ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ: ΠΛΑΚΑΣ ΗΛΙΑΣ ΚΥΡΙΤΣΗ ΜΑΡΙΑ

Transcript

1 ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ: Το νόμισμα στο σύγχρονο κράτος της Ελλάδας. Το νόμισμα ως ψυχολογική εξάρτηση ΜΕΛΗ ΟΜΑΔΑΣ 1. ΠΛΙΑΚΟΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ 2. ΦΑΛΙΑ ΕΥΤΥΧΙΑ 3. ΤΣΩΝΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ 4. ΧΑΛΔΟΥΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ 2 Ο ΛΥΚΕΙΟ ΛΑΜΙΑΣ ΤΑΞΗ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΧ.ΕΤΟΣ : ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ: ΠΛΑΚΑΣ ΗΛΙΑΣ ΚΥΡΙΤΣΗ ΜΑΡΙΑ 1

2 Εισαγωγή σελ.3 Πρόλογος σελ.4 Α Ερευνητικό ερώτημα σελ 5 Ο Φοίνικας σελ.5-15 Η Δραχμή.. σελ Οι πτωχεύσεις της Ελλάδας...σελ Το Ευρώ.. σελ Β ερευνητικό ερώτημα Θετικές επιδράσεις του χρήματος. σελ Αρνητικές επιδράσεις του χρήματος..σελ Επιστημονική προσέγγιση.σελ.59 Φιλαργυρία..σελ.60 Ερωτηματολόγιο- αποτελέσματα σελ Εικόνες εκδρομής.σελ Επίλογος..σελ.68 Βιβλιογραφία σελ.69 2

3 ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ Είμαστε μια ομάδα 5 παιδιών που επέλεξε να ερευνήσει και να παρουσιάσει μια εργασία πάνω στα νομίσματα της σύγχρονης Ελλάδος αλλά και το πώς το χρήμα επηρεάζει την προσωπική και κοινωνική ζωή. Ορμητήριο της εργασίας μας υπήρξε η γνωστή σε όλους οικονομική κρίση και οι επιπτώσεις της στους ανθρώπους. Έτσι μέσα στην εργασία μας λύνουμε απορίες και παρουσιάζουμε την σύγχρονη νομισματική ιστορία της Ελλάδας από το 1828 έως το 2002, εκθέτοντας παρόμοιες οικονομικές καταστάσεις Ως δεύτερο σκέλος της αναζήτηση μας παρουσιάζονται οι επιδράσεις του χρήματος στην προσωπική και ψυχολογική διάσταση αλλά και στις επιπτώσεις του στον πολιτισμό και στις διαπροσωπικές σχέσεις. ~Ελπίζουμε να σας αρέσει η αναζήτηση μας και το ταξίδι στο νομισματικό παρελθόν.. ~ ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 3

4 Η ιστορία του νομίσματος Το χρήμα χρησιμοποιείται σε όλες τις εποχές προς όλες τις κατευθύνσεις και για όλους τους σκοπούς. Η απόκτησή του υπήρξε εδώ και πολλούς αιώνες μία από τις κύριες επιδιώξεις των ανθρώπων. Τα νομίσματα αποτελούν μια βασική μονάδα μέτρησης του χρήματος. Τα νομίσματα άλλαξαν, μεταβλήθηκαν, προσαρμόστηκαν στις εκάστοτε αλλαγές που προκάλεσαν ή προκλήθηκαν από διαφορετικές αιτίες παρακολουθώντας κοινωνικές, οικονομικές και ιστορικές συνθήκες. Η Νομισματική ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας Όλα αρχίζουν το 1828 όταν ο Καποδίστριας καθιερώνει ως εθνικό νόμισμα τον φοίνικα, όπου μέσα από την αυλή του σπιτιού του στην Αίγινα κόβονται οι πρώτοι φοίνικες! Λίγα χρόνια αργότερα το 1832 με βασιλιά της Ελλάδας τον Οθωνα κόβεται και κυκλοφορεί η πρώτη δραχμή! Η δραχμή συνοδεύει όλους τους βασιλείς ή κυβερνήτες, επιζεί από 4 πτωχεύσεις άλλες τόσες υποτιμήσεις και από 2 παγκόσμιους πολέμους για να δώσει την θέση της σε ένα νέο πανευρωπαϊκό νόμισμα και να γίνει ένδοξο τμήμα της ελληνικής ιστορίας. Από το 2002 και μετά στην Ελλάδα κυκλοφορούν τα πρώτα ευρώ και ξεκινά η νέα - ένδοξη αρχικά και δυσοίωνη τελικάπορεία της Ελλάδας.. 4

5 Ήταν στην Αίγινα και πάλι, μετά από 25 αιώνες, που κόπηκαν και πάλι ελληνικά νομίσματα. Ο πρώτος Έφορος του Εθνικού Νομισματοκοπείου της Ελλάδας που ιδρύθηκε λίγο αργότερα., Χίος Αλέξανδρος Κοντόσταβλος ( ), διαπρεπής έμπορος στην Τεργέστη, το Λονδίνο και τη Μάλτα και φίλος του Αδαμάντιου Κοραή, είχε φιλοξενήσει τον Ιωάννη Καποδίστρια στη Μάλτα στο ταξίδι του τελευταίου από την Αγκώνα στην Αίγινα και είχε αποδεχθεί πρόσκληση του Κυβερνήτη να τον συνοδεύσει στην Ελλάδα και να συμπράξει στη διεύθυνση των δημόσιων οικονομικών της Ελλάδας. Λίγο μετά την άφιξή τους στην Αίγινα, ο Αλ. Κοντόσταβλος υπέβαλε πράγματι πρόταση στον Ι. Καποδίστρια σχετικά με το νομισματικό σύστημα που έπρεπε να εισαχθεί στο νεοπαγές κράτος με βάση το γαλλικό νομισματικό σύστημα, αυτό των Ιπποτών της Μάλτας και του αυστριακού αντίστοιχου. Μέλημα θα ήταν η υποδιαίρεση του εθνικού ελληνικού νομίσματος να είναι μικρή για να διευκολύνεται η ανταλλακτική διαδικασία σε μια χώρα της οποίας η οικονομία ήταν καθημαγμένη από τον πόλεμο και σε πρώιμο ακόμη στάδιο ανάπτυξης. Η εισήγηση του Αλ. Κοντόσταβλου αφορούσε στην εισαγωγή ενός νομίσματος που θα καλούνταν Φοίνιξ, συμβολικά προς την αναγέννηση του ελληνικού κράτους από την τέφρα του. Η μορφή του φοίνικα έχει τις ρίζες της στην αιγυπτιακή μυθολογία και συναντάται στη μεσαιωνική παράδοση της Ευρώπης, μεταξύ άλλων και σε νομίσματα. Ήταν το σύμβολο της Φιλικής Εταιρείας και ως επιλογή είχε έντονο συμβολικό και μυστικιστικό φορτίο. Ο Ιωάννης Καποδίστριας στις αρχές του 1828 έκανε μια προσπάθεια νομισματικής τακτοποίησης, προσδιορίζοντας όλα τα ξένα νομίσματα που κυκλοφορούσαν σε γρόσια. Στη Δ' Εθνική συνέλευση που έγινε τον Ιούλιο του 1828 στο Άργος ο Καποδίστριας υπέβαλε το σχέδιο προς έγκριση για την δημιουργία Εθνικού νομίσματος. Ένας φοίνικας θα ισοδυναμούσε με ένα γαλλικό φράγκο, το 1/100ό του, το λεπτό με δύο γράνες Μάλτας ενώ προβλέπονταν και πολλαπλάσιά του. Επίσης ένα λεπτό θα ήταν ίσο με ένα Τούρκικο παρά. Με αυτό τον τρόπο Ιωάννης Καποδίστριας Η σφραγίδα του νομισματοκοπείου 5

6 καθοριζόταν η σχέση του φοίνικα με τα Ευρωπαϊκά νομίσματα, αλλά και με τα Τουρκικά τα οποία συνέχιζαν να χρησιμοποιούνται στις συναλλαγές. Χρυσά πολλαπλάσια του Φοίνικος θα ήταν η Αθηνά, αξίας 20 φοινίκων, η Ημίσεια Αθηνά, αξίας 10 φοινίκων. Προβλέπονταν, επίσης αργυρά, η Αιγίδα αξίας 5 φοινίκων, η Ημίσεια Αιγίδα αξίας 2,5 φοινίκων και ο Μισός Φοίνικας. Όσον αφορά τα χάλκινα, προτάθηκαν το «λεπτόν», «το «δεύτερον», ίσο με μισό λεπτό και το «πεντάριον», ίσο με 5 λεπτά. Στη μία όψη του νομίσματος θα εμφανιζόταν ο μυθολογικός φοίνικας με το σήμα του σταυρού πάνω από το κεφάλι του, δεξιά του ηλιακές ακτίνες και η κυκλική επιγραφή «Ελληνική Πολιτεία» και από την άλλη θα έφερε, μεταξύ κλαδιών ελιάς και δάφνης, την κυκλική επιγραφή «Κυβερνήτης Ι. Α. Καποδίστριας» και χρονολογία. Ο ίδιος ο Αλ. Κοντόσταβλος ανέλαβε να εξασφαλίσει τις μηχανές που θα χρησιμοποιούνταν για την κοπή των νέων νομισμάτων. Το μηχάνημα που θα κόβονταν τα πρώτα νομίσματα αγοράστηκε με δάνειο που πήραμε από το εξωτερικό και ήταν ένα παλιό μηχάνημα που το 1530 πήγε από την Ρόδο στην Μάλτα μαζί με κάποιο τάγμα Ιωαννιτών και που ήταν εκτός λειτουργίας για 30 χρόνια. Το μηχάνημα αυτό εγκαταστάθηκε στην αυλή του Κυβερνείου, στο «παλατάκι του μπάρμπα-γιάννη», όπως το ονόμαζαν οι Έλληνες της εποχής και όπου, σύμφωνα με μαρτυρίες, παρέμενε σε αχρηστία ως τα τέλη του 19ου αι. Προκειμένου να κοπούν αυτά τα νομίσματα, η ρωσική κυβέρνηση προσέφερε ρούβλια σε συναλλαγματικές πληρωτέες στο Λονδίνο. Χρησιμοποιήθηκαν για την κοπή των νομισμάτων μέταλλα, τα οποία συγκεντρώθηκαν, για τα ασημένια από νηοψίες πλοίων και για τα χάλκινα από λάφυρα των τούρκων. Την χάραξη για τις πρώτες μήτρες των νομισμάτων την έκανε ένας Αρμένιος χρυσοχόος (και πρώην κιβδηλοποιός), που ονομαζόταν Χατζή-Γρηγόρης ο Πυροβολιστής. Χρυσά νομίσματα δεν κόπηκαν ποτέ, λόγω έλλειψης χρυσού, πράγμα για το οποίο ήταν προετοιμασμένος ο Ι. Κοντόσταβλος. Η ίδια έλλειψη υπήρχε και σε ασήμι με αποτέλεσμα ο φοίνικας να κοπεί σε περιορισμένο αριθμό ( νομίσματα), μόνο και μόνο για να υπάρξει σαφής εικόνα της νέας νομισματικής μονάδας. Την 31η Ιουλίου 1829 η Εθνοσυνέλευση ενέκρινε την ίδρυση του Εθνικού Νομισματοκοπείου της Ελλάδος στην Αίγινα ενώ ως πρώτη μέρα κυκλοφορίας του νέου νομίσματος ορίστηκε η 1η Οκτωβρίου Μέχρι το 1832, οπότε κλείνει το Νομισματοκοπείο της Αίγινας, είχαν κοπεί μόνο αργυροί φοίνικες, μέγεθος χαρακτηριστικό της οικονομικής κατάστασης του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Εκείνη την εποχή στην Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο επικρατούσε ο διμεταλλισμός. Άλλες χώρες βρίσκονταν στον κανόνα χρυσού και άλλες στον κανόνα αργύρου-χρυσού. Το νομισματικό σύστημα της νεώτερης Ελλάδας ορίστηκε στη βάση του κανόνα αργύρου, αν και τα περισσότερα νομίσματα που κυκλοφόρησαν ήταν χάλκινα μικρής αξίας. Ο φοίνικας δεν μπόρεσε να επικρατήσει και τα ελληνικά νομίσματα κυκλοφορούσαν παράλληλα με σειρά άλλων ξένων νομισμάτων. Οι δημοσιονομικές δυσχέρειες που Η πρέσα που κόπηκαν τα πρώτα νομίσματα Η πρέσα που τυπώθηκαν τα πρώτα χαρτ/ματα Η υπογραφή του Κοντόσταβλου 6

7 αντιμετώπιζε το νεοσύστατο ελληνικό κράτος, προκάλεσαν την πρώτη παύση της μετατρεψιμότητας του νομίσματος στα μέσα του 1831, και την έκδοση χαρτονομίσματος. Τον Φεβρουάριο του 1828 ο Ιω. Καποδίστριας είχε ιδρύσει την Εθνική Χρηματιστηριακή Τράπεζα, την πρώτη Τράπεζα του ελληνικού κράτους με σκοπό την ανοικοδόμηση της χώρας που επιβιώνει όμως μόνο για τρία χρόνια. Ο Αλ. Κοντόσταβλος ήταν ένας από τους τρεις διευθυντές της, μαζί με τον πρόβουλο του Τμήματος Οικονομίας του Πανελληνίου Γ. Κουντουριώτη και τον Γ. Σταύρου. Δυστυχώς η Τράπεζα συνδέθηκε άμεσα με το Δημόσιο Ταμείο και σε ό,τι αφορούσε τη διοίκησή της με το κράτος. Η λειτουργία της διακόπηκε τελικά το Η δολοφονία του Καποδίστρια Το μυθικό πουλί Φοίνικας Σύμφωνα με τον ίδιο τον Αλέξανδρο Κοντόσταυλο, «ο αργυρός Φοίνιξ ήθελε χρησιμεύσει δια τους πολίτας, δια πολύν, ακόμα, καιρόν, ως εγκόλπιον μάλλον, παρά ως κεφάλαιον». Ήταν σαφές ότι ένα νέο νόμισμα έπρεπε να τον αντικαταστήσει. Όσον αφορά τα χαρτονομίσματα, ως τέτοια κυκλοφορούσαν οι ομολογίες οι οποίες είχαν εκδοθεί μετά τη σύναψη δανείων με χρεωστικά ομόλογα ήδη από την Προσωρινή Διοίκηση του Παρόμοια κρατικά γραμμάτια εξέδωσε και ο Καποδίστριας για την αποζημίωση των αγωνιστών της Επανάστασης. Τον Ιούνιο του 1831 λοιπόν, λόγω εκτάκτων αναγκών, χωρίς να υπάρχει το αντίστοιχο ασήμι σαν κάλυμμα για την κοπή φοινίκων, η κυβέρνηση Καποδίστρια αποφάσισε με το ψήφισμα 385 1/ΚΖ να κυκλοφορήσει για πρώτη φορά τους φοίνικες σε Χαρτονόμισμα. Η εκτύπωση των χαρτονομισμάτων αυτών ανατέθηκε στην Εθνική Χρηματιστική Τράπεζα, που ο Καποδίστριας είχε ήδη συστήσει από το Οι ονομαστικές αξίες των χαρτονομισμάτων ορίσθηκαν να είναι πέντε, δέκα, πενήντα και εκατό φοίνικες και το συνολικό ποσό έκδοσης ήταν φοίνικες. Επειδή ήταν αναμενόμενο ότι το κοινό Θα αντιδρούσε στην ιδέα του Χάρτινου φοίνικα ως μέσου συναλλαγής - αφού Θα αντιμετώπιζε για πρώτη φορά νόμισμα σε Χαρτί - με νόμο ορίσθηκε να γίνονται οι συναλλαγές υποχρεωτικά κατά τα δύο τρίτα σε μεταλλικά νομίσματα και κατά το ένα τρίτο σε χαρτονομίσματα. 7

