ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΡΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΥΜΑ ΚΘΤΘΣ ΣΧΟΛΘ ΔΙΟΙΚΘΣΘΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

Transcript

1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΡΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΥΜΑ ΚΘΤΘΣ ΣΧΟΛΘ ΔΙΟΙΚΘΣΘΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΘΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΘΣ ΚΑΙ ΧΘΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΘΣ ΡΤΥΧΙΑΚΘ ΕΓΑΣΙΑ «ΔΙΑΧΟΝΙΚΘ ΕΞΕΛΙΞΘ ΑΜΟΙΒΩΝ ΕΞΑΤΘΜΑΝΘΣ ΕΓΑΣΙΑΣ ΕΝΑΝΤΙ ΑΚΑΘΑΙΣΤΟΥ ΛΕΙΤΟΥΓΙΚΟΥ ΡΛΕΟΝΑΣΜΑΤΟΣ ΘϋΜEΙΚΤΟΥ ΕΙΣΟΔΘΜΑΤΟΣ, ΤΩΝ ΧΩΩΝ ΤΘΣ ΝΔ Θϋ ΡΕΙΦΕΕΙΑΚΘΣ ΕΥΩΗΩΝΘΣ: ΣΧΘΜΑΤΟΡΟΙΘΜΕΝΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ » ΡΑΤΟΥΔΑΚΘΣ ΕΜΜΑΝΟΥΘΛ ΦΥΤΟΥ ΣΤΥΛΙΑΝΘ ΡΕΚΑΤΣΟΥΝΑΚΘ ΜΑΙΑ Επιβλζπων: Αν. Κακθγθτισ Θ. Β. ταματόπουλοσ ΗΡΑΚΛΕΙΟ ΑΤΓΟΤΣΟ,

2 Ρεριεχόμενα Ρερίλθψθ... 3 Abstract... 4 Ρρόλογοσ... 5 Ειςαγωγι... 6 Κεφάλαιο 1. Σφςτθμα Εκνικϊν & Ρεριφερειακϊν Λογαριαςμϊν ΕΕ-2010 (ESA 2010) Οριςμόσ Εκνικϊν & Ρεριφερειακϊν Λογαριαςμϊν Εξζλιξθ των Συςτθμάτων Εκνικϊν Λογαριαςμϊν Βαςικά Μακροοικονομικά Μεγζκθ βάςθ των οποίων υπολογίηονται οι Εκνικοί Λογαριαςμοί Στατιςτικζσ μονάδεσ και ομαδοποίθςθ του ΕΣΛ Θεςμικζσ μονάδεσ και τομείσ Τοπικζσ μονάδεσ οικονομικισ δραςτθριότθτασ (ΜΟΔ) και κλάδοι οικονομικισ δραςτθριότθτασ Μονάδεσ μόνιμοι κάτοικοι και μθ μόνιμοι κάτοικοι ςυνολικι οικονομία και αλλοδαπι οζσ και τα αποκζματα Το ςφςτθμα λογαριαςμϊν και τα ςυγκεντρωτικά μεγζκθ Το πλαίςιο ειςροϊν εκροϊν Μονάδεσ και Ρεριφερειακοί Λογαριαςμοί Κεφάλαιο 2. Θ ακακάριςτθ προςτικζμενθ αξία (ΑΡΑ) ζναντι του ακακάριςτου εγχϊριου προϊόντοσ (ΑΕΡ) ςτθν ζννοια τθσ εκνικισ παραγωγισ Ζννοια Ρροςτικζμενθσ Αξίασ Ακακάριςτθ Ρροςτικζμενθ Αξία και ΑΕΡ Κεφάλαιο 3. Θ ευρωηϊνθ και θ ΝΔ περιφζρειά τθσ (SWEAP) Ιςτορικι Αναδρομι ςτθν Ευρωπαϊκι Ζνωςθ Οικονομικι και Νομιςματικι Ζνωςθ Θεςμικά Πργανα τθσ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ Οικονομικι Χρθματοπιςτωτικι Κρίςθ Κράτθ Μζλθ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ Ευρωηϊνθ & SWEAP Κεφάλαιο 4. Ρεριγραφικι ςτατιςτικι ανάλυςθ των ςτοιχείων των εκνικϊν λογαριαςμϊν για τθν δομι τθσ ςυνολικισ καταναλωτικισ δαπάνθσ τθσ περιφζρειασ τθσ Ευρωηϊνθσ ζναντι των χωρϊν του κζντρου τθσ Μεκοδολογία Ακακάριςτο Εγχϊριο Ρροϊόν Ακακάριςτο Εγχϊριο Ρροϊόν Ελλάδα (ΕΛΣΤΑΤ) Κατά Κεφαλιν Ακακάριςτο Εγχϊριο Ρροϊόν Ακακάριςτθ Ρροςτικζμενθ Αξία Ακακάριςτθ Ρροςτικζμενθ Αξία ανά κλάδο οικονομικισ δραςτθριότθτασ Ακακάριςτθ Ρροςτικζμενθ Αξία ανά κλάδο οικονομικισ δραςτθριότθτασ(ελστατ) Ακακάριςτθ Ρροςτικζμενθ Αξία ςε ποςοςτό του ΑΕΡ Ακακάριςτο Λειτουργικό Ρλεόναςμα Αμοιβζσ εξαρτθμζνθσ εργαςίασ Συμπεράςματα Ρεριοριςμοί μελζτθσ Βιβλιογραφία

3 ΠΙΝΑΚΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΙΝΑΚΩΝ ΕΛ. Πίνακασ 1: Η ηϊνθ του Ευρϊ 35 Πίνακασ 2: ΑΕΠ ςε τρζχουςεσ τιμζσ αγοράσ (εκατ. ) 40 Πίνακασ 3: ΑΕΠ ςε τιμζσ αγοράσ (εκφραςμζνο ςε δείκτθ όγκου, ζτουσ βάςθσ 2010) 42 Πίνακασ 4: ΑΕΠ ςε τιμζσ αγοράσ (εκφραςμζνο ςε δείκτθ όγκου, ζτουσ βάςθσ 2010=100) 43 Πίνακασ 5: Τπολογιςμόσ ΑΕΠ Ελλάδασ ςε τρζχουςεσ τιμζσ ( ) (εκατ. ) 46 Πίνακασ 6: Τπολογιςμόσ ΑΕΠ Ελλάδασ ςε ςτακερζσ τιμζσ προθγοφμενου ζτουσ ( ) (εκατ. ) 47 Πίνακασ 7: Κατά Κεφαλιν ΑΕΠ ςε τρζχουςεσ τιμζσ αγοράσ (εκατ. ) 49 Πίνακασ 7 α: Αφξθςθ του πραγματικοφ ΑΕΠ (%) 50 Πίνακασ 7 β: Εξζλιξθ τθσ δαπάνθσ των νοικοκυριϊν για τισ χϊρεσ τθσ ΝΔ Ευρϊπθσ ( ) 50 Πίνακασ 8: ΑΠA ςε τρζχουςεσ τιμζσ αγοράσ (εκατ. ) 52 Πίνακασ 9: ΑΠA ςε τιμζσ αγοράσ (εκφραςμζνο ςε δείκτθ όγκου, ζτουσ βάςθσ 2010) 53 Πίνακασ 10: ΑΠA ςε τιμζσ αγοράσ (εκφραςμζνο ςε δείκτθ όγκου, ζτουσ βάςθσ 2010=100) 54 Πίνακασ 11: ΑΠΑ ανά κλάδο οικονομικισ δραςτθριότθτασ ςε τρζχουςεσ τιμζσ αγοράσ (εκατ. ) 56 Πίνακασ 12: ΑΠΑ Ελλάδασ ανά κλάδο οικονομικισ δραςτθριότθτασ ςε τρζχουςεσ τιμζσ αγοράσ (εκατ. ) ( ) (Α10) 59 Πίνακασ 13: ΑΠΑ Ελλάδασ ανά κλάδο οικονομικισ δραςτθριότθτασ ςε ςτακερζσ τιμζσ προθγοφμενου ζτουσ (εκατ. ) ( ) (Α10) 60 Πίνακασ 14: ΑΠΑ ωσ ποςοςτό του ΑΕΠ 62 ΠΙΝΑΚΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΣΩΝ ΕΛ. Διάγραμμα 1: Σαξινόμθςθ Μονάδων 18 Διάγραμμα 2: Ακολουκία Λογαριαςμϊν 21 Διάγραμμα 3: ΑΕΠ ςε τρζχουςεσ τιμζσ αγοράσ (εκατ. ) SWEAP 41 Διάγραμμα 4: ΑΕΠ ςε τρζχουςεσ τιμζσ αγοράσ (εκατ. ) Κεντρικι Περιφζρεια Ευρωηϊνθσ 41 2

4 Ρερίλθψθ Η παροφςα μελζτθ αποςκοποφςε ςτθν καταγραφι και τθ διαχρονικι αποτφπωςθ τθσ εκνικισ παραγωγισ των κρατϊν τθσ Νοτιοδυτικισ περιφζρειασ τθσ Ευρωηϊνθσ με τθ χριςθ και παρακολοφκθςθ των Εκνικϊν Λογαριαςμϊν (ΑΕΠ) και Περιφερειακϊν Λογαριαςμϊν (ΑΠΑ), ςφμφωνα με το Ευρωπαϊκό φςτθμα Εκνικϊν και Περιφερειακϊν Λογαριαςμϊν (ESA 2010). Οι λογαριαςμοί αυτοί είναι ιδιαίτερθσ ςθμαςίασ, κακϊσ θ ςυςτθματικι καταγραφι τουσ μζςα ςε ζνα κοινό πλαίςιο αναφοράσ επιτρζπει τθ ςυγκριτικι αποτφπωςθ και παρακολοφκθςθ των οικονομικϊν μεγεκϊν των χωρϊν, τθν ορκι παρακολοφκθςθ των μεταβολϊν των μακροοικονομικϊν μεγεκϊν των χωρϊν, τον ζγκαιρο εντοπιςμό λανκαςμζνων επιλογϊν οικονομικισ πολιτικισ και τθν ζγκαιρθ λιψθ ορκϊν μακροοικονομικϊν, νομιςματικϊν και δθμοςιονομικϊν αποφάςεων που οδθγοφν ςτθν ανάπτυξθ μιασ οικονομίασ. τθν παροφςα μελζτθ αναλφκθκε το κεωρθτικό υπόβακρο των Εκνικϊν και Περιφερειακϊν λογαριαςμϊν και του ςυςτιματοσ παρακολοφκθςισ τουσ, όπωσ αυτό καταγράφεται ςτο ESA 2010 και πραγματοποιικθκε ανάλυςθ των λογαριαςμϊν του ΑΕΠ και τθσ ΑΠΑ. Η ερευνθτικι προςζγγιςθ τθσ μελζτθσ περιλάμβανε τθν περιγραφικι ανάλυςθ ςτοιχείων των Εκνικϊν λογαριαςμϊν, Ακακάριςτο Εκνικό Προϊόν και Ακακάριςτθ Προςτικζμενθ Αξία για τθν Νοτιοδυτικι περιφζρεια τθσ Ευρωηϊνθσ τα ζτθ ζναντι των χωρϊν του Κζντρου τθσ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ, αλλά και τισ Ευρωηϊνθσ ςτο ςφνολό τθσ. Ωσ Νοτιοδυτικι Περιφζρεια τθσ Ευρωηϊνθσ (SWEAP) κεωρείται θ Ρορτογαλία, θ Ιρλανδία, θ Ιταλία, θ Ιςπανία και θ Ελλάδα, ενϊ ωσ χϊρεσ του κζντρου τθσ Ευρωηϊνθσ επελζγθςαν οι: Γαλλία, Βζλγιο, Λουξεμβοφργο, Γερμανία, Ολλανδία, Σλοβακία, Αυςτρία, Σλοβενία. Τα ςτοιχεία τησ ςυγκεκριμζνησ μελζτησ αναλήφθηκαν από την Eurostat ςτισ 12/04/2016. Βαςικό ςυμπζραςμα τθσ παροφςασ εργαςίασ είναι ότι θ ςυνολικι επίδοςθ των οικονομιϊν των κρατϊν μελϊν τθσ Ευρωηϊνθσ, αναλυόμενθ κακ όλθ τθ διάρκεια τθσ εξεταηόμενθσ 20ετίασ, επιδεινϊκθκε εξαιτίασ των επιπτϊςεων τθσ χρθματοπιςτωτικισ και οικονομικισ κρίςθσ. Ιδιαίτερθ ιταν θ επίδραςθ τθσ οικονομικισ φφεςθσ ςτα ςτοιχεία των Εκνικϊν και Περιφερειακϊν Λογαριαςμϊν των κρατϊν μελϊν τθσ νοτιοδυτικισ περιφζρειασ τθσ Ευρωηϊνθσ SWEAP, αλλά και ειδικότερα τθσ Ελλάδασ. 3

5 Abstract Present study was designed in order to record and longitudinally present national production sizes of South-West Eurozone Periphery Members, with the use of National Accounts (GDP) and Regions Accounts (GVA), according to the European System of Accounts (ESA 2010). These accounts are particularly important as the systematic recording in a common reference framework, because they allow comparative mapping and monitoring of financial figures of a country, proper monitoring of changes in macroeconomic indicators of countries, early detection erroneous economic policy options and timely taking good macroeconomic, monetary and financial decisions that lead to the development of an economy. This study analyze the theoretical background of national and regional accounts and their monitoring system, as recorded in the ESA 2010 and provide an analysis of the accounts GDP and GVA. Our research approach includes the descriptive data analysis of National Accounts, Gross Domestic Product and Gross Value Added for the Southwestern region of the Eurozone over the years versus the same accounts of the European Union Centre countries and the Eurozone consensus. As South-West Eurozone Periphery (SWEAP) considered Portugal, Ireland, Italy, Spain and Greece, and as countries of the Eurozone center were selected: France, Belgium, Luxembourg, Germany, Netherlands, Slovakia, Austria, and Slovenia. The data of this study realized by Eurostat on The main conclusion of the study is that the overall performance of the economies of the Eurozone Member States, analyzed throughout the 20 years ( ), aggravated by the effects of the financial and economic crisis. The effect of the economic downturn was very important as a component of national and regional accounts in the Member States of the southwest region of the Eurozone SWEAP. 4

6 Ρρόλογοσ Η παροφςα πτυχιακι εργαςία εκπονικθκε από τουσ ΠΑΣΡΟΤΔΑΚΗ ΕΜΜΑΝΟΤΗΛ, ΦΤΣΡΟΤ ΣΤΛΙΑΝΗ και ΠΡΕΚΑΣΟΤΝΑΚΗ ΜΑΡΙΑ ςτο πλαίςιο ολοκλιρωςθσ των ςπουδϊν τουσ ςτο τμιμα Λογιςτικισ και Χρθματοοικονομικισ, τθσ χολισ Διοίκθςθσ και Οικονομίασ, του Σεχνολογικοφ Εκπαιδευτικοφ Ιδρφματοσ Κριτθσ και είχε ωσ ςτόχο τθν προςζγγιςθ και καταγραφι τθσ οικονομικισ δραςτθριότθτασ των κρατϊν τθσ Νοτιοδυτικισ περιφζρειασ τθσ Ευρωηϊνθσ μζςω τθσ χριςθσ των Εκνικϊν Λογαριαςμϊν, ςφμφωνα με το Ευρωπαϊκό φςτθμα Εκνικϊν και Περιφερειακϊν Λογαριαςμϊν (ESA 2010). Οι ςυγκεκριμζνοι λογαριαςμοί είναι ιδιαίτερθσ ςθμαςίασ κακϊσ ςυςτθματικι καταγραφι τουσ είναι μια κοινι πλζον μζκοδοσ για πλθκϊρα χωρϊν με βαςικι επιδίωξθ τθν ορκι παρακολοφκθςθ των μεταβολϊν των μακροοικονομικϊν μεγεκϊν των χωρϊν, τον ζγκαιρο εντοπιςμό λανκαςμζνων επιλογϊν οικονομικισ πολιτικισ και τθν ζγκαιρθ λιψθ ορκϊν οικονομικϊν αποφάςεων που οδθγοφν ςτθν ανάπτυξθ μιασ οικονομίασ και τθ χάραξθ τθσ μακροοικονομικισ, νομιςματικισ και δθμοςιονομικισ τθσ πολιτικισ. Η εργαςία αυτι είναι ομαδικι και κάκε μζλοσ ςυνζβαλλε τα μζγιςτα για τθν εκπόνθςθ και γραφι τθσ. Πιο ςυγκεκριμζνα, θ κατανομι τθσ ςυγγραφισ τθσ εργαςίασ είχε ωσ εξισ: ΠΑΣΡΟΤΔΑΚΗ ΕΜΜΑΝΟΤΗΛ ΦΤΣΡΟΤ ΣΤΛΙΑΝΗ ΠΡΕΚΑΣΟΤΝΑΚΗ ΜΑΡΙΑ ΜΕΡΟΣ Ι Κεφάλαιο 1 Κεφάλαιο 2 Κεφάλαιο 3 ΜΕΡΟΣ ΙΙ Κεφάλαιο 4 - ΜΕΡΟΣ ΙΙ - - υμπεράςματα και περιοριςμοί μελζτθσ 5

7 Ειςαγωγι Η παροφςα πτυχιακι εργαςία είχε ςκοπό να προςεγγίςει τθν καταγραφι τθσ οικονομικισ δραςτθριότθτασ των κρατϊν τθσ Νοτιοδυτικισ περιφζρειασ τθσ Ευρωηϊνθσ μζςω τθσ χριςθσ των Εκνικϊν Λογαριαςμϊν, ςφμφωνα με το Ευρωπαϊκό φςτθμα Εκνικϊν και Περιφερειακϊν Λογαριαςμϊν (ESA 2010). Σο ςφςτθμα αυτό ζχει προςαρμοςτεί ςτισ ανάγκεσ τθσ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ προςφζροντασ ζνα ενιαίο ςφςτθμα μζτρθςθσ των δθμοςιονομικϊν, νομιςματικϊν και άλλων μεγεκϊν. Η Ε.Ε. επιτρζπει ςτα μζλθ τθσ να εφαρμόηουν τα δικά τουσ παραδοςιακά ςυςτιματα λογαριαςμϊν εντόσ τθσ χϊρασ, ενϊ ταυτόχρονα τισ υποχρεϊνει να προςαρμόηουν τουσ λογαριαςμοφσ τουσ ςτο ΕΛ 2010, για τθ ςφγκριςθ με άλλα κράτθ τθσ Ε.Ε. Οι ςυγκεκριμζνοι λογαριαςμοί είναι ιδιαίτερθσ ςθμαςίασ κακϊσ θ κοινι και ςυςτθματικι καταγραφι τουσ ζχει ωσ ςυνζπεια τθν ορκι παρακολοφκθςθ των μεταβολϊν των μακροοικονομικϊν μεγεκϊν των χωρϊν, τον ζγκαιρο εντοπιςμό λανκαςμζνων επιλογϊν οικονομικισ πολιτικισ και τθν ζγκαιρθ λιψθ ορκϊν οικονομικϊν αποφάςεων που οδθγοφν ςτθν ανάπτυξθ μιασ οικονομίασ. Η καταγραφι και παρακολοφκθςθ των οικονομικϊν κάκε χϊρασ πρζπει να διζπεται από ςυγκεκριμζνεσ κοινζσ αρχζσ με ςκοπό να μπορεί να πραγματοποιείται ςυγκριτικι μελζτθ και παρακολοφκθςθ των οικονομικϊν μεγεκϊν των χωρϊν. Οι Εκνικοί και Περιφερειακοί λογαριαςμοί είναι εκείνοι που περιγράφουν με κάκε λεπτομζρεια τισ οικονομικζσ δραςτθριότθτεσ του ςυνόλου τθσ οικονομίασ ενόσ κράτουσ και παρουςιάηουν τθν πραγματοποιθκείςα διαδρομι μεταξφ τθσ παραγωγισ, τθσ κατανάλωςθσ και τθσ επζνδυςθσ του οικονομικοφ κυκλϊματοσ. τθν παροφςα μελζτθ, αφοφ αναλφκθκε το κεωρθτικό υπόβακρο των Εκνικϊν και Περιφερειακϊν λογαριαςμϊν και του ςυςτιματοσ παρακολοφκθςισ τουσ, όπωσ αυτό καταγράφεται ςτο ESA 2010, πραγματοποιικθκε περιγραφικι ανάλυςθ των λογαριαςμϊν του ΑΕΠ και τθσ ΑΠΑ. Η ερευνθτικι προςζγγιςθ τθσ μελζτθσ περιλαμβάνει τθν ανάλυςθ ςτοιχείων των Εκνικϊν λογαριαςμϊν, Ακακάριςτο Εκνικό Προϊόν και Ακακάριςτθ Προςτικζμενθ Αξία για τθν Νοτιοδυτικι περιφζρεια τθσ Ευρωηϊνθσ τα ζτθ ζναντι των χωρϊν του Κζντρου τθσ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ, αλλά και τισ Ευρωηϊνθσ ςτο ςφνολο τθσ. Σθ Νοτιοδυτικι Περιφζρεια τθσ Ευρωηϊνθσ (SWEAP) αποτελοφν θ Ρορτογαλία, θ Ιρλανδία, θ Ιταλία, θ Ιςπανία και θ Ελλάδα. Από τθν άλλθ πλευρά, οι χϊρεσ του κζντρου τθσ Ευρωηϊνθσ είναι οι: Γαλλία, Βζλγιο, Λουξεμβοφργο, Γερμανία, Ολλανδία, Σλοβακία, Αυςτρία, Σλοβενία. Βαςικό ςυμπζραςμα τθσ παροφςασ εργαςίασ είναι ότι θ ςυνολικι επίδοςθ των οικονομιϊν των κρατϊν μελϊν τθσ Ευρωηϊνθσ, αναλυόμενθ κακ όλθ τθ διάρκεια τθσ εξεταηόμενθσ 20ετίασ, επιδεινϊκθκε εξαιτίασ των επιπτϊςεων τθσ χρθματοπιςτωτικισ και οικονομικισ κρίςθσ. Ιδιαίτερθ ιταν θ επίδραςθ τθσ οικονομικισ φφεςθσ ςτα ςτοιχεία των Εκνικϊν και Περιφερειακϊν Λογαριαςμϊν των κρατϊν μελϊν τθσ νοτιοδυτικισ περιφζρειασ τθσ Ευρωηϊνθσ SWEAP. Η δομι τθσ παροφςασ εργαςίασ περιλαμβάνει το πρϊτο μζροσ που αφορά ςτθ κεωρθτικι και αποτελείται από 3 Κεφάλαια. Σο Κεφάλαιο 1 αφορά ςτο φςτθμα Εκνικϊν & Περιφερειακϊν Λογαριαςμϊν ΕΕ-2010 (ESA 2010), το Κεφάλαιο 2 αναφζρεται ςτθν ακακάριςτθ προςτικζμενθ αξία (ΑΠΑ) ζναντι του ακακάριςτου εγχϊριου προϊόντοσ (ΑΕΠ) ςτθν ζννοια τθσ εκνικισ παραγωγισ και ςτο Κεφάλαιο 3 περιγράφεται θ ευρωηϊνθ και θ ΝΔ περιφζρειά τθσ (SWEAP). Σο δεφτερο μζροσ τθσ παροφςασ εργαςίασ αφορά ςτθν εμπειρικι διερεφνθςθ του κζματοσ και αποτελείται 6

8 από το Κεφάλαιο 4. Πρόκειται ουςιαςτικά για τθν περιγραφικι ςτατιςτικι ανάλυςθ των ςτοιχείων των εκνικϊν λογαριαςμϊν για τθν δομι τθσ ςυνολικισ καταναλωτικισ δαπάνθσ τθσ περιφζρειασ τθσ Ευρωηϊνθσ ζναντι των χωρϊν του κζντρου τθσ, ενϊ παράλλθλα γίνεται ιδιαίτερθ μνεία ςτθν Ελλάδα με αναλυτικι περιγραφι και ανάλυςθ του τρόπου υπολογιςμοφ του ΑΕΠ και τθσ ΑΠΑ τθν εξεταηόμενθ περίοδο. Σο τρίτο και τελευταίο μζροσ τθσ μελζτθσ αφορά ςτα ςυμπεράςματα αυτισ και τουσ περιοριςμοφσ τθσ. 7

