ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΡΑΛΙΜΝΙΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ:

Transcript

1 ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΡΑΛΙΜΝΙΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΙΟΥ-ΙΟΥΝΙΟΥ 2014 ΜΑΘΗΜΑ: Επιστήμη Περιβάλλοντος ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 12/06/2014 ΤΑΞΗ: Β Κατεύθυνσης ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 2.30 ΩΡΑ: 7:45 10:15 π.μ Ονοματεπώνυμο:...Τμήμα:... Αριθμός:... Βαθμός:.. Ολογράφως:... Υπογραφή:... Οδηγίες: α) Να γράφετε με μελάνι μαύρο ή μπλε. β) Δεν επιτρέπεται η χρήση διορθωτικού υγρού ή ταινίας τύπου Tipp-Ex. γ) Σε όλες τις ερωτήσεις να φαίνεται ο τρόπος απάντησης τους. Ορθές απαντήσεις χωρίς την παρουσίαση της απαιτούμενης εργασίας δε θα λαμβάνονται υπόψη δ) Να συμμορφώνεστε πρόθυμα με τις οδηγίες των επιτηρητών. ε) Η ΔΟΛΙΕΥΣΗ ΤΙΜΩΡΕΙΤΑΙ ΑΥΣΤΗΡΑ Το εξεταστικό δοκίμιο αποτελείται από τρία μέρη, το ΜΕΡΟΣ Α, το Μέρος Β και το Μέρος Γ. Το εξεταστικό δοκίμιο αποτελείται από δεκαπέντε (15) σελίδες. ΜΕΡΟΣ Α : (μον. 30/100) Να απαντήσετε και στις έξι (6) ερωτήσεις που ακολουθούν με συντομία. Κάθε ορθή απάντηση βαθμολογείται με 5/100 μονάδες. 1. Δίνονται οι πιο κάτω κατηγορίες οργανισμών: μη αγγειώδη φυτά, πρώτιστα, αγγειοσπερμα, πτέριδες. α. Να τα κατατάξετε σε εξελικτική σειρά από το κατώτερο εξελικτικά μέχρι το ανώτερο εξελικτικά (μ. 2) β. Γιατί τα πτηνά χαρακτηρίζονται ως πτερωτοί δεινόσαυροι;... (μ. 1) 1

2 γ. Να αναφέρετε τα δύο χαρακτηριστικά του σημερινού ανθρώπου (Homo sapiens sapiens) τα οποία τον διαφοροποιούν από τον Cro-Magnon και τον βοήθησαν να επικρατήσει στον πλανήτη. 2α. Να αναφέρετε τρεις κατηγορίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. i)... ii)... iii)... (μ. 3) β. Μετά το σεισμό και το φονικό τσουνάμι που έπληξε την Ιαπωνία, το εργοστάσιο παραγωγής πυρηνικής ενέργειας της Φουκουσίμα έγινε η αιτία μιας τεραστίων διαστάσεων περιβαλλοντικής καταστροφής. Γράψε δύο βασικά μειονεκτήματα της πυρηνικής ενέργειας; i)... ii)... (μ. 2) 3 α. Πιο κάτω φαίνεται η τομή της γήινης σφαίρας. Να συμπληρώσετε στον πιο κάτω πίνακα τι απεικονίζουν οι αριθμοί (μ. 4) δ. Σε πόσες μεγάλες λιθοσφαιρικές πλάκες χωρίζεται ο στερεός φλοιός της γης; Αναφέρετε μία (1) από αυτές... (μ. 1) 2