8 Τον Ιανουάριο του 1832 η Εθνική Συνέλευση του Ναυπλίου επικύρωσε το ψήφισμα του Κυβερνήτη για την πρώτη αυτή έκδοση Χαρτονομίσματος, μείωσε όμως το ποσό της έκδοσης τελικά σε φοίνικες. Μάλιστα απαγορεύθηκε η κυκλοφορία του στις καθημερινές συναλλαγές μεταξύ των πολιτών, επιτρέποντας τη χρίση του μόνο στις συναλλαγές πολιτών με το Δημόσιο. Η πρώτη αυτή έκδοση Χαρτονομίσματος στην Ελλάδα υπήρξε άτυχη και το συνολικό ποσό που τελικά κυκλοφόρησε ήταν μόνο φοίνικες. Η κυβέρνηση, Θα γνωστοποιήσει ότι από τα Χαρτονομίσματα που κυκλοφορούν έγκυρα Θεωρούνται μόνον εκείνα που έχουν αριθμό από 8001 έως 49670, Θεωρώντας όλα τα υπόλοιπα ως πλαστά. Μετά τη δολοφονία του Ιω. Καποδίστρια, στις 9 Σεπτεμβρίου 1831, η διακυβέρνηση της χώρας περιήλθε προσωρινά σε διοικητική επιτροπή από τους Αυγ. Καποδίστρια, Θ. Κολοκοτρώνη, Υψηλάντη, Ζαίμη, Μπότσαρη και Τρικούπη. Η Επιτροπή επιχείρησε να περισώσει το νομισματικό σύστημα μειώνοντας τον αριθμό των προς έκδοση χαρτονομισμάτων αφοί ούτε οι χάρτινοι φοίνικες δεν έδειχναν να γίνονται αποδεκτοί. Οι προστάτιδες δυνάμεις της Ελλάδας επιλέγουν για βασιλιά της Ελλάδας τον βαυαρό πρίγκιπα Όθωνα, ο οποίος φτάνει στην χώρα μαζί με τους συμβούλους του τον Ιανουάριο του Τι ήταν ο Φοίνικας: Ιερό μυθικό πουλί των αρχαίων Αιγυπτίων. Κατά τον Ηρόδοτο είχε το μέγεθος του αετού και πούπουλα χρυσοκόκκινα (βιβλ. 2,73). Κάθε 500 χρόνια - πάντοτε κατά τον Ηρόδοτο - ερχόταν από την Αραβία στην Ηλιούπολη της Αιγύπτου, μεταφέροντας το νεκρό πατέρα του, τον οποίοι τύλιγε σε σχήμα αβγού μέσα σε σμύρνα και τον έθαβε στο ιερό του Ήλιου. Κατά τον Πλίνιο ένας μόνο φοίνικας υπάρχει σ' ολόκληρο τον κόσμο. Όταν γερνά, κατασκευάζει φωλιά με κλαδιά αρωματικών φυτών, τη γεμίζει με αρώματα και πεθαίνει καιγόμενος μέσα σ' αυτή. Από τη στάχτη του γεννιέται ένα σκουλήκι, που μεταμορφώνεται σε φοίνικα και μεταφέρει τα λείψανα της προηγούμενης υπάρξεώς του μαζί και της φωλιάς του στην πόλη του Ήλιου για ταφή. Ο χριστιανισμός χρησιμοποίησε το φοίνικα ως σύμβολο της αθανασίας της ψυχής, η Φιλική Εταιρεία ως σύμβολο του Ελληνικού κράτους που ξαναγεννιέται από τη στάχτη του, ο Αχ. Υψηλάντης στη σημαία του Ιερού Λόγου και ο Καποδίστριας τον καθιέρωσε επίσημο έμβλημα του κράτους και το απεικόνισε πάνω στα νομίσματα και τις σφραγίδες. Τα νομίσματα της περιόδου Καποδίστρια Οι σχέσεις των νομισμάτων της Οθωμανικής αυτοκρατορίας με τα νομίσματα του νέου Ελληνικού κράτους ήταν οι εξής: 3 άσπρα = 1 παράς 40 παράδες = 1 γρόσι 1 γρόσι = 0,40 του Φοίνικα 8

9 Τα νομίσματα της περιόδου παρουσιάζουν πάρα πολλούς τύπους. Τα βάρη και οι διαστάσεις αναφέρονται βάση των εγγράφων της εποχής, ωστόσο στη πράξη υπάρχουν, από νόμισμα σε νόμισμα, αποκλίσεις. Ονομαστική Αξία 1 λεπτόν Ημερομηνία 1828 Ποσότητα * Μέταλλο Χαλκός Βάρος 1,6 γραμ. Διάμετρος 17 χιλ. Περίμετρος Λεία Χαράκτης Χατζή-Γρηγόρης ο Πυροβολιστής. Νομισματοκοπείο Αίγινα * Συνολικά από το 1828 έως και το 1831 κόπηκαν μονόλεπτα. Στα νομίσματα αυτά συναντάμε στην μία όψη την αξία ανάμεσα σε φύλα δάφνης και ελιάς, την ημερομηνία και την επιγραφή "ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ Ι. Α. ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ". Στην άλλη όψη συναντάμε παράσταση Φοίνικα, ακτίνες ηλίου, σταυρό, την επιγραφή "ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ και την χρονολογία της Ελληνικής παλιγγενεσίας (αωκα = 1821)". Τα νομίσματα αυτά υπάρχουν σε διάφορους τύπους. Έτσι συναντάμε νομίσματα με ανεστραμμένες τις έξι ακτίνες, με ΚΥΒΕΡΝΤΗΣ, με ΚΑΠΟΔΙΣΤΙΑΣ, καθώς και με διαφορές στο χτύπημα του μετάλλου, στις παραστάσεις και στις διαμέτρους. Επίσης στα νομίσματα του ενός λεπτού του 1828 και 1830, συναντάμε 2 παραλλαγές στον κύκλο πού περιβάλει τον φοίνικα, η μία με απλό κύκλο και η άλλη με κύκλο από πέρλες. Ονομαστική Αξία 1 λεπτόν Ημερομηνία 1830 Ποσότητα * Μέταλλο χαλκός Βάρος 1,8 γραμ. Διάμετρος 17 χιλ. Περίμετρος λεία Χαράκτης Χατζή-Γρηγόρης ο Πυροβολιστής. Νομισματοκοπείο Αίγινα 9

10 * Συνολικά από το 1828 έως και το 1831 κόπηκαν μονόλεπτα. Τα νομίσματα αυτά έχουν τα ίδια στοιχεία με αυτά πού αναφέρονται στο πιο πάνω λεπτό, αλλά με διαφορετικό φοίνικα. Και εδώ συναντάμε διάφορους τύπους, καθώς και διαφορετικές διαμέτρους. Στα νομίσματα του 1830 στον τύπο με κύκλο από πέρλες χαράκτης είναι ο Γεώργιος Παπακωνσταντόπουλος. Τα νομίσματα με τον συνεχόμενο κύκλο χτυπήθηκαν σε δίσκους του Ονομαστική Αξία 1 λεπτόν Ημερομηνία 1831 Ποσότητα * Μέταλλο χαλκός Βάρος 1,8 γραμ. Διάμετρος 17 χιλ. Περίμετρος λεία Χαράκτης Δημήτριος Κοντός και Γεώργιος Παπακωνσταντόπουλος. Νομισματοκοπείο Αίγινα * Συνολικά από το 1828 έως και το 1831 κόπηκαν μονόλεπτα. Τα νομίσματα αυτά έχουν τα ίδια στοιχεία με αυτά πού αναφέρονται στο πιο πάνω λεπτό, αλλά με διαφορετικό φοίνικα και χωρίς κύκλο. Και εδώ συναντάμε διάφορους τύπους, καθώς και διαφορετικές διαμέτρους. Ονομαστική Αξία 5 λεπτά Ημερομηνία 1828 Ποσότητα * Μέταλλο χαλκός Βάρος 7,5 γραμ. Διάμετρος 27 χιλ. του 1828 και 25 χιλ. του 1830 Περίμετρος Λεία Χαράκτης Χατζή-Γρηγόρης ο Πυροβολιστής. Νομισματοκοπείο Αίγινα * Συνολικά από το 1828 έως και το 1831 κόπηκαν πεντάλεπτα. Στα νομίσματα αυτά συναντάμε στην μία όψη την αξία ανάμεσα σε φύλα δάφνης και ελιάς, την ημερομηνία και την επιγραφή "ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ Ι. Α. ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ". Στην άλλη όψη συναντάμε παράσταση Φοίνικα, ακτίνες ηλίου κανονικές και σε άλλη παραλλαγή αντεστραμμένες, σταυρό, την επιγραφή "ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ" και την χρονολογία της Ελληνικής παλιγγενεσίας (αωκα = 1821). Και εδώ 10

11 συναντάμε διάφορους τύπους, καθώς και διαφορετικές διαμέτρους. Επίσης στα νομίσματα των 5 λεπτών του 1828 και 1830, συναντάμε 2 παραλλαγές στον κύκλο πού περιβάλει τον φοίνικα, η μία με απλό κύκλο και η άλλη με κύκλο από πέρλες. Ονομαστική Αξία 5 λεπτά Ημερομηνία 1830 Ποσότητα * Μέταλλο χαλκός Βάρος 7,5 γραμ. Διάμετρος 25 χιλ. Περίμετρος λεία Χαράκτης Χατζή-Γρηγόρης ο Πυροβολιστής. Νομισματοκοπείο Αίγινα * Συνολικά από το 1828 έως και το 1831 κόπηκαν πεντάλεπτα. Τα νομίσματα αυτά έχουν τα ίδια στοιχεία με αυτά πού αναφέρονται στο πιο πάνω πεντάλεπτο, αλλά με διαφορετικό φοίνικα. Και εδώ συναντάμε διάφορους τύπους, καθώς και διαφορετικές διαμέτρους. Στα νομίσματα του 1830 στον τύπο με κύκλο από πέρλες χαράκτης είναι ο Γεώργιος Παπακωνσταντόπουλος. Τα νομίσματα με τον συνεχόμενο κύκλο χτυπήθηκαν σε δίσκους του Ονομαστική Αξία 5 λεπτά Ημερομηνία 1831 Ποσότητα * Μέταλλο χαλκός Βάρος 7,5 γραμ. Διάμετρος 25 χιλ. Περίμετρος λεία Χαράκτης Δημήτριος Κοντός και Γεώργιος Παπακωνσταντόπουλος. Νομισματοκοπείο Αίγινα * Συνολικά από το 1828 έως και το 1831 κόπηκαν πεντάλεπτα. Τα νομίσματα αυτά έχουν τα ίδια στοιχεία με αυτά πού αναφέρονται στο πιο πάνω πεντάλεπτο, αλλά με διαφορετικό φοίνικα και χωρίς κύκλο. Και εδώ συναντάμε διάφορους τύπους, καθώς και διαφορετικές διαμέτρους. 11

12 Ονομαστική Αξία 10 λεπτά Ημερομηνία 1828 Ποσότητα * Μέταλλο χαλκός Βάρος 16 γραμ. Διάμετρος 33 χιλ. Περίμετρος λεία Χαράκτης Χατζή-Γρηγόρης ο Πυροβολιστής. Νομισματοκοπείο Αίγινα * Συνολικά από το 1828 έως και το 1831 κόπηκαν δεκάλεπτα. Στα νομίσματα αυτά συναντάμε στην μία όψη την αξία ανάμεσα σε φύλα δάφνης και ελιάς, την ημερομηνία και την επιγραφή "ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ Ι. Α. ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ". Στην άλλη όψη συναντάμε παράσταση Φοίνικα, ακτίνες ηλίου κανονικές και σε άλλη παραλλαγή αντεστραμμένες, σταυρό, την επιγραφή "ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ και την χρονολογία της Ελληνικής παλιγγενεσίας (αωκα = 1821)". Και εδώ συναντάμε διάφορους τύπους, καθώς και διαφορετικές διαμέτρους. Επίσης στα νομίσματα των 10 λεπτών του 1828 και 1830, συναντάμε 2 παραλλαγές στον κύκλο πού περιβάλει τον φοίνικα, η μία με απλό κύκλο και η άλλη με κύκλο από πέρλες. Ονομαστική Αξία 10 λεπτά Ημερομηνία 1830 Ποσότητα * Μέταλλο χαλκός Βάρος 15 γραμ. Διάμετρος 30 χιλ. Περίμετρος λεία Χαράκτης Χατζή-Γρηγόρης ο Πυροβολιστής. Νομισματοκοπείο Αίγινα * Συνολικά από το 1828 έως και το 1831 κόπηκαν δεκάλεπτα. Τα νομίσματα αυτά έχουν τα ίδια στοιχεία με αυτά πού αναφέρονται στο πιο πάνω δεκάλεπτο, αλλά με διαφορετικό φοίνικα. Και εδώ συναντάμε διάφορους τύπους, καθώς και διαφορετικές διαμέτρους. Στα νομίσματα του 1830 στον τύπο με κύκλο από πέρλες χαράκτης είναι ο Γεώργιος Παπακωνσταντόπουλος. Τα νομίσματα με τον συνεχόμενο κύκλο χτυπήθηκαν σε δίσκους του

13 Ονομαστική Αξία 10 λεπτά Ημερομηνία 1831 Ποσότητα * Μέταλλο χαλκός Βάρος 15 γραμ Διάμετρος 30 χιλ. Περίμετρος λεία Χαράκτης Δημήτριος Κοντός. Νομισματοκοπείο Αίγινα * Συνολικά από το 1828 έως και το 1831 κόπηκαν δεκάλεπτα. Τα νομίσματα αυτά έχουν τα ίδια στοιχεία με αυτά πού αναφέρονται στο πιο πάνω δεκάλεπτο, αλλά με διαφορετικό φοίνικα και χωρίς κύκλο. Έχει εντοπιστη ποικιλία με "ΚΥΒΕΡΝΤΗΣ". Και εδώ συναντάμε διάφορους τύπους, καθώς και διαφορετικές διαμέτρους. Ονομαστική Αξία 20 λεπτά Ημερομηνία 1831 Ποσότητα Μέταλλο χαλκός Βάρος 32 γραμ. Διάμετρος 33 χιλ. Περίμετρος μοτίβο Χαράκτης Δημήτριος Κοντός και Γεώργιος Παπακωνσταντόπουλος. Νομισματοκοπείο Αίγινα Στα νομίσματα αυτά συναντάμε στην μία όψη την αξία ανάμεσα σε φύλα δάφνης και ελιάς, την ημερομηνία και την επιγραφή "ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ Ι. Α. ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ". Στην άλλη όψη συναντάμε παράσταση Φοίνικα, ακτίνες ηλίου, σταυρό, την επιγραφή "ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ" και την χρονολογία της Ελληνικής παλιγγενεσίας (αωκα = 1821). Και εδώ συναντάμε διάφορους τύπους, καθώς και διαφορετικές διαμέτρους. 13

14 Ονομαστική Αξία 1 Φοίνιξ Ημερομηνία 1828 Ποσότητα Μέταλλο Άργυρος Βάρος 3,870 γραμ. Διάμετρος 20 χιλ. Περίμετρος οδόντωση Χαράκτης Χατζή-Γρηγόρης ο Πυροβολιστής. Νομισματοκοπείο Αίγινα Στα νομίσματα αυτά συναντάμε στην μία όψη την αξία ανάμεσα σε φύλα δάφνης και ελιάς, την ημερομηνία και την επιγραφή "ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ Ι. Α. ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ". Στην άλλη όψη συναντάμε παράσταση Φοίνικα, ακτίνες ηλίου, σταυρό, την επιγραφή "ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ" και την χρονολογία της Ελληνικής παλιγγενεσίας (αωκα = 1821). Και εδώ συναντάμε διάφορους τύπους. Η σύνθεση του μετάλλου τους είναι: 0,900 άργυρος και 0,100 χαλκός. 14

