ΕΚΘΕΣΗ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΩΝ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΕΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

Transcript

1 ΕΚΘΕΣΗ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΩΝ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΕΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Πρόγραμμα «Εκπαίδευση παιδιών Ρομά στις Περιφέρειες Κεντρικής Μακεδονίας, Δυτικής Μακεδονίας, Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης» ΘΕΜΑ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ: «Δημιουργία ευνοϊκού μαθησιακού περιβάλλοντος σε τάξεις με ανομοιογενή πληθυσμό» ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΡΙΕΣ: Δρ. Ευαγγελία Ψυχογυιού, Σχολική Σύμβουλος, Προϊσταμένη του Τμήματος Επιστημονικής και Παιδαγωγικής Καθοδήγησης Δ.Ε. Κεντρικής Μακεδονίας Δρ. Ευγενία Δανιηλίδου, Σχολική Σύμβουλος ΠΕ02 ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ Οι εκπαιδευτικοί εκφράζουν συχνά αδυναμία να εξομαλύνουν προβλήματα που περιορίζουν τη μαθησιακή ετοιμότητα μαθητών/τριών με ιδιαιτερότητες και δυσχεραίνουν την ένταξή τους στο σχολικό περιβάλλον. Ιδιαίτερη διάσταση τα προβλήματα αυτά προσλαμβάνουν στην περίπτωση των μαθητών Ρομά. ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ Η ευαισθητοποίηση των εκπαιδευτικών όσον αφορά τις ιδιαιτερότητες τάξεων με ανομοιογενή μαθητικό πληθυσμό, κυρίως με μαθητές Ρομά, ώστε κατά το σχεδιασμό και την υλοποίηση της διδασκαλίας στις τάξεις αυτές να λαμβάνονται υπόψη σημαντικές παράμετροι που συμβάλλουν στη δημιουργία ευνοϊκού μαθησιακού περιβάλλοντος. Να αναδειχθεί ότι η υποστήριξη των μαθητών/τριών Ρομά κατά τη μαθησιακή διαδικασία δεν απαιτεί ιδιαίτερη κατάρτιση, αλλά τις δεξιότητες που καθιστούν τον εκπαιδευτικό ικανό να δημιουργήσει ευνοϊκό μαθησιακό περιβάλλον σε οποιαδήποτε ανομοιογενή τάξη. Η αντίληψη ότι οι μαθητές/τριες Ρομά συνιστούν έναν ιδιαίτερο πληθυσμό που απαιτεί και ιδιαίτερη μεταχείριση καλλιεργεί προδιάθεση για μεροληπτική αντιμετώπιση και στοχοποίησή τους. 1

2 ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ Να εκφράσουν οι εκπαιδευτικοί τον προβληματισμό τους αλλά και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν, όταν διδάσκουν σε ανομοιογενείς τάξεις, οι οποίες συμπεριλαμβάνουν και μαθητές/τριες Ρομά. Να προσδιοριστούν τα βασικά χαρακτηριστικά των ανομοιογενών τάξεων. Να αξιοποιηθούν οι γνώσεις και οι εμπειρίες των εκπαιδευτικών που συμμετέχουν στην επιμόρφωση. Να αναπτυχθεί κριτικός αναστοχασμός σε σχέση με αυτές, ώστε να δημιουργηθεί κίνητρο για αναθεώρηση πρακτικών, συμπεριφορών και στάσεων που σχετίζονται με τη διδασκαλία και την παιδαγωγική αντιμετώπιση μαθητών/τριών Ρομά. Να παρουσιαστούν παράμετροι και αρχές μιας ανοιχτής επικοινωνίας εντός της τάξης και του σχολείου και, όσον αφορά την ανάπτυξη ευνοϊκού μαθησιακού κλίματος και την ευόδωση της διδασκαλίας, να αναδειχτεί η σημασία της ενσυναισθητικής επικοινωνίας, που πηγάζει από το σεβασμό της προσωπικότητας του/της μαθητή/τριας και του πολιτισμικού κεφαλαίου το οποίο φέρει από το οικογενειακό του/της περιβάλλον. Να παρουσιαστούν και να αναδειχθούν βασικές παιδαγωγικές αρχές που ενισχύουν τη μαθησιακή ετοιμότητα των μαθητών/τριών και συμβάλλουν στη δημιουργία ευνοϊκού μαθησιακού κλίματος και στην ευόδωση της διδασκαλίας. Να τονιστούν μεταξύ άλλων η: σημασία των συνεργατικών σχέσεων (μεταξύ των μαθητών/τριών, των εκπαιδευτικών, σχολείου και οικογένειας) αξιοποίηση των προηγούμενων γνώσεων και εμπειριών των μαθητών/τριών και η σύνδεσή τους με τη νέα γνώση σημασία της καλής γνώσης του ακαδημαϊκού περιεχομένου αναγκαιότητα διαμόρφωσης απαιτητικού και ενδιαφέροντος προγράμματος χωρίς εκπτώσεις σημασία της αξιοποίησης των γλωσσικών δυνατοτήτων των παιδιών στη μητρική τους γλώσσα για τη διδασκαλία της ελληνικής ως δεύτερης (αναγνώριση ενθάρρυνση της χρήσης της μητρικής) σημασία της επιλογής δραστηριοτήτων που προκαλούν το ενδιαφέρον των μαθητών/τριών και είναι καλά οργανωμένες, ώστε να είναι αποτελεσματικές. Να επισημανθούν και να αναδειχτούν οι βασικές αρχές διδασκαλίας. της διαφοροποιημένης Να επισημανθούν και να αναδειχθούν αρχές και πρακτικές αξιολόγησης των μαθητών/τριών που συνάδουν με την παιδαγωγική θεώρηση των Δ.Ε.Π.Π.Σ. και Α.Π.Σ. και της διαφοροποιημένης διδασκαλίας. 2