9 ΜΕΟΣ Ι: ΘΕΩΘΤΙΚΘ ΡΟΣΕΓΓΙΣΘ 8

10 Κεφάλαιο 1. Σφςτθμα Εκνικϊν & Ρεριφερειακϊν Λογαριαςμϊν ΕΕ-2010 (ESA 2010) Κάκε κράτοσ αναπτφςςει ζνα ςφςτθμα παρακολοφκθςθσ των εκνικϊν του λογαριαςμϊν, το οποίο προςαρμόηεται ςτισ ιδιαίτερεσ ανάγκεσ και απαιτιςεισ τθσ χϊρασ με αποτζλεςμα τα ςυςτιματα που εφαρμόηονταν από τα κράτθ μζλθ τθσ ΕΕ να ιταν πολφ διαφορετικά μεταξφ τουσ. ε μια ενιαία νομιςματικι ζνωςθ, όμωσ, υπιρχε θ ανάγκθ για ςυγκριςιμότθτα των μεγεκϊν μεταξφ των χωρϊν και για το ςκοπό αυτό δθμιουργικθκε ζνα ενιαίο φςτθμα Εκνικϊν Λογαριαςμϊν (ΕΛ) με τθν τελευταία τροποποίθςθ του το 2010 (ESA 2010). Σο ςφςτθμα αυτό ζχει προςαρμοςτεί ςτισ ανάγκεσ τθσ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ προςφζροντασ ζτςι ζνα ενιαίο ςφςτθμα μζτρθςθσ των δθμοςιονομικϊν, νομιςματικϊν και άλλων μεγεκϊν. Η ΕΕ επιτρζπει ςτα μζλθ τθσ να εφαρμόηουν τα δικά τουσ παραδοςιακά ςυςτιματα λογαριαςμϊν εντόσ τθσ χϊρασ, ενϊ ταυτόχρονα τισ υποχρεϊνει να προςαρμόηουν τουσ λογαριαςμοφσ τουσ ςτο ΕΛ 2010, για τθ ςφγκριςθ με άλλα κράτθ τθσ ΕΕ. 1.1 Οριςμόσ Εκνικϊν & Ρεριφερειακϊν Λογαριαςμϊν Η εκτίμθςθ των οικονομικϊν μεγεκϊν μιασ χϊρασ βαςίηεται ςτο ςφςτθμα των εκνικϊν λογαριαςμϊν. Οι εκνικοί λογαριαςμοί χρθςιμοποιοφνται για τθν αποτίμθςθ τθσ τρζχουςασ οικονομικισ δραςτθριότθτασ κάκε χϊρασ. Η βαςικι ιδζα ςτθν οποία ςτθρίηεται το ςφςτθμα εκνικϊν λογαριαςμϊν είναι ότι ο όγκοσ τθσ οικονομικισ δραςτθριότθτασ ςε μια ςυγκεκριμζνθ χρονικι περίοδο, μετριζται με βάςθ τθσ ποςότθτασ του παραγόμενου προϊόντοσ, χωρίσ ςε αυτι τθν ποςότθτα να υπολογίηονται οι ποςότθτεσ που χρθςιμοποιοφνται ςτα ενδιάμεςα ςτάδια παραγωγισ (προςζγγιςθ προϊόντοσ ι παραγωγισ), των ειςοδθμάτων που αποκτοφν οι παραγωγοί (προςζγγιςθ ειςοδιματοσ) και τθσ δαπάνθσ των τελικϊν αγοραςτϊν (προςζγγιςθ δαπάνθσ). Η κεμελιϊδθσ αρχι που διζπει τουσ εκνικοφσ λογαριαςμοφσ είναι ότι οι τρείσ προςεγγίςεισ δίνουν ταυτόςθμεσ μετριςεισ που ςχετίηονται με τθν οικονομικι δραςτθριότθτα τθσ χϊρασ, εκτόσ από τθν περίπτωςθ που υπάρχουν προβλιματα ελλείπων ι λανκαςμζνων ςτοιχείων (Abel, Bernanke & Croushore 2010). Οι εκνικοί λογαριαςμοί ςυνιςτοφν ζνα λογιςτικό πλαίςιο που χρθςιμοποιείται για τθν αποτίμθςθ τθσ τρζχουςασ οικονομικισ δραςτθριότθτασ (Abel, Bernanke & Croushore 2010). φμφωνα με τθ Eurostat, οι εκνικοί λογαριαςμοί (ΕΛ), που ςυχνά αποκαλοφνται μακροοικονομικοί λογαριαςμοί, είναι ςτατιςτικζσ που εςτιάηουν ςτθ δομι και τθν εξζλιξθ των οικονομιϊν, περιγράφουν και αναλφουν, με προςιτό και αξιόπιςτο τρόπο, τισ οικονομικζσ αλλθλεπιδράςεισ (ςυναλλαγζσ) μζςα ςε μια οικονομία. Οι Εκνικοί Λογαριαςμοί αφοροφν ςτο ςφνολο τθσ οικονομίασ μιασ χϊρασ, τθσ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ (ΕΕ) ι τθσ ηϊνθσ του ευρϊ. Οι εκνικοί λογαριαςμοί αποτελοφν μία πλιρθ και ςυςτθματικι ποςοτικι περιγραφι των οικονομικϊν φαινόμενων ςε μια χϊρα, ςε μια ςυγκεκριμζνθ χρονικι περίοδο (ΕΛΣΑΣ, 2011). Η περιγραφι αυτι είναι πλιρθσ, κακϊσ οι λογαριαςμοί αυτοί περιγράφουν ολόκλθρθ τθν οικονομία, αποτελοφν, δθλαδι, ζνα πλιρεσ ςτατιςτικό ςφςτθμα, ςε αντίκεςθ με άλλεσ ςτατιςτικζσ που αναφζρονται ςε κάποιο ςυγκεκριμζνο πεδίο τθσ οικονομίασ. Επιπλζον θ περιγραφι είναι ςυςτθματικι, κακϊσ 9

11 κάκε μεμονωμζνθ εγγραφι ςτουσ εκνικοφσ λογαριαςμοφσ αποτελεί μζροσ ενόσ πλιρωσ ςυνεποφσ ςυςτιματοσ, με κάκε ςυναλλαγι να καταγράφεται δφο φορζσ, τόςο ςαν ειςροι όςο και ςαν εκροι. Σα οικονομικά φαινόμενα αναφζρονται ςε δραςτθριότθτεσ, όπωσ θ παραγωγι, θ κατανάλωςθ των νοικοκυριϊν, θ κατανάλωςθ του δθμοςίου, θ επζνδυςθ, θ αποταμίευςθ κλπ. και θ χρονικι περίοδοσ αναφζρεται ςυνικωσ ςτθν περίοδο ενόσ ζτουσ ι ενόσ τριμινου. Οι βαςικοί ςκοποί κατάρτιςθσ και παρακολοφκθςθσ των Εκνικϊν Λογαριαςμϊν είναι οι εξισ, ςφμφωνα με τθν Ελλθνικι τατιςτικι Αρχι (2011): o Η παρουςίαςθ τθσ ςυνολικισ εικόνασ τθσ λειτουργίασ μιασ οικονομίασ. o Ο υπολογιςμόσ των οικονομικϊν δεικτϊν. o Η παροχι ςτοιχείων που είναι απαραίτθτα για το ςχεδιαςμό και τθν εκτίμθςθ τθσ αποτελεςματικότθτασ των κοινωνικοοικονομικϊν πολιτικϊν ενόσ κράτουσ. o Η παροχι ςτοιχείων χριςιμων ςτθν οικονομικι κεωρία, μζςα από ζνα αναλυτικό πλαίςιο. Οι περιφερειακοί λογαριαςμοί, από τθν άλλθ μεριά, αποτελοφν τθν περιφερειακι εξειδίκευςθ των αντίςτοιχων λογαριαςμϊν τθσ εκνικισ οικονομίασ (Ευρωπαϊκι Επιτροπι, 2010). Πιο ςυγκεκριμζνα, οι περιφερειακοί λογαριαςμοί είναι θ ανάλυςθ, ςε περιφερειακό επίπεδο, ςθμαντικϊν ςυγκεντρωτικϊν μεγεκϊν, όπωσ θ ακακάριςτθ προςτικεμζνθ αξία κατά κλάδο οικονομικισ δραςτθριότθτασ και το ειςόδθμα των νοικοκυριϊν. Ουςιαςτικά, τα εκνικά ςφνολα που προκφπτουν από τθ μελζτθ των εκνικϊν λογαριαςμϊν κρφβουν διάφορεσ ωσ προσ τισ περιφερειακζσ οικονομικζσ ςυνκικεσ και επιδόςεισ. Ο πλθκυςμόσ και οι οικονομικζσ δραςτθριότθτεσ είναι ανομοιόμορφα κατανεμθμζνα ςτισ εκάςτοτε περιφζρειεσ. Για παράδειγμα, οι αςτικζσ περιφζρειεσ είναι ειδικευμζνεσ ςε υπθρεςίεσ, ενϊ θ γεωργία, οι εξορυκτικζσ δραςτθριότθτεσ και θ μεταποίθςθ τείνουν να επικρατοφν ςε μθ αςτικζσ περιοχζσ. θμαντικά ηθτιματα, επίςθσ, όπωσ θ παγκοςμιοποίθςθ, θ καινοτομία, θ δθμογραφικι γιρανςθ, θ φορολογία, θ φτϊχεια, θ ανεργία και το περιβάλλον ζχουν ςυχνά περιφερειακι οικονομικι διάςταςθ. υνεπϊσ, οι περιφερειακοί λογαριαςμοί αποτελοφν ζνα ςθμαντικό ςυμπλιρωμα ςτθ μελζτθ και παρακολοφκθςθ των εκνικϊν λογαριαςμϊν. Οι περιφερειακοί λογαριαςμοί περιζχουν το ίδιο ςφνολο λογαριαςμϊν με τουσ εκνικοφσ λογαριαςμοφσ, ςτο βακμό που κακιςτοφν ορατζσ τισ περιφερειακζσ οικονομικζσ δομζσ, εξελίξεισ και διαφορζσ. Οι περιφερειακοί λογαριαςμοί εξυπθρετοφν ςθμαντικοφσ ειδικοφσ διοικθτικοφσ ςκοποφσ, όπωσ είναι (Ευρωπαϊκι Επιτροπι, 2010): o θ χοριγθςθ των εςόδων από ζνα ειδικό εκνικό φόρο ςτισ περιφερειακζσ κυβερνιςεισ και o θ κατανομι κεφαλαίων ςτο πλαίςιο τθσ Ευρωπαϊκισ πολιτικισ για τθ ςυνοχι. 1.2 Εξζλιξθ των Συςτθμάτων Εκνικϊν Λογαριαςμϊν Η προςπάκεια καταγραφισ των οικονομικϊν μεγεκϊν μιασ χϊρασ ζχει τισ ρίηεσ τθσ ςτον 17ο αιϊνα. Ωςτόςο, τα ςφγχρονα ςυςτιματα των Εκνικϊν Λογαριαςμϊν με τθν μορφι που παρουςιάηονται ςτισ μζρεσ μασ είναι αποτζλεςμα των προςπακειϊν του τελευταίου αιϊνα. Η ανάπτυξθ τθσ οικονομικισ επιςτιμθσ ςε ςυνδυαςμό με τθν ανάγκθ παρζμβαςθσ του κράτουσ ςτθν οικονομία, ζπειτα από τον Α' Παγκόςμιο Πόλεμο, οδιγθςε ςτθν ανάγκθ ςυλλογισ και εκτίμθςθσ των οικονομικϊν και κοινωνικϊν ςτοιχείων κάκε χϊρασ, θ οποία ιταν απαραίτθτθ ςτθν οριοκζτθςθ και 10

12 ςτον προςδιοριςμό τθσ κοινωνικισ και οικονομικισ πολιτικισ. Επίςθσ, μετά τον Βϋ Παγκόςμιο Πόλεμο παρατθρείται μεγάλθ αφξθςθ ςτον αρικμό των κρατϊν που διενεργοφν μελζτεσ και ςυγκεντρϊνουν διάφορεσ εκτιμιςεισ για τον υπολογιςμό των μακρομεγεκϊν τθσ οικονομίασ. Σα ςφγχρονα ςυςτιματα εκνικϊν λογαριαςμϊν εμφανίηονται το 1944 μετά από μια ςφςκεψθ Αμερικανϊν, Καναδϊν και Άγγλων ςτατιςτικϊν. Πιο ςυγκεκριμζνα, ο R. Stone, ο M. Gilbert και άλλοι διατφπωςαν ζνα ςφςτθμα κατάρτιςθσ Εκνικϊν Λογαριαςμϊν που ςτόχευε ςτθν αποτίμθςθ των διακζςιμων πόρων τθσ ςυμμαχίασ. Σα Ηνωμζνα Ζκνθ, το 1946 υιοκζτθςαν το ςυγκεκριμζνο ςφςτθμα και το αποδζχτθκαν ωσ το πρϊτο τυποποιθμζνο ςφςτθμα Εκνικϊν Λογαριαςμϊν. Σο 1952, τα Ηνωμζνα Ζκνθ ηιτθςαν από τον R. Stone να προςαρμόςει το τυποποιθμζνο ςφςτθμα ςτισ ανάγκεσ ανάπτυξθσ των οικονομιϊν και ζτςι φτάςαμε ςτο πρϊτο ολοκλθρωμζνο ςφςτθμα εκνικϊν λογαριαςμϊν το οποίο και δθμοςιεφτθκε το 1953 (Πετράκθ-Κϊττθ & Κϊττθ, 2000). Επίςθσ, θ ςυνεχϊσ αυξανόμενθ χριςθ αντίςτοιχων ςυςτθμάτων κατά τισ δεκαετίεσ του ϋ50 και του 60 από πολλζσ χϊρεσ, είχαν ωσ αποτζλεςμα τθν δθμιουργία του υςτιματοσ Εκνικϊν Λογαριαςμϊν (ΕΛ 1968), υπό τθν επίβλεψθ των Ηνωμζνων Εκνϊν και του Ευρωπαϊκοφ υςτιματοσ Ολοκλθρωμζνων Οικονομικϊν Λογαριαςμϊν (ΕΟΛ 1970), υπό τθν επίβλεψθ τθσ Ευρωπαϊκισ Κοινότθτασ. Σο Ευρωπαϊκό φςτθμα Λογαριαςμϊν (ΕΛ-ESA) είναι ζνα ολοκλθρωμζνο ςφνολο πινάκων, λογαριαςμϊν και ιςολογιςμϊν που βαςίηονται ςε ζνα ςφνολο διεκνϊσ ςυμφωνθμζνων εννοιϊν, οριςμϊν, ςυνκθκϊν, ταξινομιςεων και λογιςτικϊν κανόνων, που ζχουν ωσ ςκοπό να παρουςιάςουν μία ςυςτθματικι, ςυγκρίςιμθ και πλθρζςτερθ εικόνα τθσ οικονομικισ δραςτθριότθτασ κάκε κράτουσ μζλουσ (Κ-Μ) τθσ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ (EE). Tο ΕΛ 1995 είναι πλιρωσ ςυμβατό με τισ ανακεωρθμζνεσ παγκόςμιεσ κατευκυντιριεσ γραμμζσ για τουσ εκνικοφσ λογαριαςμοφσ, δθλαδι το φςτθμα Εκνικϊν Λογαριαςμϊν (ΕΛ 1993 SNA), το οποίο καταρτίςτθκε από κοινοφ από τον Οργανιςμό Ηνωμζνων Εκνϊν, το Διεκνζσ Νομιςματικό Σαμείο, τθν Επιτροπι των Ευρωπαϊκϊν Κοινοτιτων, τον ΟΟΑ και τθ Διεκνι Σράπεηα, με τισ απαραίτθτεσ προςαρμογζσ ςτισ ςυνκικεσ και τισ ανάγκεσ δεδομζνων τθσ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ. Η Ευρωπαϊκι Ζνωςθ και τα κράτθ μζλθ τθσ δίνουν μεγάλθ ςθμαςία ςτα ςυγκεκριμζνα ςτοιχεία που ςυλλζγονται μζςα από το ςφςτθμα ΕΛ κακϊσ διαδραματίηουν ςθμαντικό ρόλο ςτθν διαμόρφωςθ και τθν παρακολοφκθςθ τθσ κοινωνικισ και οικονομικισ πολιτικισ τουσ. Η οικονομικι ςφγκλιςθ και θ νομιςματικι ζνωςθ, θ χοριγθςθ οικονομικισ βοικειασ ςε περιφζρειεσ τθσ ΕΕ και ο προςδιοριςμόσ των ιδίων πόρων τθσ ΕΕ βαςίηεται ςτα ςτοιχεία των εκνικϊν λογαριαςμϊν. Σο κεντρικό πλαίςιο του ΕΛ 95 είναι: o Σαξινόμθςθ των οικονομικϊν μονάδων και ταξινόμθςθ των ςυναλλαγϊν o φςτθμα των λογαριαςμϊν και τα μικροοικονομικά μεγζκθ o Πλαίςιο ειςροϊν-εκροϊν Η προςαρμογι των εκνικϊν λογαριαςμϊν ςτο νζο οικονομικό περιβάλλον, τισ εξελίξεισ που ζχουν ςυντελζςει ςτουσ τρόπουσ ςυλλογισ των δεδομζνων ςε ςυνδυαςμό με τισ αλλαγζσ ςτισ ανάγκεσ των χρθςτϊν, οδιγθςαν ςτισ 26 Ιουνίου του 2013 ςτθν αντικατάςταςθ του ESA 95 από το νζο Ευρωπαϊκό φςτθμα Εκνικϊν και Περιφερειακϊν Λογαριαςμϊν (ESA 2010). Η Ελλθνικι τατιςτικι Αρχι εφαρμόηει το ESA 2010 από τισ 12 Μαρτίου του 2014, κακϊσ ενθμζρωςε για τθν ανακεϊρθςθ των εκνικϊν λογαριαςμϊν που περιλάμβαναν τθν αξιοποίθςθ νζων και 11

13 επικαιροποιθμζνων ςτοιχείων από διάφορεσ πθγζσ για τθν παραγωγι των ετιςιων εκνικϊν λογαριαςμϊν, με ποιοτικό ζλεγχο των μεκόδων, όπου αυτό ιταν απαραίτθτο. φμφωνα με τον νζο αυτό κανονιςμό δόκθκε απάντθςθ ςε ζνα ερϊτθμα των χρθςτϊν που είχε να κάνει ςχετικά με τθν κάλυψθ του κενοφ που αφοροφςε τθν ζλλειψθ μιασ ςυνεχοφσ χρονοςειράσ ςτοιχείων για μια μακρά χρονικι περίοδο. Οι κυριότεροι λόγοι που οδιγθςαν ςτθν ανακεϊρθςθ του ςυςτιματοσ Εκνικϊν Λογαριαςμϊν είναι οι εξισ (ΕΛΑΣ, 2014): Α. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ 1. Μεθοδολογικζσ Αλλαγζσ o Τπολογιςμόσ τθσ Ζρευνασ και Ανάπτυξθσ (Ε&Α) ωσ πάγιο ςτοιχείο του ενεργθτικοφ o Τπολογιςμόσ ςτρατιωτικοφ εξοπλιςμοφ ωσ Ακακάριςτοσ χθματιςμόσ Πάγιου Κεφαλαίου o Σαξινόμθςθ κεςμικϊν μονάδων ςε δθμόςιο και ιδιωτικό τομζα με επικαιροποιθμζνα κριτιρια του ESA 2010 o Αλλαγι τρόπου ςτατιςτικισ καταγραφισ των αγακϊν που αποςτζλλονται ςτο εξωτερικό για μεταποίθςθ/ επεξεργαςία o Αλλαγι τρόπου ςτατιςτικισ καταγραφισ του διαμεςολαβθτικοφ εμπορίου o Αλλαγι ςτον υπολογιςμό των Τπθρεςιϊν Χρθματοπιςτωτικισ Διαμεςολάβιςθσ που μετρϊνται ζμμεςα μεταξφ θμεδαπϊν και αλλοδαπϊν χρθματοπιςτωτικϊν ιδρυμάτων 2. Λοιπζσ μεθοδολογικζσ αλλαγζσ o Νζα εκτίμθςθ για το απόκεμα κεφαλαίου, τθν ανάλωςθ παγίου κεφαλαίου για το ςφνολο τθσ οικονομίασ και τον τομζα τθσ Γενικισ Κυβζρνθςθσ o Νζα εκτίμθςθ δαπανϊν καταςκευισ νζων κατοικιϊν και εργαςιϊν ςε εξζλιξθ o Τπολογιςμόσ τθσ παραγωγισ λογιςμικοφ για ιδία χριςθ (own account software) o Ενςωμάτωςθ των κοινωνικϊν μεταβιβάςεων ςτθν τελικι καταναλωτικι δαπάνθ Γενικισ Κυβζρνθςθσ και αφαίρεςθ τουσ από τθν τελικι καταναλωτικι δαπάνθ των νοικοκυριϊν o Απάλειψθ τθσ καταγραφισ των κερδϊν/ηθμιϊν κτιςεωσ ςτισ μεταβολζσ αποκεμάτων Β. ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ o Ενςωμάτωςθ αποτελεςμάτων ερευνϊν διάρκρωςθσ των επιχειριςεων για τα ζτθ o Ενςωμάτωςθ αποτελεςμάτων απογραφισ πλθκυςμοφ του ζτουσ 2011 o Χριςθ επικαιροποιθμζνου μθτρϊου επιχειριςεων για το 2010 o Εκτιμιςεισ τελικισ καταναλωτικισ δαπάνθσ των νοικοκυριϊν βάςθ των αποτελεςμάτων τθσ Ζρευνασ Οικογενειακϊν Προχπολογιςμϊν (ΕΟΠ) για τα ζτθ o Ενςωμάτωςθ των αποτελεςμάτων τθσ ζρευνασ που πραγματοποιικθκε από τθν Διεφκυνςθ Εκνικϊν Λογαριαςμϊν ςχετικά με τα δεδομζνα των υποτομζων του τομζα των Χρθματοοικονομικϊν Εταιρειϊν 12

14 o Εκτιμιςεισ για τα Μθ κερδοςκοπικά Ιδρφματα που εξυπθρετοφν τα Νοικοκυριά (ΜΚΙΕΝ) βάςει του επικαιροποιθμζνου μθτρϊου o Εκτίμθςθ υπθρεςιϊν ςτζγαςθσ o Νζα μζκοδοσ υπολογιςμοφ του αποπλθκωριςτι τθσ τελικισ κατανάλωςθσ τθσ Γενικισ Κυβζρνθςθσ o Ενςωμάτωςθ ςτοιχείων ειςαγωγϊν ςτρατιωτικοφ εξοπλιςμοφ από νζα πθγι o Ενςωμάτωςθ ενθμερωμζνων ςτοιχείων εξωτερικοφ εμπορίου για πετρελαιοειδι 1.3 Βαςικά Μακροοικονομικά Μεγζκθ βάςθ των οποίων υπολογίηονται οι Εκνικοί Λογαριαςμοί Η μακροοικονομικι αςχολείται με τον κακοριςμό/ υπολογιςμό των ςυνολικϊν μεγεκϊν τθσ οικονομίασ (π.χ. ςυνολικι παραγωγι, γενικό επίπεδο τιμϊν). Σα βαςικά οικονομικά μεγζκθ τα οποία εξετάηει θ μακροοικονομικι είναι το πραγματικό ακακάριςτο εγχϊριο προϊόν, τον ρυκμό του πλθκωριςμοφ και το ποςοςτό τθσ ανεργίασ. Όπωσ γίνεται αντιλθπτό όλα αυτά τα μεγζκθ επθρεάηουν τθν δθμοςιονομικι, νομιςματικι, ςυναλλαγματικι και ειςοδθματικι πολιτικι κάκε χϊρασ. υγκεκριμζνα, το ςφςτθμα εκνικϊν λογαριαςμϊν (ESA 2010) παρακολουκεί και υπολογίηει τουσ λογαριαςμοφσ που αφοροφν τον Ακακάριςτο Εγχϊριο Προϊόν τθσ χϊρασ. Εκνικό προϊόν Σο ακακάριςτο εκνικό προϊόν είναι θ αξία ςε χρθματικζσ μονάδεσ του ςυνόλου των τελικϊν αγακϊν και υπθρεςιϊν που παράγει μια οικονομία ςε μια δεδομζνθ χρονικι περίοδο. Σο ΑΕΠ εκφράηεται ςε χρθματικζσ μονάδεσ με βάςθ τισ αγοραίεσ τιμζσ που μασ επιτρζπουν τθ ςφγκριςθ ανομοιογενϊν προϊόντων. Όμωσ ςε αυτό το ςθμείο δθμιουργοφνται προβλιματα λόγω των μεταβολϊν των τιμϊν των αγακϊν. Επομζνωσ, θ διαχρονικι μελζτθ των μεταβολϊν του ΑΕΠ που κα αναφζρεται ςε τρζχουςεσ τιμζσ, κα πρζπει να λαμβάνει υπόψθ όχι μόνο ςτισ μεταβολζσ τθσ παραγωγισ προϊόντων και υπθρεςιϊν ςτισ αντίςτοιχεσ περιόδουσ αλλά και ςτθν μεταβολι του επιπζδου των τιμϊν. Σα δεδομζνα που ςυλλζγουμε για να είναι ςυγκρίςιμα κα πρζπει να αποπλθκωριςτοφν, ϊςτε το ΑΕΠ να εκφραςτεί ςε ςτακερζσ τιμζσ. Εκνικι δαπάνθ Οι δαπάνεσ του ΑΕΠ μποροφν να κατθγοριοποιθκοφν ωσ εξισ: 1. Κατανάλωςθ (C): οι δαπάνεσ των νοικοκυριϊν για τθν αγορά καταναλωτικϊν αγακϊν. 2. Επζνδυςθ (Ι): ορίηεται ωσ το άκροιςμα τθσ δαπάνθ των επιχειριςεων για τθν απόκτθςθ κεφαλαιουχικϊν αγακϊν, των δαπανϊν των νοικοκυριϊν για τθν καταςκευι ςπιτιϊν και των μεταβολϊν των αποκεμάτων των επιχειριςεων. 3. Κρατικι Δαπάνθ(G): είναι οι κρατικζσ επενδφςεισ (ζργα υποδομισ) και οι δαπάνεσ για αγορά καταναλωτικϊν αγακϊν και υπθρεςιϊν (μιςκοί δθμοςίων υπαλλιλων, τροφοδοςία νοςοκομείων) 13