15 H δραχμή (πληθυντικός: δραχμές) ως νομισματική μονάδα του σύγχρονου Ελληνικού κράτους καθιερώθηκε για πρώτη φορά κατά την περίοδο αντιβασιλείας του Όθωνα με το Βασιλικό διάταγμα της 8ης Φεβρουαρίου 1833 αντικαθιστόντας τον φοίνικα, νόμισμα που προσπάθησε να καθιερώσει ο Ιωάννης Καποδίστριας το Απο τότε και αδιάλειπτα μέχρι τις 28 Φεβρουαρίου 2002, η δραχμή ήταν νομισματική μονάδα του Ελληνικού κράτους. Βέβαια η δραχμή δεν γεννήθηκε για πρώτη φορά το Αποτέλεσε για αιώνες νόμισμα του νομισματικού συστήματος του αρχαίου ελληνικού κόσμου αφού αρκετές πόλεις - κράτη εξέδωσαν νομίσματα με το όνομα αυτό με πιο γνωστά το αργυρό δίδραχμο του Φείδωνα ή το Αθηναϊκό τετράδραχμο. Άρα η καθιέρωση της δραχμής το 1833 αποτελεί αν όχι αναβίωση του ξεχασμένου μέχρι τότε νομίσματος, τότε είναι ακόμα μια προσπάθεια της ελληνικής πολιτείας να συνδέσει το νεοσύστατο ελληνικό κράτος με τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό. Ο κωδικός ISO 4217 για την δραχμή είναι το GRD. Ετυμολογία Η λέξη δραχμή προέρχεται από το ρήμα δράττω, που σημαίνει αρπάζω (> δράττομαι = πιάνω σφικτά). Στην αρχαιότητα, μία δραχμή ήταν ίση προς 6 οβολούς, νόμισμα το οποίο στην παλαιότερη μορφή του είχε σχήμα σιδερένιας σούβλας. Το πάχος του ήταν τόσο, ώστε η χούφτα ενός ανδρικού χεριού να μπορεί να πιάσει έξι από αυτούς. Έτσι εκ του δράττω (όσους οβολούς μπορούσε ν' αδράξει η παλάμη) προκύπτει η λέξη δραχμή. Ιστορικό Με τον ερχομό του βασιλιά Όθωνα έχουμε την πρώτη νομισματική μεταρρύθμιση. Με Βασιλικό διάταγμα της 8ης Φεβρουαρίου 1833, αντικαθίσταται ο Φοίνικας με την δραχμή η οποία υποδιαιρείται σε 100 λεπτά. Το νέο αυτό νόμισμα είχε βάρος 4,477 γραμμάρια από τα οποία τα 4,029 γραμμάρια ήταν καθαρό ασήμι και τα 0,448 χαλκός. Η ισοτιμία της δραχμής ορίστηκε στα 0,895 του γαλλικού χρυσού φράγκου. Οι πρώτες δραχμές και οι υποδιαιρέσεις τους 15

16 κόπηκαν στην Βαυαρία από μήτρες που κατασκεύασε στο Μόναχο ο Κόνραντ Λάνγκε, μετέπειτα διευθυντής του Ελληνικού Βασιλικού Νομισματοκοπείου. Το νέο ελληνικό νομισματικό σύστημα ήταν στη σύλληψη διμεταλλικό (χρυσά και αργυρά νομίσματα), αλλά στην πράξη δεν κυκλοφόρησαν παρά ελάχιστα χρυσά νομίσματα. Τον Αύγουστο του 1833 απαγορεύτηκε ρητά η αποδοχή τουρκικών νομισμάτων από τα δημόσια ταμεία σε μια προσπάθεια να επιβληθεί το νέο νόμισμα. Στις 30 Μαρτίου 1841, μετά από πολυετείς προσπάθειες, ιδρύθηκε η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος στη οποία παραχωρήθηκε το προνόμιο της έκδοσης χαρτονομισμάτων το οποίο και διατήρησε έως το 1927 οπότε και ιδρύεται η Τράπεζα της Ελλάδος. Πρώτος διευθυντής της Εθνικής Τράπεζας ήταν ο Γεώργιος Σταύρου του οποίου το πορτραίτο εμφανίζεται στην κύρια όψη όλων των χαρτονομισμάτων που εξέδωσε η τράπεζα. Επίσης στην ίδια όψη και έως το 1923 εικονίζεται και ο βασιλικός θυρεός. Νομισματικές κατηγορίες και περίοδοι Για την καλύτερη μελέτη της νομισματικής ιστορίας της σύγχρονης Ελλάδας, τα έτη 1828 όπου εκδόθηκε το πρώτο σύγχρονο ελληνικό νόμισμα (ο φοίνικας) έως τις μέρες μας που κυκλοφορεί το ευρώ, έχει καθιερωθεί να χωρίζουμε και να μελετάμε την νομισματική ιστορία της Ελλάδας σε δύο μεγάλες κατηγορίες: * Τα μεταλλικά νομίσματα * Τα χαρτονομίσματα Μεταλλικά νομίσματα Το πενηντάδραχμο του 1980 με τη μορφή του Σόλωνα στον εμπροσθότυπο, ένα από τα πλέον ατυχήσαντα ελληνικά κέρματα (ογκώδες, βαρύ, άτεχνο, δύσχρηστο). Εκδόθηκε σε 32,3 εκατ. κομμάτια και επανεκδόθηκε το 1982 και Αποσύρθηκε από την κυκλοφορία μετά την έκδοση νέου τύπου, το Τα νομίσματα κατατάσσονται σε κατηγορίες ανάλογα με το ποιός ήταν ο ανώτατος άρχοντας της εποχής ή από την εκάστοτε πολιτική κατάσταση. Έτσι προκύπτουν οι παρακάτω κατηγορίες: * Ιονικό Κράτος ( ) * Κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας ( ) 16

17 * Βασιλιάς Όθων ( ) * Βασιλιάς Γεώργιος Α ( ) * Κρητική Πολιτεία ( ) 17

18 * Βασιλιάς Κωνσταντίνος Α ( και ) * Βασιλιάς Γεώργιος Β ( και ) * Α' Ελληνική Δημοκρατία ( ) * Βασιλιάς Παύλος ( ) * Βασιλιάς Κωνσταντίνος Β ( ) * Δικτατορική περίοδος ( ) 18

19 * Γ' Ελληνική Δημοκρατία ( ) από το ωραιότερα δείγματα χαρτονομισμάτων Εκτός από την περίοδο του Ιωάννη Καποδίστρια ( ) όπου νόμισμα τις Ελλάδας ήταν ο φοίνικας, την περίοδο του ευρώ από το 2002 και μετά και την ειδική περίπτωση του Ιονικού κράτους, σε όλες τις άλλες περιόδους και για 170 συναπτά έτη κυκλοφόρησε η δραχμή. Νόμισμα με το όνομα δραχμή κυκλοφόρησε και στην Κρητική Πολιτεία, η οποία για ένα μικρό χρονικό διάστημα αποτέλεσε ξεχωριστή πολιτειακή οντότητα. 19

20 Χαρτονομίσματα Τα χαρτονομίσματα τα κατατάσσονται σε κατηγόριες ανάλογα με το ποιός είναι ο εκδότης τους. Έτσι προκύπτουν οι παρακάτω κατηγορίες: Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος Τράπεζα της Ελλάδος Λοιπές εκδόσεις Ξένες εκδόσεις * * * * * (κατοχικά) * Τοπικές Εκδοσεις Κατοχής * (μεταπολεμικά) * * * Ιονική Τράπεζα * Τράπεζα Κρήτης * Τράπεζα Ηπειροθεσσαλίας * Κερματικά γραμμάτια * Ιταλικές Κατοχικές Εκδόσεις * Αγγλογερμανικές Εκδόσεις Κέρματα Δραχμών - Τραπεζογραμμάτια Δραχμών Στις 14 Μαΐου 1928, η Τράπεζα της Ελλάδος ξεκίνησε τις εργασίες της. Προκειμένου να αντιμετωπισθούν οι τεχνικές δυσκολίες για την αντικατάσταση των τραπεζογραμματίων της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος που ήδη κυκλοφορούσαν και δεδομένου ότι υπήρχαν αρκετά αποθέματα σε τραπεζογραμμάτια εκδόσεων που δεν είχαν κυκλοφορήσει, αποφασίστηκε να τεθούν σε κυκλοφορία με ημικυκλική κόκκινη επισήμανση "Τράπεζα της Ελλάδος". Πέντε χρόνια αργότερα από την έναρξη των εργασιών της, στις 3 Μαΐου 1933, τίθενται σε κυκλοφορία τα πρώτα τραπεζογραμμάτια των 500 και των δραχμών που τυπώθηκαν από την American Bank Company στις ΗΠΑ.Το 1935, τυπώνονται στη Γαλλία τραπεζογραμμάτια των 1.000, 50 και 100 δραχμών με πολύ διαφορετική αισθητική, πλούσια σε χρώματα χωρίς βαριά περιγράμματα και κοσμήματα. Οι παραστάσεις τους είναι: Κόρη από τις Σπέτσες με τοπική ενδυμασία 20

21 στηριζόμενη σε υδρία (1.000 δραχμές), αγρότισσα με στάχυα (50 δραχμές) και Ερμής (100 δραχμές). Συγχρόνως με τη θέση σε κυκλοφορία των εκδοθέντων τραπεζογραμματίων, αποσύρονται από την κυκλοφορία οι επισημασμένες σειρές της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος.Το 1938, με την απόφαση του Γενικού Συμβουλίου της 7ης Ιουνίου, ιδρύθηκε το "Ίδρυμα Εκτυπώσεως Τραπεζογραμματίων και Αξιών" (ΙΕΤΑ) στο οποίο ανατέθηκε η φροντίδα της σύνθεσης και έκδοσης των τραπεζογραμματίων. Οι εργασίες ανέγερσής του στον Χολαργό άρχισαν αμέσως και παραγγέλθηκαν και οι πρώτες εκτυπωτικές μηχανές. Όμως, μεσολάβησε ο πόλεμος και η λειτουργία του ξεκίνησε μετά την απελευθέρωση. Το 1939, εκδόθηκαν τραπεζογραμμάτια των 50, 100, 500 και δραχμών (Β έκδοση) που τυπώθηκαν στην Αγγλία και στη Γαλλία. Η αισθητική αντίληψη που κυριαρχούσε προ του 1935 επιστρέφει με την αρχαία θεματολογία και τα βαριά διακοσμητικά πλαίσια. Τα τραπεζογραμμάτια των 100 δραχμών, προκειμένου να καλυφθούν άμεσες ανάγκες κυκλοφορίας, επισημάνθηκαν και μετατράπηκαν σε δραχμές χωρίς όμως να υπολογιστεί ως νέα έκδοση. Το 1941, τυπώθηκε το τραπεζογραμμάτιο των 50 δραχμών τελευταίο της προκατοχικής περιόδου το οποίο κυκλοφόρησε στη Μέση Ανατολή.Κατά την περίοδο της Κατοχής, εξακολούθησε η έκδοση τραπεζογραμματίων τόσο στην κατεχόμενη Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Τα τραπεζογραμμάτια του εξωτερικού δεν φέρουν ημερομηνία έκδοσης αλλά μόνο σειρά. Εκδόθηκαν τραπεζογραμμάτια των 100 δραχμών (Γ έκδοση), των 500 δραχμών (Γ έκδοση), των 100 δραχμών (Γ έκδοση), των δραχμών (Β έκδοση), των δραχμών (Α έκδοση) και των δραχμών (Α έκδοση). Τα τραπεζογραμμάτια των 5.000, και δραχμών που εκδόθηκαν στη Μέση Ανατολή παρουσιάζουν ενδιαφέρον διότι εμφανίζουν διαφορετικά μεγέθη και χρώματα για την ίδια αξία και χωρίς καμία αλλαγή σειράς έκδοσης. Από το 1941 μέχρι και το 1944, τυπώθηκαν πολλά χαρτονομίσματα σε διάφορα λιθογραφεία της χώρας με τεράστιες ονομαστικές αξίες λόγω του καλπάζοντος πληθωρισμού με τελευταίο, στις , αυτό του ποσού των 100 δισεκατομμυρίων δραχμών. Με τον ΑΝ 18/ θεμελιώθηκε η πρώτη νομισματική μεταρρύθμιση που προέβλεπε τη σχέση της μιας μεταπολεμικής δραχμής ίσης με 50 δισεκατομμύρια κατοχικές δραχμές. Τα πρώτα μεταπολεμικά τραπεζογραμμάτια που τέθηκαν σε κυκλοφορία στις είναι αξίας 50 και 100 δραχμών και απεικονίζουν τη Νίκη της Σαμοθράκης και προσωπογραφία του πυρπολητή Κωνσταντίνου Κανάρη. Το 1947, στο ΙΕΤΑ, που εν τω μεταξύ είχε εξοπλιστεί με σύγχρονα μηχανήματα και στελεχωθεί με άριστους καλλιτέχνες ζωγράφους, χαράκτες και εξειδικευμένο προσωπικό, τυπώνονται οι δραχμές με τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, οι δραχμές με τη Μητρότητα και τη Θέτιδα που μεταφέρει τα όπλα του Αχιλλέα, οι δραχμές με τον Αριστοτέλη και τον Ηνίοχο και οι δραχμές με το κεφάλι της Αθηνάς και της Μέδουσας. 21

22 Το 1950, το πρώτο τραπεζογραμμάτιο που καθ' ολοκληρία μελετήθηκε, προπαρασκευάστηκε και τυπώθηκε στο ΙΕΤΑ ήταν των δραχμών (έκδοση Δ ), στο οποίο απεικονίζεται ο εθνικός ποιητής Διονύσιος Σολωμός. Το 1950 εκδίδονται, επίσης, οι δραχμές (Α έκδοση) με το κεφάλι κόρης από τη Θράκη και τον ναό του Ποσειδώνα στο Σούνιο. Για πρώτη φορά στην εκτύπωση τραπεζογραμματίου χρησιμοποιείται η χαλκογραφική μέθοδος. Με τον ν.2824/ (ΦΕΚ 79 τεύχος Α ) ορίζεται η ισοτιμία της νέας δραχμής με παλαιές και περικόπτονται τρία μηδενικά από την ονομαστική αξία των τραπεζογραμματίων. Έτσι, το 1954 κυκλοφορούν τα τραπεζογραμμάτια των , και δραχμών ως 10, 20 και 50 δραχμές. Το 1955, κυκλοφορούν οι 10 δραχμές με την κεφαλή του Βασιλέα Γεωργίου Α' και τον ναό των Αγίων Αποστόλων της Θεσσαλονίκης, οι 20 δραχμές με τον Δημόκριτο και το Συμπόσιο του Πλάτωνα, οι 50 δραχμές με τον Περικλή και τον Περικλή στην Πνύκα και, τέλος, οι 500 δραχμές με τον Σωκράτη και τον Απόστολο Παύλο στον Άρειο Πάγο. Το 1956, ακολουθούν οι δραχμές με τον Μέγα Αλέξανδρο με λεοντή στη μια όψη και τον Μέγα Αλέξανδρο στη μάχη της Ισσού στην άλλη. Από την έναρξη της λειτουργίας του ΙΕΤΑ μέχρι και το 1956, τα τραπεζογραμμάτια φιλοτέχνησαν οι Α. Ματσούκης, Γ. Βελισσαρίδης, Σ. Γιάνναρης, Α. Κορογιαννάκης, Γ. Βελισσαρίδης και Φ. Μαστιχιάδης. Το 1964, εκτυπώθηκαν οι 50 δραχμές με το κεφάλι της Αρέθουσας και σύνθεση παλιού και νέου ναυπηγείου, το 1966 οι 100 δραχμές με τον Δημόκριτο και το κτήριο της Ακαδημίας και το 1968 οι 500 δραχμές με τη θεά Δήμητρα, τον Τριπτόλεμο και την Περσεφόνη. Τις μακέτες των τραπεζογραμματίων φιλοτέχνησαν οι Γ. Βελισσαρίδης και Ι. Στίνης ενώ τις χαράξεις εκτέλεσαν οι Λ. Ορφανός και Γ. Αγγελόπουλος. Από το 1964, το ΙΕΤΑ έχει εγκαινιάσει νέα πρακτική για τα τραπεζογραμμάτια που εκδίδει ταξινομώντας τα κατά μέγεθος ανάλογα με την αξία τους και καθορίζοντας συγκεκριμένο θέμα και χρώμα για κάθε αξία. Έτσι, το τραπεζογραμμάτιο των 50 δραχμών, το μικρότερο σε μέγεθος, είναι γαλάζιο και εντάσσεται στη θεματική ενότητα "Ναυτιλία", των 100 δραχμών είναι κόκκινο και έχει θέμα "Παιδεία", των 500 δραχμών είναι πράσινο και έχει θέμα "Γεωργία", των δραχμών είναι καφέ και έχει θέμα "Τουρισμός", των δραχμών είναι μπλε και έχει θέμα "Επανάσταση του 1821", των δραχμών έχει χρώμα ιώδες και θέμα "Επιστήμη-Υγεία" και, τέλος, των 200 δραχμών είναι πορτοκαλί και έχει θέμα "Διαφωτισμός". Το 1970, εκτυπώθηκε τραπεζογραμμάτιο των δραχμών με τον Δία και Υδραία με τοπική ενδυμασία και άποψη του νησιού. Το 1978, ακολούθησε το τραπεζογραμμάτιο των 50 δραχμών με κεφαλή του Ποσειδώνα και τη ναυπήγηση της Αργούς στη μια όψη και τη Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα στο Κάστρο του Ναυπλίου στην άλλη.το ίδιο έτος, το τραπεζογραμμάτιο των 100 δραχμών με την κεφαλή της 22