3 4.α. Να συμπληρώσετε τα κενά στο επόμενο κείμενο: «Για να χαρακτηριστεί ένας χώρος ως βιόσφαιρα πρέπει να έχει κάποια στοιχεία που θεωρούνται σημαντικά για τη συντήρηση της ζωής. Τα στοιχεία αυτά είναι: 1. Να έχει. δε σημαντικές ποσότητες και σε υγρή φάση 2. Να τροφοδοτείται με από μια εξωτερική πηγή 3. Να μπορούν μέσα στο χώρο να συνυπάρχουν οι τρεις.. της ύλης. (μ. 3) β. Δίνονται σε πίνακα κάποιες περιοχές τις οποίες καλείστε να κατατάξετε στη βιόσφαιρα ή στην παραβιόσφαιρα σημειώνοντας στο αντίστοιχο κουτί. (μ. 2) ΠΕΡΙΟΧΗ ΒΙΟΣΦΑΙΡΑ ΠΑΡΑΒΙΟΣΦΑΙΡΑ Σελήνη Κορυφή Όλυμπου Δυσφωτική ζώνη ωκεανών Εσωτερικό ηφαιστείου 5α. Σε τι διαφέρουν οι αυτότροφοι οργανισμοί από τους ετερότροφους; β. Ποιους οργανισμούς ονομάζουμε αποικοδομητές; γ. Πώς ένα ζώο μπορεί να είναι θηρευτής και θήραμα μαζί; Δώστε ένα παράδειγμα.... (μ. 1) 3

4 6α. Να αναφέρετε δύο λόγους για τους οποίους συνεργάζονται δύο οργανισμοί διαφορετικού είδους. i)... ii)... (μ. 2) β. Να αναφέρετε δύο λόγους για τους οποίους ανταγωνίζονται δύο οργανισμοί ιδίου είδους. i)... ii)... (μ. 2) γ. Τι είδους επικοινωνία αποτελεί η χρήση πολύχρωμων φτερών από τα παγώνια;... (μ. 1) Σύνολο μονάδων Α Μέρους:./30 ΜΕΡΟΣ Β : (μ.40/100) Από τις έξι (6) ερωτήσεις να απαντήσετε μόνο στις τέσσερις (4). Κάθε ορθή απάντηση βαθμολογείται με 10/100 μονάδες. 1.Το παρακάτω σχήμα παριστάνει το πρώτο χρονικά πείραμα (1668 μ.χ.), σχετικά με την προέλευση της ζωής. α. Ποιο είναι το υλικό μέσα στο βάζο με το?; β. Πώς ονομάζεται ο επιστήμονας που εκτέλεσε το πιο πάνω πείραμα...(μ. 2) γ. Ποια αντίληψη κατέρριψε ο πιο πάνω επιστήμονας με το προηγούμενο πείραμα;... (μ. 2) 4

5 δ. Ένας άλλος επιστήμονας 200 χρόνια μετά (1862 μ.χ.), έκανε ένα άλλο πείραμα (τρίτο στη σειρά ) με το οποίο κατέρριψε οριστικά την πιο πάνω αντίληψη. Να αναφέρετε το όνομα του και να περιγράψετε με συντομία το πείραμα που έκανε.... (μ. 4) 2 ι. Συμπληρώστε τα κενά στις πιο κάτω προτάσεις σε σχέση με την οικολογία. α). ονομάζονται οι φυσικοί παράγοντες, όπως το νερό, οι θρεπτικές ουσίες, το φως, η θερμοκρασία και ο άνεμος. β).. ονομάζονται οι βιολογικοί παράγοντες, όπως όλοι οι οργανισμοί, οι οποίοι με τον ένα ή τον άλλο τρόπο επηρεάζουν τη ζωή κάποιου άλλου οργανισμού. γ) Το σύνολο των ατόμων του ίδιου είδους που ζουν σε ένα μέρος αποτελεί έναν. δ) Η μάζα των ατόμων ενός πληθυσμού, αποτελεί τη.. ε) Το σύνολο των πληθυσμών των διαφόρων ειδών που ζουν σε ένα μέρος αποτελεί μια.. στ) Ο τόπος στον οποίο ζει μια, ονομάζεται ζ) Οι οργανισμοί που ζουν σε συγκεκριμένη περιοχή, μαζί με τους αβιοτικούς παράγοντες με τους οποίους σχετίζονται, αποτελούν ένα.. (μ. 7) ιι) Τι είναι η παραβίωση. Δώστε και ένα παράδειγμα (μ. 3) 5

