ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ Δ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

Transcript

1 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ Δ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Α. Περίληψη ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 17 ΜΑΪΟΥ 2013 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Στο συγκεκριμένο κείμενο ο συγγραφέας εκφράζει τον προβληματισμό του σχετικά με την αντιφατικότητα που χαρακτηρίζει τον άνθρωπο, ο οποίος ενώ ενδιαφέρεται να ερευνήσει την πιθανότητα ύπαρξης ζωής στο εκτός Γης περιβάλλον (Σύμπαν) αδιαφορεί για τη ζωή στη Γη. Καταρχάς, υποστηρίζει ότι επειδή η επικοινωνία με την εξωγήινη ζωή είναι προς το παρόν αδύνατη, καλό θα ήταν να στρέψουμε το βλέμμα προς τη Γη. Όμως παρ όλα τα θετικά στην εξέλιξή της ζωής στον πλανήτη, ο άνθρωπος τήρησε αντιφατική στάση στην ιστορική του πορεία. : από τη μια μεγαλούργησε και από την άλλη φέρθηκε «υβριστικά» / αλαζονικά απέναντι στη Γη, απαξιώνοντάς την. Στη συνέχεια προτείνει τον επαναπροσδιορισμό των στόχων και των ενδιαφερόντων του ανθρώπου, τονίζοντας την ανάγκη αυτός να αγαπήσει περισσότερο τη Γη που τον γέννησε και να επικεντρωθεί στην επίλυση των προβλημάτων που τη μαστίζουν και στη βελτίωση των συνθηκών της ανθρώπινης ύπαρξης. Τέλος κλείνει με την ευχή ο άνθρωπος να ενδιαφερθεί περισσότερο για τα γήινα προβλήματα και τη βελτίωση των συνθηκών της ανθρώπινης ύπαρξης και επικοινωνίας και να αφήσει «τα επέκεινα» σε ευθετότερο χρόνο». B1. Η μεγάλη ανάπτυξη των μέσων μαζικής επικοινωνίας αύξησε τόσο τη δύναμη όσο και την αδυναμία των ανθρώπου. Συγκεκριμένα / αναλυτικότερα, τα σύγχρονα τεχνολογικά μέσα, όπως το διαδίκτυο, το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και η κινητή τηλεφωνία, εκμηδένισαν τις αποστάσεις, κατάργησαν, νοητά, τα σύνορα και έφεραν σε επαφή ανθρώπους που κατοικούν σε διαφορετικό μήκος και πλάτος στον πλανήτη Γη. Έτσι «έκανε ο άνθρωπος τη Γη κι όλο το Σύμπαν σπίτι». Από την άλλη, όμως περιόρισε τον άνθρωπο, στερώντας του την κατά πρόσωπο επικοινωνία, την άμεση και ζωντανή επαφή, τόσο με τους άλλους όσο και με την πραγματικότητα. Έτσι ξανάκτησε «ψηλά γύρω του τείχη» και αλλοτριώθηκε από το περιβάλλον του. Η ερημιά της ψυχής, κατά τον Claude Levi-Strauss, αποτελεί τη νέα ασθένεια της εποχής μας. Αυτήν καλείται να αντιμετωπίσει ο σύγχρονος άνθρωπος και από ερημίτης / αναχωρητής να ξαναγίνει κοινωνικό ον.