3 Να συνδεθεί η θεωρία με πρακτικές εφαρμογές. ΑΞΟΝΕΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ Η διαδικασία της επικοινωνίας εντός του περιβάλλοντος της τάξης ή του σχολείου και παράγοντες που δυσχεραίνουν την αποτελεσματικότητά της. Ο/Η εκπαιδευτικός και ο/η μαθητής/τρια ως πομποί και δέκτες επικοινωνιακών μηνυμάτων. Είδη επικοινωνίας και η σημασία τους. Επικοινωνία και διδακτική μεθοδολογία. Η διαπολιτισμική επικοινωνία και οι δυσχέρειές της. Κίνδυνοι από μια «φτωχή» και αναποτελεσματική επικοινωνία. Μαθησιακό περιβάλλον και παράγοντες που το επηρεάζουν. Χαρακτηριστικά που καθιστούν ανομοιογενή το μαθητικό πληθυσμό. Διαπολιτισμική εκπαίδευση. Η διδασκαλία της ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας (πού στοχεύει, πώς αναπτύσσεται και πώς ενισχύεται μέσω της μητρικής γλώσσας). Διαφοροποιημένη διδασκαλία (ποιες είναι οι βασικές της αρχές, ποιο ρόλο παίζουν στο σχεδιασμό της οι διαφορές ως προς το βαθμό ετοιμότητας των μαθητών, το μαθησιακό τους στιλ και τα ενδιαφέροντά τους). H πλαισιακή στήριξη, οι διαστάσεις της (εσωτερικές και εξωτερικές) και ο τρόπος ενσωμάτωσής της στη διδασκαλία. ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ Στο πλαίσιο της επιμορφωτικής συνάντησης αξιοποιήθηκαν εκπαιδευτικές τεχνικές όπως: Εμπλουτισμένη εισήγηση Εργασία σε ομάδες Καταιγισμός ιδεών Μελέτη περίπτωσης 3