15 4. Εξαγωγζσ (Χ): είναι τα αγακά που παράγονται ςτθν χϊρα αλλά πωλοφνται ςτο εξωτερικό, όπου με αυτόν τον τρόπο ζχουμε ειςροι χρθματικϊν πόρων από τουσ κατοίκουσ/ καταναλωτζσ των χωρϊν που τα αγοράηουν. 5. Ειςαγωγζσ (Μ): είναι τα αγακά που παράγονται ςτο εξωτερικό και τα οποία πωλοφνται και καταναλϊνονται ςτο εςωτερικό τθσ χϊρασ. Η ζκφραςθ του ΑΕΠ ωσ Δαπάνθ ζχει τθν εξισ μορφι: GDP= C + I + G + (X-M) Όπου, o GDP = Ακακάριςτο Εγχϊριο Προϊόν o C = Κατανάλωςθ o I = Επζνδυςθ o G = Κρατικι Δαπάνθ o Χ = Εξαγωγζσ o Μ = Ειςαγωγζσ Όπωσ γίνεται αντιλθπτό ο κρατικόσ τομζασ επιδρά ςθμαντικά ςτον υπολογιςμό του ΑΕΠ. Επιπλζον, οι φόροι και οι μεταβιβαςτικζσ πλθρωμζσ δεν υπολογίηονται ςτθν μζτρθςθ του ΑΕΠ κακϊσ, δεν αποτελοφν προςτικζμενθ αξία ι κακαρό προϊόν αλλά απλι αναδιανομι του υπάρχοντοσ ειςοδιματοσ από όςουσ φορολογοφνται ςε όςουσ επιδοτοφνται. Εκνικό ειςόδθμα Σο ακακάριςτο (ι κακαρό) ειςόδθμα (ςε αγοραίεσ τιμζσ) αντιπροςωπεφει το ςυνολικό ειςπρακτζο πρωτογενζσ ειςόδθμα των κεςμικϊν μονάδων μόνιμων κατοίκων: ειςόδθμα εξαρτθμζνθσ εργαςίασ, φόροι επί τθσ παραγωγισ και των ειςαγωγϊν μείον επιδοτιςεισ, ειςόδθμα περιουςίασ (ειςπρακτζο μείον πλθρωτζο), (ακακάριςτο ι κακαρό) λειτουργικό πλεόναςμα και (ακακάριςτο ι κακαρό) μεικτό ειςόδθμα (Κανονιςμόσ (ΕΕ) αρικ. 549/2013). Σα ειςοδιματα που δθμιουργοφνται ςε μια οικονομία μια ςυγκεκριμζνθ χρονικι περίοδο κατθγοριοποιοφνται ωσ εξισ: 1. Μιςκοί (W): είναι το ςφνολο των αμοιβϊν του ςυντελεςτι εργαςίασ για τθν ςυμβολι του ςτθν παραγωγικι διαδικαςία. Εκτόσ από τισ αμοιβζσ ςε χριματα υπάρχουν και αμοιβζσ ςε είδοσ, όπωσ θ παροχι κατοικίασ ι τροφισ. 2. Ζγγεια Πρόςοδοσ (R): είναι το ςφνολο των ειςοδθμάτων που προζρχονται από τθν ενοικίαςθ εδάφουσ και κτιρίων. 3. Σόκοι (IN): είναι το ειςόδθμα που ειςπράττουν οι κάτοχοι χρθματικοφ κεφαλαίου, λόγω του ότι αποδζχονται να μθν χρθςιμοποιιςουν προςωρινά το κεφάλαιο τουσ αλλά επιλζγουν να το δανείςουν ζναντι αμοιβισ. 4. Κζρδθ (Π): είναι θ διαφορά μεταξφ ςυνολικϊν ειςπράξεων και ςυνολικϊν πλθρωμϊν. Είναι πικανό ζνα μζροσ των κερδϊν να παραμζνει ςτθν επιχείρθςθ για χρθματοδότθςθ μελλοντικϊν επενδφςεων και να μθ διανεμθκεί ςτουσ κατόχουσ. Επομζνωσ, το ειςόδθμα από κζρδθ ιςοφται με τα ςυνολικά κζρδθ μετά τθν αφαίρεςθ των αδιανζμθτων κερδϊν. 14

16 Ακροίηοντασ τα παραπάνω ειςοδιματα κα πρζπει να ιςοφνται με το άκροιςμα των δαπανϊν για τθν απόκτθςθ του ΑΕΠ. Όπωσ γίνεται αντιλθπτό και οι τρείσ μζκοδοι υπολογιςμοφ του ΑΕΠ μασ προςφζρουν μια ιςοδφναμθ εκτίμθςθ του, το οποίο είναι το πιο γνωςτό μζτρο τθσ οικονομικισ δραςτθριότθτασ μιασ οικονομίασ. Άρα, με τον όρο ΑΕΠ ορίηουμε το προϊόν που παράγεται από τουσ ςυντελεςτζσ παραγωγισ που βρίςκονται ςτθν εγχϊρια οικονομία ανεξάρτθτα από το αν αυτοί κατζχονται από αλλοδαποφσ ι θμεδαποφσ. Πρόκειται για το μζγεκοσ που χρθςιμοποιείται ευρζωσ για τθν εκτίμθςθ του πόςο εφρωςτθ και ανεπτυγμζνθ είναι μια οικονομία. Επιπλζον, μπορεί κάποιοσ να υπολογίςει το Κακαρό Εκνικό Προϊόν (ΚΕΠ), άμα ςτθν μζκοδο υπολογιςμοφ τθσ δαπάνθσ χρθςιμοποιιςει τθν κακαρι επζνδυςθ. Η επζνδυςθ είναι θ παραγωγι κεφαλαιουχικϊν αγακϊν, δθλαδι θ δθμιουργία πραγματικοφ κεφαλαίου. Ζνα μζροσ τθσ επζνδυςθσ προορίηεται για τθν αντικατάςταςθ του φκαρμζνου κεφαλαίου (λόγω τθσ ςυμμετοχισ του ςτθν παραγωγικι διαδικαςία). Σο υπόλοιπο μζροσ αποτελεί αφξθςθ του κεφαλαίου. Σο ςφνολο τθσ επζνδυςθσ ορίηεται ωσ ακακάριςτθ επζνδυςθ, αν από αυτιν αφαιρζςουμε τθν φκορά του κεφαλαίου (αποςβζςεισ) τότε αναφερόμαςτε ςτθν κακαρι επζνδυςθ. ΚΕΠ=ΑΕΘΠ-Αποςβζςεισ. Σζλοσ, κατά τον υπολογιςμό του ΑΕΠ μποροφμε να υποπζςουμε ςε πολλά λάκθ και παραλείψεισ οι οποίεσ οφείλονται ςτισ αμοιβζσ από ζκτακτθ δουλεία, εργαςία παράνομου εργάτθ, από κρυφζσ ςυναλλαγζσ και ςτθν πραγματοποίθςθ διπλϊν ι και τριπλϊν υπολογιςμϊν που κα μασ οδθγιςουν ςε λανκαςμζνο υπολογιςμό του ΑΕΠ. Διακζςιμο ειςόδθμα Σο ακακάριςτο (ι κακαρό) εκνικό διακζςιμο ειςόδθμα είναι το άκροιςμα των ακακάριςτων (ι κακαρϊν) διακζςιμων ειςοδθμάτων των κεςμικϊν τομζων. Σο ακακάριςτο (ι κακαρό) εκνικό διακζςιμο ειςόδθμα ιςοφται με το ακακάριςτο (ι κακαρό) εκνικό ειςόδθμα (ςε αγοραίεσ τιμζσ), μείον τισ τρζχουςεσ μεταβιβάςεισ (τρζχοντεσ φόροι ειςοδιματοσ, περιουςίασ κ.λπ., κοινωνικζσ ειςφορζσ, κοινωνικζσ παροχζσ και λοιπζσ τρζχουςεσ μεταβιβάςεισ) που καταβάλλονται ςε μονάδεσ μθ μόνιμουσ κατοίκουσ, ςυν τισ τρζχουςεσ μεταβιβάςεισ που ειςπράττουν οι μονάδεσ μόνιμοι κάτοικοι από τθν αλλοδαπι (Κανονιςμόσ (ΕΕ) αρικ. 549/2013). Σο διακζςιμο ειςόδθμα είναι το άκροιςμα των ατομικϊν ειςοδθμάτων, τα οποία υπάρχουν ςτθν διάκεςθ των ατόμων, προσ κατανάλωςθ ι αποταμίευςθ. Σο ΑΕΠ δεν ιςοφται με το διακζςιμο ειςόδθμα γιατί: 1. Σο κράτοσ επιβάλλει άμεςθ φορολογία ειςοδιματοσ τόςο ςτισ επιχειριςεισ όςο και ςτα νοικοκυριά. 2. Σο κράτοσ παρζχει χρθματικά ειςοδιματα ςτισ αςκενζςτερεσ πλθκυςμιακζσ ομάδεσ (ανεξάρτθτα από τθν ςυμβολι τουσ ςτθν παραγωγικι διαδικαςία) ςτα πλαίςια τθσ δικαιότερθσ διανομισ ειςοδιματοσ (οι ςυγκεκριμζνεσ αμοιβζσ αποκαλοφνται μεταβιβαςτικζσ πλθρωμζσ). 3. Οι επιχειριςεισ δε διανζμουν το ςφνολο των κερδϊν ςτουσ ιδιοκτιτεσ, αλλά μζροσ τουσ το διατθροφν ςτθν εταιρεία. Άρα ςυνεπάγεται ότι: Yd = GDP Tα - Ρ + F Όπου, 15

17 o Yd = Διακζςιμο Ειςόδθμα o ΝΙ = Εκνικό Ειςόδθμα o Σα = Άμεςοι Φόροι o Π = Αδιανζμθτα Κζρδθ o F = Μεταβιβαςτικζσ Πλθρωμζσ Σο ονομαςτικό ΑΕΠ μετρά το ειςόδθμα ςε τρζχουςεσ τιμζσ. Σο πραγματικό ΑΕΠ μετρά το ειςόδθμα ςε ςτακερζσ τιμζσ, δθλαδι μετρά το ΑΕΠ κάκε ζτουσ ςτισ τιμζσ που επικρατοφςαν ςε ζνα ςυγκεκριμζνο ζτοσ βάςθσ. Ρραγματικό ΑΕΡ = Ονομαςτικό ΑΕΡ / Δείκτθ Τιμϊν Προςαρμόηοντασ, το ονομαςτικό ΑΕΠ ςτισ μεταβολζσ του γενικοφ επιπζδου τιμϊν που οφείλεται ςτον πλθκωριςμό, αποκτοφμε ζναν πιο αξιόπιςτο δείκτθ για διαχρονικζσ ςυγκρίςεισ, κακϊσ μεταβολζσ του πραγματικοφ ΑΕΠ αντικατοπτρίηουν μεταβολζσ τθσ παραγόμενθσ ποςότθτασ των προϊόντων και υπθρεςιϊν ςτθν οικονομία. Αντίκετα, διαχρονικζσ αυξιςεισ του ονομαςτικοφ ΑΕΠ μποροφν να προκφψουν και μόνο από τθν αφξθςθ του επιπζδου τιμϊν που δεν ςυνδζονται με τθν αφξθςθ του παραγόμενου προϊόντοσ ςτθν οικονομία. Ο δείκτθσ τιμϊν που χρθςιμοποιείται καλείται αποπλθκωριςτισ του ΑΕΠ. Σο κατά κεφαλιν ΑΕΠ ιςοφται με: Κατά Κεφαλιν ΑΕΡ = Ονομαςτικό ΑΕΡ / Ρλθκωριςμόσ Χϊρασ Είναι ζνασ αρκετά αξιόπιςτοσ δείκτθσ τθσ ποςότθτασ των αγακϊν και των υπθρεςιϊν που είναι διακζςιμα ανά άτομο ςτθν οικονομία, παρόλα αυτά δεν παφει να αναφερόμαςτε ςε ζναν δείκτθ που δείχνει τθν αναλογία ανά άτομο. Η ποςότθτα των αγακϊν και υπθρεςιϊν που αναλογεί ςε ςυγκεκριμζνα άτομα εξαρτάται επίςθσ από τθν διανομι του ειςοδιματοσ. Σο πραγματικό και το κατά κεφαλιν πραγματικό ΑΕΠ εξακολουκοφν να είναι ατελι μζτρα ευθμερίασ, κακϊσ δεν περιλαμβάνουν τισ εκτόσ αγοράσ δραςτθριότθτεσ, τα επιβλαβι προϊόντα, κακϊσ και χριςιμεσ δραςτθριότθτεσ, όπωσ οι κακθμερινζσ δουλειζσ του ςπιτιοφ ι ανεπίςθμεσ δραςτθριότθτεσ όπωσ θ φοροδιαφυγι. τθν πράξθ το ΑΕΠ είναι το μζτρο των οικονομικϊν επιδόςεων που χρθςιμοποιείται περιςςότερο, κακϊσ ο υπολογιςμόσ οποιουδιποτε πιο αξιόπιςτου μζτρου είναι εξαιρετικά δαπανθρόσ αν όχι αδφνατοσ. 1.4 Στατιςτικζσ μονάδεσ και ομαδοποίθςθ του ΕΣΛ 2010 Σο ςφςτθμα ΕΛ 2010 χρθςιμοποιεί δφο είδθ μονάδων και δφο αντίςτοιχουσ τρόπουσ υποδιαίρεςθσ τθσ οικονομίασ, που διαφζρουν ςθμαντικά μεταξφ τουσ και εξυπθρετοφν ξεχωριςτοφσ αναλυτικοφσ ςκοποφσ. Η ομαδοποίθςθ των κεςμικϊν μονάδων ςε τομείσ με βάςθ τισ κφριεσ λειτουργίεσ τουσ, τθ ςυμπεριφορά τουσ και τουσ ςτόχουσ τουσ, εξυπθρετεί τον πρϊτο ςκοπό τθσ περιγραφισ του ειςοδιματοσ, τθσ δαπάνθσ και των χρθματοοικονομικϊν ροϊν κακϊσ και των ιςολογιςμϊν. Η ομαδοποίθςθ των τοπικϊν μονάδων οικονομικισ δραςτθριότθτασ (τοπικζσ ΜΟΔ) ςε κλάδουσ με βάςθ το είδοσ δραςτθριότθτάσ τουσ, εξυπθρετεί τον δεφτερο ςκοπό τθσ περιγραφισ των παραγωγικϊν διεργαςιϊν και τθσ ανάλυςθσ των ειςροϊν-εκροϊν (Κανονιςμόσ (ΕΕ) αρικ. 549/2013). 16

18 Η οικονομία μιασ χϊρασ είναι ζνα ςφςτθμα ςτο οποίο οι κεςμοί και οι άνκρωποι αλλθλεπιδροφν μζςω ανταλλαγϊν και μεταβιβάςεων αγακϊν, υπθρεςιϊν και μζςων πλθρωμισ (π.χ. χριματα), για τθν παραγωγι και κατανάλωςθ αγακϊν και υπθρεςιϊν. τθν οικονομία, οι μονάδεσ που αλλθλεπιδροφν είναι οικονομικζσ οντότθτεσ που είναι ςε κζςθ να κατζχουν περιουςιακά ςτοιχεία, να ςυνάπτουν υποχρεϊςεισ και να ςυμμετζχουν ςε οικονομικζσ δραςτθριότθτεσ και ςε ςυναλλαγζσ με άλλεσ οντότθτεσ. Είναι γνωςτζσ ωσ κεςμικζσ μονάδεσ. Ο οριςμόσ των μονάδων που χρθςιμοποιοφνται ςτουσ εκνικοφσ λογαριαςμοφσ εξυπθρετεί διάφορουσ ςκοποφσ. Πρϊτον, οι μονάδεσ αποτελοφν τα βαςικά δομικά ςτοιχεία για τον κακοριςμό των οικονομιϊν με γεωγραφικοφσ όρουσ π.χ. κράτθ, περιφζρειεσ και ομαδοποιιςεισ κρατϊν, όπωσ νομιςματικζσ και πολιτικζσ ενϊςεισ. Δεφτερον, αποτελοφν τα βαςικά δομικά ςτοιχεία για τθν ομαδοποίθςι τουσ ςε κεςμικοφσ τομείσ. Σρίτον, διαδραματίηουν ςθμαντικό ρόλο ςτον κακοριςμό των ροϊν και των αποκεμάτων που πρζπει να καταγράφονται. Οι ςυναλλαγζσ μεταξφ διαφόρων τμθμάτων τθσ ίδιασ κεςμικισ μονάδασ, καταρχιν, δεν καταγράφονται ςτουσ εκνικοφσ λογαριαςμοφσ. 1.5 Θεςμικζσ μονάδεσ και τομείσ Οι κεςμικζσ μονάδεσ είναι οικονομικζσ οντότθτεσ που μποροφν να κατζχουν αγακά και περιουςιακά ςτοιχεία, να αναλαμβάνουν υποχρεϊςεισ και να επιδίδονται ςε οικονομικζσ δραςτθριότθτεσ και ςυναλλαγζσ με άλλεσ μονάδεσ. Για τουσ ςκοποφσ του ςυςτιματοσ ΕΛ 2010, οι κεςμικζσ μονάδεσ ομαδοποιοφνται ςε πζντε αλλθλοαποκλειόμενουσ εγχϊριουσ κεςμικοφσ τομείσ: 1. Μθ χρθματοοικονομικζσ εταιρείεσ 2. Χρθματοοικονομικζσ εταιρείεσ 3. Γενικι κυβζρνθςθ 4. Νοικοκυριά 5. Μθ κερδοςκοπικά ιδρφματα που εξυπθρετοφν νοικοκυριά Οι πζντε αυτοί τομείσ απαρτίηουν τθ ςυνολικι εγχϊρια οικονομία. Ο κάκε τομζασ υποδιαιρείται ςε υποτομείσ. 1.6 Τοπικζσ μονάδεσ οικονομικισ δραςτθριότθτασ (ΜΟΔ) και κλάδοι οικονομικισ δραςτθριότθτασ Οι κεςμικζσ μονάδεσ που αςκοφν περιςςότερεσ από μία δραςτθριότθτεσ, διαχωρίηονται με βάςθ το είδοσ τθσ δραςτθριότθτασ. Η ζννοια τθσ τοπικισ ΜΟΔ επιτρζπει τθν πραγματοποίθςθ τθσ εν λόγω παρουςίαςθσ. Μια τοπικι ΜΟΔ περιλαμβάνει όλα τα μζρθ μιασ κεςμικισ μονάδασ, υπό τθν ιδιότθτά τθσ ωσ παραγωγόσ, που βρίςκονται ςτθν ίδια ι ςε γειτονικζσ τοποκεςίεσ και που ςυμβάλλουν ςτθν άςκθςθ μιασ δραςτθριότθτασ ςε επίπεδο τάξθσ (τετραψιφιο) τθσ NACE ανακ. 2. Για κάκε δευτερεφουςα δραςτθριότθτα καταγράφονται τοπικζσ ΜΟΔ και θ ομάδα όλων των τοπικϊν ΜΟΔ που επιδίδονται ςτο ίδιο ι ςε παρόμοιο είδοσ δραςτθριότθτασ που αποτελεί ζναν κλάδο οικονομικισ δραςτθριότθτασ. Σζλοσ, μια κεςμικι μονάδα περιλαμβάνει μία ι περιςςότερεσ τοπικζσ ΜΟΔ, ενϊ μια τοπικι ΜΟΔ ανικει ςε μία και μόνο μία κεςμικι μονάδα. 17

19 1.7 Μονάδεσ μόνιμοι κάτοικοι και μθ μόνιμοι κάτοικοι ςυνολικι οικονομία και αλλοδαπι Η ςυνολικι οικονομία ορίηεται με βάςθ των μονάδων μόνιμοι κάτοικοι. Μια μονάδα κεωρείται μόνιμοσ κάτοικοσ μιασ χϊρασ όταν ζχει ζνα κζντρο κυρίαρχου οικονομικοφ ςυμφζροντοσ ςτθν οικονομικι επικράτεια τθσ χϊρασ αυτισ, δθλαδι όταν επιδίδεται για μεγάλθ χρονικι περίοδο (τουλάχιςτον ζνα ζτοσ) ςε οικονομικζσ δραςτθριότθτεσ ςτθν εν λόγω επικράτεια. Οριςμζνεσ μονάδεσ, μόνιμοι κάτοικοι πραγματοποιοφν ςυναλλαγζσ με μονάδεσ μθ μόνιμουσ κατοίκουσ (δθλαδι με μονάδεσ που είναι μόνιμοι κάτοικοι άλλων οικονομιϊν). Οι ςυναλλαγζσ αυτζσ είναι οι εξωτερικζσ ςυναλλαγζσ τθσ οικονομίασ και ομαδοποιοφνται ςτον λογαριαςμό τθσ αλλοδαπισ. Ζτςι, θ αλλοδαπι διαδραματίηει ρόλο παρόμοιο με τον ρόλο ενόσ κεςμικοφ τομζα, μολονότι οι μονάδεσ μθ μόνιμοι κάτοικοι περιλαμβάνονται μόνο αν πραγματοποιοφν ςυναλλαγζσ με κεςμικζσ μονάδεσ μόνιμουσ κατοίκουσ. Διάγραμμα 1: Ταξινόμθςθ Μονάδων Ρθγι: EUR-Lex/ Ρροςβαςθ ςτο Δίκαιο τθσ Ε.Ε/Εγγραφα URL: 18

20 1.7 οζσ και τα αποκζματα Οι ροζσ αφοροφν ενζργειεσ και αποτελζςματα γεγονότων που ςυμβαίνουν μζςα ςε μια δεδομζνθ χρονικι περίοδο, ενϊ τα αποκζματα αφοροφν κζςεισ ςε μια ςυγκεκριμζνθ χρονικι ςτιγμι. Οι ροζσ αντανακλοφν τθ δθμιουργία, τον μεταςχθματιςμό, τθν ανταλλαγι, τθ μεταβίβαςθ ι τθν εξαφάνιςθ οικονομικισ αξίασ. υνεπάγονται μεταβολζσ τθσ αξίασ των περιουςιακϊν ςτοιχείων ι υποχρεϊςεων μιασ κεςμικισ μονάδασ. Οι οικονομικζσ ροζσ είναι δφο ειδϊν: ςυναλλαγζσ και λοιπζσ μεταβολζσ περιουςιακϊν ςτοιχείων. Η ςυναλλαγι είναι οικονομικι ροι που προκφπτει είτε από τθν αλλθλεπίδραςθ μεταξφ κεςμικϊν μονάδων οι οποίεσ ενεργοφν με κοινι ςυμφωνία είτε από ενζργεια ςτο εςωτερικό μιασ κεςμικισ μονάδασ θ οποία (ενζργεια) είναι χριςιμο να αντιμετωπίηεται ωσ ςυναλλαγι, επειδι θ μονάδα λειτουργεί υπό δφο διαφορετικζσ ιδιότθτεσ. Οι ςυναλλαγζσ διαιροφνται ςε τζςςερισ κφριεσ ομάδεσ: Συναλλαγζσ προϊόντων: που περιγράφουν τθν καταγωγι (εγχϊρια παραγωγι ι ειςαγωγζσ) και τθ χριςθ (ενδιάμεςθ ανάλωςθ, τελικι κατανάλωςθ, ςχθματιςμόσ κεφαλαίου που καλφπτει τθν ανάλωςθ πάγιου κεφαλαίου ι εξαγωγζσ) των προϊόντων. Διανεμθτικζσ ςυναλλαγζσ: που περιγράφουν τον τρόπο με τον οποίο θ προςτικζμενθ αξία που δθμιουργείται από τθν παραγωγι κατανζμεται ςτθν εργαςία, το κεφάλαιο και τθ γενικι κυβζρνθςθ, κακϊσ και τθν αναδιανομι του ειςοδιματοσ και του πλοφτου (φόροι ειςοδιματοσ και περιουςίασ και λοιπζσ μεταβιβάςεισ). Χρθματοοικονομικζσ ςυναλλαγζσ: που περιγράφουν τθν κακαρι απόκτθςθ χρθματοοικονομικϊν περιουςιακϊν ςτοιχείων ι τθν κακαρι ανάλθψθ υποχρεϊςεων για κάκε είδοσ χρθματοοικονομικοφ μζςου. Οι ςυναλλαγζσ αυτζσ πραγματοποιοφνται τόςο ωσ αντίςτοιχα μθ χρθματοοικονομικϊν ςυναλλαγϊν όςο και ωσ ςυναλλαγζσ που αφοροφν μόνο χρθματοοικονομικά μζςα. Συναλλαγζσ που δεν περιλαμβάνονται ςτισ τρεισ ανωτζρω ομάδεσ: αποκτιςεισ μείον διακζςεισ μθ παραχκζντων μθ χρθματοοικονομικϊν περιουςιακϊν ςτοιχείων. Από τθν άλλθ πλευρά τα αποκζματα είναι τα περιουςιακά ςτοιχεία και οι υποχρεϊςεισ που κατζχει κάποιοσ ςε μια χρονικι ςτιγμι. Σα αποκζματα καταγράφονται ςτθν αρχι και ςτο τζλοσ κάκε λογιςτικισ περιόδου. Οι λογαριαςμοί που παρουςιάηουν τα αποκζματα καλοφνται ιςολογιςμοί. 1.8 Το ςφςτθμα λογαριαςμϊν και τα ςυγκεντρωτικά μεγζκθ Ο λογαριαςμόσ καταγράφει τισ μεταβολζσ τθσ αξίασ μιασ μονάδασ ι ενόσ τομζα ανάλογα με τθ φφςθ των οικονομικϊν ροϊν που εμφανίηονται ςτον λογαριαςμό. Πρόκειται για πίνακα με δφο ςτιλεσ. Οι τρζχοντεσ λογαριαςμοί είναι εκείνοι που παρουςιάηουν τθν παραγωγι, τθ δθμιουργία και τθν κατανομι του ειςοδιματοσ, τθ διανομι και τθν αναδιανομι του ειςοδιματοσ, κακϊσ και τθ χριςθ του. Οι λογαριαςμοί ςυςςϊρευςθσ είναι οι λογαριαςμοί κεφαλαίου και οι 19