23 Προμάχου Αθηνάς και το κτήριο του Πανεπιστημίου και τον Αδαμάντιο Κοραή και τη Μονή Αρκαδίου. Το 1983, εκδόθηκαν οι 500 δραχμές με τον Ιωάννη Καποδίστρια και το φρούριο της Κέρκυρας. Το πρώτο πεντοχίλιαρο, μετά το 1950, εκδόθηκε το 1984 με τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη και τους Αγίους Αποστόλους Καλαμάτας. Τραπεζογραμμάτιο δραχμών κυκλοφόρησε το 1987 με την κεφαλή του Απόλλωνα και τον Δισκοβόλο του Μύρωνα και τον ναό της Ήρας στην Ολυμπία. Σε αυτό αναγράφεται για πρώτη φορά το "Δραχμές" αντί "Δραχμαί" και "πληρωτέες με την εμφάνιση" αντί "πληρωτέαι επί τη εμφανίσει". Το τελευταίο χαλκογραφικό τραπεζογραμμάτιο ονομαστικής αξίας δραχμών κυκλοφόρησε το Η προσωπογραφία του Γεωργίου Παπανικολάου κοσμεί την πρόσθια όψη του και την οπισθία άγαλμα του θεού της υγείας Ασκληπιού. Το τελευταίο χαρτονόμισμα του κύκλου της δραχμής είναι ονομαστικής αξίας 200 δραχμών και εκδίδεται το Η εκτύπωση είναι λιθογραφική και παρουσιάζει τον Ρήγα Βελεστινλή-Φεραίο και το "Κρυφό Σχολειό" του Ν. Γύζη. Από το 1970 μέχρι και το 1996, τα χαρτονομίσματα φιλοτεχνήθηκαν από τους καλλιτέχνες-ζωγράφους Ι. Στίνη, Β. Σαμπατάκο, Π. Σωτηρίου και Ν. Νικολάου και η χάραξη πραγματοποιήθηκε από τους καλλιτέχνες-χαράκτες Λ. Ορφανό, Γ. Αγγελόπουλο, Ι. Πιπίνη και Ε. Περράκη. Ως εξωτερικός συνεργάτης εργάστηκε και ο χαράκτης Π. Γράββαλος. Τα τελευταία σε κυκλοφορία τραπεζογραμμάτια απεικονίζονται εδώ. Τα τραπεζογραμμάτια δραχμών θα ανταλλάσσονται από την Τράπεζα της Ελλάδος μέχρι την 1η Μαρτίου

24 Κέρματα Δραχμών Αργυρά κέρματα των 10 και 20 δραχμών και νικέλινα των 5 δραχμών με ημερομηνία 1930 εκδόθηκαν με την υπογραφή του Διατάγματος της Το κέρμα των 20 δραχμών είναι μια επιτυχημένη αντιγραφή μακεδονικού τετράδραχμου που είχε εκδώσει ο βασιλιάς Αντίγονος Δώσων ( πχ). Και το κέρμα των 10 δραχμών είναι επιτυχημένη αντιγραφή της κεφαλής της Δήμητρας από σπάνιο στατήρα της Δελφικής Αμφικτυονίας ( πχ) και το στάχυ από στατήρα του Μεταποντίου, ελληνικής αποικίας στην Κάτω Ιταλία (4ος πχ αιώνας). Και τα δύο κόπηκαν στο νομισματοκοπείο του Λονδίνου. Το κέρμα των 5 δραχμών, ξεφεύγοντας από τη θεματολογία της σειράς, αποτελεί εξαίρεση και ανακαλεί στη μνήμη τα κέρματα του Καποδίστρια. Οι καλλιτέχνες που φιλοτέχνησαν τα κέρματα αυτά ήταν οι Percy Metcalfe, Langford Jones, Kruger Gray και Μιχαήλ Αξελός. Ο βασιλιάς Παύλος ενθρονίζεται το Η μεταπολεμική δραχμή που αναλογούσε σε 50 δισεκατομμύρια κατοχικές δραχμές φτάνει, το 1953, στην ισοτιμία των δραχμών ανά δολάριο ΗΠΑ. Το 1954, καταργούνται τα τρία τελευταία μηδενικά και μια καινούρια δραχμή αναλογεί σε δραχμές, ενώ το ένα δολάριο σε 30 νέες δραχμές. Από το 1954 και μέχρι το τέλος της βασιλείας του Παύλου το 1964, κόβονται διάφορα κέρματα και όλα φιλοτεχνούνται από τον Έλληνα χαράκτη Β. Φαληρέα. Τα πρώτα που κόπηκαν το 1954 στο Παρίσι και είναι η πρώτη έκδοση κερμάτων μετά τον Β' παγκόσμιο πόλεμο, ήταν τα κέρματα των 5 δραχμών, των 2 δραχμών, της μιας δραχμής και των 50 λεπτών. Όλα φέρουν το πορτραίτο του Παύλου και στην οπίσθια όψη τον βασιλικό θυρεό. Το ίδιο έτος, κόβονται στη Βέρνη κέρματα των 20 λεπτών, των 10 λεπτών και των 5 λεπτών. Το 1959 στη Βέρνη, γίνεται και η κοπή των 10 δραχμών. Το αργυρό κέρμα των 20 24

25 δραχμών που φέρει παράσταση της μυθολογικής θεότητας της Σελήνης κόβεται στο Λονδίνο το Αργυρό αναμνηστικό κέρμα 30 δραχμών κανονικής κυκλοφορίας κόβεται το 1963 στο Παρίσι, για τον εορτασμό των 100 χρόνων της δυναστείας στον θρόνο της Ελλάδας. Φέρει κυκλικά τα πορτραίτα των πέντε βασιλέων από το 1863, παρουσιάζει δε ενδιαφέρον διότι για πρώτη φορά εμφανίζεται το πορτραίτο του Αλέξανδρου ( ) σε κέρμα. 25

26 Με την ενθρόνιση του βασιλέα Κωνσταντίνου Β', το 1964, συνεχίζεται η κοπή κερμάτων του ίδιου τύπου με αυτά του Παύλου. Φιλοτεχνούνται από το Β. Φαληρέα και φέρουν το πορτραίτο του βασιλιά και στην οπίσθια όψη τον βασιλικό θυρεό μέχρι το 1971, οπότε ο βασιλικός θυρεός αντικαταστάθηκε από το σήμα της 21ης Απριλίου Το 1964, κόβεται αναμνηστικό αργυρό κέρμα 30 δραχμών κανονικής κυκλοφορίας, με την ευκαιρία των γάμων του Κωνσταντίνου με την πριγκίπισσα της Δανίας Άννα-Μαρία. Είναι η πρώτη φορά που εμφανίζεται πορτραίτο βασίλισσας σε κέρμα. Το 1970, κόβονται αναμνηστικά αργυρά κέρματα των 50 και 100 δραχμών και χρυσά των 20 και 100 δραχμών του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου Το 1971, αρχίζει να λειτουργεί ο Τομέας Τύπωσης Κερμάτων του ΙΕΤΑ. Η πρώτη σειρά κερμάτων που κόπηκε απεικόνιζε την κεφαλή του βασιλέα Κωνσταντίνου Β' και το έμβλημα της 21ης Απριλίου Το 1973, τίθεται σε κυκλοφορία νέα σειρά: των 10 και 20 λεπτών από αργίλιο και των 50 λεπτών 1, 2, 5, 10 και 20 δραχμών από χαλκονικέλιο. Οι 20 δραχμές φέρουν παράσταση της Σελήνης που αναδύεται από τη θάλασσα πάνω σε ίππο. Το 1973, με την κατάργηση της βασιλείας, κυκλοφορεί νέα σειρά των 10 και 20 λεπτών από αργίλιο των 50 λεπτών, 1 και 2 δραχμών από ορείχαλκο και των 5, 10 και 20 δραχμών από χαλκονικέλιο. Στην μια όψη φέρουν το σήμα της 21ης Απριλίου 1967 ενώ την άλλη κοσμούν διακοσμητικό ανθέμιο, γλαύκα, ο Πήγασος και η κεφαλή της Αθηνάς του Πειραιώς. Τα κέρματα αυτά φιλοτέχνησαν οι Β. Φαληρέας, Ι. Στίνης, Ν. Περαντινός, Ε. Κελαϊδής και Λ. Ορφανός. Μετά τη μεταπολίτευση του 1974, νέα κέρματα εκδίδονται το Πρόκειται για τα κέρματα των 10 λεπτών με παράσταση μαινόμενου ταύρου που προέρχεται από κέρματα των Θουρίων (αρχαία ελληνική αποικία στη Ν. Ιταλία), των 20 λεπτών με κεφαλή ίππου, των 50 λεπτών με τον Μάρκο Μπότσαρη, της δραχμής με τον Κωνσταντίνο Κανάρη σε συνδυασμό με το πλοίο δρόμωνα-κορβέτα, των 2 δραχμών με τον Γεώργιο Καραϊσκάκη, των 5 δραχμών με τον Αριστοτέλη, των 10 δραχμών με τον Δημόκριτο και των 20 δραχμών με τον Περικλή. Όλα φέρουν το εθνόσημο της Ελληνικής Δημοκρατίας. 26

27 Το 1980, κόβεται κέρμα 50 δραχμών με την κεφαλή του Σόλωνος. Για πρώτη φορά εμφανίζεται και το διακριτικό σήμα του Ελληνικού Νομισματοκοπείου, το ανθέμιο, που στη συνέχεια καθιερώνεται για όλα τα εκδιδόμενα κέρματα. Το 1986, εκδίδεται κέρμα των 50 δραχμών με την κεφαλή του Ομήρου στη μια όψη και αρχαίο σκάφος των ομηρικών χρόνων στην άλλη. Το κέρμα αυτό παίρνει το πρώτο βραβείο ως το καλλίτερο στον κόσμο σε παγκόσμιο διαγωνισμό που έλαβε χώρα στις ΗΠΑ το Το 1986, εκδίδονται νέα χάλκινα κέρματα της 1 και 2 δραχμών με τις απεικονίσεις της Μπουμπουλίνας και της Μαντούς Μαυρογένους, αντιστοίχως. Το 1990, εκδίδεται για πρώτη φορά κέρμα 100 δραχμών με την κεφαλή του Μεγάλου Αλεξάνδρου σε συνδυασμό με το αστέρι της Βεργίνας ενώ, παράλληλα, αντικαθίσταται και το κέρμα των 20 δραχμών με την κεφαλή του Περικλέους με νέο μικρότερο, με την κεφαλή του Διονυσίου Σολωμού. Έτσι, η κερματική σειρά της μεταπολίτευσης, έτους κοπής 1976, όπως αυτή διαμορφώθηκε μέχρι το 1990, συνεχίζοντας να αλλάζει έτος κοπής κάθε δύο χρόνια, φτάνει στο 2000 που είναι και το τελευταίο έτος κοπής της. Τις εκδόσεις αυτές φιλοτέχνησαν οι καλλιτέχνες Θ. Παπαγιάννης, Ν. Περαντινός, Κ. Καζάκος, Β. Σαμπατάκος, Λ. Ορφανός, Ν. Νικολάου και Π. Σωτηρίου. Επίσης, στο ΙΕΤΑ εκδόθηκαν και τα ακόλουθα αναμνηστικά κέρματα κυκλοφορίας: 1994, δύο κέρματα 50 δραχμών της Βουλής των Ελλήνων για τα 150 χρόνια Συνταγματικού Βίου, με τον Δημήτριο Καλλέργη και τον Ιωάννη Μακρυγιάννη. 1997, κέρμα 100 δραχμών για το 6ο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Στίβου. 1998, κέρμα 100 δραχμών για το 13ο Πρωτάθλημα Καλαθοσφαίρισης. 1998, δύο κέρματα των 50 δραχμών για το έτος Ρήγα Φεραίου και Διονυσίου Σολωμού. 1999, δύο των 100 δραχμών, ένα για το 45ο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Ελληνορωμαϊκής Πάλης και ένα για το 70ό Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Άρσης Βαρών Ανδρών και το 13ο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Άρσης Βαρών Γυναικών. Οι εκδόσεις αυτές φιλοτεχνήθηκαν από τους Β. Σαμπατάκο, Ν. Νικολάου, Μ. Αντωνάτου, Γ. Σταματόπουλο και Α. Μιχελιουδάκη. Το 2000, εκδόθηκαν έξι κέρματα κυκλοφορίας των 500 δραχμών, ενόψει των Ολυμπιακών Αγώνων του

28 Ως θέματα έχουν: την είσοδο του σταδίου της αρχαίας Ολυμπίας, τον ολυμπιονίκη Διαγόρα, τους Δημήτριο Βικέλα και Pierre De Coubertin, τον ολυμπιονίκη Σπύρο Λούη, την αφή της ολυμπιακής φλόγας και το Μετάλλιο. Κοινή όψη έχουν τον λογότυπο του Οργανισμού "Αθήνα 2004". Τη φιλοτέχνηση των παραπάνω κερμάτων επιμελήθηκαν οι Π. Γράββαλος, Θ. Παπαγιάννης, Κ. Καζάκος και Γ. Σταματόπουλος. 28

