ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΤΩΝ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ

Transcript

1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΤΩΝ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου 6 Νοεμβρίου 2017 Δρ. Παναγιώτης Αγησιλάου Διευθύνων Σύμβουλος Trojan Economics ΣΕΠ Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου

2 ΣΥΝΟΨΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ 1. Η έννοια της κρατικής ενίσχυσης 2. Υποχρεώσεις Κρατών Μελών 3. Ρόλος εθνικών δικαστηρίων 2

3 ΓΕΝΙΚΟΣ ΑΠΑΓΟΡΕΥΤΙΚΟΣ ΚΑΝΟΝΑΣ Άρθρο 107(1) ΣΛΕΕ «Ενισχύσεις που χορηγούνται υπό οποιαδήποτε μορφή από τα κράτη ή με κρατικούς πόρους και που νοθεύουν ή απειλούν να νοθεύσουν τον ανταγωνισμό διά της ευνοϊκής μεταχειρίσεως ορισμένων επιχειρήσεων ή ορισμένων κλάδων παραγωγής είναι ασυμβίβαστες με την εσωτερική αγορά, κατά το μέτρο που επηρεάζουν τις μεταξύ κρατών μελών συναλλαγές, εκτός αν οι Συνθήκες ορίζουν άλλως.» 3

4 ΑΥΤΟΔΙΚΑΙΕΣ ΕΞΑΙΡΕΣΕΙΣ Άρθρο 107(2) ΣΛΕΕ «Συμβιβάζονται με την εσωτερική αγορά: α) οι ενισχύσεις κοινωνικού χαρακτήρος προς μεμονωμένους καταναλωτές, υπό τον όρο ότι χορηγούνται χωρίς διάκριση προελεύσεως των προϊόντων β) οι ενισχύσεις για την επανόρθωση ζημιών που προκαλούνται από θεομηνίες ή άλλα έκτακτα γεγονότα 4

5 ΑΥΤΟΔΙΚΑΙΕΣ ΕΞΑΙΡΕΣΕΙΣ γ) οι ενισχύσεις προς την οικονομία ορισμένων περιοχών της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, οι οποίες θίγονται από τη διαίρεση της Γερμανίας, κατά το μέτρο που είναι αναγκαίες για την αντιστάθμιση των οικονομικών μειονεκτημάτων που προκαλούνται από τη διαίρεση αυτή. Μετά την παρέλευση πενταετίας από την έναρξη ισχύος της Συνθήκης της Λισσαβώνας, το Συμβούλιο, μετά από πρόταση της Επιτροπής, δύναται να εκδώσει απόφαση για την κατάργηση του παρόντος σημείου.» 5

6 ΔΥΝΗΤΙΚΕΣ ΕΞΑΙΡΕΣΕΙΣ Άρθρο 107(3) ΣΛΕΕ «Δύνανται να θεωρηθούν ότι συμβιβάζονται με την εσωτερική αγορά: α) οι ενισχύσεις για την προώθηση της οικονομικής αναπτύξεως περιοχών, στις οποίες το βιοτικό επίπεδο είναι ασυνήθως χαμηλό ή στις οποίες επικρατεί σοβαρή υποαπασχόληση, καθώς και των περιοχών που αναφέρονται στο άρθρο 349 λαμβάνοντας υπόψη τη διαρθρωτική, οικονομική και κοινωνική τους κατάσταση β) οι ενισχύσεις για την προώθηση σημαντικών σχεδίων κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος ή για την άρση σοβαρής διαταραχής της οικονομίας κράτους μέλους 6

7 ΔΥΝΗΤΙΚΕΣ ΕΞΑΙΡΕΣΕΙΣ γ) οι ενισχύσεις για την προώθηση της αναπτύξεως ορισμένων οικονομικών δραστηριοτήτων ή οικονομικών περιοχών, εφόσον δεν αλλοιώνουν τους όρους των συναλλαγών κατά τρόπο που θα αντέκειτο προς το κοινό συμφέρον δ) οι ενισχύσεις για την προώθηση του πολιτισμού και της διατήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς, εφόσον δεν αλλοιώνουν τους όρους συναλλαγών και ανταγωνισμού στην Ένωση σε βαθμό αντίθετο με το κοινό συμφέρον ε) άλλες κατηγορίες ενισχύσεων που καθορίζονται από το Συμβούλιο, το οποίο αποφασίζει προτάσσει της Επιτροπής.» 7