6 3.Στην εικόνα που ακολουθεί φαίνεται ο γεωγραφικός προσδιορισμός μιας ζώνης βλάστησης. α. Σε ποιαν ζώνη βλάστησης αναφέρεται η εικόνα; β. Γιατί απουσιάζει από το νότιο ημισφαίριο;... (μ. 2) γ. Πώς χαρακτηρίζονται οι χειμώνες της συγκεκριμένης ζώνης βλάστησης.... (μ. 2) δ. Πώς χαρακτηρίζονται τα καλοκαίρια της πιο πάνω ζώνης βλάστησης; (μ. 2) ε. Τι είναι το πέρμαφροστ; (μ. 2) 6

7 4. Το φυτό που φαίνεται στο παρακάτω σχεδιάγραμμα εκτέθηκε για μερικές ώρες στο ηλιακό φως, αφού προηγουμένως κρατήθηκε για 24 ώρες στο σκοτάδι. Μετά την έκθεσή του στο ηλιακό φως, αποχρωματίστηκαν τα φύλλα 1 και 2. Μετά τον αποχρωματισμό τους, τα δύο φύλλα τοποθετήθηκαν σε διάλυμα ιωδίου. *Σημείωση: Το φύλλο στην εικ. Β είναι μεγέθυνση του φύλλου 2 στην εικ. Α. Τα ερωτήματα που ακολουθούν αφορούν το πιο πάνω πείραμα. α. Να εξηγήσετε γιατί το πείραμα αποχρωματισμού και ανίχνευσης αμύλου πραγματοποιήθηκε και στο φύλλο 1 και στο φύλλο 2 (εικόνα Α).... (μ. 2) β. Ποιος διαλύτης χρησιμοποιείται συνήθως για τον αποχρωματισμό του φύλλου;... (μ. 2) γ. Ποια οργανική ουσία ανιχνεύουμε με το διάλυμα του ιωδίου;... (μ. 2) δ. Ποιο θα είναι το χρώμα του φύλλου 1, μετά την παραμονή του για μερικά λεπτά στο διάλυμα ιωδίου και γιατί;... (μ. 2) ε. Ποιο θα είναι το χρώμα του φύλλου 2 στην περιοχή Γ μετά την παραμονή του στο διάλυμα ιωδίου;... (μ. 1) ζ. Ποιο θα είναι το χρώμα του φύλλου 2 στην περιοχή Δ μετά την παραμονή του στο διάλυμα ιωδίου;...(μ. 1) 7

8 5.α. Ποιοι οργανισμοί ονομάζονται καταναλωτές Β τάξης;... (μ. 2) β. Εάν είστε ένας επιστήμονας του περιβάλλοντος και υπάρχει ανάγκη μελέτης ενός οικοσυστήματος, ποιο θα σας ήταν πιο χρήσιμο, μια τροφική αλυσίδα ή ένα τροφικό πλέγμα και γιατί; γ. Σε ένα βιότοπο ζουν: υδρόβια φυτά, φυτοφάγα ψάρια, σαρκοφάγα πουλιά και παράσιτα πουλιών: ι)να σχηματίσετε την τροφική αλυσίδα του οικοσυστήματος ιι) και να κατασκευάσετε την οικολογική πυραμίδα των αριθμών. δ. Εξηγήστε πότε μια οικολογική πυραμίδα των αριθμών παρουσιάζεται ως ανεστραμμένη....(μ. 2) 8

9 6. Παρακάτω απεικονίζονται τέσσερα είδη λαγών κατά σειρά, ξεκινώντας από το L. arcticus, στους πόλους (αρκτική) και προχωρώντας σε πιο εύκρατες περιοχές, μέχρι την έρημο όπου ζει ο L. alleni. α. Συγκρίνετε το L. arcticus με το L. alleni. Να εξηγήσετε γιατί διαφέρουν τα αυτιά και οι ουρές τους. (Υπόδειξη: Η απάντηση σας να δοθεί με βάση τον κανόνα του Allen) (μ. 4) β. Δώστε ένα παράδειγμα ενδόθερμου (ομοιόθερμου) και εξώθερμου (ποικιλόθερμου) ζώου (η απάντησή σας να μη περιλαμβάνει τους λαγούς) (μ. 2) γ. Να αναφέρετε δύο τρόπους με τους οποίους αντιμετωπίζουν τις υψηλές θερμοκρασίες τα ενδόθερμα (ομοιόθερμα) ζώα, i) ii) (μ. 4) Σύνολο μονάδων Β Μέρους:./40 9