4 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ Κατά τη στοχοθεσία και οργάνωση των επιμορφωτικών συναντήσεων ελήφθησαν υπόψη βασικές αρχές της εκπαίδευσης ενηλίκων, όπως: Ενθάρρυνση του διαλόγου. Αξιοποίηση των γνώσεων και εμπειριών των εκπαιδευτικών και ενεργητική συμμετοχή τους. Συνεργατική διερεύνηση των υπό εξέταση θεμάτων. Κριτικός αναστοχασμός των εκπαιδευτικών, όσον αφορά τον τρόπο διδασκαλίας τους, τις συμπεριφορές, τις στάσεις και τις αντιλήψεις τους. Ελαστικός σχεδιασμός της πορείας της επιμόρφωσης, ώστε κατά περίπτωση να μπορεί να αναπροσαρμόζεται στα ενδιαφέροντα και τις ανάγκες των εκπαιδευτικών που συμμετέχουν. Οι επιμορφώτριες είχαν ρόλο συντονιστικό, που σκοπό είχε να ενθαρρύνει τη δυναμική, διαδραστική αλλά και διαμορφωτική συμμετοχή των εκπαιδευτικών στην επιμορφωτική διαδικασία. Οι παραπάνω αρχές καθόρισαν και τη διδακτική μεθοδολογία των επιμορφωτικών συναντήσεων που σχεδιάστηκαν σε δύο μέρη, με την εξής βασική πορεία: 1 ο Μέρος Έναρξη επιμορφωτικής συνάντησης: Ενημέρωση των εκπαιδευτικών για τη βασική πορεία της επιμόρφωσης, οργάνωσή τους σε ομάδες. Μελέτες περίπτωσης: Για αφόρμηση του προβληματισμού αλλά και ενθάρρυνση της ενεργητικής συμμετοχής των εκπαιδευτικών στην επιμορφωτική διαδικασία, διανεμήθηκε φωτοτυπημένο κείμενο με μελέτες περίπτωσης που «άγγιζαν» ζητήματα σχετικά με τις ιδιαιτερότητες των ανομοιογενών τάξεων, ιδιαίτερα των τάξεων με μαθητές/τριες Ρομά, βασικά θέματα επικοινωνίας μεταξύ εκπαιδευτικών, μαθητών και γονέων, την ομαδοσυνεργατική διδασκαλία, τη διαφοροποιημένη διδασκαλία και την αξιολόγηση του μαθητή αλλά και του εκπαιδευτικού έργου. Η αξιοποίηση των μελετών περίπτωσης οργανώθηκε ως ακολούθως: Οι συμμετέχοντες/χουσες, οργανωμένοι/ες σε ομάδες, μελετούσαν και σχολίαζαν στο πλαίσιο της ομάδας τους το σύνολο των μελετών περίπτωσης. Κάθε ομάδα αναλάμβανε, μέσω εκπροσώπου της, την παρουσίαση και το σχολιασμό ενώπιον της ολομέλειας μίας από τις μελέτες περίπτωσης. Ακολουθούσε διάλογος στην ολομέλεια με αντιρρήσεις, προσθήκες ή διαφορετικές τοποθετήσεις. Στο πλαίσιο του διαλόγου αυτού τοποθετούνταν σε κάθε μία από τις μελέτες περίπτωσης και οι επιμορφώτριες, καταθέτοντας και τις δικές τους εμπειρίες αλλά, κυρίως, πλαισιώνοντας τη συζήτηση και τον προβληματισμό με βασικές θεωρητικές παραδοχές. Παραδοσιακή-διαφοροποιημένη διδασκαλία, παραδοσιακή-εναλλακτική/σύγχρονη αξιολόγηση του/της μαθητή/τριας και της διδασκαλίας: Βασικός σκοπός του τμήματος αυτού της επιμορφωτικής διαδικασίας ήταν η παρουσίαση στους/στις 4