8 ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ Άρθρο 108(1) ΣΛΕΕ «Η Επιτροπή, σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, εξετάζει διαρκώς τα καθεστώτα ενισχύσεων που υφίστανται στα κράτη αυτά. Τους προτείνει τα κατάλληλα μέτρα που απαιτεί η προοδευτική ανάπτυξη και η λειτουργία της εσωτερικής αγοράς.» 8

9 ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ Άρθρο 108(2) ΣΛΕΕ «Αν η Επιτροπή διαπιστώσει [ ] ότι ενίσχυση που χορηγείται από ένα κράτος ή με κρατικούς πόρους δεν συμβιβάζεται με την εσωτερική αγορά κατά το άρθρο 107, ότι η ενίσχυση αυτή εφαρμόζεται καταχρηστικώς, αποφασίζει ότι το εν λόγω κράτος οφείλει να την καταργήσει ή να την τροποποιήσει εντός προθεσμίας που η ίδια καθορίζει. Αν το εν λόγω κράτος δεν συμμορφωθεί προς την απόφαση αυτή [ ], η Επιτροπή ή οποιοδήποτε άλλο ενδιαφερόμενο κράτος δύναται να προσφύγει απευθείας στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κατά παρέκκλιση των άρθρων 258 και

10 ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ Κατόπιν αιτήσεως κράτους μέλους, το Συμβούλιο δύναται να αποφασίσει ομοφώνως ότι ενίσχυση που έχει θεσπισθεί ή που πρόκειται να θεσπισθεί από το κράτος αυτό θεωρείται συμβιβάσιμη με την εσωτερική αγορά, κατά παρέκκλιση των διατάξεων του άρθρου 107 ή των προβλεπομένων από το άρθρο 109 κανονισμών, αν εξαιρετικές περιστάσεις δικαιολογούν μια τέτοια απόφαση. [ ] Αν το Συμβούλιο δεν αποφανθεί εντός τριών μηνών από την υποβολή της αιτήσεως, αποφασίζει η Επιτροπή.». 10

11 ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΚΡΑΤΩΝ ΜΕΛΩΝ Άρθρο 108(3) ΣΛΕΕ «Η Επιτροπή ενημερώνεται εγκαίρως περί των σχεδίων που αποβλέπουν να θεσπίσουν ή να τροποποιήσουν τις ενισχύσεις, ώστε να δύναται να υποβάλει τις παρατηρήσεις της. [ ]. Το ενδιαφερόμενο κράτος μέλος δεν δύναται να εφαρμόσει τα σχεδιαζόμενα μέτρα πριν η Επιτροπή καταλήξει σε τελική απόφαση.» 11

12 ΕΞΟΥΣΙΕΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ Άρθρο 108(4) ΣΛΕΕ «Η Επιτροπή μπορεί να εκδίδει κανονισμούς σχετικά με τις κατηγορίες κρατικών ενισχύσεων για τις οποίες το Συμβούλιο έχει ορίσει, σύμφωνα με το άρθρο 109, ότι μπορούν να μην υπόκεινται στη διαδικασία της παραγράφου 3 του παρόντος άρθρου.» 12

13 ΕΞΟΥΣΙΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ Άρθρο 109 ΣΛΕΕ «Το Συμβούλιο, μετά από πρόταση της Επιτροπής και διαβούλευση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, δύναται να εκδίδει κάθε αναγκαίο κανονισμό για την εφαρμογή των άρθρων 107 και 108, και ιδίως να καθορίζει τους όρους εφαρμογής του άρθρου 108, παράγραφος 3, και τις κατηγορίες ενισχύσεων που εξαιρούνται από τη διαδικασία αυτή.» 13

14 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΚΡΑΤΙΚΗΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ Το πρωτογενές και παράγωγο ενωσιακό δίκαιο δεν περιλαμβάνει την έννοια της κρατικής ενίσχυσης Κρατικές ενισχύσεις συνιστούν «κάθε ενισχύσεις που χορηγούνται υπό οποιαδήποτε μορφή από τα κράτη ή με κρατικούς πόρους και που νοθεύουν ή απειλούν να νοθεύσουν τον ανταγωνισμό διά της ευνοϊκής μεταχειρίσεως ορισμένων επιχειρήσεων ή ορισμένων κλάδων παραγωγής είναι ασυμβίβαστες με την εσωτερική αγορά, κατά το μέτρο που επηρεάζουν τις μεταξύ κρατών μελών συναλλαγές» (Άρθρο 107(1) ΣΛΕΕ) 14