29 Ενδιαφέροντα για τη δραχμή Το πρώτο κέρμα της μίας δραχμής Τα πρώτα χαρτονομίσματα Η πρώτη 1 δραχμή σε χαρτονόμισμα Τα κομμένα στα δύο χαρτονομίσματα Το μεγαλύτερο σε ονομαστική αξία χαρτονόμισμα ( δρχ.) Κόπηκε στο Μόναχο το 1833, αν και αναγράφεται ως έτος το Ήταν αργυρή και έφερε στη μία όψη τη μορφή του Όθωνα και από την άλλη τον Βασιλικό θυρεό. Υποδιαιρέσεις της ήταν τα χάλκινα κέρματα των 1, 2, 5 και 10 λεπτών και πολλαπλάσιά της το αργυρό κέρμα των 5 δραχμών και τα χρυσά των 20 και 40 δραχμών. Όλες οι εκδόσεις της πρώτης δραχμής θεωρούνται σπάνιες και η σημερινή τους αξία υπερβαίνει τις ευρώ. Κόπηκαν το 1841 από τη νεοσύστατη Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος και ήταν αξίας 25, 50, 100 και 500 δραχμών. Είναι χαρακτηριστικό ότι ανέγραφαν στη μία όψη τους ότι "Η παραποίησις τιμωρείται με δεσμά διά βίου". Το πεντακοσάρικο που τότε διέθετε τεράστια αγοραστική δύναμη εκτυπώθηκε στο Παρίσι σε μόλις 600 τεμάχια κι από αυτά τέθηκαν σε κυκλοφορία μόλις τα 276. Η σημερινή συλλεκτική του αξία θεωρείται ανυπολόγιστη. Για πρώτη φορά το 1885 κυκλοφόρησαν χαρτονομίσματα (για την ακρίβεια κερματικά γραμμάτια) αξίας 1 και 2 δραχμών αντικαθιστώντας τα αργυρά κέρματα. Άρχισαν να αποσύρονται σταδιακά το 1910, εξέλειπαν πλήρως το 1914 και επανήλθαν σε νέες κόπιες το 1941 για ένα μικρό διάστημα κατά το ξεκίνημα της κατοχής και το 1944 με την απελευθέρωση. Επρόκειτο μεν για κομμένα στα δύο, αλλά παράλληλα για πλήρη χαρτονομίσματα. Η ιστορία τους ανάγεται στο 1921, όταν διαφαινόταν η ήττα στο Μικρασιατικό πόλεμο και η οικονομία της Ελλάδας χώλαινε επικίνδυνα. Μπροστά στην απειλή της οικονομικής κατάρρευσης, ο τότε υπουργός Οικονομικών Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης κατέφυγε σε αναγκαστικό εσωτερικό δανεισμό. Έκοψε όλα τα χαρτονομίσματα στη μέση και έθεσε το δεξιό τους τμήμα στην κυκλοφορία στη μισή αξία από την αναγραφόμενη (π.χ. το χαρτονόμισμα των 25 δραχμών είχε ανταλλακτική αξία 12,5 δραχμών), ενώ το αριστερό τους τμήμα ανταλλάχθηκε με ομολογίες του δημοσίου. Έτσι όλοι οι Έλληνες δανειοδότησαν υποχρεωτικά το κράτος με τα μισά τους χρήματα. Η λύση εκείνη αποδείχθηκε σωτήρια, ωστόσο ο εμπνευστής της υπουργός δεν γλύτωσε την εκτέλεση στη δίκη των έξι που ακολούθησε της Μικρασιατικής καταστροφής. Το μεγαλύτερο σε ονομαστική αξία χαρτονόμισμα ήταν αξίας 100 δισεκατομμυρίων δραχμών. Κόπηκε στις 3 Νοεμβρίου 1944 φέροντας την υπογραφή του νέου διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος Ξενοφώντα Ζολώτα. Ήταν παντελώς ανυπόληπτο και η ουσιαστική του αξία σχεδόν μηδαμινή. Ακολούθησε τις εκδόσεις των 5, 25 και 200 εκατομμυρίων και 2 δισεκατομμυρίων και αποσύρθηκε λίγες μέρες μετά την κυκλοφορία του. Επρόκειτο για την τελική φάση της κατοχικής οικονομικής κατάρρευσης. Με βάση τη χρυσή λίρα Αγγλίας, είναι χαρακτηριστική η κατρακύλα της δραχμής. Η ισοτιμία: 29

30 Η ιταλική κατοχική δραχμή Τα αντάρτικα χαρτονομίσματα του σιταριού Οι τελευταίες δραχμές Ιανουάριος 1944: 1 λίρα = 2,1 εκατομμύρια δραχμές Μάρτιος 1944: 1 λίρα = 15 εκατομμύρια δραχμές Αύγουστος 1944: 1 λίρα = 2,5 δισεκατομμύρια δραχμές Σεπτέμβριος 1944: 1 λίρα = 18 δισεκατομμύρια δραχμές Νοέμβριος 1944: 1 λίρα = 71 τρισεκατομμύρια δραχμές Μία "αμαρτωλή" περίπτωση κατοχικής δραχμής ήταν αυτή που εξέδωσαν μεταξύ 1941 και 1944 οι Ιταλοί φασίστες που τη χρησιμοποίησαν για να δώσουν "νομιμότητα" στο πλιάτσικο της Ελλάδας. Η σειρά περιελάμβανε 9 αξίες, από 5 έως δραχμές και κυκλοφόρησε παράλληλα με την αναξιόπιστη πληθωριστική ελληνική δραχμή. Οι συναλασσόμενοι έκαναν ότι μπορούσαν για να αποφύγουν αυτά τα χαρτονομίσματα, που έφεραν και τον Δαβίδ του Μιχαήλ Άγγελου, ενώ εκδότρια φερόταν η Cassa Mediterranea di credito per la Grecia (Μεσογειακό ταμείο πίστεως για την Ελλάδα). Ένα παράξενο αντάρτικο χαρτονόμισμα κυκλοφόρησε το 1944 από την ΠΕΕΑ ("Κυβέρνηση του Βουνού") και δεν είχε βάση την παντελώς αναξιόπιστη τότε δραχμή, αλλά την οκά σιταριού. Το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ χρησιμοποιούσε αυτό το χαρτονόμισμα που στην ουσία επρόκειτο για ομολογία, και μάλιστα άτοκη, για να προμηθευτεί τα αναγκαία για το αντάρτικο από τους χωρικούς, υποσχόμενο την εξόφληση του χρέους μετά την απελευθέρωση. Το ΕΑΜ όμως ηττήθηκε κι έτσι έμειναν για πάντα ανεξόφλητα. Λέγεται ότι κάποιοι αφελείς χωρικοί ελπίζοντας να βρουν το δίκιο τους προσκόμισαν αυτά τα χαρτονομίσματα στις τράπεζες απαιτώντας μάλιστα την εξόφλησή τους, αλλά αντί χρημάτων εισέπραξαν κατηγορίες ως συνεργάτες των ανταρτών. Κυκλοφόρησαν το 2000 και ήταν μία σειρά νικέλινων κερμάτων αξίας 500 δραχμών σε 6 διαφορετικούς τύπους με αντίστοιχες Ολυμπιακές παραστάσεις. Επρόκειτο για αναμνηστικά κέρματα με αφορμή τους επερχόμενους Ολυμπιακούς αγώνες του 2004, αλλά ήταν και κανονικής κυκλοφορίας. Τα περισσότερα από αυτά έχουν συγκεντρωθεί σε μεγάλο βαθμό από έμπορους και συλλέκτες σε Ελλάδα και εξωτερικό, καθώς στο μέλλον αναμένεται ραγδαία αύξηση της αξίας τους. Τα αποθέματα της Τράπεζας της Ελλάδος ήταν ήδη εξαντλημένα από τα μέσα του Πηγές Για την ενότητα «Ενδιαφέροντα για τη δραχμή» τα στοιχεία προέρχονται από το λεύκωμα του Όθωνα Τσουνάκου «Δραχμούλα μου καλό σου ταξίδι», εκδόσεις Ηλιοτρόπιο, Αθήνα 2001, ISBN

31 ΟΙ 4 ΠΤΩΧΕΥΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ Το 1821 ο εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας ξέσπασε χωρίς ανάλογη προετοιμασία όσον αφόρα τους οικονομικούς πόρους που θα τον στήριζαν. Τα οικονομικά μέσα αποτελούν σημαντικό παράγοντα για τη διεξαγωγή του πολέμου. Πολύ περισσότερο όταν αυτός είναι μακροχρόνιος, όπως ο εθνικός ξεσηκωμός του 1821, που διήρκησε εννέα χρόνια. Από έλλειψη εφοδίων διαλύονταν συχνά στρατόπεδα και πολιορκίες, ματαιώνονταν εκστρατείες, με ολέθρια αποτελέσματα κάποιες φορές. Τα πυρομαχικά, ο οπλισμός, η τροφοδοσία των στρατιωτικών τμημάτων, οι μεταφορές, απαιτούσαν οικονομική διαχείριση. Η αναγνώριση της Ελληνικής ανεξαρτησίας ήταν προϊόν των πολεμικών επιτυχιών των Ελλήνων κυρίως από το 1821 ως το 1824, του φιλελληνικού κινήματος αλλά και του ανταγωνισμού των μεγάλων δυνάμεων της εποχής. Το πρωτόκολλο του Λονδίνου των 1830 αποτελεί έναν <<έντιμο>> συμβιβασμό για τα συμφέροντα τους. Το νεοϊδρυθέν Ελληνικό προτεκτοράτο υπήρξε δέσμιο του διεθνούς συστήματος ασφάλειας αλλά και του βρετανικού κυρίως χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου. Οι χρηματοπιστωτικοί οίκοι του Λονδίνου εκχώρησαν το 1824 και 1825 τα περιβόητα «δάνεια της ανεξαρτησίας»» με επαχθής ορούς για τους επαναστατημένους Έλληνες. Ένα μονό μικρό πόσο για τα συνολικά ποσά των δανείων δαπανήθηκε για τις ανάγκες της επανάστασης. Το μεγαλύτερο σπαταλήθηκε στην προπληρωμή τόκων και προμηθειών, στα χρηματιστήρια της Ευρώπης η σε παραγγελίες πολεμικού υλικού που ποτέ δεν έφτασε στην Ελλάδα! Το πιο επαχθές όμως μετρό που προβλέπονταν για την αποπληρωμή των δανείων ήταν η υποθήκευση των <<εθνικών κτημάτων>>. Ο αγώνας όμως τώρα βρίσκεται στην πιο κρίσιμη φάση, την ώρα που οι ανταγωνισμοί μεταξύ των Ελλήνων ήταν σε έξαρση. Απο τη μια μέρα το <<στρατιωτικό>> κόμμα (Κολοκοτρώνης, Ανδρούτσος κ.α.) και από την άλλη το <<πολιτικό> κόμμα (Μαυροκορδάτος, Κουντουριώτη κ.α.).ο Κουντουριώτης ως πρόεδρος του εκτελεστικού σώματος προσφεύγει στην Αγγλία συνάπτοντας δυο δάνεια για τις ανάγκες του Αγώνα: το πρώτο ήταν ονομαστικής άξιας στερλινών από τις οποίες φτάνουν στην Ελλάδα περίπου στερλίνες (υποτιμημένο) το δεύτερο ήταν ονομαστικής άξιας στερλινών και δόθηκε στην Ελλάδα υποτιμημένο κατά 45% στερλίνες! Από αυτά κατακρατήθηκαν περαιτέρω για διαφόρους λόγους 31

32 (έξοδα, μεσιτείες, παραγγελίες πλοίων κ.τ.λ.)περίπου στερλίνες και έτσι έφτασαν στη χωρά μας στερλίνες, περίπου!!!! Η αδυναμία καταβολής των τοκοχρεολυσίων θα οδηγήσει στην πρώτη πτώχευση (1827) Το 1827 ο Ιωάννης Καποδίστριας απευθύνει έκκληση στις μεγάλες δυνάμεις για χορήγηση νέου δάνειου. Ο κυβερνήτης υπολόγισε ότι έτσι θα μπορούσε να ξεπληρώσει μέρος των τόκων των προηγούμενων δανείων και με τα υπόλοιπα να ανορθώσει την καταστραμμένη ελληνική οικονομία. Όμως η απάντηση ήταν αρνητική. Οι ξένοι δανειστές δεν είχαν διάθεση να παραχωρήσουν νέα δάνεια στους Έλληνες. Υπό αυτές τις συνθήκες και μπροστά στην αδυναμία εξυπηρέτησης των δανείων της ανεξαρτησίας η ελληνική διοίκηση οδηγείται στην πτώχευση. Η πτώχευση του 1827 παρουσιάζει την ιδιομορφία να αφορά χρέος μιας μη υπάρχουσας έως τότε κρατικής οντότητας. Οι εθνοσυνελεύσεις της επανάστασης εξουσιοδότησαν τους Α. Λαυριώτη και Ι. Ορλανδό να δανειστούν από τη Βρετάνια χρήματα για τον Αγώνα. Έτσι συνήφθησαν δυο δάνεια το 1824 και το 1825.Το 40% του πόσου πήγε σε προμήθειες και ασφάλειες των μεσαζόντων και με το υπόλοιπο αγοράστηκε ένα πλοίο και παραγγέλθηκαν αλλά τέσσερα.συνολικά μονό δυο πλοία έφτασαν σώα στην Ελλάδα, μετά την λήξη της επανάστασης. Για την αντιμετώπιση της κατάστασης ο Καποδίστριας στράφηκε σ ένα εσωτερικό κυρίως πρόγραμμα ανοικοδόμησης της οικονομίας που προκάλεσε όμως την αντίδραση τόσο του εξαθλιωμένου λαού που ζητούσε την αναδιανομή των <<εθνικών γαιών>> όσο και των πρόκριτων που αισθάνθηκαν ότι παραμερίζονται από τα κέντρα άσκησης της εξουσίας. Εσωτερική πολιτική Στο εσωτερικό της χωράς ο Καποδίστριας είχε να αντιμετωπίσει την πειρατεία, τους ανύπαρκτους θεσμούς, τη διάλυση του στρατού καθώς και την κακή οικονομική κατάσταση της χωράς. Μια από τις Βασικές προϋποθέσεις που έθεσε για να αναλάβει την ηγεσία του νεοσύστατου ελληνικού κράτους ήταν η αναστολή του συντάγματος και η διάλυση της Βουλής, όροι που τελικώς έγιναν αποδεκτοί. Στη θέση της Βουλής δημιούργησε το <<Πανελλήνιον>> ένα γνωμοδοτικό όργανο αποτελούμενο από 27 μέλη, ενώ την διακυβέρνηση ανέλαβε η κεντρική γραμματεία, ένα είδος υπουργικό συμβούλιο, διοικούμενο από τον ίδιο. Επίσης χώρισε την χώρα σε διοικητικές περιφέρειες. Να σημειωθεί ότι αρχικά είχε δεσμευτεί για την διενέργεια εκλογών τον Απρίλιο του 1828, στη συνέχεια όμως προχώρησε στην αναβολή αυτών λόγο της χαώδους κατάστασης που επικρατούσε στο εσωτερικό. 32

