ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ Έκφραση-Έκθεση B Λυκείου. Κυριακή 5 Οκτωβρίου 2014

Transcript

1 ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ Έκφραση-Έκθεση B Λυκείου Κυριακή 5 Οκτωβρίου 2014 ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΧΡΟΝΟΣ Κείμενο Όλοι ασφαλώς συμφωνούν ότι η ψυχαγωγία αποτελεί ανάγκη του ανθρώπου. Αυτό τουλάχιστον έχει καταδείξει η ιστορική εμπειρία. Όμως, για τη μελέτη του προβλήματος είναι απαραίτητη η σύνδεσή του με την εργασία και τον ελεύθερο χρόνο στη συνέχεια. Όποια άλλη αντιμετώπιση του προβλήματος έξω και πέρα από τις δύο αυτές παραμέτρους μας οδηγεί σε λαθεμένη ερμηνεία. Και τούτο γιατί, αφού η εργασία έχει πάψει, στις περισσότερες περιπτώσεις, να είναι χαρά και δημιουργία, αφού - κατά βάση - η σύγχρονη αυτοματοποίηση και τυποποίηση, παρά την πρόοδο της τεχνικής, λειτουργούν αλλοτριωτικά, μοιραίο είναι η ψυχοσωματική κόπωση να αµβλύνει τη διάθεση του ανθρώπου. Κι αφού η ψυχαγωγία ως δραστηριότητα προϋποθέτει τη διάθεση, είναι ευνόητο πως δεν μπορεί να υπάρξει ουσιαστική ψυχαγωγία χωρίς αυτή. Το γεγονός, εξάλλου, ότι ο σύγχρονος άνθρωπος πιεζόμενος από ένα πλέγμα αναγκών, που ολοένα διευρύνεται, εξαναγκάζεται να καταφεύγει στην "υπερεργασία" (υπερωρίες, δεύτερη ή και τρίτη πολλές φορές απασχόληση), καθιστά φανερό ότι και ο ελεύθερος χρόνος του περιορίζεται και η διάθεσή του λιγοστεύει. (Βέβαια, ο ελεύθερος χρόνος για τον άνεργο ή, πολύ περισσότερο, τον άεργο παίρνει άλλες διαστάσεις). Θα ήταν, όμως, απλοϊκό να δεχτούμε ότι μόνον, η εργασία και η έλλειψη ελεύθερου χρόνου συνθλίβουν το σημερινό άνθρωπο των μεγαλουπόλεων. Υπάρχουν και άλλα προβλήματα, όπως οι ανταγωνιστικές επαγγελματικές και κοινωνικές σχέσεις, η σύγχρονη δόμηση, οι συγκοινωνίες, η ρύπανση του περιβάλλοντος, η δυσάρεστη τις περισσότερες φορές- πληροφόρηση που συντείνουν σ' αυτό. Προσεγγίζοντας, λοιπόν, μ' αυτόν τον τρόπο το ζήτημα, κατανοούμε την παθητικοποίηση του σύγχρονου ανθρώπου, την καταφυγή του στην ψυχαγωγία της τηλεόρασης, που είναι, σ' ένα μεγάλο βαθμό, παθητική ψυχαγωγία. Βέβαια, το αν και πώς θα εκµεταλλευτεί τον ελεύθερο χρόνο ο άνθρωπος, το αν θα τον εκμεταλλευτεί δηµιουργικά δεν εξαρτάται μόνο από την "ποσότητα" του ελεύθερου χρόνου, αλλά και από τα πρότυπα ζωής που έχει υιοθετήσει. Με άλλα λόγια, είναι και θέμα παιδείας, κάτι που ασφαλώς συναρτάται και με την κοινωνική θέση του καθενός και, σε τελευταία ανάλυση, με τις οικονομικές του δυνατότητες. 1