15 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΚΡΑΤΙΚΗΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ Κριτήρια κρατικής ενίσχυσης: Να χορηγείται από το κράτος ή με κρατικούς πόρους Να παρέχει ένα πλεονέκτημα στην αποδέκτρια επιχείρηση Να είναι επιλεκτικό να ωφελεί συγκεκριμένες επιχειρήσεις ή κλάδους παραγωγής Να απειλεί να στρεβλώσει τον ανταγωνισμό και να επηρεάζει το ενδοενωσιακό εμπόριο Όλα τα κριτήρια θα πρέπει να ικανοποιούνται σωρευτικά 15

16 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΚΡΑΤΙΚΗΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ Επιχορηγήσεις Δάνεια με ευνοϊκούς όρους (π.χ. επιδότηση επιτοκίου) Κρατικές εγγυήσεις (χωρίς ή με μειωμένη προμήθεια) Φοροαπαλλαγές και φοροελαφρύνσεις Απαλλαγές ή εκπτώσεις από ασφαλιστικές εισφορές Διαγραφή ή ταχεία απόσβεση χρεών Κρατικές εισφορές ή συμμετοχές στο κεφάλαιο επιχειρήσεων Πώληση/εκμίσθωση δημόσιας περιουσίας με ευνοϊκούς όρους (π.χ. πώληση σε τιμές κατώτερες της αγοράς, εκμίσθωση σε τιμές υψηλότερες της αγοράς) Παροχή από το κράτος προϊόντων/υπηρεσιών σε τιμές κατώτερες της αγοράς 16

17 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΚΡΑΤΙΚΗΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Οι κανόνες ανταγωνισμού εφαρμόζονται μόνον σε επιχειρήσεις Επιχείρηση είναι κάθε φορέας (φυσικό ή νομικό πρόσωπο) που ασκεί οικονομική δραστηριότητα, ανεξάρτητα από το νομικό καθεστώς του (π.χ. ιδιωτικού δικαίου, δημόσιου δικαίου, μετοχική, μη μετοχική), τον τρόπο χρηματοδότησής του και τον κερδοσκοπικό ή κοινωνικό χαρακτήρα του Οικονομική δραστηριότητα προσφορά προϊόντων/υπηρεσιών στην αγορά Μη οικονομική δραστηριότητα άσκηση δημόσιας εξουσίας (π.χ. αστυνομία, εθνική φρουρά, βασική κοινωνική ασφάλιση βάσει αρχής αλληλεγγύης, έλεγχος αεροπλοΐας και θαλάσσιας κυκλοφορίας) 17

18 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΚΡΑΤΙΚΗΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Η έννοια της κρατικής ενίσχυσης είναι αντικειμενική Ενδιαφέρουν μόνον τα αποτελέσματα/επιδράσεις στον ανταγωνισμό και τις ενδοενωσιακές συναλλαγές ευρεία εφαρμογή Δεν ενδιαφέρει ο επιδιωκόμενος σκοπός του μέτρου ενίσχυσης ή οι υποκειμενικές προθέσεις του κράτους μέλους που χορηγεί την ενίσχυση Κοινωνικοί / οικονομικοί στόχοι (π.χ. επενδύσεις, ανάπτυξη, εγγραφή νέων εταιρειών στο Χρηματιστήριο, εθνική άμυνα, δημόσια υγεία, περιβάλλον) 18

19 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΚΡΑΤΙΚΗΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Ιταλία v. Επιτροπής (Υπόθεση 173/73) Η μείωση στις κοινωνικές συνεισφορές των εργαζομένων στον τομέα της κλωστοϋφαντουργίας κρατική ενίσχυση ανεξάρτητα από το ότι το μέτρο επεδίωκε τη διατήρηση του επιπέδου απασχόλησης Βέλγιο v. Επιτροπής (Υπόθεση C-05/01) Η πληρωμή με κρατικούς πόρους υπαλλήλων μιας βέλγικης επιχείρησης (Cockerill Sambre) που δραστηριοποιείτο στον τομέα χάλυβα κρατική ενίσχυση παρόλο που το μέτρο επεδίωκε τη δημιουργία θέσεων εργασίας 19

20 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΚΡΑΤΙΚΗΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ Προνομιακή μεταχείριση / επιλεκτικότητα Χρηματοδότηση με κρατικούς πόρους ή καταλογισμός στο κράτος ΚΡΑΤΙΚΗ ΕΝΙΣΧΥΣΗ Χορήγηση οικονομικού πλεονεκτήματος Πιθανή νόθευση του ανταγωνισμού και επηρεασμός του ενδοενωσιακού εμπορίου 20