33 Ελληνική Οικονομία Όσον αφορά στην ελληνική οικονομία ο Καποδίστριας επέδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την γεωργία, βασική πηγή πλούτου της Ελλάδας. Ίδρυσε τη Γεωργική Σχολή της Τίρυνθας και έγινε η πρώτη απόπειρα για την καλλιέργεια πατάτας. Στον Καποδίστρια αποδίδεται ένας τρόπος για την εισαγωγή της καλλιέργειας της πατάτας, ο όποιος αποδίδεται επίσης και στον Φρειδερίκο το μεγάλο της Πρωσίας το Οι πατάτες αντιμετωπίστηκαν με αδιαφορία από τον πληθυσμό και ολόκληρο το σχέδιο φάνηκε να αποτυγχάνει. Όμως ο Καποδίστριας έχοντας γνώση των ελληνικών συνηθειών διέταξε ολόκληρη η αποστολή των πατατών να ξεφορτώνεται δημόσια στις αποβάθρες του Ναυπλίου, αλλά να φυλάσσονται από φαινομενικά αυστηρές φρουρές. Σύντομα κυκλοφόρησαν φήμες για τις πατάτες ότι, αφού τόσο καλά φρουρούνταν, έπρεπε να είναι μεγάλης σπουδαιότητας. Και αφού ήταν έτσι κάποιοι δοκίμασαν να τις κλέψουν. Οι φρουρές είχαν διαταχτεί εκ των προτέρων να κάνουν με τρόπο τα στραβά μάτια και να επιτρέπουν την κλοπή. Έτσι αναφέρει η ιστορία-αστικός μύθος σύντομα όλες οι πατάτες του φορτιού είχαν κλαπεί και το σχέδιο του Καποδίστρια να τις εισαγάγει στην Ελλάδα είχε πετύχει. Προσπαθώντας να ενισχύσει την Ελληνική οικονομία ίδρυσε την <<εθνική χρηματιστική τράπεζα>> η οποία όμως απέτυχε καθώς το δημόσιο εκμεταλλευόταν χωρίς όρους τα χρήματα των καταθέσεων. Αν και δημιούργησε ελληνικό και γαλλικό τυπογραφείο στην Αίγινα, πραγματοποίησε διώξεις εναντίον του τύπου. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι οι περιπτώσεις των εφημερίδων ανεξαρτησίας, Ηώς και Απόλλων, που είτε έκλεισαν λόγο αντικυβερνητικών θέσεων είτε οι εκδότες του διώχθηκαν. Σφοδρή κριτική υπήρξε για την τοποθέτηση των δυο αδερφών του, Βιαρου και Αυγουστίνου στις δυο κορυφαίες θέσεις, αυτές του αντιναύαρχου και αρχιστράτηγου αντίστοιχα. Κατά γενική ομολογία και οι δυο θεωρούντο ακατάλληλοι για τις θέσεις αυτές, ενώ κάποιοι ιστορικοί φτάνουν στο σημείο να θεωρούν ότι έπαιξαν καθοριστικό ρολό στην πτώση του Κυβερνήτη. Το σύγχρονο ελληνικό κράτος Το σύγχρονο ελληνικό κράτος, υπό του Ιωάννη Καποδίστρια και αργότερα υπό του Όθωνα αναγνώρισε την οφειλή των δανείων της ανεξαρτησίας, δεν προχώρησε όμως σε διακανονισμό ερίζοντας με τους κατόχους των τίτλων που είχαν διασπαρθεί ανά την Ευρώπη για το << ΚΟΥΡΕΜΑ>> του κεφαλαίου και τους τόκους. Τελικά το 1878 ο Ι. Γενυαδιος κατέληξε με τους ομολογιούχους και η Ελλάδα ξεκίνησε να ξαναπαίζεται από τις ξένες χρηματαγορές. Και τέλος πρέπει να προσθέσουμε ότι μονάχα από το 1827 και ύστερα οι ξένοι δανειστές δεν εισέπραξαν τόκους και χρεολυσία κι η Ελλάδα κηρύχτηκε σε κατάσταση πτώχευσης. Από τότε αρχίζει μ άλλες αιτίες η επέμβαση των ξένων 33

34 δυνάμεων στα εσωτερικά της χώρας μας κι έτσι τα δάνεια αυτά που ονομαστήκαν τι κοροϊδία δάνεια της ανεξαρτησίας, αποτέλεσαν τον πρόλογο της υποδούλωσης της Ελλάδας στο ξένο κεφάλαιο. Οι Έλληνες τσιφλικάδες που κόβονται μέχρι και σήμερα «δια την ιδέα της πατρίδος», έδωσαν από τότε ακόμα εξετάσεις στον πατριωτισμό και βαθμολογήθηκαν με μηδέν. Και το μηδενικό τούτο όπως θα φανεί παρακάτω στάθηκε ίσαμε σήμερα ο αχώριστος σύντροφος τους. Ανέκαθεν η εθελοδουλία κι η υποτέλεια, την ίδια στιγμή που ξεπουλούσε τοις μετρητοίς τη χώρα, γινόταν για να μη χαθούν το έθνος, ο ελληνισμός, η πατρίδα, ενώ έβρισκε τους «διεθνείς όρους» πάντα δυσμενείς! Η ΠΤΩΧΕΥΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΟ 1843 Ακόμα και πριν σκοτωθεί ο Καποδίστριας οι προστάτιδες δυνάμεις άρχισαν να ψάχνουν για Βασίλια,περιμένοντας από τους δυνατούς να βγάλουν τη χώρα από το χάος που την είχαν βυθίσει.άρχισαν,λοιπον οι έρευνες για βασιλιά και στην αρχή βρήκαν έναν Λεοπόλδο του Σάξ-Κοβούργου.Ο Καποδίστριας,έχοντας τη φιλοδοξία να μείνει ισόβιος κυβερνήτης, τον κατάφερε με πολλά να μην δεχθεί το στέμμα. Ύστερα από την άρνηση του βιάστηκαν να βρουν όπως-όπως ένα άλλο βασιλιά. Σκέφτηκαν πρώτα το γιο τον Ναπολέοντα,μα ο Γάλλος βασιλιάς δεν τον ήθελε γιατί θα ήταν υποχρεωμένος να τον ονομάζει όπως συνήθιζαν οι βασιλιάδες <<αδερφό>> του! Τότε μερικοί από τους πρώτους κι ο Ευνάρδος πρότειναν τον Όθωνα κι οι Μεγάλες Δυνάμεις τον δέχτηκαν πρόθυμα, όμως τους Έλληνες ούτε που τους ρώτησε κανείς. Τα γεγονότα ανάγκασαν τις <<προστάτιδες>> δυνάμεις να βιαστούνε στην εκλογή του Όθωνα,χωρίς να τους καίγεται καρφί για το αν ο καινούριος βασιλιάς ήταν ένα ηλίθιο παιδαρέλι,ούτε επίσης τους ένοιαζε για το αν ήταν ολότελα ξένος με την ψυχή τους πόθους, τους καημούς και τα βάσανα του λαού που θα κυβερνούσε. Ο πολύπαθος αυτός λαός με την άπελπιiσία του και τη συγκινητική του αφέλια, πίστεψε τον άρχοντα που του επέβαλαν κάτι περισσότερα από το Μεσσία και τον υποδέχθηκε πραγματικά μετά Βαϊων και κλάδων. Ο Όθωνας καθώς ερχόταν στην Ελλάδα πήρε μαζί του να μας φέρει κάμποσα δώρα. Πρώτα πρώτα τους Βαυαρούς του, δηλαδή το στρατό του και τους τρεις αντιβασιλιάδες που κοντά σε αυτούς είχε κολλήσει στη συνοδεία του και ανθρώπους που είχαν μοναδικό σκοπό τους το κέρδος, οι οποίοι ήταν τυχοδιώκτες, κερδοσκόποι και τοκογλύφοι. ( ΌΘΩΝΑΣ) Στο Άργος, ύστερα από τη δολοφονία του Καποδίστρια, μαζεύτηκε η 5 η Εθνοσυνέλευση το Δεκέμβρη του 1831 κι εψήφισε πάλι άλλο <<πολιτικό σύνταγμα της Ελλάδας>>. Oι τρεις προστάτιδες δυνάμεις, φέρνοντας τον βασιλιά, αναλάβαιναν την υποχρέωση να εγγυηθούν σε ένα δάνειο, που δεν θα ξεπερνούσε τα 60 34

35 εκατομμύρια. Η ιστορία αυτού του δανείου είναι μεγάλη,μα πολύ μεγαλύτερη είναι η αχαριστία και η παλιανθρωπία όσων ανακατεύτηκαν σε αυτην την ιστορία. Ας δούμε τα πράγματα με τη σειρά.to δάνειο είχε κανονιστεί ότι θα δινόταν σε τρείς δόσεις από 20 εκατομμύρια φράγκα.οι εγγυήσεις όμως που απόσπασαν οι προστάτες μας σήμαιναν την οικονομική και πολιτική υποδούλωση της χώρας μας σε αυτούς, ώστε τα έσοδα του Ελληνικού Δημοσίου Ταμείου έπρεπε να διατίθενται πριν απ όλα για την εξυπηρέτηση του δανείου και να μην χρησιμοποιηθούν σε καμία περίπτωση για κανέναν άλλο σκοπό, αν δεν εξασφαλιζόταν το ποσό που είχαν εγγυηθεί οι τρεις δυνάμεις. Έτσι τώρα επιχειρούσαν την ολοκληρωτική εξάρτηση της χώρας μας και τον έλεγχο πάνω σ αυτή, σε βαθμό που να μην μπορεί να πάρει ανάσα. Τελικά κανονίστηκε από τα 60 εκατομμύρια που έπρεπε να πάρουμε να παίρναμε τα 57 εκατομμύρια αλλά οι τοκογλύφοι και οι τραπεζίτες κράτησαν τα 33 εκατομμύρια για δήθεν προκαταβολικούς τόκους για τα έξοδα του δανείου! Στην συνέχεια οι τρεις μεγάλες δυνάμεις πήραν από το δάνειο άλλα 2,5 εκατομμύρια φράγκα για εξόφληση προκαταβολών που είχαν δώσει στον Καποδίστρια. Άλλα 12,531,000 αποφασίστηκε να τα πάρουν οι Τούρκοι, για τη εξαγορά τάχα των επαρχιών της Αττικής, της Εύβοιας και της Φθιώτιδας. Ενώ στην πραγματικότητα, όμως κι οι τούρκοι πήραν αέρα κοπανιστό, γιατί ο όρος αυτός της αποζημίωσης μπήκε στη συμφωνία επίτηδες για να πάρει η Τσαρική Ρωσία μια αποζημίωση 6 εκατομμύρια που είχε καταδικαστεί να της πληρώσει η Τουρκία. Τα υπόλοιπα σίγουρα θα τα πήραν οι άλλοι δύο συνέταιροι. Τώρα μας μένει ένα υπόλοιπο κάπου 9 εκατομμύρια δραχμές. Κι αυτά τα καταβρόχθησαν οι Βαυαροί.Οι αντιβασιλιάδες Άρμανμπεργκ, Μάουρερ και Εύδεκ ζήτησαν επίμονα να μην διαιρεθεί το δάνειο σε τρεις σειρές και η αίτηση τους έγινε δεκτή. Έτσι περίσσεψαν και για δα αυτούς μερικά εκατομμύρια που τα πήραν προκαταβολικά για τα κυβερνητικά έξοδα και άρχισαν τα ξοδεύουν πριν κατεβούνε στην Ελλάδα, όταν ακόμα βρισκότανε στο Μονακό. (ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΆΠΕΖΑ) Έτσι από το δάνειο του Όθωνα προς την Ελλάδα ουσιαστικά δεν πήραμε ούτε ένα Μονόλεφτο, ούτε μισό λεφτό! Το έφαγαν ίσαμε να πεις αμήν, ενώ εμείς για δεκάδες χρόνια πληρώναμε τα σπασμένα άλλων και μάλιστα τα πληρώναμε πολύ ακριβά. Κι όμως ένα τέτοιο ποσό έδινε τότε απεριόριστες δυνατότητες για την ανάπτυξη και την πρόοδο της χώρας μας. Μα αντί γι αυτό ο Βασιλιάς μαζί με τους ανεύθυνους έλληνες πολιτικούς, έγιναν η αιτία να μεταβληθεί η Ελλάδα σε κλωτσοσκούφι των ξένων δυνάμεων και τοκογλύφων. Η λαϊκή εξέγερση του 43 δεν πέτυχε να λύσει κανένα πρόβλημα σχετικά με την κυβέρνηση της Ελλάδας ενώ οι λαϊκές μάζες έμειναν ακαθοδήγητες.έτσι οι πρώτοι εκμεταλλεύτηκαν το λαϊκό κίνημα για να στεριώσουν και να πλατύνουν τη θέση τους μέσα στον κρατικό οργανισμό και την διακυβέρνηση της χώρας. Ύστερα από το 1834 οι Βαυαροί περάσανε στην 35

36 κυβέρνηση όμως ήρθαν από δω και πέρα οι Μεταξάς, Μαυροκορδάτος, Κωλέτης, Κουντουριώτης και Λόντος, όλοι γνωστά ονόματα και παλιές γνωριμίες. Σήμα κατατεθέν της πολιτικής τους είναι το ροκάνισμα του δημοσίου ταμείου οι φόροι, η εκδούλευση και το ξεπούλημα της χώρας στους ξένους. Με την ψήφιση του καινούριου συντάγματος στην πολιτική σκηνή εμφανίστηκαν τρία κόμματα, το εγγλέζικο, το γαλλικό και το ρωσικό που τα κινούσαν οι πρεσβευτές των τριών δυνάμεων. Ανάμεσα σε αυτούς μάλιστα άρχισε τώρα ένας άγριος ανταγωνισμός για το ποιος θα βγάλει δικό του πρωθυπουργό. Στο τέλος επικράτησε ο Λάνονς και έγινε πρόεδρος της κυβέρνησης ο αρχηγός του εγγλέζικου κόμματος ο Μαυροκορδάτος. Τότε η γαλλική κυβέρνηση έδωσε εντολή στον πρεσβευτή της Πεσκατόρι να υποστηρίξει με κάθε μέσο τον Κωλέτη, αρχηγό του γαλλικού κόμματος, για να ρίξουν τον Μαυτοκορδάτο. Κάτι τέτοιες ευκαιρίες τις περίμενε ο Κωλέτης. Απόσπασε από τον Πεσκατόρι 10,000 φράγκα για να πληρώσει ιδιαίτερη σωματοφυλακή κι έβγαλε αρχηγό της ένα διάσημο ληστή. Ο Λάνονς όμως για να μην υστερήσει σε γενναιοδωρία έδωσε στον Μαυροκορδάτο ένα κοντύλι, δηλαδή μια είδικη γραφίδα στην οποία του έδινε το ποσό των 285 λιρών για να πληρώσει και αυτός σωματοφύλακες και τα χρέωσε στην μυστική υπηρεσία. Η ΝΥΧΤΑ ΤΗΣ 3 ης ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1843 Ο Καλλέργης έφιππος στο κέντρο. Στο παράθυρο διακρίνεται ο Όθωνας Όταν προκηρύχτηκαν οι εκλογές, το κάθε κόμμα για να τις κερδίσει δεν υποχώρησε ούτε μπροστά στα πιο αισχρά μέσα. Όλους όμως τους ξεπέρασε ο Μαυροκορδάτος, πού 'χε και την εξουσία στα χέρια του. Ο υπουργός του -και της Δικαιοσύνης, μάλιστα- Λόντος έστειλε ένα γράμμα στις αρχές της Πάτρας και τις διέταξε να εξασφαλίσουν την εκλογή του με κάθε μέσο και θυσία! Τον Αύγουστο όμως του 1844 έπεσε ο Μαυροκορδάτος κι ο βασιλιάς κάλεσε τον Κωλέττη να φτιάσει κυβέρνηση. Αυτός, λοιπόν, τότε πήγε στα ανάκτορα με την άμαξα του Γάλλου πρεσβευτή! Έμεινε στην εξουσία ίσαμε το 1847 κι η περίοδος της διακυβέρνησης της Ελλάδας από δαύτον -μέγα φαγά των δανείων της ανεξαρτησίαςαποτέλεσε μιαν από τις πιο μαύρες σελίδες της Ιστορίας μας. Ό υπουργός των Στρατιωτικών Τζαβέλας έγινε πρωθυπουργός το 1847 και το Μάρτη του 1848 αντικαταστάθηκε από τον Κουντουριώτη, πού ως υπουργός των Εσωτερικών είχε πριν από λίγα χρόνια καταδικαστεί για παραχάραξη. Όσο για λαϊκές ελευθερίες και 36