21 χρθματοοικονομικοί λογαριαςμοί, κακϊσ και οι λοιποί λογαριαςμοί μεταβολϊν του όγκου. Σο ςφςτθμα ΕΛ 2010 χρθςιμοποιεί τον όρο «πόροι» για τθ δεξιά πλευρά των τρεχόντων λογαριαςμϊν, ςτθν οποία και εμφανίηονται οι ςυναλλαγζσ οι οποίεσ αυξάνουν τθν οικονομικι αξία μιασ μονάδασ ι ενόσ τομζα. Η αριςτερι πλευρά των λογαριαςμϊν δείχνει τισ «χριςεισ», δθλαδι τισ ςυναλλαγζσ που μειϊνουν τθν οικονομικι αξία. Η δεξιά πλευρά των λογαριαςμϊν ςυςςϊρευςθσ καλείται ωσ «μεταβολζσ των υποχρεϊςεων και τθσ κακαρισ κζςθσ», ενϊ θ αριςτερι πλευρά καλείται ωσ «μεταβολζσ περιουςιακϊν ςτοιχείων». Οι ιςολογιςμοί εμφανίηονται με τισ «υποχρεϊςεισ και τθν κακαρι κζςθ» (δθλαδι τθ διαφορά μεταξφ περιουςιακϊν ςτοιχείων και υποχρεϊςεων) ςτθ δεξιά πλευρά ενϊ τα «περιουςιακά ςτοιχεία» εμφανίηονται ςτθν αριςτερι πλευρά των λογαριαςμϊν. Επιπροςκζτωσ, θ ςφγκριςθ δφο διαδοχικϊν ιςολογιςμϊν δείχνει τισ μεταβολζσ των υποχρεϊςεων και τθσ κακαρισ κζςθσ κακϊσ και τισ μεταβολζσ των περιουςιακϊν ςτοιχείων. Για μια μονάδα ι ζναν τομζα, οι εκνικοί λογαριαςμοί βαςίηονται ςτθν αρχι τθσ διπλογραφίασ. Αυτό ςυνεπάγεται ςτο γεγονόσ ότι κάκε ςυναλλαγι πρζπει να καταγράφεται δφο φορζσ: μία φορά ωσ πόροσ (ι ωσ μεταβολι υποχρεϊςεων) και μία φορά ωσ χριςθ (ι ωσ μεταβολι περιουςιακϊν ςτοιχείων). Σο ςφνολο των ςυναλλαγϊν που καταγράφονται ωσ πόροι ι μεταβολζσ υποχρεϊςεων και το ςφνολο των ςυναλλαγϊν που καταγράφονται ωσ χριςεισ ι μεταβολζσ περιουςιακϊν ςτοιχείων πρζπει να ιςοφνται μεταξφ τουσ, πράγμα που επιτρζπει τον ζλεγχο τθσ ςυνζπειασ των λογαριαςμϊν. Με εξαίρεςθ οριςμζνεσ μεταβλθτζσ που αφοροφν τον πλθκυςμό και τθν εργαςία, το ςφςτθμα ΕΛ 2010 εμφανίηει όλεσ τισ ροζσ και όλα τα αποκζματα ςε νομιςματικοφσ όρουσ. Οι ροζσ και τα αποκζματα μετροφνται ςφμφωνα με τθν ανταλλακτικι αξία τουσ, δθλ. τθν αξία με τθν οποία οι ροζσ και τα αποκζματα ανταλλάςςονται ι κα μποροφςαν να ανταλλαγοφν με χριματα. Ζτςι, οι αγοραίεσ τιμζσ είναι το βαςικό ςτοιχείο αναφοράσ του ΕΛ για τθν αποτίμθςθ. Οι ροζσ καταγράφονται ςε δεδουλευμζνθ βάςθ: δθλαδι όταν δθμιουργείται, μεταςχθματίηεται ι εξαφανίηεται θ οικονομικι αξία, ι όταν εμφανίηονται, μεταςχθματίηονται ι διαγράφονται απαιτιςεισ και υποχρεϊςεισ. Για τισ μονάδεσ ι τισ ομάδεσ μονάδων, διαφορετικοί λογαριαςμοί καταγράφουν ςυναλλαγζσ οι οποίεσ ςυνδζονται με μια πτυχι τθσ οικονομικισ ηωισ (π.χ. τθν παραγωγι). τον λογαριαςμό τθσ παραγωγισ, οι ςυναλλαγζσ δεν κα παρουςιάηουν ιςορροπία (δθλαδι δεν κα είναι ιςοςκελιςμζνεσ) μεταξφ των χριςεων και των πόρων χωρίσ τθν ειςαγωγι ενόσ εξιςωτικοφ μεγζκουσ. Ομοίωσ, μεταξφ του ςυνόλου των περιουςιακϊν ςτοιχείων και του ςυνόλου των υποχρεϊςεων μιασ κεςμικισ μονάδασ ι τομζα πρζπει να ειςάγεται ζνα εξιςωτικό μζγεκοσ (κακαρι κζςθ). Σα εξιςωτικά μεγζκθ είναι από τθ φφςθ τουσ χριςιμα μεγζκθ μζτρθςθσ των οικονομικϊν επιδόςεων. Σα εξιςωτικά αυτά μεγζκθ όταν ακροίηονται για το ςφνολο τθσ οικονομίασ, αποτελοφν ςθμαντικά ςυγκεντρωτικά μεγζκθ. Σο ςφςτθμα ΕΛ 2010 βαςίηεται ςε μια ακολουκία αλλθλζνδετων λογαριαςμϊν. Η πλιρθσ ακολουκία λογαριαςμϊν για τισ κεςμικζσ μονάδεσ και τουσ τομείσ αποτελείται από τρζχοντεσ λογαριαςμοφσ, λογαριαςμοφσ ςυςςϊρευςθσ και ιςολογιςμοφσ. Οι τρζχοντεσ λογαριαςμοί αφοροφν τθν παραγωγι, τθ δθμιουργία, τθ διανομι και αναδιανομι ειςοδιματοσ και τθ χριςθ αυτοφ του ειςοδιματοσ με τθ μορφι 20

22 τελικισ κατανάλωςθσ. Οι λογαριαςμοί ςυςςϊρευςθσ καλφπτουν τισ μεταβολζσ των περιουςιακϊν ςτοιχείων και των υποχρεϊςεων κακϊσ και τισ μεταβολζσ τθσ κακαρισ κζςθσ ( όπου καλείται θ διαφορά για κάκε κεςμικι μονάδα ι ομάδα μονάδων, μεταξφ των περιουςιακϊν ςτοιχείων και των υποχρεϊςεων). Οι ιςολογιςμοί παρουςιάηουν τα αποκζματα των περιουςιακϊν ςτοιχείων, των υποχρεϊςεων και τθν κακαρι κζςθ. Η ακολουκία λογαριαςμϊν για τισ τοπικζσ ΜΟΔ και τουσ κλάδουσ οικονομικισ δραςτθριότθτασ περιορίηεται ςτουσ πρϊτουσ τρζχοντεσ λογαριαςμοφσ: το λογαριαςμό παραγωγισ και το λογαριαςμό δθμιουργίασ ειςοδιματοσ, όπου εξιςωτικό μζγεκοσ είναι το λειτουργικό πλεόναςμα. Διάγραμμα 2: Ακολουκία Λογαριαςμϊν Ρθγι: EUR-Lex/ Ρροςβαςθ ςτο Δικαιο τθσ Ε.Ε/Εγγραφα URL: 21

23 1.9 Το πλαίςιο ειςροϊν εκροϊν Σο πλαίςιο ειςροϊν εκροϊν (Εις./Εκ.) ςυγκεντρϊνει τα ςυςτατικά μζρθ τθσ ακακάριςτθσ προςτικζμενθσ αξίασ (ΑΠΑ), τισ ειςροζσ και εκροζσ του κλάδου οικονομικισ δραςτθριότθτασ, τθν προςφορά και τθ ηιτθςθ των προϊόντων κακϊσ και τθ ςφνκεςθ των χριςεων και των πόρων ςε όλουσ τουσ κεςμικοφσ τομείσ τθσ οικονομίασ. Σο εν λόγω πλαίςιο υποδιαιρεί τθν οικονομία, ζτςι ϊςτε να παρουςιάηονται οι ςυναλλαγζσ όλων των αγακϊν και των υπθρεςιϊν μεταξφ των κλάδων τθσ οικονομικισ δραςτθριότθτασ και των τελικϊν καταναλωτϊν για μια ςυγκεκριμζνθ περίοδο (π.χ. για ζνα τρίμθνο). Οι πλθροφορίεσ μποροφν να παρουςιαςτοφν με δφο τρόπουσ: Με πίνακεσ προςφοράσ και χριςεων: οι οποίοι παρουςιάηουν τθ ςυνολικι οικονομία ανάλογα με τον κλάδο τθσ οικονομικισ δραςτθριότθτασ (π.χ. αυτοκινθτοβιομθχανία) και ανάλογα με τα προϊόντα (π.χ. ακλθτικά είδθ). Οι πίνακεσ αυτοί δείχνουν τισ ςχζςεισ μεταξφ των ςυςτατικϊν μερϊν τθσ ΑΠΑ, των ειςροϊν και εκροϊν των κλάδων, κακϊσ και τθσ προςφοράσ και ηιτθςθσ προϊόντων. Οι πίνακεσ προςφοράσ και χριςεων ςυνδζουν τουσ διάφορουσ κεςμικοφσ τομείσ τθσ οικονομίασ (π.χ., δθμόςιεσ επιχειριςεισ), παρζχοντασ λεπτομερι ςτοιχεία για τισ ειςαγωγζσ και τισ εξαγωγζσ των αγακϊν και υπθρεςιϊν, για τισ δθμόςιεσ δαπάνεσ, τισ δαπάνεσ των νοικοκυριϊν και των ΜΚΙΕΝ, κακϊσ και για τον ςχθματιςμό κεφαλαίου. Με ςυμμετρικοφσ πίνακεσ ειςροϊν εκροϊν: οι οποίοι προκφπτουν από τα ςτοιχεία των πινάκων προςφοράσ και χριςεων και από άλλεσ πρόςκετεσ πθγζσ και διαμορφϊνουν τθ κεωρθτικι βάςθ για μελλοντικζσ αναλφςεισ Μονάδεσ και Ρεριφερειακοί Λογαριαςμοί τθν εκνικι οικονομία διακρίνονται δφο είδθ μονάδων. Σο πρϊτο είδοσ αφορά τισ εγγραφζσ για τθ κεςμικι μονάδα το οποίο και περιλαμβάνει τισ ροζσ οι οποίεσ επθρεάηουν το ειςόδθμα, τισ κεφαλαιακζσ και χρθματοοικονομικζσ ςυναλλαγζσ, τισ λοιπζσ ροζσ και τουσ ιςολογιςμοφσ. Σο δεφτερο είδοσ περιλαμβάνει τισ εγγραφζσ για τθν τοπικι μονάδα οικονομικισ δραςτθριότθτασ (τοπικι ΜΟΔ) οι οποίεσ και δείχνουν τισ ροζσ που εμφανίηονται ςτθν παραγωγικι διεργαςία και ςτθ χριςθ των αγακϊν και των υπθρεςιϊν. Οι περιφερειακοί λογαριαςμοί διακρίνονται δφο είδθ κεςμικϊν μονάδων, ανάλογα με το περιφερειακό επίπεδο: 1. Οι μονοπεριφερειακζσ μονάδεσ, των οποίων το επίκεντρο του κυρίαρχου οικονομικοφ ενδιαφζροντοσ βρίςκεται ςε μία περιφζρεια. Παραδείγματα μονοπεριφερειακϊν μονάδων είναι τα νοικοκυριά, εταιρείεσ των οποίων οι τοπικζσ ΜΟΔ βρίςκονται όλεσ ςτθν ίδια περιφζρεια, οι περιςςότερεσ αρχζσ τοπικισ και περιφερειακισ αυτοδιοίκθςθσ, ζνα μζροσ των οργανιςμϊν κοινωνικισ αςφάλιςθσ και των ΜΚΙΕΝ. 2. Οι πολυπεριφερειακζσ μονάδεσ, των οποίων το επίκεντρο του κυρίαρχου οικονομικοφ ενδιαφζροντοσ βρίςκεται ςε περιςςότερεσ περιφζρειεσ. Εταιρείεσ και ΜΚΙΕΝ είναι παραδείγματα μονάδων τα οποία και μποροφν να δραςτθριοποιοφνται ςε διάφορεσ περιφζρειεσ. Άλλα παραδείγματα πολυπεριφερειακϊν μονάδων είναι οι κεςμικζσ μονάδεσ των οποίων οι 22

24 δραςτθριότθτεσ τουσ εκτείνονται ςε ολόκλθρθ τθ χϊρα, όπωσ θ κεντρικι κυβζρνθςθ και ζνασ μικρόσ αρικμόσ εταιρειϊν που αςκοφν μονοπϊλιο. Όλεσ οι ςυναλλαγζσ των μονοπεριφερειακϊν κεςμικϊν μονάδων υπάγονται ςτθν περιφζρεια ςτθν οποία ζχουν το επίκεντρο του κυρίαρχου οικονομικοφ τουσ ενδιαφζροντοσ. Όςον αφορά τα νοικοκυριά, το επίκεντρο του κυρίαρχου οικονομικοφ τουσ ενδιαφζροντοσ βρίςκεται ςτθν περιφζρεια ςτθν οποία είναι μόνιμοι κάτοικοι, και όχι ςτθν περιφζρεια ςτθν οποία εργάηονται. Άλλεσ μονοπεριφερειακζσ μονάδεσ ζχουν το επίκεντρο του κυρίαρχου οικονομικοφ ενδιαφζροντόσ τουσ ςτθν περιφζρεια ςτθν οποία είναι εγκατεςτθμζνεσ. Οριςμζνεσ από τισ ςυναλλαγζσ των πολυπεριφερειακϊν μονάδων δεν είναι δυνατόν να υπαχκοφν ςε περιφζρειεσ. Αυτό ςυμβαίνει για τισ περιςςότερεσ διανεμθτικζσ και χρθματοοικονομικζσ ςυναλλαγζσ. Κατά ςυνζπεια, τα εξιςωτικά μεγζκθ πολυπεριφερειακϊν μονάδων, όπωσ θ αποταμίευςθ και θ κακαρι χοριγθςθ δανείων, δεν καταγράφονται ςτο περιφερειακό επίπεδο για τισ πολυπεριφερειακζσ μονάδεσ. Οι επιχειριςεισ μποροφν να αςκιςουν παραγωγικζσ δραςτθριότθτεσ ςε περιςςότερεσ από μια τοποκεςίεσ. τθν περίπτωςθ των περιφερειακϊν λογαριαςμϊν, είναι απαραίτθτο να κατανεμθκοφν οι δραςτθριότθτεσ ανά τοποκεςία. ε αυτιν τθν περίπτωςθ όπου οι δραςτθριότθτεσ των επιχειριςεων κατανζμονται ανά τοποκεςία, τα κατανεμθμζνα μζρθ καλοφνται τοπικζσ μονάδεσ. Οι κεςμικζσ μονάδεσ μποροφν να ταξινομθκοφν βάςει των οικονομικϊν δραςτθριοτιτων. Για τθν ταξινόμθςθ των παραγωγικϊν δραςτθριοτιτων τθσ οικονομίασ κατά κλάδο τθσ οικονομικισ δραςτθριότθτασ είναι απαραίτθτοσ ο επιμεριςμόσ των επιχειριςεων ςε μικρότερεσ και περιςςότερο ομοιογενείσ μονάδεσ οι οποίεσ καλοφνται μονάδεσ οικονομικισ δραςτθριότθτασ (ΜΟΔ). Ο επιμεριςμόσ αυτόσ είναι απαραίτθτοσ, δεδομζνου ότι πολλζσ επιχειριςεισ ζχουν ςθμαντικζσ δευτερεφουςεσ δραςτθριότθτεσ οι οποίεσ και διαφζρουν από τθν κφρια δραςτθριότθτά τουσ, με αποτζλεςμα το κφριο προϊόν ενόσ κλάδου τθσ οικονομικισ δραςτθριότθτασ να είναι, για οριςμζνεσ περιπτϊςεισ, ζνα μικρό ποςοςτό τθσ ςυνολικισ παραγωγισ. Η τοπικι μονάδα οικονομικισ δραςτθριότθτασ (τοπικι ΜΟΔ) είναι το τμιμα μιασ ΜΟΔ που αντιςτοιχεί ςε μια τοπικι μονάδα. Όταν μια ΜΟΔ αςκεί παραγωγικζσ δραςτθριότθτεσ ςε διάφορεσ περιοχζσ, οι πλθροφορίεσ για τθ ΜΟΔ επιμερίηονται ϊςτε να εξαχκοφν περιφερειακοί λογαριαςμοί. Για τον επιμεριςμό αυτόν απαιτοφνται πλθροφορίεσ για το ειςόδθμα εξαρτθμζνθσ εργαςίασ ι, αν αυτζσ δεν διατίκενται, για τθν απαςχόλθςθ και τον ακακάριςτο ςχθματιςμό πάγιου κεφαλαίου. Για τισ επιχειριςεισ οι οποίεσ είναι εγκατεςτθμζνεσ ςε μία μόνο τοποκεςία και θ κφρια δραςτθριότθτα τουσ αντιπροςωπεφει το μεγαλφτερο μζροσ τθσ προςτικζμενθσ αξίασ, θ τοπικι ΜΟΔ ταυτίηεται με τθν επιχείρθςθ. Ζνασ κλάδοσ οικονομικισ δραςτθριότθτασ για μια περιφζρεια αποτελείται από μια ομάδα τοπικϊν ΜΟΔ που αςχολοφνται με τθν ίδια ι με παρόμοια δραςτθριότθτα. Κατά τον οριςμό μιασ τοπικισ ΜΟΔ, διακρίνονται τρεισ περιπτϊςεισ: 1. Μια παραγωγικι δραςτθριότθτα με ςθμαντικι ειςροι εργαςίασ ςε ςυγκεκριμζνθ τοποκεςία. θμαντικι ειςροι εργαςίασ, ςτο πλαίςιο αυτό, είναι κατ ελάχιςτον το ετιςιο ιςοδφναμο ενόσ ατόμου το οποίο εργάηεται ςε τακτικι βάςθ μιςι μζρα. 23

25 2. Μια παραγωγικι δραςτθριότθτα χωρίσ ςθμαντικι ειςροι εργαςίασ ςε μια ςυγκεκριμζνθ τοποκεςία δεν πρζπει, γενικά, να κεωρείται ξεχωριςτι τοπικι ΜΟΔ και θ παραγωγι κα πρζπει να αποδοκεί ςτθν τοπικι μονάδα που είναι υπεφκυνθ για τθ διαχείριςθ αυτισ τθσ παραγωγισ. Ωςτόςο, υπάρχουν εξαιρζςεισ και, ενδεικτικά, αναφζρονται οι ανεμόμυλοι, θ άντλθςθ πετρελαίου και φυςικοφ αερίου, οι διαδικτυακοί κόμβοι και τα πλιρωσ αυτοματοποιθμζνα πρατιρια βενηίνθσ. Αυτζσ οι παραγωγικζσ δραςτθριότθτεσ μποροφν να αςκοφνται ςε μια περιφζρεια, αλλά θ διαχείριςι τουσ να πραγματοποιείται εξ ολοκλιρου ςε διαφορετικι περιφζρεια. Σο παραγόμενο προϊόν τζτοιων δραςτθριοτιτων δεν καταγράφεται ςτθν περιφζρεια ςτθν οποία πραγματοποιείται θ διαχείριςι τουσ, επειδι θ παραγωγι πραγματοποιείται ςε άλλθ περιφζρεια. Ο ακακάριςτοσ ςχθματιςμόσ πάγιου κεφαλαίου πρζπει να καταγράφεται ςτθν ίδια περιφζρεια με αυτιν του ςυναφοφσ παραγόμενου προϊόντοσ και τθσ ςυναφοφσ προςτικζμενθσ αξίασ. 3. Για μια παραγωγικι δραςτθριότθτα χωρίσ ςτακερι τοποκεςία, εφαρμόηεται θ ζννοια τθσ μόνιμθσ κατοικίασ (βλ. ςθμείο 2.04) ςε εκνικό επίπεδο. Για παράδειγμα, ςθμαντικά καταςκευαςτικά ζργα που αναλαμβάνονται από εργολιπτεσ άλλων περιφερειϊν, καταγράφονται ωσ ξεχωριςτι τοπικι ΜΟΔ. Παραδείγματα ςθμαντικϊν καταςκευαςτικϊν ζργων είναι θ καταςκευι γεφυρϊν, φραγμάτων και ςτακμϊν παραγωγισ θλεκτρικισ ενζργειασ, τα οποία χρειάηονται παραπάνω από ζνα ζτοσ για να ολοκλθρωκοφν και θ διαχείριςι τουσ ανατίκεται ςε τοπικό γραφείο ςτο εργοτάξιο. Για καταςκευαςτικά ζργα που διαρκοφν λιγότερο από χρόνο, θ μόνιμθ κατοικία τθσ μθτρικισ καταςκευαςτικισ εταιρείασ χρθςιμοποιείται για τθν κατανομι τθσ παραγωγισ ανά περιφζρεια. Οι περιφερειακοί λογαριαςμοί βαςίηονται ςτισ ςυναλλαγζσ μονάδων που είναι μόνιμοι κάτοικοι μιασ περιφερειακισ επικράτειασ. Γενικά, οι περιφερειακοί λογαριαςμοί καταρτίηονται με τθ χριςθ τθσ μεκόδου από κάτω προσ τα πάνω, από πάνω προσ τα κάτω ι ζνα μείγμα μεκόδων από κάτω προσ τα πάνω και από πάνω προσ τα κάτω. φμφωνα με τθ μζκοδο από κάτω προσ τα πάνω ι τθν ανοδικι μζκοδο για τθν εκτίμθςθ ενόσ περιφερειακοφ ςυγκεντρωτικοφ μεγζκουσ, ςυλλζγονται ςτοιχεία απευκείασ από τισ μονάδεσ-μόνιμουσ κατοίκουσ και καταρτίηονται ακροιςτικά οι περιφερειακζσ εκτιμιςεισ. Η μζκοδοσ από πάνω προσ τα κάτω κατανζμει ζνα εκνικό ςφνολο ςτισ περιφζρειεσ, χωρίσ να επιχειρεί να διακρίνει μεταξφ μονάδων -μόνιμων κατοίκων κατά περιφζρεια. Σο εκνικό μζγεκοσ επιμερίηεται με τθ χριςθ δείκτθ ο οποίοσ και κατανζμεται ςτισ περιφζρειεσ με τον ίδιο τρόπο όπωσ και θ μεταβλθτι θ οποία πρόκειται να εκτιμθκεί. 24

26 Κεφάλαιο 2. Θ ακακάριςτθ προςτικζμενθ αξία (ΑΡΑ) ζναντι του ακακάριςτου εγχϊριου προϊόντοσ (ΑΕΡ) ςτθν ζννοια τθσ εκνικισ παραγωγισ. 2.1 Ζννοια Ρροςτικζμενθσ Αξίασ Σα αγακά διακρίνονται ςε τελικά και ενδιάμεςα. Σελικά αγακά είναι αυτά που αγοράηονται για τελικι χριςθ και όχι περαιτζρω μεταςχθματιςμό, ενϊ ενδιάμεςα αγακά είναι αυτά που αγοράηονται για περαιτζρω επεξεργαςία και όχι για τελικι χριςθ. Σο ΑΕΠ περιλαμβάνει μόνον τθν αξία των τελικϊν προϊόντων και υπθρεςιϊν (αγακϊν) τα οποία παράγει μια οικονομία. Η χριςθ του όρου «τελικά προϊόντα και υπθρεςίεσ» γίνεται με ςκοπό να αποφευχκεί ο υπολογιςμόσ τθσ αξίασ δφο ι περιςςότερεσ φορζσ των αγακϊν και των υπθρεςιϊν. Ζνασ άλλοσ τρόποσ αποφυγισ λακϊν κατά τον υπολογιςμό του ΑΕΠ είναι θ χριςθ τθσ μεκόδου τθσ Προςτικζμενθσ Αξίασ. υνικωσ κάκε προϊόν δζχεται επεξεργαςία ςε διάφορα ςτάδια τθσ παραγωγισ, πριν λάβει τθ μορφι του τελικοφ προϊόντοσ. ε κάκε ςτάδιο παραγωγισ υπολογίηεται θ αξία κάκε ςταδίου, θ οποία προςτίκεται ςτο προϊόν και το άκροιςμα των προςτικζμενων αξιϊν κάκε ςταδίου αποτελεί και τθν τελικι αξία του προϊόντοσ (Λιανόσ, Παπαβαςιλείου & Χατηθανδρζου). Η προςτικζμενθ αξία, που είναι το εξιςωτικό μζγεκοσ ςτον λογαριαςμό παραγωγισ, είναι το μόνο εξιςωτικό μζγεκοσ το οποίο και αποτελεί μζροσ του ολοκλθρωμζνου ςυςτιματοσ δεικτϊν τιμϊν και όγκου. ε αντίκεςθ με τισ διάφορεσ ροζσ αγακϊν και υπθρεςιϊν, θ προςτικζμενθ αξία δεν αντιπροςωπεφει καμία ςυγκεκριμζνθ κατθγορία ςυναλλαγϊν και δεν μπορεί να αναλυκεί άμεςα ςε ςυνιςτϊςα τιμισ και ςυνιςτϊςα όγκου. Η προςτικζμενθ αξία από άποψθ όγκου ορίηεται ωσ θ διαφορά μεταξφ τθσ παραγωγισ από άποψθ όγκου και τθσ ενδιάμεςθσ ανάλωςθσ από άποψθ όγκου: VA = P(0) Q(1) p(0) q(1), όπου P και Q είναι τιμζσ και ποςότθτεσ τθσ παραγωγισ και p και q είναι τιμζσ και ποςότθτεσ τθσ ενδιάμεςθσ ανάλωςθσ (Κανονιςμόσ (ΕΕ) αρικ. 549/2013). Η κεωρθτικά ορκι μζκοδοσ για τον υπολογιςμό τθσ προςτικζμενθσ αξίασ από άποψθ όγκου είναι με διπλό αποπλθκωριςμό, δθλαδι ξεχωριςτό αποπλθκωριςμό των δφο ροϊν του λογαριαςμοφ παραγωγισ (παραγωγι και ενδιάμεςθ ανάλωςθ) και υπολογιςμό του υπολοίπου αυτϊν των δφο επανεκτιμθμζνων ροϊν. ε οριςμζνεσ περιπτϊςεισ, όταν τα ςτατιςτικά δεδομζνα εξακολουκοφν να είναι ελλιπι ι ανεπαρκϊσ αξιόπιςτα, μπορεί να είναι απαραίτθτθ θ χριςθ ενόσ μοναδικοφ δείκτθ. Από τθν άλλθ πλευρά, αν υπάρχουν ικανοποιθτικά δεδομζνα ςχετικά με τθν προςτικζμενθ αξία ςε τρζχουςεσ τιμζσ, μια εναλλακτικι λφςθ για τον διπλό αποπλθκωριςμό είναι ο άμεςοσ αποπλθκωριςμόσ τθσ τρζχουςασ προςτικεμζνθσ αξίασ με ζνα δείκτθ τιμϊν τθσ παραγωγισ. Αυτό προχποκζτει ότι υιοκετείται θ υπόκεςθ ότι οι τιμζσ τθσ ενδιάμεςθσ ανάλωςθσ μεταβάλλονται με τον ίδιο ρυκμό που μεταβάλλονται οι τιμζσ τθσ παραγωγισ. Μια άλλθ πικανι διαδικαςία είναι θ προβολι τθσ προςτικεμζνθσ αξίασ του ζτουσ βάςθσ με ζνα δείκτθ του όγκου τθσ παραγωγισ. Αυτόσ ο δείκτθσ όγκου μπορεί να υπολογιςτεί είτε άμεςα από ποςοτικά ςτοιχεία είτε 25