21 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΚΡΑΤΙΚΗΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΚΡΑΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ Ή ΚΑΤΑΛΟΓΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΚΡΑΤΟΣ Όλα τα χρηματικά μέσα που βρίσκονται υπό διαρκή δημόσιο έλεγχο και το κράτος αποφασίζει για τη διάθεσή τους (διασταλτική ερμηνεία) πόροι κεντρικής κυβέρνησης, υπουργείων, περιφερειακών διοικήσεων ή τοπικών αρχών πόροι δημοσίων επιχειρήσεων πόροι των Διαρθρωτικών Ταμείων, του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας, του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης Δημόσιοι ή ιδιωτικοί πόροι τους οποίους διαχειρίζονται δημόσιοι ή ιδιωτικοί φορείς που έχουν οριστεί ή συσταθεί από το κράτος Η χρηματοδότηση κρατικών πόρων μπορεί να συνίσταται είτε σε κρατική δαπάνη είτε σε απώλεια εσόδων για το κράτος 21

22 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΚΡΑΤΙΚΗΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΚΡΑΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ Ή ΚΑΤΑΛΟΓΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΚΡΑΤΟΣ Παραδείγματα μεταφοράς κρατικών πόρων Κρατική συμμετοχή στο κεφάλαιο επιχειρήσεων Χορήγηση δανείων (με ευνοϊκό επιτόκιο) Παροχή εγγυήσεων (χωρίς καταβολή ασφάλιστρου κινδύνου) Φοροαπαλλαγή / πίστωση φόρων Μείωση ασφαλιστικών εισφορών ή αναβολή / διευκόλυνση της πληρωμής τους Διαγραφή χρεών / απαλλαγή καταβολής προστίμου Παροχή προϊόντων/υπηρεσιών σε τιμή χαμηλότερη από την τιμή της αγοράς Ιδιωτικοποιήσεις σε τιμές χαμηλότερες της πραγματικής αξίας της πωλούμενης επιχείρησης 22

23 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΚΡΑΤΙΚΗΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΚΡΑΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ Ή ΚΑΤΑΛΟΓΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΚΡΑΤΟΣ Λήψη απόφασης / χορήγηση ενίσχυσης από δημόσια επιχείρηση δε συνεπάγεται απαραιτήτως καταλογισμό στο κράτος θα πρέπει να αποδειχθεί ότι η δημόσια επιχείρηση βρίσκεται υπό τον έλεγχο / επιρροή του κράτους βαθμός αυτονομίας / ανεξαρτησίας Van der Kooy v. Επιτροπής (Υποθέσεις 67, 68 & 70/85) Ο καθορισμός μιας προνομιακής ταρίφας από μία επιχείρηση που ελεγχόταν κατά 50% από το κράτος καταλογίστηκε στο κράτος Ο Υπουργός Οικονομικών είχε εξουσία να εγκρίνει / μπλοκάρει ταρίφες Η επιχείρηση δεν απολάμβανε επαρκή αυτονομία στον καθορισμό ταριφών έδρασε υπό τον έλεγχο των δημόσιων αρχών και τις απαιτήσεις τους Η ταρίφα δεν αποφασίστηκε στα πλαίσια της κανονικής λειτουργίας μιας αυτόνομης επιχείρησης διαφυγή κέρδους που υπό κανονικές συνθήκες θα πραγματοποιούσε 23

24 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΚΡΑΤΙΚΗΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΚΡΑΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ Ή ΚΑΤΑΛΟΓΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΚΡΑΤΟΣ Κρατική ενίσχυση με ιδιωτικούς πόρους Για να μπορεί να θεωρηθεί ένα μέτρο που συνίσταται στη μεταφορά ιδιωτικών πόρων ως κρατική ενίσχυση θα πρέπει να υπάρχει επαρκής παρέμβαση / καθοριστική επιρροή του κράτους καταλογισμός μέτρου στο κράτος Γαλλία v. Επιτροπής (Υπόθεση Τ-139/09) Κρίθηκε ότι το κράτος ήταν σε θέση μέσω της κυρίαρχης επιρροής του να καθοδηγήσει τη χρήση των πόρων που παραχωρούνταν σε συγκεκριμένες αγροτικές επιτροπές προκειμένου να χρηματοδοτηθούν πλεονεκτήματα σε συγκεκριμένους κτηνοτρόφους Το μέτρο καταλογίστηκε στο κράτος λόγω του ότι οι κρατικές αρχές είχαν σημαντικό ρόλο στον ορισμό των μέτρων και τη μέθοδο χρηματοδότησής τους (ανεξαρτήτως της αρχικής πηγής τους) 24