2 Β2. α) Δομικά στοιχεία : Θεματική περίοδος : Αποκαλύπτεται όμως... υπόσταση Σχόλια λεπτομέρειες : από τη μια... συμφερόντων του. Κατακλείδα : Η υπερφίαλη αυτή... υπάρξεως. β) Μεταφορική χρήση του λόγου Ενδεικτικά παραδείγματα : Διεγείρει το ενδιαφέρον χέρι βοηθείας δεν ανθίζει μόνο στη Γη σιωπηλές διεργασίες κορύφωση της εξελίξεως γέννησε αριστουργήματα Β3. α) ταυτόχρονα = συγχρόνως γέννησε = δημιούργησε αισθανθεί = νιώσει ανάλγητη = σκληρή, απάνθρωπη, ασυγκίνητη β) ανούσια ουσιώδης, μεστή εμφανίζεται εξαφανίζεται ανέφικτη εφικτή πυκνώνει αραιώνει υψηλά κατώτερα B4. α. H χρήση του ερωτηματικού, στην προκειμένη περίπτωση, εξυπηρετεί ένα προσφιλές, σε πολλούς συγγραφείς, από αρχαιοτάτων χρόνων, λογοτεχνικό σχήμα, το ρητορικό ερώτημα, με το οποίο αφενός εκφράζεται ο προβληματισμός του συγγραφέα και αφετέρου επιδιώκεται η αφύπνιση του ενδιαφέροντος και του προβληματισμού του δέκτη. Επιπλέον, με το ρητορικό ερώτημα αποκτά το κείμενο ζωντάνια, αμεσότητα, παραστατικότητα. Έτσι αποφεύγεται η μονοτονία και δημιουργείται μια νοητή γέφυρα επικοινωνίας / διαλόγου με τον αναγνώστη - δέκτη.

3 Η διπλή παύλα - όσο και αν αντιτίθεται στις ενδόμυχες επιθυμίες μας χρησιμεύει για να περικλείσει και να απομονώσει αυτή την πρόταση που συμπληρώνει τα λεγόμενα του συγγραφέα. Αυτή την πρόταση θα μπορούσε να την βάλει είτε μέσα σε παρένθεση είτε μεταξύ δύο κομμάτων. Δεν το κάνει γιατί στην πρώτη περίπτωση (παρένθεση) θα θεωρείτο στοιχείο δευτερεύον και στην δεύτερη περίπτωση (κόμματα) θα μπορούσε να γεννήσει ασάφεια. β. Μετατροπή σε παθητική σύνταξη Από την άλλη, σφραγίζεται από τον ίδιο τον άνθρωπο η ιστορική του πορεία με πολέμους και αγριότητες, θεοποιούνται τα υλικά αγαθά και συντηρούνται η αδικία και οι ανισότητες. Γ1. Το επικοινωνιακό πλαίσιο της Έκθεσης είναι άρθρο και ως εκ τούτου πρέπει να θέσουμε υποχρεωτικά τίτλο στην έκθεσή μας, ο οποίος θα είναι σύντομος και περιεκτικός. Τίτλος : «Άνθρωπος και φυσικό περιβάλλον» ή «Άνθρωπος και φύση : σχέση αγάπης και μίσους» Πρόταση για ανάπτυξη Αντί προλόγου : «Τα γεγονότα μας υπενθυμίζουν σε κάθε βήμα ότι δε βασιλεύουμε πάνω στη φύση, όπως κάποιος που θα βρισκόταν έξω απ αυτήν, κάποιος κατακτητής που βασιλεύει πάνω σ έναν ξένο λαό, αλλά ότι της ανήκουμε με τη σάρκα μας, το αίμα μας και το μυαλό. Σε σχέση με τη φύση, όπως και σε σχέση με την κοινωνία, υπολογίζουν βασικά, στο σημερινό παραγωγικό σύστημα, μόνο το πιο βραχυπρόθεσμο και χειροπιαστό αποτέλεσμα. Και ύστερα απορούν γιατί οι πράξεις που αποσκοπούν σ αυτό το άμεσο αποτέλεσμα έχουν μακροπρόθεσμες συνέπειες τελείως διαφορετικές και συχνά διαμετρικά αντίθετες». ή Φ.Έγκελς