27 με τον αποπλθκωριςμό τθσ τρζχουςασ αξίασ τθσ παραγωγισ με ζναν κατάλλθλο δείκτθ τιμϊν. Η μζκοδοσ αυτι υποκζτει ςτθν πραγματικότθτα ότι οι μεταβολζσ του όγκου είναι οι ίδιεσ για τθν παραγωγι και για τθν ενδιάμεςθ ανάλωςθ. Για οριςμζνουσ κλάδουσ εμπορεφςιμων και μθ εμπορεφςιμων υπθρεςιϊν, όπωσ οι χρθματοοικονομικζσ υπθρεςίεσ, οι επιχειρθματικζσ υπθρεςίεσ ι θ άμυνα, μπορεί να μθν είναι δυνατόν να υπάρχουν ικανοποιθτικζσ εκτιμιςεισ των μεταβολϊν τθσ τιμισ ι του όγκου για τθν παραγωγι. τισ περιπτϊςεισ αυτζσ οι κινιςεισ τθσ προςτικζμενθσ αξίασ από άποψθ όγκου μποροφν να εκτιμθκοφν μζςω των μεταβολϊν του ειςοδιματοσ εξαρτθμζνθσ εργαςίασ ςε λόγουσ αμοιβϊν του προθγοφμενου ζτουσ και τθσ ανάλωςθσ πάγιου κεφαλαίου από άποψθ όγκου. Οι υπεφκυνοι για τθν κατάρτιςθ των δεδομζνων μπορεί να αναγκαςτοφν να χρθςιμοποιιςουν τζτοια μζςα, ακόμθ και αν δεν υπάρχει βάςιμοσ λόγοσ που να δικαιολογεί τθν υπόκεςθ ότι θ παραγωγικότθτα τθσ εργαςίασ παραμζνει αμετάβλθτθ βραχυπρόκεςμα ι μακροπρόκεςμα. Επομζνωσ, από τθν ίδια τθ φφςθ τουσ, οι δείκτεσ όγκου και τιμϊν για τθν προςτικζμενθ αξία είναι διαφορετικοί από τουσ αντίςτοιχουσ δείκτεσ για τισ ροζσ αγακϊν και υπθρεςιϊν. Σα ίδια ιςχφουν για τουσ δείκτεσ τιμϊν και όγκου των ςυγκεντρωτικϊν εξιςωτικϊν μεγεκϊν, όπωσ το ακακάριςτο εγχϊριο προϊόν. Η αξία του ΑΕΠ ιςοδυναμεί με το άκροιςμα όλων των προςτικεμζνων αξιϊν όλων των κλάδων, δθλαδι με ζνα άκροιςμα εξιςωτικϊν μεγεκϊν, προςκζτοντασ τουσ φόρουσ και αφαιρϊντασ τισ επιδοτιςεισ των προϊόντων, και μπορεί να κεωρθκεί ότι αντιπροςωπεφει ζνα εξιςωτικό μζγεκοσ μεταξφ των ςυνολικϊν τελικϊν χριςεων και των ειςαγωγϊν. 2.2 Ακακάριςτθ Ρροςτικζμενθ Αξία και ΑΕΡ Η ακακάριςτθ προςτικζμενθ αξία είναι θ διαφορά μεταξφ παραγωγισ και ενδιάμεςθσ κατανάλωςθσ κατά κλάδο οικονομικισ δραςτθριότθτασ. Ιςοφται πρακτικά με το άκροιςμα των δθμιουργοφμενων ειςοδθμάτων. υνεπϊσ, θ ακακάριςτθ προςτικζμενθ αξία είναι ίςθ με το άκροιςμα του ειςοδιματοσ εξαρτθμζνθσ εργαςίασ, τθσ ανάλωςθσ πάγιου κεφαλαίου, του κακαροφ λειτουργικοφ πλεονάςματοσ / μεικτοφ ειςοδιματοσ και των λοιπϊν φόρων αφαιρϊντασ τισ επιδοτιςεισ παραγωγισ. Ζτςι, είναι δυνατόν να ελεγχκεί θ ςυνοχι τθσ προςζγγιςθσ με βάςθ το ειςόδθμα με τθν προςζγγιςθ με βάςθ τθν παραγωγι για τθ μζτρθςθ του ΑΕΠ. H προςζγγιςθ τθσ παραγωγισ μετρά το περιφερειακό ακακάριςτο εγχϊριο προϊόν ςε αγοραίεσ τιμζσ, ωσ το ποςό τθσ ακακάριςτθσ προςτικζμενθσ αξίασ ςε βαςικζσ τιμζσ, προςκζτοντασ τουσ φόρουσ και αφαιρϊντασ τισ επιδοτιςεισ των προϊόντων. Η ακακάριςτθ προςτικζμενθ αξία ςε βαςικζσ τιμζσ μετριζται ωσ θ διαφορά μεταξφ παραγόμενου προϊόντοσ ςε βαςικζσ τιμζσ και ενδιάμεςθσ ανάλωςθσ ςε τιμζσ αγοραςτι. Αντίκετα, θ προςζγγιςθ του ειςοδιματοσ μετρά το περιφερειακό ακακάριςτο εγχϊριο προϊόν ςε αγοραίεσ τιμζσ, μετρϊντασ και ςυνακροίηοντασ τισ διάφορεσ χριςεισ ςτο περιφερειακό κομμάτι του λογαριαςμοφ δθμιουργίασ ειςοδιματοσ τθσ ςυνολικισ οικονομίασ: ειςόδθμα εξαρτθμζνθσ εργαςίασ, ακακάριςτο λειτουργικό πλεόναςμα και φόροι μείον επιδοτιςεισ επί τθσ παραγωγισ. Η προςζγγιςθ του ειςοδιματοσ για το περιφερειακό ακακάριςτο εγχϊριο προϊόν ςυμπίπτει με τθν προςζγγιςθ τθσ παραγωγισ. 26

28 υχνά, οι πλθροφορίεσ για το ακακάριςτο λειτουργικό πλεόναςμα δεν είναι διακζςιμεσ κατά κλάδο οικονομικισ δραςτθριότθτασ και κατά περιφζρεια, αλλά μποροφν να προζλκουν από τουσ λογαριαςμοφσ των επιχειριςεων. Οι φόροι (εξαιρϊντασ τισ επιδοτιςεισ) τθσ παραγωγισ ςυνίςτανται ςε φόρουσ (εξαιρϊντασ τισ επιδοτιςεισ) επί των προϊόντων και άλλουσ φόρουσ (μείον επιδοτιςεισ) επί τθσ παραγωγικισ διαδικαςίασ. Αυτό μπορεί να είναι ζνασ δείκτθσ για τθν κατανομι τθσ ακακάριςτθσ προςτικζμενθσ αξίασ κατά περιφζρεια. Για τον υπολογιςμό του ΑΕΠ ςε αγοραίεσ τιμζσ για τισ περιφζρειεσ, οι φόροι και οι επιδοτιςεισ προϊόντων κατανζμονται ςτισ περιφζρειεσ αυτζσ. Κατά περίπτωςθ, αυτοί οι υπερπεριφερειακοί φόροι και επιδοτιςεισ κατανζμονται βάςει του ςχετικοφ μεγζκουσ τθσ ακακάριςτθσ προςτικζμενθσ αξίασ όλων των κλάδων ςτθν περιφζρεια, αποτιμθμζνεσ ςε βαςικζσ τιμζσ. Κεφάλαιο 3. Θ ευρωηϊνθ και θ ΝΔ περιφζρειά τθσ (SWEAP). Η ίδρυςθ τθσ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ ιταν αποτζλεςμα μιασ προςπάκειασ οραματιςτϊν θγετϊν τθσ Ευρϊπθσ με ςκοπό τθν επίτευξθ τθσ ειρινθσ και τθσ ςτακερότθτασ ςτθν Ευρϊπθ. Οι ιδρυτζσ τθσ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ αποτελοφνται από μια ομάδα ανκρϊπων οι οποίοι προζρχονται από τον αντιςταςιακό χϊρο μζχρι και τον δικθγορικό χϊρο. Αυτοί, ζχουν κοινά ιδανικά τα οποία περιλαμβάνουν τθν ειρθνικι, ενωμζνθ και ευθμεροφςα Ευρϊπθ. Η ενότθτα αυτι για τουσ ιδρυτζσ τθσ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ είναι ζνα ζργο το οποίο και βρίςκεται ςε εξζλιξθ. 3.1 Ιςτορικι Αναδρομι ςτθν Ευρωπαϊκι Ζνωςθ Η εξζλιξθ αυτι ζχει περάςει κάποιεσ ςθμαντικζσ περιόδουσ όπωσ (European Union): : Η βαςικι προτεραιότθτα των θγετϊν τθσ Ευρϊπθσ ιταν να τεκεί ζνα τζλοσ ςτουσ αιματθροφσ πολζμουσ μεταξφ των γειτονικϊν χωρϊν που μασ οδιγθςαν ςτον Β Παγκόςμιο Πόλεμο. Η ζνωςθ των κρατϊν τθσ Ευρϊπθσ πραγματοποιείται ιδθ από το 1950, ςε οικονομικό και πολιτικό επίπεδο μζςα από τθν δθμιουργία τθσ Ευρωπαϊκισ Κοινότθτασ Χάλυβα θ οποία ςτόχευε ςτθν διαςφάλιςθ τθσ διαρκοφσ ειρινθσ. Σα 6 ιδρυτικά μζλθ είναι το Βζλγιο, θ Γαλλία, θ Γερμανία, θ Ιταλία, το Λουξεμβοφργο και οι Κάτω Χϊρεσ. Σθν δεκαετία του 50 κυριαρχεί ο Ψυχρόσ Πόλεμοσ μεταξφ ανατολισ και δφςθσ. Σο 1956, οι Ρϊςοι καταςτζλλουν το κφμα διαμαρτυρίασ που ξεςπά ςτθν Ουγγαρία, ενϊ το 1957 θ Ρωςία πρωτοςτατεί ςτον «αγϊνα δρόμου του διαςτιματοσ», εκτοξεφοντασ τον πρϊτο διαςτθμικό δορυφόρο. Σζλοσ το 1957, με τθν ςυνκικθ τθσ Ρϊμθσ ιδρφεται θ Ευρωπαϊκι Οικονομικι Κοινότθτα (ΕΟΚ) ι κοινι αγορά. 27

29 : Η δεκαετία 60 αποτελεί μια περίοδο οικονομικισ ανάπτυξθσ για τθν Ευρϊπθ. Σθν χρονικι αυτι περίοδο, εμφανίηεται για πρϊτθ φορά μια πραγματικι «κουλτοφρα των νζων». Σο διάςτθμα αυτό είναι ευνοϊκό για τθν οικονομία ωσ ςυνζπεια, μεταξφ άλλων, τθσ κατάργθςθσ των δαςμϊν ςτισ ςυναλλαγζσ μεταξφ των κρατϊν μελϊν τθσ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ. Σα κράτθ μζλθ ςυμφωνοφν, επίςθσ, να ελζγχουν από κοινοφ τθν παραγωγι τροφίμων, οφτωσ ϊςτε να υπάρχει επάρκεια τροφίμων για όλουσ και ςφντομα δθμιουργείται ακόμθ και πλεόναςμα ςτθ γεωργικι παραγωγι. Σζλοσ, τον Μάιο του 1968 λαμβάνουν χϊρα φοιτθτικζσ εξεγζρςεισ ςτο Παρίςι : Η κοινότθτα εξελίςςεται και οδθγοφμαςτε ςτθν πρϊτθ διεφρυνςι τθσ. Η Δανία, θ Ιρλανδία και το Ηνωμζνο Βαςίλειο προςχωροφν ςτθν Ευρωπαϊκι Ζνωςθ τθν 1θ Ιανουαρίου του 1973, αυξάνοντασ ζτςι τον αρικμό των κρατϊν μελϊν τθσ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ ςε 9. Ο ςφντομοσ, αλλά βίαιοσ αραβοϊςραθλινόσ πόλεμοσ (Οκτϊβριοσ, 1973) είχε ωσ αποτζλεςμα όχι μόνο τθν ενεργειακι κρίςθ αλλά και τθν εμφάνιςθ οικονομικϊν προβλθμάτων ςτθν Ευρϊπθ. Χάρθ ςτθν περιφερειακι πολιτικι τθσ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ, τεράςτια ποςά μεταφζρονται ςτισ φτωχότερεσ περιφζρειεσ με ςτόχο τθ δθμιουργία κζςεων απαςχόλθςθσ και τθν ανάπτυξθ υποδομϊν. Σο Ευρωπαϊκό Κοινοβοφλιο αυξάνει τθν επιρροι του ςτισ υποκζςεισ τθσ Ε.Ε. και, το 1979, όλοι οι πολίτεσ μποροφν για πρϊτθ φορά να εκλζξουν απευκείασ τα μζλθ του : Η Ευρϊπθ αλλάηει ςε ςυνδυαςμό με τθν πτϊςθ του τείχουσ του Βερολίνου. Σο 1981, θ Ελλάδα γίνεται το 10 ο μζλοσ τθσ Ε.Ε., ενϊ θ Ιςπανία και θ Πορτογαλία ακολουκοφν πζντε χρόνια αργότερα. Σο 1986 υπογράφεται θ Ενιαία Ευρωπαϊκι Πράξθ, θ οποία παρζχει τθ βάςθ για ζνα φιλόδοξο εξαετζσ πρόγραμμα το οποίο αποςκοπεί ςτθν εξάλειψθ των εμποδίων ςτο ελεφκερο εμπόριο μεταξφ των κρατϊν μελϊν τθσ Ε.Ε. Με τον τρόπο αυτό, θ Ενιαία Ευρωπαϊκι Πράξθ οδθγεί ςτθ δθμιουργία τθσ «Ενιαίασ Αγοράσ» : Οδθγοφμαςτε ςε μια Ευρϊπθ χωρίσ ςφνορα. Σο 1993, θ Ενιαία Αγορά ολοκλθρϊνεται με τθν κακιζρωςθ των «τεςςάρων ελευκεριϊν»: τθσ ελεφκερθσ κυκλοφορίασ αγακϊν, υπθρεςιϊν, προςϊπων και κεφαλαίων. Σθ δεκαετία του ϋ90 υπογράφονται, επίςθσ, δφο ςυνκικεσ: το 1993 υπογράφεται θ ςυνκικθ του Μάαςτριχτ για τθν Ευρωπαϊκι Ζνωςθ και, το 1999, θ ςυνκικθ του Άμςτερνταμ. Σο διάςτθμα εκείνο άρχιςε να υπάρχει ο προβλθματιςμόσ για το πϊσ κα προςτατευκεί το περιβάλλον και, επίςθσ, για τον τρόπο με τον οποίο οι Ευρωπαίοι μποροφν να αναλάβουν κοινι δράςθ ςε κζματα αςφάλειασ και άμυνασ. Σο 1995, θ Ευρωπαϊκι Ζνωςθ αποκτά τρία ακόμθ νζα μζλθ, τθν Αυςτρία, τθ Φινλανδία και τθ ουθδία. Επιπλζον, οι Ευρωπαίοι πολίτεσ μποροφν να ταξιδεφουν χωρίσ να υποβάλλονται ςε ζλεγχο διαβατθρίων ςτα εςωτερικά ςφνορα : Πλζον το ευρϊ είναι το νζο νόμιςμα πολλϊν Ευρωπαϊκϊν χωρϊν. Οι χϊρεσ τθσ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ αρχίηουν να ςυνεργάηονται ςτενότερα με ςκοπό τθν καταπολζμθςθ του εγκλιματοσ. Η πολιτικι διχοτόμθςθ μεταξφ τθσ Ανατολικισ και τθσ Δυτικισ Ευρϊπθσ κεωρείται πωσ λιγει με τθν προςχϊρθςθ ςτθν Ε.Ε. 10 νζων χωρϊν το 2004 και άλλων δφο χωρϊν το Η χρθματοπιςτωτικι κρίςθ που πλιττει τθν παγκόςμια οικονομία τον επτζμβριο του 2008, οδθγεί ςε ςτενότερθ οικονομικι ςυνεργαςία μεταξφ των χωρϊν τθσ 28

30 Ε.Ε. Σζλοσ, θ Ε.Ε. τθν περίοδο αυτι καταφζρνει και αποκτά ςφγχρονουσ κεςμοφσ και πιο αποτελεςματικζσ μεκόδουσ εργαςίασ μζχρι ςιμερα: Η Ευρϊπθ ςτθν αρχι τθσ νζασ δεκαετία ξεκινά με μια ςοβαρι χρθματοπιςτωτικι κρίςθ θ οποία και κα πρζπει να αντιμετωπίςει. Σαυτόχρονα όμωσ ξεκινάει, ζχοντασ τθν ελπίδα ότι οι επενδφςεισ ςε νζεσ, πράςινεσ, φιλικζσ προσ το περιβάλλον τεχνολογίεσ ςε ςυνδυαςμό με τθν ευρωπαϊκι ςυνεργαςία, κα ςυμβάλουν ςτθ διαρκι ανάπτυξθ και ευθμερία. 3.2 Οικονομικι και Νομιςματικι Ζνωςθ Οι χϊρεσ τθσ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ ςυντονίηουν τισ εκνικζσ και οικονομικζσ πολιτικζσ τουσ ζτςι ϊςτε να μποροφν να αναλαμβάνουν από κοινοφ δράςθ όταν βρίςκονται αντιμζτωπεσ με προκλιςεισ, όπωσ οι οικονομικζσ και οι χρθματοπιςτωτικζσ κρίςεισ. Ο ςυντονιςμόσ αυτόσ είναι ακόμθ εντονότεροσ μεταξφ των 19 χωρϊν που ζχουν υιοκετιςει το ευρϊ ωσ το νόμιςμά τουσ. Όλα τα κράτθ μζλθ τθσ Ε.Ε. (ανεξάρτθτα από το αν βρίςκονται εντόσ ι εκτόσ τθσ Ευρωηϊνθσ) ανικουν ςτθν Οικονομικι και Νομιςματικι Ζνωςθ (ΟΝΕ), ζνα πλαίςιο οικονομικισ ςυνεργαςίασ που ςτοχεφει ςτθν προϊκθςθ τθσ απαςχόλθςθσ και τθσ διατθριςιμθσ οικονομικισ ανάπτυξθσ, κακϊσ και ςτθ ςυντονιςμζνθ αντιμετϊπιςθ των παγκόςμιων οικονομικϊν και χρθματοπιςτωτικϊν προκλιςεων. Η μεγαλφτερθ κρίςθ που είχε να αντιμετωπίςει θ Ευρωηϊνθ ιταν θ χρθματοπιςτωτικι κρίςθ του 2008, με ςυνζπεια οι εκνικζσ κυβερνιςεισ, θ Ευρωπαϊκι Κεντρικι Σράπεηα (ΕΚΣ) και θ Επιτροπι να καταβάλλουν από κοινοφ προςπάκειεσ ϊςτε: Να αποκαταςτακεί θ χρθματοπιςτωτικι ςτακερότθτα και να δθμιουργθκοφν οι κατάλλθλεσ ςυνκικεσ για οικονομικι ανάπτυξθ και αφξθςθ τθσ απαςχόλθςθσ με τον ςυντονιςμό τθσ εποπτείασ και των παρεμβάςεων, κακϊσ και με τθ ςτιριξθ των τραπεηϊν. Να προςτατευκοφν οι αποταμιεφςεισ με αφξθςθ των κρατικϊν εγγυιςεων για τραπεηικοφσ λογαριαςμοφσ ζωσ ευρϊ τουλάχιςτον ανά κατακζτθ και τράπεηα. Να διατθρθκεί θ ροι πιςτϊςεων με προςιτοφσ όρουσ για τισ επιχειριςεισ και τα νοικοκυριά. Να κεςπιςτεί ζνα καλφτερο ευρωπαϊκό ςφςτθμα οικονομικισ και δθμοςιονομικισ διακυβζρνθςθσ. Για να κωρακίςουν το τραπεηικό ςφςτθμα από ςοβαρζσ διαταραχζσ, οριςμζνα κράτθ μζλθ τθσ ΕΕ προςζφυγαν ςτθ διάςωςθ των τραπεηϊν τουσ χορθγϊντασ τουσ ζκτακτθ οικονομικι ενίςχυςθ ςε πρωτοφανι κλίμακα. Σο διάςτθμα , διοχετεφκθκε ςτο τραπεηικό ςφςτθμα ποςό φψουσ 1,6 τρισ. ευρϊ, που αντιςτοιχεί ςτο 13% του ετιςιου ΑΕΠ τθσ Ε.Ε., υπό μορφι εγγυιςεων ι άμεςων κεφαλαίων. Η Ε.Ε. για να μπορζςει να διαςφαλίςει τθν χρθματοπιςτωτικι ςτακερότθτα και να εξαλείψει τισ εντάςεισ ςτισ αγορζσ κρατικϊν χρεογράφων τθσ Ευρωηϊνθσ, δθμιοφργθςε τον Ευρωπαϊκό Μθχανιςμό τακερότθτασ (ΕΜ) ο οποίοσ και αποτελεί ζνα δίχτυ αςφαλείασ για τα κράτθ μζλθ τθσ Ευρωηϊνθσ που αντιμετωπίηουν δυςκολίεσ, με πραγματικι δανειοδοτικι ικανότθτα ζωσ και 500 δις. ευρϊ. 29

31 Επιπλζον, θ Ευρωπαϊκι Ζνωςθ το διάςτθμα , κζςπιςε αυςτθρότερουσ κανόνεσ με ςκοπό τον αποτελεςματικότερο ζλεγχο του δθμοςίου χρζουσ και των ελλειμμάτων μεριμνϊντασ ϊςτε οι κυβερνιςεισ να μθν δαπανοφν πζραν των δυνατοτιτων τουσ. Οι κανόνεσ που αποτελοφν εγγφθςθ για τθν οικονομικι ςτακερότθτα και τθ δθμοςιονομικι πεικαρχία είναι το φμφωνο τακερότθτασ και Ανάπτυξθσ (Α), και ενιςχφουν τθν εφαρμογι του: Δίνοντασ μεγαλφτερθ ζμφαςθ ςτθ μείωςθ των υψθλϊν επιπζδων δθμόςιου χρζουσ. Σροποποιϊντασ τθ Διαδικαςία Τπερβολικοφ Ελλείμματοσ. Δρομολογϊντασ ζναν ετιςιο κφκλο ςυντονιςμοφ τθσ οικονομικισ πολιτικισ, υπό τθν κακοδιγθςθ τθσ Ευρωπαϊκισ Επιτροπισ. Κάκε χρόνο, θ Ευρωπαϊκι Επιτροπι προβαίνει ςε διεξοδικι ανάλυςθ των προγραμμάτων οικονομικϊν μεταρρυκμίςεων των κρατϊν μελϊν τθσ ΕΕ και παρζχει ςυςτάςεισ για τουσ επόμενουσ μινεσ. Επιβάλλοντασ αυςτθρότερουσ δθμοςιονομικοφσ κανόνεσ, μεταξφ άλλων, ςθμαντικζσ κυρϊςεισ για τισ χϊρεσ τθσ Ευρωηϊνθσ που παραβιάηουν τουσ δθμοςιονομικοφσ κανόνεσ. Θεςπίηοντασ νζεσ ρυκμίςεισ για τθν παρακολοφκθςθ επικίνδυνων οικονομικϊν ανιςορροπιϊν όπωσ οι «φοφςκεσ» των τιμϊν των περιουςιακϊν ςτοιχείων (τιμζσ κατοικιϊν, μετοχϊν, κ.λπ.) και θ εξαςκζνιςθ τθσ ανταγωνιςτικότθτασ και λαμβάνοντασ μζτρα για τθν αντιμετϊπιςι τουσ προτοφ αυτζσ κζςουν ςε κίνδυνο τθν οικονομικι ςτακερότθτα μιασ χϊρασ, ολόκλθρθσ τθσ Ευρωηϊνθσ ι τθσ Ε.Ε. ςτο ςφνολό τθσ. 3.3 Θεςμικά Πργανα τθσ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ Η διαχείριςθ τθσ οικονομικισ και νομιςματικισ ζνωςθσ αςκείται από τα κεςμικά όργανα τθσ Ε.Ε. και από τα αρμόδια εκνικά κεςμικά όργανα, τα οποία κατζχουν διακριτοφσ ρόλουσ. Η διαδικαςία διαχείριςθσ είναι γνωςτι ωσ «οικονομικι διακυβζρνθςθ» και υλοποιείται από τουσ ακολοφκουσ φορείσ: ΕΥΩΡΑΙ ΚΘ ΕΡΙΤΟΡΘ: Καταρτίηει οικονομικζσ προβλζψεισ και παρακολουκεί μια ςειρά από οικονομικοφσ δείκτεσ ςε όλεσ τισ χϊρεσ τθσ ΕΕ, προκειμζνου να διαςφαλίηει ότι αυτζσ ςυμμορφϊνονται προσ τουσ από κοινοφ ςυμφωνθκζντεσ κανόνεσ του φμφωνου τακερότθτασ και Ανάπτυξθσ. Η Επιτροπι αξιολογεί τθν οικονομικι κατάςταςθ και εκδίδει ανά τακτά χρονικά διαςτιματα ςυςτάςεισ προσ το υμβοφλιο Τπουργϊν, οποφ εκπροςωποφνται οι κυβερνιςεισ όλων των χωρϊν τθσ ΕΕ. ΕΥΩΡΑΙ ΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ : Οι αρχθγοί κρατϊν από όλεσ τισ χϊρεσ τθσ ΕΕ κακορίηουν τουσ βαςικοφσ πολιτικοφσ ςτόχουσ. ΣΥΝΟΔΟΣ ΚΟΥΦΘΣ ΓΙΑ ΤΟ ΕΥΩ: Σουλάχιςτον δυο φορζσ τον χρόνο, οι αρχθγοί κρατϊν ι κυβερνιςεων τθσ ευρωηϊνθσ ςυνεδριάηουν για να ςυντονίςουν τθ διακυβζρνθςθ του ευρϊ. ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΥΡΟΥΓΩΝ ΤΘΣ Ε.Ε. (ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ECOFIN): το υμβοφλιο Τπουργϊν ςυμμετζχουν οι αρμόδιοι υπουργοί όλων των χωρϊν τθσ Ε.Ε. ανά τομζα πολιτικισ. Σο υμβοφλιο «Ecofin» αποτελείται από τουσ υπουργοφσ 30