2 Η έλλειψη διάθεσης που αναφέρθηκε πριν, η καταφυγή στην παθητική ψυχαγωγία, δεν είναι ένα φαινόμενο αποκλειστικά ατομικό - ψυχολογικό, που έχει έστω κοινωνικές αιτίες. Δεν αφορά τη ζωή και την ψυχική υπόσταση του ατόμου μόνο, δεν αφορά την ποιότητα της ζωής του (και η ψυχαγωγία, οι δυνατότητες για ψυχαγωγία, και η ποιότητά της, καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό την ποιότητα ζωής του ατόμου και της κοινωνίας), αλλά έχει ευρύτερες κοινωνικοπολιτικές προεκτάσεις. Και τούτο γιατί η ψυχαγωγία δεν υπάρχει σαν αυτόνομο ψυχαγωγικό αγαθό. Γιατί τα ψυχαγωγικά αγαθά είναι ταυτόχρονα και πολιτιστικά και -γιατί όχι; - και κοινωνικά. Ως αποτέλεσμα μια ψυχαγωγία που αντί να αφυπνίζει οδηγεί στο λήθαργο, σίγουρα μεταβάλλεται σε παράγοντα που εμποδίζει την κοινωνική μετεξέλιξη και την πρόοδο, μεταβάλλεται ανασταλτικό στοιχείο. Πέρα όμως απ' αυτά, πρέπει να θεωρήσουμε ότι αν η ψυχαγωγία είναι γνήσια με την έννοια ότι βοηθάει τον άνθρωπο να ανανεώνεται, από την ψυχαγωγία αναμένουμε -ασφαλώς όχι όλοι οι άνθρωποι- κάτι.περισσότερο. Πνευματική δηλαδή καλλιέργεια, ψυχική ανύψωση, ανάπτυξη της ευαισθησίας μας. Άλλωστε, η ψυχαγωγία που συντείνει σ' αυτά (μουσική, θέατρο, χορός, βιβλίο, κινηματογράφος) προϋποθέτει μια ευαισθησία, κάποια έφεση, είναι θέμα παιδείας, όπως αναφέρθηκε πριν. Το βέβαιο πάντως είναι ότι η ποιοτική ψυχαγωγία αποτελεί τροφή τoυ πνεύματος και της ψυχής, οδηγεί στην πλήρωση του ανθρώπου, στην ισορροπία, που είναι, ένα από τα ζητούμενα του σύγχρονου ανθρωπισμού. (Αθ. Κιτσάκης, Προβληματισμοί της εποχής μας) 2

3 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου ( λέξεις). (25 μονάδες) Β. 1. Να αναπτύξετε σε μια παράγραφο ( λέξεις) την παρακάτω πρόταση: «Μια ψυχαγωγία που οδηγεί στον λήθαργο, γίνεται ανασταλτικό στοιχείο για την πρόοδο». 2. Να βρείτε τον τρόπο ανάπτυξης της 4 ης παραγράφου. Να βρείτε πέντε διαρθρωτικές λέξεις στην 5 η παράγραφο και να γράψετε τι δηλώνει η καθεμιά. 3. Στις παρακάτω προτάσεις να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική και το αντίστροφο: α. «Η ψυχοσωματική κόπωση του ανθρώπου». (1 η παράγραφος) β. «Η εργασία και η έλλειψη των μεγαλουπόλεων». (2 η παράγραφος) 4. α. Να δώσετε ένα συνώνυμο σε καθεμιά από τις λέξεις: απαραίτητη, πρόοδο, αμβλύνει,θα εκμεταλλευτεί,δημιουργικά. β. Να δώσετε ένα αντώνυμο σε καθεμιά από τις λέξεις: πρόοδο, ευνόητο, λιγοστεύει, αυτόνομο, εμποδίζει. (5 μονάδες) Γ. Σ ένα δοκίμιο 400 περίπου λέξεων να αναλύσετε την προσφορά της ουσιαστικής ψυχαγωγίας για το άτομο και την κοινωνία. (40 μονάδες) 3