4 Η ανάπτυξη των τεχνικών μέσων και μεθόδων έδωσε στον άνθρωπο τη δυνατότητα να επέμβει βίαια στο φυσικό περιβάλλον. Αποτέλεσμα αυτής της επέμβασης ήταν η σε τέτοιο βαθμό η αλλοίωση της μορφής του, ώστε μόνο με τη φύση δε μοιάζει. Το σύγχρονο περιβάλλον είναι αφύσικο, βιομηχανικό, αντιλειτουργικό και αντιανθρώπινο. Κύριο θέμα : α) Συνέπειες της καταστροφής Οι καταστροφικές συνέπειες της αλόγιστης επέμβασης του ανθρώπου στις φυσικές διαδικασίες, «χάρη» στην τεχνολογία, υπήρξαν τρομακτικές τόσο για το χώρο όσο και για τον ίδιο. α) Επιπτώσεις στη φύση : Ρύπανση, μόλυνση, εξάντληση πρώτων υλών και πηγών ενέργειας, καταστροφή χλωρίδας και πανίδας και αισθητική κακοποίηση του χώρου. β) Μέσα από τις παραπάνω επιπτώσεις, το περιβάλλον χάνει όλα τα χαρακτηριστικά του φυσικού και μεταβάλλεται σε βιομηχανικό και αντιανθρώπινο. Έτσι έχουμε και αλλαγή του κοινωνικού χώρου. Οι συνέπειες της καταστροφής σ αυτόν είναι : Ο γιγαντισμός και ο υδροκεφαλισμός των αστικών κέντρων, όπου κυριαρχούν το μέγεθος, η ποσότητα και η απουσία του μέτρου και της ισορροπίας, γι αυτό και μάλλον επιβάλλονται πάνω στον άνθρωπο παρά τον πείθουν ότι αποτελούν πλαίσιο ζωής. Ο κατακερματισμός και η αποδιάρθρωση του κοινωνικού χώρου, που έχει χάσει πια την ενότητά του, μια και τα διάφορα στοιχεία της δομής του δεν έχουν οργανική σχέση μεταξύ τους. Ο εκμηδενισμός του ζωτικού χώρου του ανθρώπου, καθώς η χωρίς κανένα προγραμματισμό συσσώρευση του πληθυσμού στα αστικά κέντρα δημιούργησε το αδιαχώρητο. Έτσι ο άνθρωπος των μεγαλουπόλεων νιώθει να πνίγεται. Η διάσπαση της ιστορικής συνέχειας, καθώς η δομή και η οργάνωση των μεγαλουπόλεων και η αστικοποίηση του τρόπου ζωής οδήγησαν στη ρήξη των σχέσεων του σύγχρονου ανθρώπου με το παρελθόν, και ειδικότερα στην αποξένωσή του από το πολιτιστικό του περιβάλλον. γ) Παίρνοντας ως δεδομένο ότι η σύνθεση, η λειτουργία και η ποιότητα του περιβάλλοντος ασκούν τεράστια επίδραση στον άνθρωπο, αντιλαμβανόμαστε ότι το κόστος που αυτός κατέβαλε στην αλλοίωση της μορφής του περιβάλλοντος δεν ήταν μικρό! Έτσι έχουμε συνέπειες πάνω στον άνθρωπος :

5 Βιολογικές : H υγεία του ανθρώπου έχει κλονιστεί, η αντοχή του έχει μειωθεί και «μοντέρνες ασθένειες» τον απειλούν. Ψυχικές : Η πίεση που ασκεί το περιβάλλον πάνω στον άνθρωπο οδηγεί στη διατάραξη της ψυχικής ισορροπίας του. Αποξενώνεται από τον εαυτό του, αλλά και από τους άλλους, γίνεται νευρωτικός, τον καταλαμβάνει άγχος, ανασφάλεια και φόβος. Ηθικές : Η διατάραξη της βιολογικής και ψυχικής ισορροπίας του ανθρώπου δημιουργεί και μεγάλα ηθικά προβλήματα, ειδικά στις σχέσεις του με τους άλλους. Γι αυτό δε βλέπει το συνάνθρωπό του ως «συν» αλλά ως «πλην». Έτσι αξίες όπως η φιλία, η κατανόηση, η αγάπη κτλ. σιγά σιγά εκλείπουν. Μεταβατική παράγραφος Στο θέμα της οικολογικής καταστροφής μεμονωμένα έθνη ή σε συνεργασία μεταξύ τους έχουν νομοθετήσει συγκεκριμένα μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος, ενώ σε διεθνές επίπεδο το πρόβλημα τίθεται με αυξανόμενη έμφαση. Τα καταιγιστικά πολιτικά γεγονότα, που προσήγγισαν άλλωστε τις μέχρι εχθές εχθρικές υπερδυνάμεις, άνοιξαν τον δρόμο για σταδιακή μείωση των εξοπλισμών και ματαίωση των σχεδίων για την παραγωγή νέων και τερατωδών όπλων. Ταυτόχρονα, υπάρχει μια θεαματική αύξηση της ευαισθησίας των ίδιων των κατοίκων της Γης. Οικολογικά κινήματα δραστηριοποιούνται ή πολιτεύονται σε πολλές χώρες, οι διαμαρτυρίες παίρνουν συχνά τη μορφή συγκρούσεων με την αναπτυξιακή νοοτροπία, ενώ τα μέσα ενημερώσεως αφιερώνουν μεγάλο μέρος στην πληροφόρηση και επισήμανση των κινδύνων. Όσο και αν πίσω από το οικολογικό αυτό ενδιαφέρον αναγνωρίζει κανείς συχνά αφέλειες, κίνητρα ιδιοτελή ή και στοιχεία υστερίας, δεν παύει στο σύνολό του να συνιστά ένα βήμα προς την ορθή κατεύθυνση. ή Γ. Γραμματικάκης Η κόμη της Βερενίκης «Την ισορροπία της φύσης μπορούμε να τη βελτιώσουμε στις λεπτομέρειές της, δεν μπορούμε όμως να τη μεταβάλουμε σε τίποτα το βασικό και θεμελιώδες χωρίς να συμπαρασύρουμε στην καταστροφή και τους εαυτούς μας». Sismondi