32 Οικονομικϊν όλων των χωρϊν τθσ Ε.Ε., οι οποίοι ςυντονίηουν και προωκοφν το νομοκετικό ζργο ςε διαφόρουσ τομείσ τθσ οικονομικισ και νομιςματικισ πολιτικισ τθσ Ε.Ε. Μεταξφ των τομζων αυτϊν περιλαμβάνονται ο ςυντονιςμόσ τθσ οικονομικισ πολιτικισ, θ οικονομικι εποπτεία, θ παρακολοφκθςθ των δθμοςιονομικϊν πολιτικϊν και τθσ πορείασ των δθμόςιων οικονομικϊν των χωρϊν τθσ Ε.Ε., το ευρϊ, οι χρθματοπιςτωτικζσ αγορζσ, οι κινιςεισ κεφαλαίων και οι οικονομικζσ ςχζςεισ με τισ χϊρεσ που βρίςκονται εκτόσ τθσ Ε.Ε. Βάςει των προτάςεων τθσ Επιτροπισ, το υμβοφλιο Τπουργϊν λαμβάνει νομικά δεςμευτικζσ αποφάςεισ για τισ χϊρεσ τθσ Ε.Ε. ΕΥΩΟΜΑΔΑ (EUROGROUP): Οι υπουργοί Οικονομικϊν όλων των χωρϊν τθσ ευρωηϊνθσ ςυνεδριάηουν και ςυηθτοφν κζματα που ςυνδζονται με το ευρϊ. Οι ςυνεδριάςεισ αυτζσ διεξάγονται ςυνικωσ πριν από το υμβοφλιο «Ecofin», όπου εγκρίνονται επιςιμωσ οι ςχετικζσ αποφάςεισ. ΕΥΩΡΑΙ ΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ : Θεςπίηει από κοινοφ με τουσ υπουργοφσ Οικονομικϊν (υμβοφλιο «Ecofin») τισ ςυναφείσ νομικζσ πράξεισ και αςκεί το δθμοκρατικό ζλεγχο τθσ διαχείριςθσ τθσ οικονομικισ και νομιςματικισ ζνωςθσ. ΕΘΝΙΚΕΣ ΚΥΒΕΝΘΣΕΙΣ: Καταρτίηουν τουσ εκνικοφσ προχπολογιςμοφσ με βάςθ τα από κοινοφ ςυμφωνθκζντα όρια για το δθμοςιονομικό ζλλειμμα / το δθμόςιο χρζοσ και υλοποιοφν τισ αποφάςεισ που λαμβάνει το υμβοφλιο Τπουργϊν τθσ ΕΕ. Είναι αρμόδιεσ, μεταξφ άλλων, για τισ οικονομικζσ πολίτικεσ, τθν εκπαίδευςθ, τθν εργαςία, τθν κοινωνικι πολίτικθ και τισ ςυντάξεισ. ΕΥΩΡΑΙ ΚΘ ΚΕΝΤΙΚΘ ΤΑΡΕΗΑ : Διαχειρίηεται, ωσ κεςμικϊσ ανεξάρτθτο όργανο, τθ νομιςματικθ πολιτικθ τθσ ευρωηϊνθσ: μεριμνά για τθ ςτακεροποίθςθ των τιμϊν μζςω του κακοριςμοφ των επιτοκίων με ςκοπό τον ζλεγχο του πλθκωριςμοφ ςε μεςοπρόκεςμθ βάςθ. 3.4 Οικονομικι Χρθματοπιςτωτικι Κρίςθ Η οικονομικι και χρθματοπιςτωτικι κρίςθ που αντιμετωπίηει θ ευρωηϊνθ από τα τζλθ του 2009 ζχουν ςοβαρζσ επιπτϊςεισ ςε πολλζσ χϊρεσ εντόσ και εκτο σ τθσ ευρωηϊνθσ. Η κατάςταςθ αυτι, αποτζλεςε το αποκορφφωμα διαφόρων επιμζρουσ κρίςεων και παραγόντων, μεταξφ των οποίων θ χρθματοπιςτωτικι (ι τραπεηικι) κρίςθ, θ οικονομικι κρίςθ και θ κρίςθ δθμοςίου χρζουσ, κακϊσ και των ςκλθρϊν δοκιμαςιϊν ςτισ όποιεσ υποβλθκικαν αρκετζσ χϊρεσ τθσ Ε.Ε. (Ευρωπαϊκι Επιτροπι, 2015). Από το 2000: Χρζθ και οικονομικζσ αποκλίςεισ Επί ςειρά ετϊν, αρκετζσ χϊρεσ τθσ Ε.Ε. ςυςςϊρευαν χρζθ και ελλείμματα. Σο φμφωνο τακερότθτασ και Ανάπτυξθσ βριςκόταν πλζον ςε οριακό ςθμείο. Σο 2004 αρκετζσ χϊρεσ είχαν παραβεί τουσ κανόνεσ του, θ εφαρμογι των οποίων παρουςίαηε ςοβαρζσ δυςκολίεσ. Οι οικονομικοί παράγοντεσ των χωρϊν που ςυμμετζχουν ςε ζνα κοινό νόμιςμα πρζπει να διακζτουν αρκετι ευελιξία ϊςτε να προςαρμόηονται ςτισ οικονομικζσ μεταβολζσ. Ωςτόςο, οι οικονομικζσ αποκλίςεισ μεταξφ των χωρϊν ςτο πεδίο τθσ παραγωγικότθτασ του εργατικοφ δυναμικοφ και των αποδοχϊν εξακολουκοφςαν να μεγαλϊνουν. Επιπλζον, κάποιεσ χϊρεσ είχαν πάει πλζον να είναι 31

33 ανταγωνιςτικζσ από οικονομικι άποψθ. ε μερικζσ εξ αυτϊν των χωρϊν οι ανιςορροπίεσ αναπτφςςονταν επί ςειρά ετϊν και δεν αντιμετωπίςτθκαν δεόντωσ. Σαυτόχρονα, θ Ε.Ε. δεν διζκετε τα απαιτοφμενα εργαλεία για τθν αντιμετϊπιςθ τουσ, ενϊ παράλλθλα είχε ιδθ υλοποιιςει τθ νομιςματικι ζνωςθ θ οποία όμωσ δεν βαςιηόταν ςε πλιρθ οικονομικι ζνωςθ : Θ παγκόςμια χρθματοπιςτωτικι κρίςθ Σο 2007 και το 2008, αρκετζσ μεγάλεσ τράπεηεσ των ΗΠΑ, περιλαμβανομζνθσ τθσ Lehman Brothers, τθσ τε ταρτθσ μεγαλυ τερθσ επενδυτικθ σ τρα πεηασ των ΗΠΑ, οδθγικθκαν ςτθ χρεοκοπία ωσ ςυνεπεία τθσ επικίνδυνθσ ζκκεςισ τουσ ςτθν αγορά ενυπόκθκων δανε ίων. Δεδομζνθσ τθσ διαςφνδεςθσ των οικονομιϊν ςε παγκόςμιο επίπεδο, θ μετα δοςθ τθσ χρθματοπιςτωτικθ σ κρι ςθσ ε πλθξε τισ τρα πεηεσ ςε ολο κλθρο τον κο ςμο. Ο διατραπεηικο σ δανειςμο σ διακο πθκε και θ πιςτωτικθ αγορα παρε λυςε. Για να αποτρζψουν τθν κατα ρρευςθ ολο κλθρου του τραπεηικου ςυςτθ ματοσ, μεταξφ του 2008 και του 2011 οι εντο σ και εκτο σ ευρωηω νθσ χω ρεσ τθσ Ε.Ε. αντζδραςαν μζςω τθσ παροχισ ρευςτότθτασ φψουσ 1,6 τριςεκατομμυρίου ευρϊ ςτισ τράπεηζσ τουσ υπό τθ μορφι εγγυιςεων και α μεςθσ ειςφορα σ κεφαλαιών (το ποςο αυτό αντιςτοιχεί ςχεδόν ςτο 13% του ΑΕγχΠ τθσ Ε.Ε.). Σο ποςο αυτο επιβα ρυνε τα θ δθ υφιςτα μενα δθμοςιονομικά ελλείμματα και το δθμόςιο χρζοσ. 2009: Θ οικονομικι κρίςθ Η οικονομιά τθσ Ε υρωπαϊκισ Ζνωςθσ περιιλκε ςε βακιά φφεςθ το Οι χϊρεσ τθσ Ε.Ε. κατάρτιςαν πολιτικζσ τόνωςθσ τθσ οικονομικισ δραςτθριότθτασ προκειμζνου να αντιςτρζψουν τθν οικονομικι επιβράδυνςθ : Θ κρίςθ του δθμόςιου χρζουσ τα τε λθ του 2009, οριςμζνεσ από τισ πιο εκτεκειμζνεσ οικονομίεσ τθσ ευρωηϊνθσ (Ελλάδα, Ιρλανδία, Πορτογαλία) δεν θ ταν πλεόν ςε κε ςθ να διαςφαλι ςουν τθ βιωςιμο τθτα του καλπαήοντοσ δθμο ςιου χρεόυσ τουσ και ταυτο χρονα να λα βουν μζτρα για τθν αντιμετϊπιςθ τθσ χρθματοπιςτωτικισ κρίςθσ. Η κατα ςταςθ αυτθ πυροδότθςε τθν κρίςθ του «δθμόςιου χρζουσ». Οι επενδυτε σ των χρθματοπιςτωτικω ν αγορϊν αμφιςβιτθςαν αφενόσ τθν ικανότθτα αυτϊν των χωρϊν να εξοφλιςουν τα χρζθ τουσ και, αφετζρου, τθ ςυνολικθ του σ ανταγωνιςτικο τθτα. Σο επιτο κιο που απαίτθςαν οι επενδυτζσ για τθν αγορα κρατικω ν ομολο γων διαμορφϊκθκε ςε υ ψοσ που δεν επε τρεπε ςτισ εν λο γω χω ρεσ να δανειςτου ν απο τισ χρθματοπιςτωτικε σ αγορζσ μζςω τθσ ζκδοςθσ νζων ομολόγων. Κακϊσ μ άλιςτα ζνα μζροσ αυτϊν των ομολόγων βριςκόταν ςτα χζρια επενδυτϊν από άλλεσ χϊρεσ τθσ ευρωηϊνθσ, π.χ. τραπεηϊν, θ κρι ςθ απε κτθςε ακο μθ μεγαλυ τερεσ διαςτα ςεισ. Οι τρα πεηεσ απω λεςαν τθν εμπιςτοςυ νθ τουσ και ε παψαν να δανειήουν ςε επιχειριςεισ και ςε νοικοκυριά, με αποτζλεςμα να προκλθκεί «πιςτωτικι αςφυξία». Για να ξεπεραςτει θ κρι ςθ, ζπρεπε να εξυγιανκοφν τα δθμόςια οικονομικά και να εφαρμοςτου ν διαρκρωτικε σ μεταρρυκμι ςεισ με ςτο χο τθν ανα κτθςθ τθσ ανταγωνιςτικότθτασ. Οι χω ρεσ τθσ ευρωηω νθσ ι δρυςαν τον Ευρωπαι κο Μθχανις μό τακερότθτασ, ο οποιόσ παρεί χε μεγα λα δα νεια ςτισ χω ρεσ με τισ πλεόν πιεςτικε σ ανάγκεσ. Σο 2011 καταγράφθκε ιπια οικονομικι ανάκαμψθ. Ωςτόςο, το 2012 θ οικονομία τθσ Ε.Ε. επλιγθ και πάλι από ελαφρά φφεςθ : Θ ανάκαμψθ από τθν κρίςθ 32

34 Σο 2013 άρχιςε θ αργι ανάκαμψθ τθσ οικονομίασ τθσ Ε.Ε. από τθν παρατεταμζνθ φφεςθ. Η οικονομικθ πολιτικθ τθσ ΕΕ εςτιάςε ςτθ βιω ςιμθ ανα πτυξθ και ςτθ δθμιουργία νζων κζςεων εργαςίασ, ενϊ παράλλθλα επζτρεψε ςτα κράτθ μζλθ να επιβραδφνουν τον ρυκμό εξυγίανςθσ των δθμόςιων οικονομικϊν τουσ, λαμβάνοντασ υπόψθ τα ειδικά χαρακτθριςτικά των οικονομιϊν τουσ και τισ εκάςτοτε ειδικζσ περιςτάςεισ. Σαυτόχρονα, οι χω ρεσ τθσ Ε.Ε. κατανόθςαν τθν ανάγκθ εντατικοποίθςθσ των διαρκρωτικω ν μεταρρυκμι ςεων με ςτο χο τθν ενι ςχυςθ τθσ αναπτυξιακθ σ δυναμικισ ςτθν Ευρϊπθ. Η δθμιουργιά νεών κε ςεων εργαςιάσ εξακολουκει να αποτελει τθ μεγαλυ τερθ πρόκλθςθ. Ειδικότερα, θ Ελλα δα και θ Ιςπανιά πλθ ττονται απο ποςοςτά ανεργίασ άνω του 25%. Η Ευρωπαι κθ Επιτροπθ και οι χω ρεσ τθσ Ε.Ε. ζχουν κε ςει ςε εφαρμογθ μια ευρεία δζςμθ μζτρων για τθν επιςτροφι των ανζργων ςτθν εκπαίδευςθ, τθν κατάρτιςθ και τθν απαςχόλθςθ, κακϊσ και για τθν προαγωγι μιασ ιςχυρισ και διαρκοφσ οικονομικισ ανάπτυξθσ. 3.5 Κράτθ Μζλθ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ Η Ευρωπαϊκή Ένωςη αποτελείται από 28 κράτη μέλη (Europa.eu): Αυςτρία (1995) Βζλγιο (1958) Βουλγαρία (2007) Γαλλία (1958) Γερμανία (1958) Δανία (1973) Ελλάδα (1981) Εςκονία (2004) Ηνωμζνο Βαςίλειο (1973) Ιρλανδία (1973) Ιςπανία (1986) Ιταλία (1958) Κάτω Χϊρεσ (1958) Κροατία (2013) Κφπροσ (2004) Λεττονία (2004) Λικουανία (2004) Λουξεμβοφργο (1958) Μάλτα (2004) Ουγγαρία (2004) Πολωνία (2004) Ρορτογαλία (1986) Ρουμανία (2007) λοβακία (2004) λοβενία (2004) ουθδία (1995) Σςεχικι Δθμοκρατία (2004) Φιλανδία (1995) 33

35 Εικόνα 1: Χϊρεσ που ςυμμετζχουν ςτθν Ε.Ε. Ρθγι: Ευρωπαϊκι Επιτροπι/ Οικονομικζσ και χρθματοδοτικζσ υποκζςεισ/το ευρϊ URL: 34

36 3.6 Ευρωηϊνθ & SWEAP Σο ευρϊ ειςιχκθ τον Ιανουάριο του 1999 και ζγινε το νζο νόμιςμα 11 κρατϊν μελϊν αντικακιςτϊντασ τα εκνικά νομίςματα, όπωσ το γερμανικό μάρκο και το γαλλικό φράγκο, ςε δφο ςτάδια. τθν αρχι κακιερϊκθκε ωσ εικονικό νόμιςμα ωσ μζςο πλθρωμισ πλθν των μετρθτϊν και για λογιςτικοφσ ςκοποφσ, ενϊ τα εκνικά νομίςματα εξακολουκοφςαν να χρθςιμοποιοφνται για πλθρωμζσ με μετρθτά και να κεωροφνται ωσ υπομονάδεσ του ευρϊ, και τθν 1θ Ιανουαρίου του 2002 κυκλοφόρθςε ςε χαρτονομίςματα και κζρματα. Σο ευρϊ δεν είναι το νόμιςμα όλων των κρατϊν μελϊν τθσ Ε.Ε. Δφο χϊρεσ (θ Δανία & το Ηνωμζνο Βαςίλειο) ςυμφϊνθςαν μια ριτρα θ οποία και ςυμπεριλιφκθκε ςτθ ςυνκικθ και τισ εξαιρεί από τθ ςυμμετοχι τουσ όςο αφορά το νόμιςμα του ευρϊ, ενϊ τα υπόλοιπα κράτθ μζλθ (πολλά από τα νεότερα κράτθ μζλθ τθσ ΕΕ & θ ουθδία) δεν πλθροφν ακόμθ τισ προχποκζςεισ για τθν υιοκζτθςθ του ενιαίου νομίςματοσ. Μόλισ αυτό ςυμβεί, κα αντικαταςτιςουν το εκνικό τουσ νόμιςμα με το ευρϊ. Εικόνα 2: Χϊρεσ που υιοκετοφν το Ευρϊ Ρθγι:Ευρωπαικι Επιτροπι/Οικονομικεσ και Χρθματοδοτικζσ υποκζςεισ/ Το ευρϊ URL: 34

37 Ρίνακασ 1: Θ ηϊνθ του Ευρϊ Μζλθ Ευρωηϊνθσ Μζλθ Ευρωπαϊκισ Μζλθ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ Ζνωςθσ χωρίσ Ευρϊ με δυνατότθτα εξαίρεςθσ Βζλγιο Βουλγαρία Δανία Γερμανία Σςεχικι Δθμοκρατία Ηνωμζνο Βαςίλειο Ιρλανδία Ουγγαρία Ελλάδα Πολωνία Ιςπανία Ρουμανία Γαλλία ουθδία Ιταλία Κροατία Κφπροσ Λουξεμβοφργο Μάλτα Ολλανδία Αυςτρία Πορτογαλία λοβενία λοβακία ΦΙλανδία Εςκονία Λετονία Λικουανία Ρθγι:Ευρωπαικι Κεντικι Τράπεηα/ Το Ευρϊ/Θ χριςθ του Ευρϊ URL: Η παροφςα εργαςία κα εςτιάςει περαιτζρω ςτθ μελζτθ του ΑΕΠ και τθσ ΑΠΑ των 5 χωρϊν που αποτελοφν τθν Νοτιοδυτικι Περιφζρεια τθσ Ευρωηϊνθσ (SWEAP), οι οποίεσ είναι θ Ρορτογαλία, θ Ιρλανδία, θ Ιταλία, θ Ιςπανία και θ Ελλάδα για τα ζτθ 1995 ζωσ

38 ΜΕΟΣ ΙΙ: ΕΜΡΕΙΙΚΘ ΔΙΕΕΥΝΘΣΘ 36

39 Κεφάλαιο 4. Περιγραφικι ςτατιςτικι ανάλυςθ των ςτοιχείων των εκνικϊν λογαριαςμϊν για τθν δομι τθσ ςυνολικισ καταναλωτικισ δαπάνθσ τθσ περιφζρειασ τθσ Ευρωηϊνθσ ζναντι των χωρϊν του κζντρου τθσ. 4.1 Μεκοδολογία Σο ευρωπαϊκό ςφςτθμα εκνικϊν και περιφερειακϊν λογαριαςμϊν (ΕΛ) παρζχει τθ μεκοδολογία για τουσ εκνικοφσ λογαριαςμοφσ ςτθν Ε.Ε. Η ιςχφουςα ζκδοςθ, ESA 2010, κεςπίςτθκε τον Μάιο του 2013 και εφαρμόηεται από τον επτζμβριο του Ευκυγραμμίηεται πλιρωσ με τισ παγκόςμιεσ κατευκυντιριεσ γραμμζσ για τουσ εκνικοφσ λογαριαςμοφσ, ιτοι τισ 2008 SNA. φμφωνα με τθ Eurostat, τα παρεχόμενα κφρια ςυγκεντρωτικά ςτοιχεία των εκνικϊν λογαριαςμϊν καταρτίηονται από κεςμικοφσ φορείσ, δθλαδι από μθ χρθματοπιςτωτικζσ ι χρθματοπιςτωτικζσ εταιρείεσ, από τθ γενικι κυβζρνθςθ, τα νοικοκυριά και τα μθ κερδοςκοπικά ιδρφματα που εξυπθρετοφν νοικοκυριά. το παρόν κεφάλαιο κα μελετθκοφν ςτοιχεία που αφοροφν τουσ εκνικοφσ λογαριαςμοφσ και πιο ςυγκεκριμζνα το ΑΕγχΠ και τισ ςυνιςτϊςεσ του. Όλεσ οι μελετϊμενεσ μεταβλθτζσ υπολογίηονται ςε ετιςια. Σο ΑΕΠ είναι το κεντρικό μζγεκοσ των εκνικϊν λογαριαςμϊν, το οποίο ςυνοψίηει τθν οικονομικι κζςθ μιασ χϊρασ (ι περιφζρειασ). Μπορεί να υπολογιςτεί με βάςθ διάφορεσ προςεγγίςεισ: με τθν προςζγγιςθ βάςει τθσ παραγωγισ, τθν προςζγγιςθ βάςει των δαπανϊν και τθν προςζγγιςθ βάςει του ειςοδιματοσ. Με τθν ανάλυςθ του κατά κεφαλιν ΑΕΠ, εξουδετερϊνεται θ επίδραςθ του απόλυτου μεγζκουσ του πλθκυςμοφ και διευκολφνονται οι ςυγκρίςεισ μεταξφ διαφόρων χωρϊν. Σο κατά κεφαλιν ΑΕΠ αποτελεί ευρφ οικονομικό δείκτθ του βιοτικοφ επιπζδου. Ο δείκτθσ όγκου του κατά κεφαλιν ΑΕΠ ςε ΜΑΔ εκφράηεται ςε ςχζςθ με τον μζςο όρο τθσ ΕΕ-28 (ο οποίοσ ορίηεται ςε 100). Εάν ο δείκτθσ μιασ χϊρασ είναι υψθλότεροσ / χαμθλότεροσ από 100, το επίπεδο του κατά κεφαλιν ΑΕγχΠ τθσ εν λόγω χϊρασ είναι υψθλότερο / χαμθλότερο από τον μζςο όρο τθσ ΕΕ-28 ο ςυγκεκριμζνοσ δείκτθσ προορίηεται για χριςθ ςε ςυγκρίςεισ ςε διακρατικι, παρά διαχρονικι βάςθ. Η οικονομικι παραγωγι μπορεί επίςθσ να αναλυκεί ανά δραςτθριότθτα: ςτο πιο ςυγκεντρωτικό επίπεδο ανάλυςθσ εντοπίηονται 10 κατθγορίεσ τθσ NACE ανακ. 2: γεωργία, κιρα, δαςοκομία και αλιεία- βιομθχανία-καταςκευζσ- διανεμθτικό εμπόριο, μεταφορζσ, υπθρεςίεσ ςτζγαςθσ και εςτίαςθσ- υπθρεςίεσ πλθροφοριϊν και επικοινωνιϊν- χρθματοπιςτωτικζσ και αςφαλιςτικζσ υπθρεςίεσ- δραςτθριότθτεσ διαχείριςθσ ακίνθτθσ περιουςίασ- επαγγελματικζσ, επιςτθμονικζσ, τεχνικζσ, διοικθτικζσ και υποςτθρικτικζσ υπθρεςίεσ- δθμόςια διοίκθςθ, άμυνα, εκπαίδευςθ, ανκρϊπινθ υγεία και κοινωνικό ζργο- τζχνεσ, ψυχαγωγία, αναψυχι, άλλεσ υπθρεςίεσ και δραςτθριότθτεσ των νοικοκυριϊν και ετερόδικοι οργανιςμοί και φορείσ. Η 37

