσουν ως οδηγοί, ως εργαλεία (έρευνα σε ομάδες) και ως πλοηγοί στους διάφορους χώρους Μετά την επίσκεψη: Πρέπει να πραγματοποιηθεί μία συζήτηση πάνω στις απαντήσεις των μαθητών στα φύλλα εργασίας, να γίνει μία παράθεση των δεδομένων που συλλέχθηκαν και να γίνει μία προσπάθεια να συνδεθεί η επίσκεψη με το Α.Π. (=Αναλυτικό Πρόγραμμα).