10 ΜΕΡΟΣ Γ : (μ.30/100) Από τις τρεις (3) ερωτήσεις να απαντήσετε μόνο τις δύο (2). Κάθε ορθή απάντηση βαθμολογείται με 15/100 μονάδες. 1. Στο πιο κάτω σχήμα φαίνεται η σεισμικότητα της γης μεταξύ α. Πώς κατανέμονται οι σεισμοί; Εξηγήστε (μ. 2) β.ι. Στην εικόνα που ακολουθεί παριστάνεται ένας τρόπος κίνησης λιθοσφαιρικών πλακών. Ποιος είναι αυτός;......(μ. 2) ιι. Αν το πιο πάνω σχήμα αναφέρεται στη δημιουργία της Κύπρου ονομάστε πάνω στο σχέδιο τις δυο πλάκες. (μ. 2) 10

11 γ. Εξηγήστε τον όρο λιθοσφαιρικές πλάκες (μ. 2) δ. Να αναφέρετε ένα γεγονός που συμβαίνει στην περιοχή αυτή λόγω της συγκεκριμένης κίνησης (μ. 2) ε. Να γράψετε άλλους δύο τρόπους κίνησης των τεκτονικών πλακών. i).... (μ. 1,5) ii).... (μ. 1,5) στ. Το κείμενο που ακολουθεί αναφέρεται εν μέρει στη δημιουργία της Κύπρου μας. Συμπληρώστε τα κενά σύμφωνα με τις γνώσεις σας. «Κατά τη διάρκεια του Κρητιδικού (90 ε.χ.π.) έγινε στην περιοχή της Τυθής θάλασσας, η δύο λιθοσφαιρικών πλακών. Αποτέλεσμα της σύγκρουσης ήταν να βυθιστεί η μία πλάκα κάτω από την άλλη πλάκα από την άλλη και να δημιουργηθεί έτσι ένα μικρό υποθαλάσσιο... από τη δραστηριοποίηση του οποίου δημιουργήθηκε (20. εχ.π) ένα μικρό νησάκι, το. Η υπερκείμενη πλάκα άρχισε να δημιουργεί πτυχώσεις που οδήγησαν στο σχηματισμό ενός δευτέρου νησιού του. Τα νερά του ωκεανού εισέδυσαν βαθύτερα, έκαναν τα πετρώματα του μανδύα ελαφρότερα και αυτό προκάλεσε τη δραματική ανύψωση των δύο νησιών με αποτέλεσμα να αναδυθεί και η ενδιάμεση τους περιοχή και να σχηματιστεί έτσι η πεδιάδα της Μεσαορίας. (μ. 2) 11

12 2. Τα πιο κάτω ερωτήματα αφορούν ζώνες βλάστησης και οικολογία. α. Το επόμενο απόσπασμα είναι από το γνωστό τραγούδι «En mediterranee-μεσόγειος» σε μουσική Ζωρζ Μουστακί και στίχους Δημήτρη Χριστοδούλου: «Μεσόγειο τη λεν και παίζουνε γυμνά παιδιά με μαύρα μάτια αγάλματα πικρά γέννησε τους Θεούς, τον ίδιο το Χριστό το καλοκαίρι εκεί δεν τρέμει τον καιρό μέσα στη λίμνη αυτή το αίμα τους αιώνες σκάλισε εκεί τα βράχια και τους κάβους και τη βαθιά σιωπή νησιά σαν περιστέρια αιώνιες φυλακές το καλοκαίρι εκεί δεν τρέμει τις βροχές μεσ' τη Μεσόγειο οι κάμποι κι οι ελιές χάνονται στη φωτιά τα χέρια μένουν μόνα κι άδεια τα κορμιά λαοί της συμφοράς και πίκρα του θανάτου το καλοκαίρι εκεί δε χάνει τα φτερά του». Με τη βοήθεια του κειμένου και ειδικά των υπογραμμισμένων τμημάτων να απαντήσετε στα εξής: ι. Να σχολιάσετε τους υπογραμμισμένους στίχους που έχουν σχέση με τα μεσογειακά καλοκαίρια (μ. 2) ιι. Σε ποια χαρακτηριστικά δέντρα αναφέρεται ο στιχουργός; Δώστε ένα παράδειγμα προσαρμογής που παρουσιάζουν αυτά (μ. 1) ιιι. Η μεσογειακή βλάστηση δεν είναι «προτέρημα» της μεσογειακής λεκάνης αλλά συναντιέται και σε άλλες περιοχές του πλανήτη με άλλα ονόματα όπως, «μακία» ή «τσαπαράλ». Να αναφέρετε μία τέτοια περιοχή (μ. 1) 12