40 διαχρονικι ανάλυςθ τθσ παραγωγισ ανά δραςτθριότθτα μπορεί να διευκολυνκεί με τθ χριςθ ενόσ μζτρου του όγκου με άλλα λόγια, απομειϊνοντασ τθν αξία τθσ παραγωγισ ϊςτε να εξουδετερωκεί ο αντίκτυποσ των μεταβολϊν των τιμϊν. Η αξία κάκε δραςτθριότθτασ απομειϊνεται μεμονωμζνα, ϊςτε να αντικατοπτρίηει τισ μεταβολζσ των τιμϊν ςτα ςυνδεδεμζνα με αυτιν προϊόντα. το παρόν κεφάλαιο κα μελετθκοφν τα ςτοιχεία των Εκνικϊν λογαριαςμϊν, το Ακακάριςτο Εκνικό Προϊόν και θ Ακακάριςτθ Προςτικζμενθ Αξία για τθν Νοτιοδυτικι περιφζρεια τθσ Ευρωηϊνθσ τα ζτθ ζναντι των χωρϊν του Κζντρου τθσ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ, αλλά και τισ Ευρωηϊνθσ ςτο ςφνολο τθσ. Σθ Νοτιοδυτικι Περιφζρεια τθσ Ευρωηϊνθσ (SWEAP) αποτελοφν θ Ρορτογαλία, θ Ιρλανδία, θ Ιταλία, θ Ιςπανία και θ Ελλάδα. Από τθν άλλθ πλευρά, οι χϊρεσ του κζντρου τθσ Ευρωηϊνθσ είναι οι: Γαλλία, Βζλγιο, Λουξεμβοφργο, Γερμανία, Ολλανδία, Σλοβακία, Αυςτρία, Σλοβενία. Τα ςτοιχεία τησ ςυγκεκριμζνησ μελζτησ αντιλήφθηκαν από την Eurostat ςτισ 12/04/2016 και την ΕΛΣΤΑΤ ςτισ 10/7/ Ακακάριςτο Εγχϊριο Ρροϊόν Σα ςτοιχεία που κα μελετθκοφν ςε αυτι τθν ενότθτα αφοροφν το ΑΕΠ ςε τρζχουςεσ τιμζσ αγοράσ, εκφραςμζνο ςε δείκτεσ όγκου με ζτοσ βάςθσ το 2010 και το κατά κεφαλιν ΑΕΠ. Σο ΑΕΠ τθσ Ευρωηϊνθσ ςυνολικά φαίνεται ότι μζςα ςτθν 20ετία ( ) ζχει διαρκϊσ αυξθτικι πορεία. Μάλιςτα, το 1995 ιταν ,5 εκατ. και το 2015 ζφταςε τα ,4 εκατ.. Όςον αφορά ςτθν κεντρικι περιφζρεια τθσ Ευρωηϊνθσ παρατθρείται ότι το Βζλγιο, το Λουξεμβοφργο, θ Ολλανδία, θ Αυςτρία και θ λοβενία παρουςιάηουν μια μικρι αφξθςθ ςτο ΑΕΠ ςε τρζχουςεσ τιμζσ αγοράσ από ζτοσ ςε ζτοσ. Οι χϊρεσ με το μεγαλφτερο ΑΕΠ ςτθν κεντρικι περιφζρεια τθσ Ευρωηϊνθσ είναι θ Γερμανία και θ Γαλλία όπου το 1995 ζφταςε ,1 εκατ. και ,6 εκατ. αντίςτοιχα. Σο ΑΕΠ των χωρϊν αυτϊν παρουςιάηει αυξθτικι πορεία κακόλθ τθν διάρκεια τθσ 20ετίασ φτάνοντασ το 2015 ςτα εκατ. για τθν Γερμανία και ςτα εκατ. για τθν Γαλλία. Από τθν άλλθ πλευρά θ Νοτιοδυτικι περιφζρεια τθσ Ευρωηϊνθσ περιλαμβάνει χϊρεσ των οποίων των το ΑΕΠ φαίνεται να επθρεάςτθκε ιδιαίτερα από τθν οικονομικι φφεςθ του Πιο ςυγκεκριμζνα, μζχρι το οι χϊρεσ αυτζσ παρουςίαηαν αυξθτικι ι ςτακερι ςτάςθ από πλευράσ ΑΕΠ. Ενϊ το το ΑΕΠ των χωρϊν αυτϊν μειϊκθκε αιςκθτά. Η Πορτογαλία και θ Ιρλανδία μετά το 2014 παρουςιάηουν αυξθτικι τάςθ του ΑΕΠ, ενϊ αντίκετα οι υπόλοιπεσ χϊρεσ παρουςιάηουν μειοφμενθ ι ςτακερι τάςθ. Η Ιρλανδία είχε ΑΕΠ ,7 εκατ. το 1995 και ζφταςε το 2015 τα εκατ., ενϊ το ςθμείο καμπισ ιταν το 2008 όπου το ΑΕΠ μειϊκθκε από ,7 εκατ. το 2007 ςε ,2 εκατ.. Παράλλθλα, από το 2010 και μετά το ΑΕΠ τθσ Ιρλανδίασ άρχιςε πάλι να αυξάνεται. Η Ελλάδα από το 1995 ζωσ και το 2008 παρουςίαηε αυξθτικι τάςθ ςτο ΑΕΠ τθσ, το οποίο το 2009 μειϊκθκε ςε ,2 εκατ. και ςυνεχίηει μζχρι ςιμερα να μειϊνεται φτάνοντασ το 2015 τα ,7 εκατ.. Η Ιςπανία παρουςίαηε αφξθςθ του ΑΕΠ τθσ ζωσ το 2010, μείωςθ παρουςιάηεται από το 2011 και το 2013 ενϊ το 2014 άρχιςε πάλι να αυξάνεται φτάνοντασ το εκατ.. Όςον αφορά τθν Ιταλία το ΑΕΠ τθσ φαίνεται από το 2008 και μετά να παρουςιάηει μικρζσ αυξομειϊςεισ φτάνοντασ το 2015 τα ,7 εκατ.. Σζλοσ, θ Πορτογαλία παρουςιάηει αυξθτικι πορεία του ΑΕΠ τθσ τθν περίοδο Σο 38

41 2012 πραγματοποιείται μια ελαφριά κάμψθ αλλά από εκεί και ζπειτα θ αυξθτικι πορεία ςυνεχίηεται φτάνοντασ το 2015 τα ,9 εκατ. (Πίνακεσ 2,3 και 4). Η ίδια εικόνα με αυτι που μόλισ περιεγράφθκε για το ΑΕΠ ςε τρζχουςεσ τιμζσ αγοράσ αναδεικνφεται και από το ΑΕΠ ςε τιμζσ αγοράσ εκφραςμζνο ςε δείκτεσ όγκου ζτουσ βάςθσ

42 ΚΕΝΣΡΙΚΗ ΕΤΡΩΠΗ SWEAP SWEAP ΕΤΡΩΖΩΝΗ ΚΕΝΣΡΙΚΗ ΕΤΡΩΠΗ ΚΕΝΣΡΙΚΗ ΕΤΡΩΠΗ ΕΤΡΩΖΩΝΗ ΕΤΡΩΖΩΝΗ SWEAP Πίνακασ 2: ΑΕΠ ςε τρζχουςεσ τιμζσ αγορασ (εκατ. ) ΧΩΡΑ/ ΕΣΟ European Union (28 countries) 7,282, ,668, ,099, ,482, ,903, ,561, ,959,046.7 European Union (15 countries) 6,982, ,336, ,732, ,077, ,491, ,091, ,430,981.3 Euro area (EA , EA , 5,587,934.5 EA , EA , EA , 5,817, ,942, ,180, ,461, ,803, ,263,354.2 EA , EA , EA19) Euro area (19 countries) 5,746, ,992, ,137, ,383, ,678, ,032, ,356,563.1 Euro area (18 countries) 5,741, ,986, ,128, ,373, ,668, ,020, ,342,881.7 Euro area (12 countries) 5,692, ,932, ,069, ,309, ,601, ,946, ,263,354.2 Ireland 52, , , , , , ,893.3 Greece 104, , , , , , ,193.8 Spain 468, , , , , , ,528.0 Italy 895, ,031, ,093, ,131, ,171, ,239, ,298,890.2 Portugal 91, , , , , , ,827.5 Belgium 221, , , , , , ,788.0 Germany (until 1990 former territory of the FRG) 1,982, ,973, ,958, ,004, ,064, ,116, ,179,850.0 France 1,231, ,271, ,289, ,350, ,408, ,485, ,544,629.0 Luxembourg : : : : : 23, ,525.7 Netherlands 341, , , , , , ,696.0 Austria 183, , , , , , ,095.7 Slovenia 16, , , , , , ,248.1 Slovakia 15, , , , , , ,871.6 ΧΩΡΑ/ ΕΣΟ European Union (28 countries) 10,327, ,494, ,023, ,516, ,181, ,914, ,994,979.5 European Union (15 countries) 9,762, ,926, ,402, ,796, ,374, ,976, ,932,650.4 Euro area (EA , EA , 7,509,594.8 EA , EA , EA , 7,720, ,043, ,325, ,750, ,253, ,493,777.7 EA , EA , EA19) Euro area (19 countries) 7,610, ,830, ,164, ,459, ,903, ,400, ,633,149.1 Euro area (18 countries) 7,595, ,813, ,146, ,438, ,879, ,371, ,600,452.8 Euro area (12 countries) 7,509, ,720, ,043, ,325, ,750, ,218, ,430,875.8 Ireland 135, , , , , , ,547.2 Greece 163, , , , , , ,990.4 Spain 749, , , , ,007, ,080, ,116,207.0 Italy 1,345, ,390, ,448, ,489, ,548, ,609, ,632,150.8 Portugal 142, , , , , , ,872.6 Belgium 275, , , , , , ,066.0 Germany (until 1990 former territory of the FRG) 2,209, ,220, ,270, ,300, ,393, ,513, ,561,740.0 France 1,594, ,637, ,710, ,771, ,853, ,945, ,995,850.0 Luxembourg 24, , , , , , ,647.4 Netherlands 494, , , , , , ,163.0 Austria 226, , , , , , ,930.4 Slovenia 25, , , , , , ,951.2 Slovakia 26, , , , , , ,839.8 ΧΩΡΑ/ ΕΣΟ European Union (28 countries) 12,254, ,793, ,179, ,431, ,548, ,957, ,625,372.9 European Union (15 countries) 11,310, ,777, ,114, ,355, ,453, ,833, ,453,087.1 Euro area (EA , EA , 9,228,035.6 EA , EA , EA , 9,483, ,747, ,778, ,874, ,069, ,400,160.4 EA , EA , EA19) Euro area (19 countries) 9,287, ,543, ,799, ,833, ,931, ,106, ,400,160.4 Euro area (18 countries) 9,260, ,515, ,767, ,800, ,896, ,069, ,359,206.7 Euro area (12 countries) 9,103, ,353, ,597, ,625, ,719, ,888, ,175,327.7 Ireland 169, , , , , , ,623.0 Greece 237, , , , , , ,022.7 Spain 1,079, ,080, ,070, ,042, ,031, ,041, ,081,190.0 Italy 1,572, ,604, ,637, ,613, ,604, ,611, ,636,371.7 Portugal 175, , , , , , ,378.9 Belgium 348, , , , , , ,768.0 Germany (until 1990 former territory of the FRG) 2,460, ,580, ,703, ,754, ,820, ,915, ,025,900.0 France 1,939, ,998, ,059, ,086, ,116, ,132, ,183,631.0 Luxembourg 36, , , , , , ,112.5 Netherlands 617, , , , , , ,572.0 Austria 286, , , , , , ,161.8 Slovenia 36, , , , , , ,543.2 Slovakia 63, , , , , , ,070.8 Πηγή: Eurostat *Στοιχεία Ρθγι: Eurostat/National Εurostat/Στοιχεία Accounts (Including Eurostat/National GDP)/ URL: Accounts (Including GDP) URL: 40

43 Διάγραμμα 3: ΑΕΠ ςε τρζχουςεσ τιμζσ αγοράσ (εκατ. ) SWEAP Ρθγι: Eurostat/ National accounts/gdp aggregates and related indicators URL: _main_gdp_aggregates_and_related_indicators#nominal_gdp Πθγι: Eurostat Διάγραμμα 4: ΑΕΠ ςε τρζχουςεσ τιμζσ αγοράσ (εκατ. ) Κεντρικι Περιφζρεια Πθγι: Eurostat Ρθγι: Eurostat/ National accounts/gdp aggregates and related indicators URL: _main_gdp_aggregates_and_related_indicators#nominal_gdp 41

44 ΚΕΝΣΡΙΚΗ ΕΤΡΩΠΗ SWEAP ΕΤΡΩΖΩΝΗ ΚΕΝΣΡΙΚΗ ΕΤΡΩΠΗ SWEAP ΕΤΡΩΖΩΝΗ ΚΕΝΣΡΙΚΗ ΕΤΡΩΠΗ SWEAP ΕΤΡΩΖΩΝΗ Πίνακασ 3: ΑΕΠ ςε τιμζσ αγοράσ (εκφραςμζνο ςε δείκτη όγκου, ζτουσ βάςησ 2010) ΧΩΡΑ/ ΕΣΟ European Union (28 countries) 9,667, ,849, ,120, ,424, ,737, ,152, ,399,561.4 European Union (15 countries) 9,034, ,196, ,444, ,728, ,023, ,408, ,635,897.5 Euro area (EA , EA , 7,119,552.0 EA , EA , EA , 7,233, ,419, ,633, ,859, ,159, ,527,157.4 EA , EA , EA19) Euro area (19 countries) 7,396, ,519, ,718, ,943, ,177, ,490, ,671,112.9 Euro area (18 countries) 7,380, ,501, ,700, ,924, ,158, ,470, ,650,192.0 Euro area (12 countries) 7,281, ,399, ,592, ,812, ,044, ,351, ,527,157.4 Ireland 76, , , , , , ,820.2 Greece 158, , , , , , ,747.3 Spain 710, , , , , , ,644.0 Italy 1,409, ,427, ,453, ,476, ,499, ,555, ,583,118.3 Portugal 136, , , , , , ,393.4 Belgium 270, , , , , , ,990.6 Germany (until 1990 former territory of the FRG) 2,145, ,162, ,202, ,246, ,290, ,358, ,398,681.8 France 1,535, ,556, ,592, ,649, ,705, ,771, ,806,328.0 Luxembourg : : : : : 30, ,899.4 Netherlands 448, , , , , , ,511.2 Austria 218, , , , , , ,139.1 Slovenia 22, , , , , , ,710.7 Slovakia : : 39, , , , ,284.5 ΧΩΡΑ/ ΕΣΟ European Union (28 countries) 11,552, ,705, ,997, ,246, ,655, ,046, ,107,601.1 European Union (15 countries) 10,767, ,890, ,144, ,357, ,713, ,048, ,074,423.0 Euro area (EA , EA , EA , EA , EA , 8,605, ,657, ,849, ,992, ,277, ,588, ,656,897.0 EA , EA , EA19) Euro area (19 countries) 8,755, ,813, ,013, ,164, ,461, ,750, ,795,957.9 Euro area (18 countries) 8,733, ,790, ,987, ,137, ,432, ,718, ,763,494.2 Euro area (12 countries) 8,605, ,657, ,849, ,992, ,277, ,550, ,592,267.0 Ireland 138, , , , , , ,386.7 Greece 205, , , , , , ,880.4 Spain 928, , , ,025, ,068, ,108, ,120,820.0 Italy 1,587, ,589, ,614, ,629, ,662, ,687, ,669,421.4 Portugal 171, , , , , , ,997.2 Belgium 319, , , , , , ,833.5 Germany (until 1990 former territory of the FRG) 2,398, ,381, ,409, ,426, ,516, ,598, ,626,501.1 France 1,826, ,841, ,892, ,923, ,968, ,015, ,019,351.0 Luxembourg 32, , , , , , ,527.7 Netherlands 567, , , , , , ,158.8 Austria 261, , , , , , ,467.6 Slovenia 29, , , , , , ,837.5 Slovakia 45, , , , , , ,854.3 ΧΩΡΑ/ ΕΣΟ European Union (28 countries) 12,534, ,793, ,018, ,957, ,986, ,163, ,416,714.1 European Union (15 countries) 11,537, ,777, ,972, ,905, ,922, ,070, ,287,527.7 Euro area (EA , EA , 9,290,634.9 EA , EA , EA , 9,483, ,647, ,560, ,530, ,634, ,825,951.9 EA , EA , EA19) Euro area (19 countries) 9,351, ,543, ,696, ,611, ,582, ,667, ,825,951.9 Euro area (18 countries) 9,323, ,515, ,666, ,580, ,550, ,634, ,788,536.2 Euro area (12 countries) 9,165, ,353, ,499, ,412, ,382, ,462, ,614,856.6 Ireland 165, , , , , , ,397.0 Greece 239, , , , , , ,081.2 Spain 1,080, ,080, ,070, ,042, ,024, ,038, ,071,965.0 Italy 1,577, ,604, ,613, ,568, ,540, ,535, ,547,233.3 Portugal 176, , , , , , ,599.3 Belgium 355, , , , , , ,476.2 Germany (until 1990 former territory of the FRG) 2,478, ,580, ,674, ,685, ,693, ,736, ,782,594.7 France 1,959, ,998, ,040, ,043, ,057, ,060, ,084,695.0 Luxembourg 37, , , , , , ,766.9 Netherlands 622, , , , , , ,185.4 Austria 289, , , , , , ,947.9 Slovenia 35, , , , , , ,233.1 Slovakia 64, , , , , , ,792.5 Πηγή: Eurostat *Στοιχεία Eurostat/National Accounts (Including GDP)/ URL: Ρθγι: Eurostat/Στοιχεία Eurostat/National Accounts (Including GDP) URL: 42

45 ΚΕΝΣΡΙΚΗ ΕΤΡΩΠΗ SWEAP ΕΤΡΩΖΩΝΗ ΚΕΝΣΡΙΚΗ ΕΤΡΩΠΗ SWEAP ΕΤΡΩΖΩΝΗ ΚΕΝΣΡΙΚΗ ΕΤΡΩΠΗ SWEAP ΕΤΡΩΖΩΝΗ Πίνακασ 4: ΑΕΠ ςε τιμζσ αγοράσ (εκφραςμζνο ςε δείκτη όγκου, ζτουσ βάςησ 2010=100) ΧΩΡΑ/ ΕΣΟ European Union (28 countries) European Union (15 countries) Euro area (EA , EA , EA , EA , EA , EA , EA , EA19) Euro area (19 countries) Euro area (18 countries) Euro area (12 countries) Ireland Greece Spain Italy Portugal Belgium Germany (until 1990 former territory of the FRG) France Luxembourg : : : : : Netherlands Austria Slovenia Slovakia : : ΧΩΡΑ/ ΕΣΟ European Union (28 countries) European Union (15 countries) Euro area (EA , EA , EA , EA , EA , EA , EA , EA19) Euro area (19 countries) Euro area (18 countries) Euro area (12 countries) Ireland Greece Spain Italy Portugal Belgium Germany (until 1990 former territory of the FRG) France Luxembourg Netherlands Austria Slovenia Slovakia ΧΩΡΑ/ ΕΣΟ European Union (28 countries) European Union (15 countries) Euro area (EA , EA , EA , EA , EA , EA , EA , EA19) Euro area (19 countries) Euro area (18 countries) Euro area (12 countries) Ireland Greece Spain Italy Portugal Belgium Germany (until 1990 former territory of the FRG) France Luxembourg Netherlands Austria Slovenia Slovakia Πηγή: Eurostat Ρθγι: Eurostat/Στοιχεία Eurostat/National Accounts (Including GDP) *Στοιχεία Eurostat/National Accounts (Including GDP)/ URL: URL: 43

46 4.2. Ακακάριςτο Εγχϊριο Ρροϊόν Ελλάδα (ΕΛΣΤΑΤ) Η ΕΛΣΑΣ, για τον υπολογιςμό του ΑΕΠ βαςίηεται ςτισ προςεγγίςεισ τθσ παραγωγισ, τθσ δαπάνθσ και του ειςοδιματοσ. Όπωσ βλζπουμε ςτον Πίνακα 5 θ παραγωγι αγακϊν και υπθρεςιϊν από το 1995 ζωσ το 2008 παρουςιάηει αυξθτικζσ τάςεισ, πιο ςυγκεκριμζνα το 1995 ιταν εκατ. και ζφταςε ςτα εκατ. το Από εκεί και πζρα, παρουςιάηει πτωτικζσ τάςεισ ωσ ςυνζπεια τθσ παγκόςμιασ χρθματοπιςτωτικισ και οικονομικισ κρίςθσ που ζπλθξε τθν χϊρα μασ αλλά και τθν Ευρωηϊνθ γενικότερα φτάνοντασ ςτα εκατ..ειδικότερα, από το ζτοσ 2010 εωσ το 2013 ζτθ που θ κρίςθ ζγινε ιδιαίτερα αιςκθτι ςτθν χϊρα μασ, θ παραγωγι αγακϊν και υπθρεςιϊν παρουςιάηει μεγάλθ ετιςια ποςοςτιαία μείωςθ τθσ τάξθσ των 8,85% για το ζτοσ , 5,06% για το ζτοσ , 5,93% για το ζτοσ Η επόμενθ διετία παρουςιάηει μικρότερθ μείωςθ τθσ τάξθσ του 2,16% και 2,30% για το ζτοσ και αντίςτοιχα, ωσ αποτζλεςμα τθσ προςαρμογισ τθσ χϊρασ μασ ςτισ επιπτϊςεισ τθσ οικονομικισ κρίςθσ. το ςθμείο αυτό κα πρζπει να επιςθμάνουμε ότι οι φόροι που επιβάλλονται από το κράτοσ ςτθν παραγωγι προϊόντων και υπθρεςιϊν ζχουν αυξθτικζσ τάςεισ και ξεκινοφν από το 1995 ςτα εκατ. και φτάνουν το φψοσ των εκατ. το 2015, αντίςτοιχα. Επίςθσ, ςθμαντικό ςτοιχείο είναι θ ςυνεχόμενθ πολιτικι μείωςθ των επιδοτιςεων για τθν παραγωγι προϊόντων και υπθρεςιϊν όπου το 1995 ιταν εκατ. και το 2015 ιταν εκατ.. τθν ςυνζχεια του Πίνακα 5, υπολογίηεται το ΑΕΠ με βάςθ τθν μζκοδο τθσ προςζγγιςθσ του δαπάνθσ. Εδϊ παρατθροφμε ότι θ τελικι καταναλωτικι δαπάνθ ςτθν διάρκεια τθσ 20ετίασ είχε αυξθτικζσ τάςεισ ζωσ το 2009 που ζφταςε ςτα επίπεδα των εκατ. και το 2015 ανιλκε ςε εκατ.. Πιο ςυγκεκριμζνα, θ δαπάνθ των νοικοκυριϊν από το 1995 ζωσ το 2008 ιταν ςυνεχϊσ αυξθτικι, ενϊ μετά τθν εμφάνιςθ τθσ οικονομικισ κρίςθσ παρατθρείται μια ςυρρίκνωςθ τθσ δαπάνθσ των νοικοκυριϊν που φτάνει ςτο φψοσ των 40 εκατ.. τθν περίοδο οι καταναλωτικζσ δαπάνεσ εμφανίηουν ςυνεχι μείωςθ, και ειδικά για τθν διετία ιταν αρκετά υψθλά,τθσ τάξθσ του 7,91% και 6,75% αντίςτοιχα (5,89% και 6,24% για τισ δαπάνεσ των νοικοκυριϊν) ωσ αποτζλεςμα τθσ απότομθσ προςαρμογισ τθσ χϊρασ μασ ςτισ ςυνκικεσ τθσ οικονομικισ κρίςθσ. Σα επομζνα ζτθ θ ποςοςτιαία μείωςθ είναι μικρότερθ (3,46%, 2,95% και 2,22% για τθν τελικι καταναλωτικι δαπάνθ και 2,11%, 1,58% και 2,47% για τισ δαπάνεσ των νοικοκυριϊν) κάτι που οφείλεται και ςτθν ςυρίκνωςθ του ειςοδιματοσ ςτθν χϊρα μασ. Αντίςτοιχθ πορεία με τθν δαπάνθ των νοικοκυριϊν ακολουκοφν και οι δαπάνεσ τθσ γενικισ κυβζρνθςθσ όπου το 1995 ιταν ςτα εκατ. και το 2015 ζχουν μειωκεί ςτα εκατ.. Επίςθσ, ςθμαντικό ςτοιχείο είναι ότι εξαγωγζσ αγακϊν και υπθρεςιϊν ζχουν ςυνεχϊσ αυξθτικι τάςθ κατά τθν διάρκεια τθσ 20ετίασ ( ), παρουςιάηοντασ μια μικρι κάμψθ κατά τα ζτθ 2009 και 2010 γεγονόσ που οφείλεται ςε μεγάλο βακμό ςτθν αβεβαιότθτα που επικρατοφςε ςτθν χϊρα λόγω τθσ οικονομικισ κρίςθσ, για να φτάςουν το 2015 ςτα επίπεδα των εκατ.. Επιπλζον, το χρονικό διάςτθμα από το 1995 ζωσ το 2008 οι ειςαγωγζσ προϊόντων και υπθρεςιϊν εκτοξεφτθκαν από τα εκατ. ςτα εκατ., για να φτάςουν το 2015 ςτο φψοσ των εκατ.. 44