25 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΚΡΑΤΙΚΗΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΚΡΑΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ Ή ΚΑΤΑΛΟΓΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΚΡΑΤΟΣ Υπόθεση Επιτροπής v. Γαλλία (Υπόθεση 290/83) Οι πληρωμές που παροτρύνθηκαν / διεκπεραιώθηκαν από μια κρατικά ελεγχόμενη τράπεζα με πόρους που προέρχονταν από πλεονάσματα διαχείρισης ιδιωτικών κεφαλαίων της τράπεζας συνιστούσαν μεταφορά κρατικών πόρων Το γαλλικό δημόσιο ασκούσε αποφασιστική επιρροή στο ταμείο από το οποίο χορηγήθηκαν ενισχύσεις, αν και οι τελευταίες αφορούσαν σε ιδιωτικά κεφάλαια 25

26 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΚΡΑΤΙΚΗΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΚΡΑΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ Ή ΚΑΤΑΛΟΓΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΚΡΑΤΟΣ Μέτρα που λαμβάνονται από το κράτος μέσω νομοθεσίας Μέτρα που λαμβάνονται προς συμμόρφωση του κράτους με το ευρωπαϊκό δίκαιο δεν καταλογίζονται στο κράτος λόγω ανυπαρξίας διακριτικής ευχέρειας εφαρμογής Phoenix-Reisen GmbH and Deutscher Reiseverband ev (DRV) v. Επιτροπής (Υπόθεση Τ-58/10) Η Γερμανική κυβέρνηση χορήγησε ενισχύσεις μέσω εγγυήσεων του δημοσίου για την προστασία των μισθών των εργαζομένων σε αφερέγγυες επιχειρήσεις Κρίθηκε ότι δεν υφίσταται ζήτημα κρατικής ενίσχυσης το σύστημα εγγυήσεων ήταν υποχρέωση της Γερμανίας βάσει της Οδηγίας 80/987/EEC 26

27 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΚΡΑΤΙΚΗΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ Προνομιακή μεταχείριση / επιλεκτικότητα Καταλογισμός του μέτρου στο κράτος ή χρηματοδότηση με κρατικούς πόρους ΚΡΑΤΙΚΗ ΕΝΙΣΧΥΣΗ Χορήγηση οικονομικού πλεονεκτήματος Πιθανή νόθευση του ανταγωνισμού και επηρεασμός του ενδοενωσιακού εμπορίου 27

28 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΚΡΑΤΙΚΗΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑ Κάθε οικονομικό όφελος που η αποδέκτρια επιχείρηση δεν θα αποκόμιζε υπό κανονικές συνθήκες ανταγωνισμού στην αγορά π.χ. μείωση επιβαρύνσεων που κανονικά βαρύνουν τον προϋπολογισμό μιας επιχείρησης Κριτήριο του «ιδιώτη επιχειρηματία» Αξιολογείται κατά ποσόν το κράτος ενεργεί με τον ίδιο τρόπο όπως θα ενεργούσε ένα ορθολογικός ιδιώτης επιχειρηματίας σε παρόμοιες περιστάσεις σε συνθήκες αγοράς Κάθε οικονομική συναλλαγή του κράτους με επιχείρηση, την οποία δε θα επιχειρούσε ένας ιδιώτης επενδυτής υπό φυσιολογικές συνθήκες αγοράς και με οικονομικά κριτήρια παροχή οικονομικού πλεονεκτήματος 28

29 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΚΡΑΤΙΚΗΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑ Το κράτος δεν χορηγεί πλεονέκτημα όταν λειτουργεί ως: Ιδιώτης επενδυτής π.χ. δημιουργία επιχείρησης, εισφορά κεφαλαίου Ιδιώτης πιστωτής π.χ. χορήγηση δανείου, διαγραφή δανείου, διακανονισμός χρεών Ιδιώτης πωλητής π.χ. πώληση κρατικών περιουσιακών στοιχείων, αποκρατικοποιήσεις Ιδιώτης αγοραστής π.χ. αγορά προϊόντων/υπηρεσιών, εκμίσθωση γης 29