37 σύνταγμα ούτε συζήτηση. Ελεύθεροι ήταν μονάχα το κόμμα πού βρισκότανε στην αρχή και οι μπράβοι του. Ο λαός είχε φτάσει πάλι σε απόγνωση. Οι μικροεξεγέρσεις ήταν συχνότατες. Ιδιαίτερα το 1848 ξέσπασαν και στην Ελλάδα πολλές άγνωστες στις λεπτομέρειές τους τοπικές εξεγέρσεις. Όλες όμως ή τις έπνιγαν στο αίμα ή τις εκμεταλλεύονταν για λογαριασμό τους οι πολιτικάντες. Μόλις τσακίζονταν οι αγροτικές εξεγέρσεις, πολλοί ξεσηκωμένοι αγρότες έπαιρναν τα βουνά για να γλιτώσουν και το 'ριχναν στη ληστεία. Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Ολόκληρη τη χώρα μπορεί κανείς να την παρομοιάσει αυτή την περίοδο με μια κόλαση, πού μέσα της βασανιζόταν άγρια ο ελληνικός λαός. Μόνο πού 'λειψε ένας Δάντης, έστω και κατώτερης ποιότητας, για να μας περιγράφει τα βάσανα και τους καημούς του πολύπαθου αυτού λαού. Οι πνευματικοί του ηγέτες είχανε άλλες σοβαρότερες δουλειές να κοιτάξουν: τους αρχαίους ημών προγόνους, τη γλώσσα και τη Μεγάλη Ιδέα. Και οι πολιτικοί του ηγέτες βαλθήκανε να μην αφήσουν τίποτα όρθιο. Για να πάρουν από τον αγρότη με τους φόρους ακόμα και το τελευταίο σπυρί στάρι πλαστογραφήσανε -στην κυβέρνηση Κωλέττη- τους μέσους όρους της παραγωγής του σταριού που τους παίρνανε σαν βάση για τον καθορισμό της φορολογίας. Όταν αποκαλύφτηκε η βρομοδουλειά, ο υπουργός των Οικονομικών την παραδέχτηκε, δήλωσε όμως ότι το φταίξιμο είναι περισσότερο του πρωθυπουργού. Τότε η Βουλή πρότεινε να παραπεμφθεί ο Κωλέττης σε δίκη -παρόλο πού οι περισσότεροι βουλευτές ήταν οπαδοί του- άλλ' ο κυριότερος μάρτυρας της κατηγορίας πέθανε δηλητηριασμένος κι ο Όθωνας έπιασε και κατάφερε πολλούς βουλευτές να ψηφίσουν ενάντια στην πρόταση. Ο Κωλέττης εκείνη την περίοδο είχε μια σωματοφυλακή από 140 μπράβους, πού τους συντηρούσε κι επίσημα με λεφτά του δημοσίου και κρυφά με τις επιχορηγήσεις του Γάλλου πρεσβευτή. Κι όταν τον κατηγόρησαν στη Βουλή ότι παίρνει μισθό πάνω από τον κανονικό χωρίς να δικαιολογηθεί δήλωσε ότι θα ξαναγύριζε όσα πήρε παραπάνω! Μόλις πέθανε αποκαλύφτηκε ότι είχε γδύσει σε τέτοιο βαθμό το δημόσιο, ώστε για να σκεπαστεί ένα μέρος από το έλλειμμα δημεύτηκε όλη του η περιουσία! Ο στρατός κι η χωροφυλακή είχαν τότε δύναμη άντρες κι από αυτούς οι ήταν αξιωματικοί. Το ναυτικό είχε εν ενεργεία 429 αξιωματικούς, χωρίς ούτε ένα καράβι κατάλληλο να πλεύσει. Φτάσανε σε τέτοια χάλια, ώστε το 1848 δεν βρισκότανε πεντάρα στα ταμεία κι αναγκάστηκε το δημόσιο να δανειστεί λίγες εκατοντάδες λίρες για τα έξοδα του Τρικούπη, πού θα πήγαινε να συγχαρεί τον Μαξιμιλιανό, τον αδερφό του Όθωνα, γιατί έγινε βασιλιάς της Βαυαρίας αντικατασταίνοντας τον πατέρα του, τον «εστεμμένο ποιητή» πού τον είχε ξελογιάσει ή Λόλα Μοντέζ κι έχασε για χατίρι της το θρόνο. 37

38 (Η άφιξη του Όθωνα, τον Φεβρουάριο του 1833) ΧΑΡΙΛΑΟΣ ΤΡΙΚΟΥΠΗΣ ΠΤΩΧΕΥΣΗ 1893 O Χαρίλαος Τρικούπης υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα πολιτικά πρόσωπα της Ελληνικής ιστορίας. Η πολιτική του σταδιοδρομία ξεκίνησε το 1865 και εκλέχτηκε Βουλευτής του Μεσολογγίου. Για πρώτη φορά έγινε πρωθυπουργός το Το 1895 παραιτήθηκε οριστικά και αποχώρησε από την πολιτική ζωή. Είχε στόχο την οικονομική ανόρθωση του Ελληνικού κράτους και ονειρευόταν να φέρει την Ελλάδα των μόλις 50 χρόνων, ελεύθερου πολιτικού βίου στο επίπεδο των ευρωπαϊκών χωρών Ύστερα από την ευνοϊκή διάγνωση του άγγλου οικονομολόγου Λω που ήταν θετική για την Ελληνική οικονομία ο Τρικούπης διαπραγματεύθηκε ένα νέο δάνειο, αξίας στερλινών από το Λονδίνο. Το δάνειο δεν συνάπτεται γιατί οι κεφαλαιούχοι θέτουν προθεσμία 8 ημερών για την κύρωση της σύμβασης. Η Βουλή που είναι αρμόδια θα συνέλθει μετά από 2 μήνες, ενώ ο βασιλιάς Γεώργιος που μπορεί να επισπεύσει την διαδικασία αρνείται να την κυρώσει με βασιλικό διάταγμα.(προφανώς γιατί και αυτός κερδοσκοπούσε με τα ελληνικά ομόλογα ). Η κόντρα του Τρικούπη με τα ανάκτορα θα τον οδηγήσει σε παραίτηση τον Απρίλιο του Έξι μήνες αργότερα θα επανέλθει σχηματίζοντας την έβδομη και τελευταία του 38

39 κυβέρνηση. Τον Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου θα αναγκαστεί να δηλώσει από το βήμα της βουλής ότι το κράτος αδυνατεί να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του ως προς τα εξωτερικά δάνεια και ότι τα τοκομερίδια θα πληρωθούν κατά 30%. Όσο για τα εσωτερικά δάνεια, θα εξοφλούνταν για να μην χρεοκοπήσουν οι Ελληνικές τράπεζες, ακόμα μια σύμπτωση σ αύτο το πηγαιν-έλα ιστορίας. ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Τα περισσότερα από αυτά τα χρήματα τα είχαν δανείσει στο ελληνικό κράτος ο έλληνας τραπεζίτης Συγγρός και ο φίλος του Δανός βασιλιάς των ελλήνων Γεώργιος. Πέρνοντας ως προμήθεια (χώρια οι τόκοι ) το 45% των χρημάτων που δάνειζαν. Δηλαδή για κάθε δραχμές που δάνειζαν έδιναν μόνο τις Το χρέος ήταν και οι τόκοι λογίζονταν επί του εκατομμυρίου. Κλεψιά θα μου πείτε αλλά έτσι ήταν τότε οι χρηματοπιστωτικοί κανόνες της εποχής. 39

40 Όταν άρχισε να φαίνεται η αδυναμία του ελληνικού κράτους να αποπληρώσει τα δάνεια, ανέλαβαν ξανά δράση οι μεγάλοι αυτοί ευεργέτες (ο έλληνας τραπεζίτης Συγγρός και ο Δανός βασιλιάς των ελλήνων Γεώργιος) οι οποίοι ως ενήμεροι, ο ένας υπουργός οικονομικών και ο άλλος βασιλιάς μπόρεσαν ή πιο σωστά πρόλαβαν και πούλησαν τα δάνεια σε Αγγλικές, Γαλλικές, Γερμανικές και Ρώσικες τράπεζες οι οποίες ανυποψίαστες για την κατάσταση της Ελληνικής οικονομίας τα αγόρασαν θεωρώντας τα ως ευκαιρία για υψηλά κέρδη. Η ιδιοφυής αυτή επιχειρηματική κίνηση είχε αποδεδειγμένες συνέπειες : Οι εν λόγοι κύριοι πλιατσικολόγησαν άγριος εις βάρος του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Η χώρα σύρθηκε από τις Αγγλικές, Γαλλικές, Γερμανικές και Ρώσικες τράπεζες σε ένα καταστροφικό από την άποψη του ηθικού και υλικών ζημιών πολέμου με τους τούρκους να φτάνουν μέχρι την Αττική και τελικά να προσαρτούν την Θεσσαλία. Για τον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 έχουν γράφει πολλά. Έχει χαρακτηριστεί ως πόλεμος-φιάσκο που προετοιμάστηκε από τη Γερμανία και της άλλες δυνάμεις σε συνεργασία με το ελληνικό παλάτι με προεξοφλημένη την ήττα της Ελλάδας για να επιβληθεί ο Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος. Πατώντας πάνω στην ήττα της χώρας την υποχρέωσαν να πληρώσει πολεμική αποζημίωση στη Τουρκία ύψους τούρκικων μηρών (95 εκατ. Χρυσά φράγκα) ποσό που μόνο μέσω δανεισμό μπορούσε να εξευρεθεί.ύστερα ως «καλοί φιλέλληνες» προθυμοποιήθηκαν να παραχωρήσουν αυτό το δάνειο με αντάλλαγμα το διεθνές οικονομικό έλεγχο της χώρας. Στο Διεθνές οικονομικό έλεγχο παραχωρήθηκαν τα έσοδα από τα μονοπώλια άλατος, πετρελαίου σπίρτων, παιγνιόχαρτων τσιγαρόχαρτου, Ναξίας,σμυρίδος οι δασμοί των τελωνείων Λαυρίου Πατρών, Βύλου και Κέρκυρας. Τέλος στο Διεθνές οικονομικό έλεγχο δόθηκε και η εποπτεία των δημοσίων υπηρεσιών που ήταν αρμόδιες για την είσπραξη των εσόδων. Έτσι οι προσλήψεις, οι απολύσεις, οι μεταθέσεις και οι προαγωγές των υπαλλήλων αυτών ήταν κάτω από την έγκριση του Διεθνές οικονομικού ελέγχου Έλληνες σκοτώθηκαν στον πόλεμο που οι ξένοι απατημένη αγοραστές των δανείων προκάλεσαν με την Τουρκία προκειμένου να πάρουν ως πολεμικές αποζημιώσεις τα δάνεια που από το Συγγρό και το βασιλιά Γεώργιο είχαν αγοράσει αλλά δυστυχώς για αυτούς δεν είχαν αντίκρισμα. Το Ελληνικό κράτος αναγκάστηκε να πληρώσει στον υπέρογκο τόκο τα χρήματα αυτά. Η τελευταία δόση του δανείου πληρώθηκε το 1981 σχεδόν 50 χρόνια μετά. 40

41 Καλά θα μου πείτε τι έγιναν ο Συγγρός και ο βασιλιάς Γεώργιος ; Ο Συγγρός όχι μόνο δεν πήγε φυλακή, αλλά με ένα μέρος των κλεμμένων έχτισε το νοσοκομείο Συγγρού και την περίφημη φυλακή που πήρε το όνομά του, ενώ ανακηρύχτηκε εθνικός ευεργέτης και προς τιμήν του ονομάστηκε λεωφόρος Συγγρού ένας από τους μεγαλύτερους δρόμους των Αθηνών. Ο βασιλιάς απλά παρέμεινε βασιλιάς, φροντίζοντας να γεμίζουν οι φυλακές και τα σανατόρια και όπως ο φίλος του έγινε και αυτός δρόμος. Στην πραγματικότητα ο Χαρίλαος Τρικούπης είχε περιγράψει με τα ποιο μελανά χρώματα τη τη δεινή κατάσταση της ελληνικής οικονομίας. Το περίφημο «Δυστυχώς. Επτωχεύσαμεν» δεν είναι σίγουρο ότι ειπώθηκε στη Βουλή την ημέρα εκείνη. Κατά μια άποψη, το είπε ο Τρικούπης απευθυνόμενος εκτός Βουλής προς στους δανειστές, πράγμα που το εκμεταλλεύτηκε δεόντος η αντιπολίτευση. Ο Αντρέας Συγγρός που ήταν την εποχή εκείνη βουλευτής και είχε αναμειχθεί στα δάνεια του εξωτερικού, διαβεβαιώνει στα «Απομνημονεύματα» το ότι τον άκουσε με τα αυτιά του να το λέει, καθώς ήταν παρών σε εκείνη την δραματικά συνεδρίαση Η ΠΤΩΧΕΥΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΟ 1932 Το Μάρτιο του 1910 συνάπτονται νέα δάνεια για νέα έργα. O νόμος περί <<διεθνώς οικονομικού ελέγχου>> που τηρείται ευλαβικά επί δύο δεκαετίες παραβιάζεται για πρώτη φορά το 1920 με την έκδοση 600 εκατομμυρίων δραχμών που ακολουθούνται από αλλά 500 εκατομμύρια το 1921 και από ακόμη 550 εκατομμύρια το Ήταν όλα για τις ανάγκες του πόλεμου. Παρά την ήττα όμως στην μικρά Ασία η πτώχευση είχε αποφευχθεί με το αναγκαστικό δάνειο που επιβάλλεται απ τον υπουργό 41

42 οικονομικών Πρωτοπαπαδάκη. Ο οποίος κόβει στη μέση τα χαρτονομίσματα, κρατά το ένα μέρος στην κυκλοφορία και ανταλλάσσει το άλλο με τίτλους εσωτερικού δανείου. Στην αποφυγή της πτώχευσης το 22 συμβάλει και το δάνειο υπό την αιγίδα της κοινωνίας των εθνών για τους πρόσφυγες. Μπορεί η ήττα του 22 να μη φέρει πτώχευση αλλά οι ανάγκες αναδιοργάνωσης του Στράτου και περίθαλψης των προσφύγων οδηγούν σε νέο υπερβολικό δανεισμό καθώς στην Ελλάδα κεφαλαία δεν υπάρχουν. Τελικά το Μάρτιο του 1931 λίγο πριν από την τελευταία πτώχευση του 1932 σύμφωνα με την εισαγωγική έκθεση προϋπολογισμού του υπουργού οικονομικών η Ελλάδα χρωστάει στο εξωτερικό 2,868,1 εκατομμύρια Χρύσα φράγκα. Η περίοδος είναι αρκετά δραματική για το λαό και την Ελλάδα. Η κρίση από το ένα μέρος κι η πολιτική από το άλλο ερήμωσαν πάλι τη χώρα. Τα καπνά κι η σταφίδα έμεναν απούλητα μαζί με τις εξαγωγές πέφτουν και οι εισαγωγές. Οι αγρότες πεινούν οι εργάτες μένουν άνεργοι, όλοι οι εργαζόμενοι βρίσκονται σε απόγνωση. ο προϋπολογισμός του θα έκλεινε με 1 δισεκατομμύριο έλλειμμα. Σε έσοδα εκατομμυρίων έπρεπε να πάρουν οι ομολογιούχοι εκατομμύρια δηλαδή το 54% την προηγούμενη χρόνια είχαν πάρει το 40%.για να πληρωθούν τώρα σε χρυσό δεν αρκούσε το κάλυμμα της τράπεζας και δημιουργούταν άμεσος κίνδυνος να μείνει ο λαός χωρίς ψωμί,γατί το περισσότερο στάρι εκείνο τον καιρό ερχόταν απ έξω. Η πληρωμή λοιπόν, του τοκοχρεολυσίου θα ήταν εγκληματική παραφροσύνη. Εντούτοις το Σεπτέμβρη του 31 η κυβέρνηση ανακοίνωσε επίσημα ότι τα τοκομερίδια των ομολογιούχων θα πληρωθούν σε χρυσό. Και για να το πετύχει άρχισε να παίρνει μέτρα που στρέφονταν κατά του λαού. Στις 8 Οκτωβρίου στη γιορτή της Αγίας Πελάγιας έγινε η δραχμοποίηση των καταθέσεων σε συνάλλαγμα για να <<προστατευτεί>> το εθνικό νόμισμα και στην ουσία να πληρωθούν οι ομολογιούχοι Ο Βενιζέλος μυρίστηκε τον κίνδυνο και επιχείρησε να βγει από το αδιέξοδο. Το Γενάρη του 32 απευθύνθηκε στις μεγάλες δυνάμεις και παρακαλούσε να του δώσουν πεντάχρονη αναστολή στο χρεολύσιο και 50 εκατομμύρια δολάρια για να πληρωθούν τα παραγωγικά έργα. Στις 25 του Μάρτη γίνεται μια μεγάλη σύσκεψη υπό την προεδρία του Προέδρου της Δημοκρατίας και με σκοπό να μελετηθεί η οικονομική 42