13 β. Στο πιο κάτω σχήμα φαίνονται οι πληθυσμοί των λύγκων (είδος πάνθηρα) και του χιονόποδου λαγού που ζουν μόνο στη Β. Αμερική σε περιοχές της τάιγκας. ι. Να δικαιολογήσετε την αυξομείωση του πληθυσμού των λαγών σε σχέση με τον πληθυσμό των λύγκων (μ. 2) ιι. Τι θα συμβεί στους πληθυσμούς των λύγκων αν εξαφανιστούν οι λαγοί; (μ. 2) ιιι. Γιατί ο συγκεκριμένος λαγός έχει άσπρο χρώμα γούνας; (μ. 2) γ. Τα χαρακτηριστικά δέντρα της τάιγκας έχουν βελονοειδή φύλλα. Να το εξηγήσετε. 13

14 δ. Γιατί τη συναντούμε την τάιγκα μόνο στο Βόρειο ημισφαίριο και όχι και στο Νότιο;... (μ. 2) ε. Αναφέρετε ένα χαρακτηριστικό δέντρο της τάιγκας (μ. 1) 3.α. Στην πιο κάτω εικόνα παρουσιάζεται ένα τροφικό πλέγμα. Αν οι οργανισμοί 1, 2, 3, 4 αντιπροσωπεύουν παραγωγούς και όλοι οι υπόλοιποι καταναλωτές, να απαντήσετε στις ακόλουθες ερωτήσεις: i) Ποιος από τους οργανισμούς του οικοσυστήματος συμπεριφέρεται ταυτόχρονα ως καταναλωτής Ι τάξης και ως καταναλωτής ΙΙ τάξης; Να το απαντήσετε κάνοντας αναφορά στο θήραμα του για κάθε περίπτωση ξεχωριστά.... (μ. 3) ii) Τι είδους καταναλωτής είναι ο οργανισμός 12; Να δικαιολογήσετε την απάντηση σας. 14

15 β. Εάν ο παραγωγός 1 από το πιο πάνω τροφικό πλέγμα εξαφανιστεί, ποιοι άλλοι οργανισμοί θα επηρεαστούν και πώς;...(μ. 4) γ. Ένα νεαρό τροπικό θαλάσσιο ψάρι εγκαθίσταται στα βράγχια ενός καρχαρία, βρίσκοντας έτσι καταφύγιο και προστασία. Μεγαλώνοντας το ενήλικο τροπικό ψάρι δε χωρά στα βράγχια, του καρχαρία, οπότε ξεσχίζει τα τοιχώματά του, περνά στην εσωτερική κοιλότητα του σώματος του καρχαρία και αρχίζει να τον τρώει από μέσα. Να εξηγήσετε με κάθε λεπτομέρεια ι) τις σχέσεις νεαρού ψαριού και καρχαρία... (μ. 3) ιι)τις σχέσεις ενήλικου ψαριού και καρχαρία.... (μ. 3) ΤΕΛΟΣ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΟΥ ΔΟΚΙΜΙΟΥ Σύνολο μονάδων Γ Μέρους:./30 Οι εισηγητές : πρωτ. Αναστάσιος Ισαάκ Ο συντονιστής Χαράλαμπος Κονναρής ΒΔ Σαλώμη Χατζηκωνσταντίνου Ο διευθυντής Ανδρέας Φιλίππου 15

16 16