6 β) Τρόποι αντιμετώπισης Για να υιοθετήσει ο άνθρωπος μια σωστή στάση απέναντι στη φύση, αυτό που προέχει είναι να συνειδητοποιήσει τον ακατάλυτο δεσμό που τον ενώνει μαζί της. Απόρροια αυτής της συνειδητοποίησης θα είναι και ο σεβασμός της οικολογικής ισορροπίας. Όσον αφορά τώρα, στην πρακτική αντιμετώπιση του προβλήματος, μπορούμε να πούμε ότι επιβάλλεται : H χάραξη σωστής περιβαλλοντικής πολιτικής Η διαμόρφωση των κατάλληλων προϋποθέσεων για διακρατική συνεργασία, έτσι ώστε να αντιμετωπιστεί από κοινού το πρόβλημα. Η προτεραιότητα στην ανάγκη πληροφόρησης των πολιτών για τους κινδύνους που συνεπάγεται η οικολογική καταστροφή. Η διαμόρφωση τέτοιας νομοθεσίας ώστε να προβλέπονται αλλά και να επιβάλλονται αυστηρές ποινές σε όσους διαταράσσουν την οικολογική ισορροπία. Η συνεργασία του πολίτη με τους κρατικούς φορείς και την τοπική αυτοδιοίκηση για να είναι η αντιμετώπιση αποτελεσματικότερη. Η σύνδεση του οικολογικού προβλήματος με το πρόβλημα της ειρήνης, δεδομένου ότι και τα δύο έχουν πολλούς κοινούς παράγοντες που τα δημιουργούν. Διαμόρφωση οικολογικής συνείδησης μέσω της παιδείας για να μπορέσουν οι νέοι κυρίως άνθρωποι να συμβάλουν στην αποκατάσταση των σχέσεων ανθρώπου - φύσης και στη διασφάλιση της οικολογικής ισορροπίας. Καλλιέργεια πνεύματος εθελοντισμού ως έκφραση συμμετοχής στη λύση των κοινωνικών προβλημάτων και κοινωνικής προσφοράς. Η ανάληψη ιδιαίτερων ευθυνών από μέρους των πνευματικών ανθρώπων, γιατί αυτοί μπορούν να ηγηθούν μιας σταυροφορίας για την προστασία του περιβάλλοντος και τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής. Το θέμα της Έκθεσης «οικολογικό πρόβλημα συνέπειες και αντιμετώπιση» είναι αναλυμένο στα βιβλία της Ελένης Ζώμα Παπουτσή και συγκεκριμένα : 1) «Η Έκφραση Έκθεση στο Ενιαίο Λύκειο», Εκδόσεις «Ελληνικά Γράμματα», Θέμα 6, σελίδες και Κριτήριο Αξιολόγησης 1, σελ ) «Η Έκφραση Έκθεση στη Γ Λυκείου» Επιτομή Ι, Εκδόσεις Μεθοδικού Φροντιστηρίου, Κριτήριο Αξιολόγησης 16, σελίδες

7

8

9

10