4 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. Το κείμενο πραγματεύεται το θέμα της ψυχαγωγίας και τη σύνδεσή της με τον ελεύθερο χρόνο. Ο περιορισμός αυτού, η αυτοματοποιημένη εργασία, οι αυξημένες υποχρεώσεις και οι πιεστικές συνθήκες της σύγχρονης ζωής, περιορίζουν τη διάθεση για ουσιαστική ψυχαγώγηση. Αντίθετα, οδηγούν τον άνθρωπο στην παθητική ενασχόληση με την τηλεόραση, που αφενός τον υποβαθμίζει ως άτομο και αφετέρου εμποδίζει την κοινωνική πρόοδο, επειδή ο πολίτης παθητικοποιείται και ο πολιτισμός υποβαθμίζεται Βέβαια, η ψυχαγωγία καθορίζεται από τα πρότυπα, την παιδεία, την οικονομική και κοινωνική θέση κάποιου και είναι αυτή που οδηγεί τον άνθρωπο στην ολοκλήρωση. Β. 1. Ο άνθρωπος εξουθενωμένος απ τις απαιτήσεις και τους εξοντωτικούς ρυθμούς της σύγχρονης ζωής, συχνά οδηγείται στην επιλογή παθητικών και ανούσιων τρόπων ψυχαγωγίας, αφού δεν έχει χρόνο και διάθεση για κάτι πιο ουσιαστικό. Κάτι τέτοιο, όμως, τον οδηγεί στην τελμάτωση και αποτελεί στοιχείο που αντιστρατεύεται την πρόοδο. Ο πολιτισμός δεν εξελίσσεται, αφού τα παραγόμενα πολιτιστικά προϊόντα απευθύνονται στη μαζική (υπο)κουλτούρα και είναι κατώτερα και υποβαθμισμένα. Από την άλλη, ο πολίτης είναι ανενεργός, απαθής και αδιάφορος για τα κοινωνικά και πολιτικά δρώμενα, με αποτέλεσμα να αδυνατεί να αξιολογεί και να καθορίζει με την κριτική και τη δράση του τις εξελίξεις στην κοινωνία. Έτσι, αφαιρείται κάθε δυνατότητα εξέλιξης σε κοινωνικό, πνευματικό και πολιτιστικό επίπεδο. 2. α. Η παράγραφος αναπτύσσεται με συνδυασμό μεθόδων: αιτιολόγηση (αναφέρεται στην αρχή πως η καταφυγή στην παθητική ψυχαγωγία δεν είναι φαινόμενο μόνο ατομικό αλλά και κοινωνικό και αυτή η διαπίστωση στα σχόλια της παραγράφου αιτιολογείται), αίτιοαποτέλεσμα (αίτιο: η παθητική ψυχαγωγία, αποτέλεσμα: η στασιμότητα της κοινωνίας). β. πέρα απ αυτά: προσθήκη όμως: αντίθεση αν: προϋπόθεση ασφαλώς: επιβεβαίωση δηλαδή: επεξήγηση άλλωστε: προσθήκη πάντως: επιβεβαίωση 3. α. Η διάθεση του ανθρώπου αμβλύνεται από την ψυχοσωματική κόπωση. β. Ο σημερινός άνθρωπος των μεγαλουπόλεων συνθλίβεται από την εργασία και την έλλειψη ελεύθερου χρόνου. 4. α. απαραίτητη: αναγκαία 4

5 αμβλύνει: συρρικνώνει, περιορίζει (θα) εκμεταλλευτεί: (θα) αξιοποιήσει δημιουργικά: γόνιμα έχει υιοθετήσει: (έχει) αποδεχτεί, (έχει) ενστερνιστεί β. πρόοδο: οπισθοδρόμηση, στασιμότητα ευνόητο: δυσνόητο έλλειψη: επάρκεια αυτόνομο: εξαρτώμενο εμποδίζει: επιτρέπει Γ. ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΨΥΧΑΓΩΓΙΑΣ ΣΤΟ ΑΤΟΜΟ Οδηγεί στη σύμμετρη ανάπτυξη σώματος, πνεύματος, ψυχής. - δίνει διεξόδους, ευνοεί τη γόνιμη εκτόνωση, την απαλλαγή από το άγχος, την ένταση, την πλήξη, τα προβλήματα που δημιουργεί η αυτοματοποίηση και η εντατικοποίηση της εργασίας. Επιφέρει εσωτερική γαλήνη και δίνει το έναυσμα για γόνιμο προβληματισμό. - ευνοεί την κοινωνικότητα, την ανάπτυξη υγιών φιλικών και γενικότερα διαπροσωπικών σχέσεων, ώστε ο άνθρωπος να βιώνει την ηρεμία και την ικανοποίηση. Καταπολεμά την εσωστρέφεια, την απομόνωση, τη μοναξιά, τον ατομικισμό. - δίνει τη δυνατότητα στον άνθρωπο να καλλιεργηθεί πνευματικά και πολιτιστικά, να διευρύνει τους ορίζοντές τους, να έρθει σε επαφή με τα δημιουργήματα της αληθινής τέχνης, να νιώσει αισθητική συγκίνηση, να έχει καλύτερη ποιότητα ζωής. ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΨΥΧΑΓΩΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ - Οι πολίτες είναι συνειδητοποιημένοι, ενεργοί, ξεφεύγουν από το ατομικό και αποκτούν κοινωνικό όραμα. Δραστηριοποιούνται σε διάφορους τομείς του συλλογικού βίου, αναπτύσσεται η συνεργασία, η άμιλλα, η αγωνιστικότητα, προτάσσεται το συλλογικό έναντι του ατομικού οράματος, επομένως υπάρχουν μεγάλες δυνατότητες προόδου. - Η λογοτεχνία, το θέατρο και άλλες μορφές τέχνης προάγονται, εφόσον απευθύνονται και καλούνται να ικανοποιήσουν ένα απαιτητικό κοινό, που αξιολογεί τα έργα τέχνης, επιζητώντας πάντα την ποιότητα έτσι, το πνευματικό και πολιτιστικό επίπεδο μιας κοινωνίας εξελίσσεται. 5