47 Επιπρόςκετα, ςτον Πίνακα 5 παρουςιάηεται και το ΑΕΠ με τθν προςζγγιςθ του ειςοδιματοσ, όπου παρατθροφμε ότι μζχρι το 2008 το ειςόδθμα των καταναλωτϊν αυξάνεται και φτάνει ςτο φψοσ των εκατ., αντίκετα πτωτικι πορεία ακολουκεί μζχρι το 2015 και φτάνει ςτα εκατ.. Και ςε αυτιν τθν περίπτωςθ θ τριετία τθσ απότομθσ προςαρμογισ ( ) το ποςοςτό τθσ μείωςθσ του ειςοδιματοσ είναι πολφ υψθλό, 8,40%, 7,64% και 5,66% αντίςτοιχα, ενϊ τθν επόμενθ διετία υπάρχει ςτακεροποίθςθ κακϊσ θ ποςοςτιαία μείωςθ είναι τθσ τάξθσ του 1,56% και 0,86% δθλαδι ςχετικι ςτακεροποίθςθ του ετιςιου ειςοδιματοσ. Αυτι θ ςθμαντικι μείωςθ προζρχεται ςε μεγάλο βακμό από τθν μείωςθ των αμοιβϊν εργαςίασ ςτθν χϊρασ. τθν ςυνζχεια, ςτον Πίνακα 6 παρουςιάηονται οι ίδιεσ προςεγγίςεισ ςτον υπολογιςμό του ΑΕΠ με τθν διαφορά ότι είναι εκφραςμζνεσ ςε ςτακερζσ τιμζσ, δθλαδι εκφράηουν τισ μεταβολζσ ςτο γενικό επίπεδο τιμϊν ςε ςχζςθ με το προθγοφμενο ζτοσ. Σα ςυμπεράςματα που προκφπτουν είναι τα ίδια με παραπάνω κακϊσ οι τιμζσ ζχουν παρόμοιεσ ποςοςτιαίεσ μεταβολζσ, επιβεβαιϊνοντασ τα ςυμπεράςματά μασ. 45

48 Κωδ. ESA 10 I. Σρζχουςεσ τιμζσ P.1 Παραγωγή αγαθϊν και υπηρεςιϊν (ςε βαςικζσ τιμζσ) 156, , , , , , , , , , ,498 P.2 Ενδιάμεςη ανάλωςη (ςε αγοραίεσ τιμζσ) 71,883 78,194 82,873 89,261 94, , , , , , ,678 B.1 Ακαθάριςτη προςτιθζμενη αξία (ςε βαςικζσ τιμζσ) 84,679 93, , , , , , , , , ,821 D.21 Φόροι επί των προϊόντων 10,968 12,274 13,898 14,716 16,385 17,513 18,622 20,257 20,869 21,636 22,756 D.31 Επιδοτήςεισ επί των προϊόντων 2,583 2,513 2,623 2,877 2,557 2,447 1,898 2,594 2,477 2,693 2,334 P.3 Σελική καταναλωτική δαπάνη 79,835 88,167 96, , , , , , , , ,701 - Νοικοκυριϊν 61,120 67,843 74,093 81,344 86,405 91,511 97, , , , ,557 - ΜΚΙΕΝ 2,156 2,182 2,427 2,585 2,880 2,974 3,077 3,017 3,091 3,310 3,256 - Γενικήσ Κυβζρνηςησ 16,559 18,143 20,284 21,918 24,055 25,792 28,483 31,429 33,918 37,106 39,889 P.5 Ακαθάριςτοσ ςχηματιςμόσ κεφαλαίου 20,913 24,063 25,742 31,535 32,310 36,478 39,101 40,456 48,975 49,024 44,031 P.51 - Ακαθάριςτοσ ςχηματιςμόσ παγίου κεφαλαίου 18,573 21,423 23,165 29,707 32,780 34,805 37,648 38,581 45,307 47,257 41,500 P.52 - Μεταβολή αποθεμάτων 2,340 2,640 2,578 1, ,673 1,453 1,875 3,668 1,767 2,531 P.6 Εξαγωγζσ αγαθϊν και υπηρεςιϊν 13,425 14,721 18,609 20,414 25,762 33,502 34,683 32,877 33,177 40,115 42,463 P.7 Ειςαγωγζσ αγαθϊν και υπηρεςιϊν 21,109 23,914 26,443 32,533 37,623 49,009 50,759 49,424 53,037 56,546 58,953 D.1 Αμοιβζσ εξαρτημζνησ εργαςίασ 27,204 29,634 33,762 37,459 40,742 43,482 46,906 54,048 59,461 64,138 68,271 B.2 Ακαθάριςτο λειτουργικό πλεόναςμα / μικτό ειςόδημα 56,938 62,970 69,156 75,278 78,405 81,914 87,971 91, , , ,449 D.2 Φόροι επί τησ παραγωγήσ και των ειςαγωγϊν 11,577 13,098 14,743 15,649 17,534 18,676 19,585 21,198 21,888 22,707 23,898 D.3 Eπιδοτήςεισ 2,654 2,665 2,948 3,124 2,892 2,824 2,268 3,017 3,169 3,225 3,375 B.1*g ΑΚΑΘΑΡΙΣΟ ΕΓΧΩΡΙΟ ΠΡΟΙΟΝ ςε αγοραίεσ τιμζσ 93, , , , , , , , , , ,242 Κωδ. ESA 10 Πίνακασ 5: Τπολογιςμόσ ΑΕΠ Ελλάδασ ςε τρζχουςεσ τιμζσ ( ) (εκατ. ) ΠΡΟΕΓΓΙΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΡΟΕΓΓΙΗ ΔΑΠΑΝΗ ΠΡΟΕΓΓΙΗ ΕΙΟΔΗΜΑΣΟ I. Σρζχουςεσ τιμζσ * 2012* 2013* 2014* 2015* ΠΡΟΕΓΓΙΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ P.1 Παραγωγή αγαθϊν και υπηρεςιϊν (ςε βαςικζσ τιμζσ) 353, , , , , , , , , ,951 P.2 Ενδιάμεςη ανάλωςη (ςε αγοραίεσ τιμζσ) 160, , , , , , , , , ,753 B.1 Ακαθάριςτη προςτιθζμενη αξία (ςε βαςικζσ τιμζσ) 193, , , , , , , , , ,198 D.21 Φόροι επί των προϊόντων 25,572 28,120 28,640 25,674 26,920 25,788 23,315 22,258 22,235 22,253 D.31 Επιδοτήςεισ επί των προϊόντων ,090 1,853 1,501 1,428 ΠΡΟΕΓΓΙΗ ΔΑΠΑΝΗ P.3 Σελική καταναλωτική δαπάνη 183, , , , , , , , , ,016 - Νοικοκυριϊν 136, , , , , , , , , ,936 - ΜΚΙΕΝ 3,854 3,783 3,931 4,449 4,765 4,823 4,801 4,944 4,880 4,831 - Γενικήσ Κυβζρνηςησ 43,911 47,750 50,143 55,367 50,188 45,104 41,564 36,854 35,372 35,249 P.5 Ακαθάριςτοσ ςχηματιςμόσ κεφαλαίου 56,975 63,133 59,315 43,559 38,534 31,271 24,480 20,708 21,707 17,307 P.51 - Ακαθάριςτοσ ςχηματιςμόσ παγίου κεφαλαίου 51,602 60,528 57,627 49,387 39,698 31,607 24,140 21,686 20,615 20,519 P.52 - Μεταβολή αποθεμάτων 5,373 2,604 1,688-5,828-1, ,092-3,213 P.6 Εξαγωγζσ αγαθϊν και υπηρεςιϊν 46,130 52,403 56,533 45,089 49,958 52,866 54,845 55,179 58,038 53,009 P.7 Ειςαγωγζσ αγαθϊν και υπηρεςιϊν 69,010 81,453 87,039 68,319 69,452 66,889 63,353 60,236 62,579 53,309 ΠΡΟΕΓΓΙΗ ΕΙΟΔΗΜΑΣΟ D.1 Αμοιβζσ εξαρτημζνησ εργαςίασ 73,066 78,441 82,947 84,875 82,130 73,259 66,080 59,320 58,160 59,021 B.2 Ακαθάριςτο λειτουργικό πλεόναςμα / μικτό ειςόδημα 120, , , , , , , ,369 96,149 94,366 D.2 Φόροι επί τησ παραγωγήσ και των ειςαγωγϊν 26,961 29,548 30,720 28,080 28,734 28,151 26,024 25,588 27,779 26,926 D.3 Eπιδοτήςεισ 3,050 3,607 3,499 3,786 3,362 4,499 4,439 4,888 4,529 4,290 B.1*g ΑΚΑΘΑΡΙΣΟ ΕΓΧΩΡΙΟ ΠΡΟΙΟΝ ςε αγοραίεσ τιμζσ 217, , , , , , , , , ,023 Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ (Προσωρινά Στοιχεία) Ρθγι: Eurostat/Στοιχεία ΕΛΣΤΑΤ/Ετιςιοι Εκνικοί Λογαριαςμοί *Στοιχεία ΕΛΣΤΑΤ/Ετήσιοι Εθνικοί Λογαριασμοί/URL: URL: 46

49 Κωδ. ESA 10 II. ταθερζσ τιμζσ προηγοφμενου ζτουσ P.1 Παραγωγή αγαθϊν και υπηρεςιϊν (ςε βαςικζσ τιμζσ) 159, , , , , , , , , ,211 P.2 Ενδιάμεςη ανάλωςη (ςε αγοραίεσ τιμζσ) 73,138 79,548 86,357 91,529 99, , , , , ,753 B.1 Ακαθάριςτη προςτιθζμενη αξία (ςε βαςικζσ τιμζσ) 86,769 97, , , , , , , , ,458 D.21 Φόροι επί των προϊόντων 11,549 12,948 13,656 16,359 16,999 18,484 19,852 20,464 20,915 21,700 D.31 Επιδοτήςεισ επί των προϊόντων 2,591 2,580 2,819 2,867 2,398 1,885 2,411 2,303 2,829 2,281 P.3 Σελική καταναλωτική δαπάνη 82,400 90, , , , , , , , ,643 Νοικοκυριϊν 62,953 70,849 77,547 84,058 88,656 94, , , , ,872 ΜΚΙΕΝ 2,016 2,300 2,467 2,806 2,882 2,977 2,910 2,986 3,216 3,144 Γενικήσ Κυβζρνηςησ 17,431 17,568 20,810 22,700 24,929 27,021 29,258 32,368 35,302 38,626 P.5 Ακαθάριςτοσ ςχηματιςμόσ κεφαλαίου 22,561 24,751 30,153 31,389 36,304 38,107 39,974 47,983 48,655 43,809 P.51 Ακαθάριςτοσ ςχηματιςμόσ παγίου κεφαλαίου 20,254 22,174 28,398 31,905 33,719 36,673 37,522 44,408 46,649 41,643 P.52 Μεταβολή αποθεμάτων 2,307 2,577 1, ,585 1,434 2,452 3,575 2,006 2,166 P.6 Εξαγωγζσ αγαθϊν και υπηρεςιϊν 13,973 18,122 19,449 25,404 31,477 33,542 32,143 32,635 39,332 41,455 P.7 Ειςαγωγζσ αγαθϊν και υπηρεςιϊν 23,207 25,932 31,246 37,246 45,216 49,495 49,016 53,078 55,380 57,029 B.1*g ΑΚΑΘΑΡΙΣΟ ΕΓΧΩΡΙΟ ΠΡΟΙΟΝ ςε αγοραίεσ τιμζσ 95, , , , , , , , , ,876 Κωδ. ESA 10 Πίνακασ 6: Τπολογιςμόσ ΑΕΠ Ελάδασ ςε ςταθερζσ τιμζσ προηγοφμενου ζτουσ ( ) (εκατ. ) ΠΡΟΕΓΓΙΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΡΟΕΓΓΙΗ ΔΑΠΑΝΗ II. ταθερζσ τιμζσ προηγοφμενου ζτουσ * 2012* 2013* 2014* 2015* ΠΡΟΕΓΓΙΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ P.1 Παραγωγή αγαθϊν και υπηρεςιϊν (ςε βαςικζσ τιμζσ) 340, , , , , , , , , ,373 P.2 Ενδιάμεςη ανάλωςη (ςε αγοραίεσ τιμζσ) 154, , , , , , , , , ,072 B.1 Ακαθάριςτη προςτιθζμενη αξία (ςε βαςικζσ τιμζσ) 186, , , , , , , , , ,301 D.21 Φόροι επί των προϊόντων 24,699 27,339 27,543 25,539 24,731 24,387 22,731 22,243 22,460 21,353 D.31 Επιδοτήςεισ επί των προϊόντων ,006 1,740 1,440 1,506 ΠΡΟΕΓΓΙΗ ΔΑΠΑΝΗ P.3 Σελική καταναλωτική δαπάνη 178, , , , , , , , , ,750 Νοικοκυριϊν 131, , , , , , , , , ,492 ΜΚΙΕΝ 3,736 3,677 3,774 4,394 4,553 4,735 4,832 4,995 4,956 4,894 Γενικήσ Κυβζρνηςησ 42,602 46,280 46,636 51,158 53,059 46,665 42,397 38,871 35,904 35,364 P.5 Ακαθάριςτοσ ςχηματιςμόσ κεφαλαίου 54,546 61,835 57,315 43,369 38,867 30,124 23,764 21,836 22,758 18,854 P.51 Ακαθάριςτοσ ςχηματιςμόσ παγίου κεφαλαίου 49,547 59,801 56,174 49,599 39,832 31,561 24,193 21,881 21,081 20,760 P.52 Μεταβολή αποθεμάτων 4,999 2,035 1,141-6, , ,677-1,906 P.6 Εξαγωγζσ αγαθϊν και υπηρεςιϊν 44,676 51,028 54,223 46,063 47,281 49,972 53,486 56,035 59,298 55,835 P.7 Ειςαγωγζσ αγαθϊν και υπηρεςιϊν 66,800 79,707 82,528 69,324 65,975 62,890 60,803 62,180 64,896 58,291 B.1*g ΑΚΑΘΑΡΙΣΟ ΕΓΧΩΡΙΟ ΠΡΟΙΟΝ ςε αγοραίεσ τιμζσ 210, , , , , , , , , ,148 Πηγή: Ρθγι: ΕΛΣΤΑΤ Eurostat/Στοιχεία (Προσωρινά Στοιχεία) ΕΛΣΤΑΤ/Ετιςιοι Εκνικοί Λογαριαςμοί *Στοιχεία URL: ΕΛΣΤΑΤ/Ετήσιοι Εθνικοί Λογαριασμοί/URL: 47

50 4.3 Κατά Κεφαλιν Ακακάριςτο Εγχϊριο Ρροϊόν Από τθν μελζτθ του κατά κεφαλιν ΑΕΠ αναδεικνφεται το βιοτικό επίπεδο τθσ κάκε χϊρασ. Όςον αφορά τθν Ευρωηϊνθ ςτο ςφνολό τθσ το βιοτικό επίπεδο κατά τθν περίοδο φαίνεται να βελτιϊκθκε ςθμαντικά από εκατ. ςε εκατ. αντίςτοιχα. τθν κεντρικι περιφζρεια τθσ Ευρωηϊνθσ οι χϊρεσ με το μικρότερο κατά κεφαλιν ΑΕΠ ςε τρζχουςεσ τιμζσ αγοράσ είναι θ λοβακία και θ λοβενία, των οποίων το κατά κεφαλιν ΑΕΠ αυξικθκε ςθμαντικά από το 1995 (8.200 εκατ. για τθν λοβενία και εκατ. για τθν λοβακία) φτάνοντασ το 2015 τα εκατ. για τθν λοβενία και εκατ. για τθν λοβακία. Επιπλζον, θ χϊρα με το υψθλότερο κατά κεφαλιν ΑΕΠ και κατ επζκταςθ βιοτικό επίπεδο είναι το Λουξεμβοφργο όπου το 2015 το κατά κεφαλιν ΑΕΠ φτάνει τα εκατ.. Η Γερμανία και θ Γαλλία παρουςιάηουν ςτακερι αυξθτικι πορεία όςον αφορά το κατά κεφαλιν ΑΕΠ φτάνοντασ το 2015 για τθν Γερμανία ςε εκατ. και το 2014 για τθν Γαλλία ςε εκατ.. Από τθν άλλθ πλευρά, ςτθν νοτιοδυτικι περιφζρεια τθσ Ευρωηϊνθσ θ χϊρα με το μεγαλφτερο κατά κεφαλιν ΑΕΠ είναι θ Ιρλανδία όπου το 2015 είναι εκατ.. Είναι ςθμαντικό να αναφζρουμε ότι θ πορεία του κατά κεφαλιν ΑΕΠ μζςα ςτθν 20ετία ( ) είναι αντίςτοιχθ με αυτιν του ΑΕΠ ςυνολικά κακϊσ ο πλθκυςμόσ τθσ Ευρϊπθσ τα τελευταία χρόνια δεν παρουςιάηει ιδιαίτερεσ μεταβολζσ. Επίςθσ, τα χαμθλότερα επίπεδα κατά κεφαλιν ΑΕΠ ςε αυτι τθν περιφζρεια τθσ Ευρωηϊνθσ παρουςιάηονται από τθν Ελλάδα και τθν Πορτογαλία ( εκατ. και εκατ. αντίςτοιχα το 2015). Εν προκειμζνω, τθν υψθλότερθ ανάπτυξθ κατζγραψε θ Πολωνία (μζςθ μεγζκυνςθ 3,9 % ετθςίωσ) και θ λοβακία.τον αντίποδα, θ ςυνολικι μεταβολι του πραγματικοφ ΑΕγχΠ κατά τθν περίοδο από το 2004 ζωσ το 2014 ιταν αρνθτικι ςτθν Ελλάδα, ςτθν Ιταλία και ςτθν Πορτογαλία. 48

51 ΚΕΝΣΡΙΚΗ ΕΤΡΩΠΗ SWEAP ΕΤΡΩΖΩΝΗ ΚΕΝΣΡΙΚΗ ΕΤΡΩΠΗ SWEAP ΕΤΡΩΖΩΝΗ ΚΕΝΣΡΙΚΗ ΕΤΡΩΠΗ SWEAP ΕΤΡΩΖΩΝΗ Πίνακασ 7: Κατά Κεφαλήν ΑΕΠ ςε τρζχουςεσ τιμζσ αγοράσ (εκατ. ) ΧΩΡΑ/ ΕΣΟ European Union (28 countries) 15,100 15,800 16,700 17,500 18,300 19,600 20,400 European Union (15 countries) 18,700 19,600 20,600 21,500 22,600 24,100 24,900 Euro area (EA , EA , EA , EA , EA , EA , EA18-19,300 20,000 20,400 21,200 22,100 23,200 23, , EA19) Euro area (19 countries) 18,100 18,900 19,300 20,000 20,900 22,000 22,900 Euro area (18 countries) 18,300 19,100 19,500 20,200 21,100 22,200 23,100 Euro area (12 countries) 18,900 19,700 20,100 20,800 21,800 22,800 23,800 Ireland : : : 21,700 24,700 28,500 31,500 Greece 9,900 10,800 11,900 12,000 13,000 13,200 14,000 Spain 11,800 12,700 13,000 13,700 14,700 15,900 17,200 Italy 15,800 18,100 19,200 19,900 20,600 21,800 22,800 Portugal 9,100 9,600 10,200 10,900 11,700 12,500 13,100 Belgium 21,800 21,800 22,100 22,800 23,900 25,200 25,900 Germany (until 1990 former territory of the FRG) 24,400 24,200 24,000 24,600 25,400 26,000 26,700 France 20,700 21,300 21,500 22,400 23,300 24,400 25,200 Luxembourg : : : : : 53,100 53,200 Netherlands 22,100 22,600 23,300 24,600 26,200 28,100 29,700 Austria 23,100 23,400 23,500 24,400 25,500 26,600 27,400 Slovenia 8,200 8,500 9,200 10,000 10,700 11,000 11,700 Slovakia 2,800 3,200 3,600 3,800 3,600 4,100 4,400 ΧΩΡΑ/ ΕΣΟ European Union (28 countries) 21,100 21,400 22,400 23,300 24,500 25,900 26,000 European Union (15 countries) 25,600 25,900 27,000 27,900 29,200 30,600 30,300 Euro area (EA , EA , EA , EA , EA , EA , EA18-24,400 25,000 25,900 26,600 27,800 29,100 29, , EA19) Euro area (19 countries) 23,600 24,100 25,000 25,800 27,000 28,400 28,900 Euro area (18 countries) 23,800 24,300 25,200 26,000 27,200 28,600 29,100 Euro area (12 countries) 24,400 25,000 25,900 26,600 27,800 29,200 29,700 Ireland 34,600 36,500 38,400 40,900 43,300 44,800 41,700 Greece 15,000 16,400 17,700 18,100 19,800 21,100 21,800 Spain 18,100 19,000 20,100 21,300 22,700 23,900 24,300 Italy 23,600 24,200 25,000 25,600 26,500 27,400 27,600 Portugal 13,700 14,000 14,500 15,100 15,800 16,600 16,900 Belgium 26,600 27,200 28,700 29,700 31,000 32,500 33,100 Germany (until 1990 former territory of the FRG) 27,100 27,200 27,900 28,300 29,500 31,000 31,700 France 25,800 26,300 27,300 28,100 29,200 30,400 31,000 Luxembourg 55,500 57,200 60,300 63,800 70,600 76,500 77,000 Netherlands 30,600 31,200 32,200 33,400 35,400 37,400 38,900 Austria 28,000 28,500 29,600 30,800 32,200 34,000 35,100 Slovenia 12,600 13,200 13,900 14,600 15,700 17,400 18,800 Slovakia 4,900 5,600 6,400 7,300 8,400 10,400 12,200 ΧΩΡΑ/ ΕΣΟ European Union (28 countries) 24,400 25,400 26,100 26,500 26,700 27,500 : European Union (15 countries) 28,600 29,600 30,400 30,900 31,000 31,900 : Euro area (EA , EA , EA , EA , EA , EA , EA18-28,200 28,900 29,500 29,500 29,700 30,100 : 2014, EA19) Euro area (19 countries) 27,800 28,500 29,200 29,200 29,500 29,900 : Euro area (18 countries) 28,000 28,700 29,400 29,400 29,600 30,100 : Euro area (12 countries) 28,600 29,300 29,900 29,900 30,200 30,600 : Ireland 37,300 36,400 38,000 38,100 39,000 41,000 46,200 Greece 21,400 20,300 18,600 17,300 16,500 16,300 16,200 Spain 23,300 23,200 22,900 22,300 22,100 22,400 23,300 Italy 26,400 26,800 27,300 26,700 26,500 26,500 26,900 Portugal 16,600 17,000 16,700 16,000 16,300 16,700 17,300 Belgium 32,300 33,500 34,500 35,000 35,400 35,900 36,500 Germany (until 1990 former territory of the FRG) 30,600 32,100 33,700 34,300 35,000 36,000 37,100 France 30,000 30,800 31,500 31,800 32,100 32,200 : Luxembourg 72,800 77,900 81,300 82,000 85,300 87,600 91,600 Netherlands 37,400 38,000 38,500 38,500 38,700 39,300 40,100 Austria 34,300 35,200 36,800 37,600 38,100 38,500 39,100 Slovenia 17,700 17,700 18,000 17,500 17,400 18,100 18,700 Slovakia 11,800 12,400 13,000 13,400 13,600 13,900 14,400 Πηγή: Eurostat Ρθγι:Eurostat/ Στοιχεία Eurostat/National Accounts (Including GDP) URL: *Στοιχεία Eurostat/National Accounts (Including GDP)/ URL: 49

52 Ρθγι: Eurostat/ National accounts/gdp aggregates and related indicators/sourse data for tables and figures URL: τον παραπάνω πίνακα 7 α, φαίνεται θ ποςοςτιαία μεταβολι του ΑΕΠ για τισ χϊρεσ τθσ ΝΔ Ευρϊπθσ για τα ζτθ Παρατθροφμε ότι υπάρχει ομοιομορφία ςτισ τάςεισ των μεταβολϊν μεταξφ των χωρϊν. υγκεκριμζνα, μζχρι το ζτοσ 2008 το ΑΕΠ τθσ κάκε χϊρασ αυξανόταν (όπωσ και ςτο ςφνολο τθσ ευρωηϊνθσ) ςε πολλζσ περιπτϊςεισ και με εντυπωςιακοφσ ρυκμοφσ (π.χ. 5,0% Ελλάδα το 2004 λόγω Ολυμπιακϊν Αγϊνων). Μετά το 2008 (ζτοσ καμπισ) το ΑΕΠ αρχίηει να μειϊνεται με αρκετά μεγάλουσ ρυκμοφσ. Ενϊ όμωσ θ αφξθςθ του ΑΕΠ τα προθγοφμενα ζτθ ακολουκοφςε τισ ίδιεσ τάςεισ, θ μείωςθ του ΑΕΠ από το 2008 και μετά δεν ακολουκεί τθν ίδια πορεία. υγκεκριμζνα, θ Ιρλανδία από το 2010 και μετά εμφανίηει αφξθςθ του ΑΕΠ και δείχνει ότι ζχει ξεπεράςει τθν κρίςθ του 2010 ςε ςθμαντικό βακμό, ςτθν Ιςπανία και τθν Πορτογαλία το 2013 θ μείωςθ του ΑΕΠ περιορίςτθκε και το 2014 αυξικθκε, ενϊ και ςτθν Ιταλία θ μείωςθ ζχει ςχεδόν μθδενιςτεί. Η χϊρα μασ θ οποία εμφάνιςε τα μεγαλφτερα ποςοςτά μείωςθσ του ΑΕΠ (-8,9% το 2011) δεν δείχνει να ζχει ξεπεράςει τισ επιπτϊςεισ τθσ κρίςθσ. τον πίνακα 7β, παρατθροφμε τθν εξζλιξθ τθσ δαπάνθσ των νοικοκυριϊν ωσ ποςοςτό του ΑΕΠ και κατά απόλυτθ τιμι. Εντφπωςθ προκαλεί το γεγονόσ πωσ ςτθ χϊρα μασ αν και το ποςοςτό δαπάνθσ ζχει αυξθκεί από το 2004 κατά 6 ποςοςτιαίεσ μονάδεσ θ απόλυτθ τιμι τθσ δαπάνθσ ζχει μείνει ςτα ίδια επίπεδα, γεγονόσ που καταδεικνφει τθν μεγάλθ μείωςθ του ΑΕΠ κατά τα ζτθ αυτά. Ρθγι: Eurostat/ National accounts/gdp aggregates and related indicators/sourse data for tables and figures URL: 50