43 κατάσταση και τα μέτρα που πρέπει να παρθούν. Οι καταχρήσεις, η κερδοσκοπία γίνονται το πιο συνηθισμένο φαινόμενο. Η διαφθορά και η ηθική εξαχρείωση της κυβερνητικής κλίκας φτάνει στο κατακόρυφο. Στην επίσημη πτώχευση του ελληνικού κράτους το 1932 υπήρξε πράγματι προσωρινή παύση πληρωμών των δανειστών αλλά η χώρα δε γλίτωσε ούτε από τα χρέη της ούτε από τους δανειστές της. Ακόμη και σήμερα το Ελληνικό κράτος συνεχίζει να πληρώνει το δάνειο με της ΗΠΑ που συνάφθηκε το 1929 κι ας έχει μεσολαβήσει επίσημο χρεοστάσιο της χώρας. Η υποτίμηση της Δραχμής του 1953 Από τα τέλη του 1952 τη χώρα κυβερνούσε ο δεξιός «Δημοκρατικός Συναγερμός» του Αλέξανδρου Παπάγου (αρχηγού του Εθνικού Στρατού κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου), o οποίος είχε επιτύχει μια σαρωτική νίκη στις εκλογές της 16ης Νοεμβρίου, λόγω του πλειοψηφικού εκλογικού συστήματος. Ηγετική προσωπικότητα της νέας κυβέρνησης ήταν ο Υπουργός Συντονισμού, Σπυρίδων Μαρκεζίνης, ο οποίος είχε υπό την εποπτεία του όλα τα παραγωγικά υπουργεία. Στις αρχές του 1953, με νωπές τις πληγές από τον Εμφύλιο, η ελληνική οικονομία είχε ολοκληρώσει τη μεταπολεμική ανασυγκρότησή της. Η παραγωγή και η κατανάλωση είχαν υπερβεί το προπολεμικά επίπεδα, ενώ αξιοσημείωτη ήταν η πρόοδος στον τεχνολογικό εκσυγχρονισμό σε πολλούς τομείς της οικονομικής δραστηριότητας. Όμως, για το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού το βιοτικό επίπεδο ήταν ακόμη πάρα πολύ χαμηλό Παρότι το εθνικό μας νόμισμα είχε υποτιμηθεί επτά φορές από τη γερμανική κατοχή, ούτε η οικονομία είχε εξυγιανθεί, ούτε η δραχμή ήταν αξιόπιστη. Η χρυσή λίρα ήταν το κυρίαρχο νόμισμα στις συναλλαγές, το ισοζύγιο πληρωμών και ο προϋπολογισμός μονίμως ελλειμματικά και το κράτος λειτουργούσε χάρις στα χρήματα της αμερικανικής βοηθείας. Είναι γεγονός ότι η κυβέρνηση Πλαστήρα ( ) συνέβαλε στη μείωση των ελλειμμάτων 43

44 του ισοζυγίου πληρωμών και του προϋπολογισμού. Αλλά αυτό δεν έφτανε, σύμφωνα με τους πιο αξιόλογους έλληνες οικονομολόγους (Βαρβαρέσος, Ζολώτας κ.ά.), που θεωρούσαν την αναπροσαρμογή της δραχμής έναντι του δολαρίου αναγκαία συνθήκη, προκειμένου να αυξηθούν οι εξαγωγές, κυρίως των αγροτικών προϊόντων, και να αποκατασταθεί το ισοζύγιο εξωτερικών πληρωμών, γεγονός που θα συνέβαλε στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Η αναγγελία της υποτίμησης Στις 9 το βράδυ της 9ης Απριλίου 1953, ανήμερα των 44ων γενεθλίων του, ο Υπουργός Συντονισμού, Σπύρος Μαρκεζίνης, αιφνιδιάζει τους πάντες και ανακοινώνει από το κρατικό ραδιόφωνο (τότε ΕΙΡ, νυν ΕΡΑ) πως από εκείνη τη στιγμή η επίσημη σχέση του αμερικανικού νομίσματος και της δραχμής καθορίζεται στις δραχμές το δολάριο, δηλαδή επιβάλλει μια γενναία υποτίμηση της τάξεως του 50%. Αναλόγως αναπροσαρμόζονται και οι τιμές σε δραχμές όλων των άλλων ξένων νομισμάτων. Αργότερα θα αφαιρεθούν τα τρία μηδενικά και η σχέση θα διαμορφωθεί στο1 δολάριο=30 δραχμές. Βέβαια, η απόφαση για την υποτίμηση της δραχμής δεν πάρθηκε εν θερμώ από τον εκτροχιασμό του προϋπολογισμού ήδη από τον μήνα Μάρτιο. Το σχέδιο δουλευόταν από καιρό από τον Μαρκεζίνη και ήταν πλήρως ενημερωμένοι γι αυτό ο πρωθυπουργός, Αλέξανδρος Παπάγος, ο Υπουργός Εμπορίου, Θάνος Καψάλης (στενός συνεργάτης του Μαρκεζίνη), ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας, Γεώργιος Μαντζαβίνος, η αμερικανική πρεσβεία στην Αθήνα διά των διπλωματικών υπαλλήλων Τσαρλς Γιοστ και Αλ Κοστάντζο, καθώς και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Ο μόνος που γνώριζε το ακριβές ποσοστό της υποτίμησης και την ακριβή ημερομηνία της ανακοίνωσής, εκτός του Μαρκεζίνη, ήταν ο πρωθυπουργός Παπάγος. Στη ραδιοφωνική του ομιλία ο Μαρκεζίνης αιτιολόγησε την κυβερνητική απόφαση για την τόσο δραστική υποτίμηση της δραχμής: «Με αδικαιολογήτως ευθηνήν τιμήν του δολλαρίου, συμφέρουσα ήτο η εξαγωγή κεφαλαίων εις το εξωτερικόν και ο ελληνικός τουρισμός εις την αλλοδαπήν. Όταν το ελληνικό νόμισμα αποκτήση την πραγματικήν αξίαν του και καταστή ευθηνότερον, τότε συμφέρον θα είναι ο εξ αλλοδαπής τουρισμός εις την Ελλάδα και ο επαναπατρισμός ελληνικών κεφαλαίων εις την πατρίδα ή και η διευκόλυνσις προσελκύσεως γενικώς ξένου κεφαλαίου. Προσέλκυσις δε ξένου κεφαλαίου και προώθησις της πολιτικής των επενδύσεων δεν αποτελεί απλώς εν εκ των κυριοτέρων μελημάτων της κυβερνήσεως, αλλά ταυτοχρόνως και την βασικήν ελπίδα της αναγεννήσεως του τόπου». Ο Μαρκεζίνης ανακοινώνει την κατάργηση όλων των κλειστών επαγγελμάτων, την απελευθέρωση των εισαγωγών και την πάταξη της κερδοσκοπίας. Οσον αφορά την επιλογή της 9ης Απριλίου για την υποτίμηση της δραχμής, ο Μαρκεζίνης δίνει τη δική του εξήγηση: «Διεδόθη σκοπίμως ότι επελέγη η 9η Απριλίου, διότι συνέπιπτε με την ημέρα των γενεθλίων μου (9 Απριλίου 1909, δηλαδή την 99η ημέρα του έτους). Η αλήθεια, όμως, ήταν διαφορετική. Η 9η Απριλίου ήταν Μεγάλη Πέμπτη και οι επόμενες πέντε 44

45 ημέρες ήταν ημέρες αργίας. Έτσι θα απεφεύγετο ενδεχομένη άμεση αντίδραση, χωρίς να χρειασθεί να κλείσει το Χρηματιστήριο, πράξη που ενείχε τους δικούς της κινδύνους». Τα επακόλουθα της υποτίμησης Η είδηση για τη δραστική υποτίμηση της δραχμής προκαλεί σάλο. Η υποτίμηση της δραχμής θα φέρει κύμα ανατιμήσεων στην αγορά και αθρόες απολύσεις εργαζομένων στη βιομηχανία, ιδίως μετά την κατάργηση του νόμου 2222/52, που προστάτευε τους εργαζομένους από τις αυθαίρετες απολύσεις. Το περιοδικό Νέα Οικονομία»υπολογίζει ότι το κόστος ζωής στους τρεις πρώτους μήνες μετά την υποτίμηση έχει ανέβει κατά 12%, ενώ το ψωμί κατά 33%. Οι ανατιμήσεις και απολύσεις προκαλούν δυσαρέσκεια στους εργαζομένους. Στις 28 Μαΐου εκπρόσωποι της ΓΣΕΕ και των εργατικών κέντρων επισκέπτονται τον Υπουργό Εργασίας, Ελευθέριο Γονή, και του ζητούν να αναπροσαρμοστούν αμέσως οι μισθοί και τα ημερομίσθια. Στις 4 Ιουνίου κηρύσσεται πανεργατική απεργία με πρωτοβουλία της κυβερνητικής ΓΣΕΕ του Φώτη Μακρή, η οποία σημειώνει ιδιαίτερη επιτυχία στους οργανισμούς κοινής ωφελείας (ΟΤΕ, ΟΥΛΕΝ, ΟΛΠ κλπ), στις τράπεζες και τους εργαζομένους στον Τύπο. Ο απεργιακός αγώνας κρατά οκτώ ημέρες και λήγει, όταν η κυβέρνηση υπόσχεται επίδομα ακρίβειας από 7-12%. Η ΑΔΕΔΥ το θεωρεί μικρό και στις 2 Ιουλίου κηρύσσει 48ωρη απεργία στον δημόσιο τομέα, που σημειωτέον απαγορεύεται από το ισχύον τότε Σύνταγμα του 1952, και η κυβέρνηση Παπάγου βρίσκει την ευκαιρία να απολύσει πλεονάζοντες δημοσίους υπαλλήλους. Η υποτίμηση της δραχμής της 9ης Απριλίου 1953 και η συνακόλουθη απελευθέρωση των εισαγωγών, εκτός από τις βραχυχρόνιες παρενέργειες, θα έχουν τελικά ευνοϊκή επίδραση στην οικονομία της χώρας. Με τα δύο αυτά μέτρα η ελληνική οικονομία θα εισέλθει σε μια νέα εποχή εξυγίανσης, ισορροπίας και ανάπτυξης. Είναι χαρακτηριστικό ότι η επόμενη υποτίμηση της δραχμής θα γίνει τριάντα χρόνια αργότερα, στις 10 Ιανουαρίου 1983, από την κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου. Η μεγάλη υποτίμηση της δραχμής κατά 50% έναντι των υπολοίπων νομισμάτων στις 9 Απριλίου 1953 ήταν ένα γεγονός τεράστιας σημασίας για την ελληνική οικονομία, που είχε ως εμπνευστή τον Υπουργό Συντονισμού της κυβέρνησης Παπάγου, Σπύρο Μαρκεζίνη. Η ισοτιμία της δραχμής άλλαξε από 1:15000 σε 1:30000 έναντι του δολαρίου των ΗΠΑ, γεγονός που σε βάθος χρόνου λειτούργησε θετικά στη νομισματική σταθερότητα και τη βελτίωση του τομέα του εξωτερικού εμπορίου. Η κυβέρνηση ωστόσο επικρίθηκε για το ότι είχε μεθοδεύσει με τέτοιο τρόπο την υποτίμηση, με αποτέλεσμα κάποιοι, αποθησαυρίζοντας δολάρια, να δουν την περιουσία τους να διπλασιάζεται σε μια νύχτα. 45

46 To ευρώ (EUR ή ) είναι το κοινό νόμισμα 17 κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα οποία αποτελούν την Ευρωζώνη, μεταξύ των οποίων είναι και η Ελλάδα. Τα κέρματα έχουν μια κοινή όψη και για τις 17 χώρες και μια εθνική όψη που περιλαμβάνει ένα σχέδιο επιλεγμένο από το κράτος-μέλος για λογαριασμό του οποίου γίνεται η κοπή. Το ευρώ αντικατέστησε τη δραχμή το 2001 (σε φυσική μορφή το 2002). Τα ελληνικά κέρματα ευρώ απεικονίζουν από ένα μοναδικό σχέδιο για κάθε ένα από τα οχτώ νομίσματα. Όλα σχεδιάστηκαν από τον Γεώργιο Σταματόπουλο. Τα μικρής ονομαστικής αξίας νομίσματα απεικονίζουν ελληνικά πλοία. Τα μέσης αξίας απεικονίζουν σημαντικούς Έλληνες της νεώτερης ιστορίας. Τέλος, οι απεικονίσεις των δύο μεγαλύτερης αξίας νομισμάτων σχετίζονται με την αρχαία ελληνική ιστορία και μυθολογία. Όλα τα κέρματα φέρουν τα 12 αστέρια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το έτος κοπής καθώς και το ανθέμιο, σήμα του Νομισματοκοπείου Αθηνών, που λειτουργεί υπό την εποπτεία της Τράπεζας της Ελλάδος. Χαρακτηριστικό των Ελληνικών κερμάτων είναι ότι η τιμή του κάθε κέρματος αναγράφεται με το Ελληνικό αλφάβητο. Επίσης, το euro cent ονομάζεται λεπτό στα ελληνικά σε αντίθεση με τις άλλες γλώσσες που υιοθέτησαν τη λέξη σεντ. 46

47 Αξία Μπροστινή όψη Πίσω όψη Χρώμα Αρχιτεκτονικός ρυθμός 5 Γκρι Κλασικός 10 Κόκκινο Ρωμανικός 20 Μπλε Γοτθικός 50 Πορτοκαλί Αναγεννησιακός 100 Πράσινο Μπαρόκ και Ροκοκό 47

48 200 Κίτρινοκαφέ Εποχή του σιδήρου και του γυαλιού 500 Μωβ Μοντέρνα αρχιτεκτονική του 20ού αιώνα Και στις δύο όψεις του χαρτονομίσματος αναγράφεται η αριθμητική του αξία και η λέξη ευρώ στο λατινικό και ελληνικό αλφάβητο (EURO και ΕΥΡΩ). Στην μπροστινή όψη υπάρχει η σημαία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τα αρχικά της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας 48

49 Η ΕΠΙΣΗΜΗ ΣΧΕΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩ Το ευρώ και η δραχμή Από δραχμές σε ευρώ ΚΕΡΜΑΤΑ ΔΡΑΧΜΕΣ ΕΥΡΩ 1 Δεν υπάρχει αντίστοιχο κέρμα 2 1 λεπτό 5 1 λεπτό 10 3 λεπτά 20 6 λεπτά λεπτά λεπτά 500 1,47 ευρώ ΤΡΑΠΕΖΟΓΡΑΜΜΜΑΤΙΑ ΔΡΑΧΜΕΣ ΕΥΡΩ λεπτά λεπτά 500 1,47 ευρώ ,93 ευρώ ,67 ευρώ ,35 ευρώ 49