5 συμμετέχοντες/χουσες του θεωρητικού υπόβαθρου που συμβάλλει στη διαμόρφωση στην τάξη αλλά και στη σχολική ζωή κλίματος το οποίο ενθαρρύνει την ενεργητική συμμετοχή στη μαθησιακή διαδικασία των μαθητών και μαθητριών, αμβλύνοντας τις ιδιαιτερότητες που αναστέλλουν τη μαθησιακή τους ετοιμότητα. Προς το σκοπό αυτό διανεμήθηκε και εκπαιδευτικό υλικό. Προκειμένου και στη φάση αυτή να προκληθεί η διάδραση των εκπαιδευτικών που συμμετείχαν στην επιμόρφωση, αρχικά διανεμήθηκε πίνακας με βασικές πρακτικές της παραδοσιακής διδασκαλίας και αξιολόγησης των μαθητών και στη συνέχεια ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες/χουσες να ανασκευάσουν τις πρακτικές αυτές με βάση τις αρχές της διαφοροποιημένης διδασκαλίας και της σύγχρονης αντίληψης περί αξιολόγησης των μαθητών και της διδασκαλίας. 2 ο Μέρος Πρακτική εφαρμογή: Στις ομάδες εργασίας διανεμήθηκε φωτοτυπία μιας διδακτικής ενότητας από τη Γεωγραφία Α Γυμνασίου και φύλλο εργασιών. Ζητήθηκε να γίνει σχεδιασμός διδασκαλίας, με βάση το θεωρητικό πλαίσιο που είχε προηγηθεί. Ακολούθησε συζήτηση στην ολομέλεια επί του σχεδιασμού της διδασκαλίας. Επελέγη το διδακτικό αντικείμενο της Γεωγραφίας, διότι μπορούσε να δοθεί σε όλες τις ειδικότητες των εκπαιδευτικών. Επειδή οι ομάδες των εκπαιδευτικών που το επεξεργάστηκαν ήταν ανομοιογενείς ως προς τη σύνθεσή τους από πλευράς κλάδων και ειδικοτήτων, ο προβληματισμός που αναπτύχθηκε ήταν γόνιμος και ο αντίλογος εποικοδομητικός. Κατά τον τρόπο αυτό, δόθηκε η ευκαιρία σε εκπαιδευτικούς διαφορετικών ειδικοτήτων να εκφράσουν την διαφορετική τους οπτική για τον τρόπο προσέγγισης των διδακτικών αντικειμένων και να συνθέσουν τις απόψεις τους. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ-ΔΥΣΧΕΡΕΙΕΣ Ενστάσεις και αντιρρήσεις των εκπαιδευτικών, που οφείλονταν στις προϋπάρχουσες αντιλήψεις και ήδη διαμορφωμένες στάσεις τους σε θέματα που σχετίζονται με τη διαχείριση του μαθητικού δυναμικού. Οι αντιρρήσεις αυτές σε κάποιο βαθμό οφείλονταν και στο ότι η εφαρμογή στην πράξη των αρχών της σύγχρονης παιδαγωγικής απαιτεί να αφιερώσουν οι εκπαιδευτικοί περισσότερο χρόνο στο σχεδιασμό και την προετοιμασία της διδασκαλίας τους. Ορισμένοι από τους εκπαιδευτικούς «περίμεναν να ακούσουν» συγκεκριμένα θέματα που τους αφορούσαν, αλλά και να πάρουν «έτοιμα σχέδια μαθήματος», που θα μπορούσαν αυτούσια να εφαρμόσουν στην τάξη και «να λύσουν τα προβλήματά τους». Η τάση ορισμένων εκπαιδευτικών να γενικεύουν τις συγκεκριμένες δικές τους εμπειρίες και να εμμένουν σε αυτές. Ήταν δύσκολη ορισμένες φορές η διαχείριση των συμμετεχόντων/χουσών, διότι αφενός έπρεπε να τους δοθεί χρόνος να εκφράσουν τις απόψεις και εμπειρίες τους, αφετέρου ήταν αναγκαίο να υπάρχει οικονομία στη διαχείριση του χρόνου, ώστε να τεθούν προς συζήτηση και προβληματισμό σημαντικά θέματα του θεωρητικού πλαισίου, τα οποία αγνοούσαν οι επιμορφωνόμενοι/ες. 5

6 Ελάχιστοι από τους συμμετέχοντες/χουσες πήραν μέρος στην επιμόρφωση, απλά και μόνο για να τους χορηγηθεί η σχετική βεβαίωση. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Στην πλειονότητά τους οι εκπαιδευτικοί έδειξαν διάθεση συμμετοχής και συνεργασίας. Εξέθεσαν τα προβλήματα και τους προβληματισμούς τους και διατύπωσαν τις απορίες τους. Ορισμένοι μάλιστα διατύπωσαν ευθαρσώς και την αυτοκριτική τους. Μικρό σχετικά ποσοστό εκπαιδευτικών επέμεναν στις ανεπάρκειες του θεσμικού πλαισίου, γιατί θεωρούν ότι απαξιώνουν τις προσπάθειες των εκπαιδευτικών και τις καθιστούν αναποτελεσματικές. Πάγιο αίτημα του συνόλου των εκπαιδευτικών είναι η πιο συστηματική στήριξή τους σε θέματα που σχετίζονται με τη διαχείριση του ανομοιογενούς μαθητικού πληθυσμού, δεδομένης και της ανεπάρκειας των εκπαιδευτικών δομών. Γενικότερα, οι εκπαιδευτικοί στην πλειονότητά τους συμμετείχαν με προθυμία στις δραστηριότητες της επιμόρφωσης. Μάλιστα, μια πρώτη επεξεργασία των ερωτηματολογίων αξιολόγησης που συμπλήρωσαν οι εκπαιδευτικοί επιβεβαιώνει τη θετική αποτίμηση και την ικανοποίησή τους για το περιεχόμενο και τον τρόπο διεξαγωγής των επιμορφώσεων. Εξάλλου, θετικά σχόλια είχαν εκφράσει και προφορικά οι εκπαιδευτικοί στις επιμορφωτικές συναντήσεις. 6