30 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΚΡΑΤΙΚΗΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑ Παραδείγματα χορήγησης πλεονεκτήματος: Φορολογικές/ασφαλιστικές απαλλαγές/ελαφρύνσεις Επιδότηση επιτοκίου Διαγραφή χρεών Ευνοϊκός διακανονισμός χρέους Πώληση κρατικής ακίνητων περιουσιακών στοιχείων σε τιμή χαμηλότερη από την αξία αποτίμησης της αγοράς Παροχή εγγυήσεων από το κράτος χωρίς να καταβάλλεται πριμ κινδύνου σε αυτό από την αποδέκτρια επιχείρηση Αγορά περιουσιακών στοιχείων / προϊόντων από το κράτος σε τιμή υψηλότερη από την τιμή αγοράς Δωρεάν συλλογή και διάθεση αποβλήτων Δωρεάν διαφημίσεις σε κρατικούς τηλεοπτικούς σταθμούς Δεν υπάρχει πλεονέκτημα όταν το κράτος: επιστρέφει παράνομα υπολογισμένους φόρους αποζημιώνει για ζημιά που προκάλεσε αποζημιώνει για απαλλοτρίωση 30

31 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΚΡΑΤΙΚΗΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑ Ερώτηση Ορισμένες τράπεζες που ελέγχονται από το κράτος μαζί με ιδιωτικές τράπεζες συμφώνησαν να διαγράψουν ένα μέρος του χρέους ενός χρεώστη τους/επιχείρησης που αντιμετωπίζει οικονομικές δυσχέρειες. Παρέχεται στον χρεώστη/επιχείρηση πλεονέκτημα; 31

32 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΚΡΑΤΙΚΗΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ Προνομιακή μεταχείριση / επιλεκτικότητα Καταλογισμός του μέτρου στο κράτος ή χρηματοδότηση με κρατικούς πόρους ΚΡΑΤΙΚΗ ΕΝΙΣΧΥΣΗ Χορήγηση οικονομικού πλεονεκτήματος Πιθανή νόθευση του ανταγωνισμού και επηρεασμός του ενδοενωσιακού εμπορίου 32

33 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΚΡΑΤΙΚΗΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΕΠΙΛΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ Το μέτρο ενίσχυσης θα πρέπει να ευνοεί ορισμένες επιχειρήσεις ή ορισμένα προϊόντα κατά τρόπο επιλεκτικό Προϊοντική διάσταση π.χ. ενισχύσεις σε συγκεκριμένες επιχειρήσεις ή κλάδους παραγωγής ανεξαρτήτως περιοχής δραστηριοποίησης Γεωγραφική διάσταση π.χ. ενίσχυση σε επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε συγκεκριμένες περιοχές Τύπος επιχείρησης (π.χ. ΜΜΕ) Γενικά μέτρα ενίσχυσης που εφαρμόζονται σε όλες τις επιχειρήσεις σε όλους τους κλάδους οικονομίας π.χ. μέτρα απασχόλησης μακροχρόνια άνεργων δεν είναι επιλεκτικά 33

34 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΚΡΑΤΙΚΗΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΕΠΙΛΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ Όταν ένας δημόσιος φορέας έχει εξουσία να επιλέξει τους αποδέκτες μίας ενίσχυσης (ή το ύψος ή τις προϋποθέσεις ή τον τρόπο καταβολής) ικανοποίηση επιλεκτικότητας Déménagements-Manutention Transport (Υπόθεση C-256/97) οι ευκολίες πληρωμής εισφορών κοινωνικής ασφαλίσεως (π.χ. περίοδος χάριτος) από ένα δημόσιο οργανισμό, που διέθετε ένα βαθμό ελευθερίας ως προς τη δυνατότητα να καθορίζει τους δικαιούχους / προϋποθέσεις του χορηγουμένου μέτρου είναι μέτρο επιλεκτικού χαρακτήρα 34

35 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΚΡΑΤΙΚΗΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΕΠΙΛΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ Επιλεκτικά μέτρα Χορήγηση επιδότησης σε συγκεκριμένη επιχείρηση Στήριξη συγκεκριμένων κλάδων της οικονομίας ή γεωγραφικών περιοχών Στήριξη επιχειρήσεων που πληρούν ορισμένα κριτήρια που βασίζονται στο μέγεθός τους ή άλλα μεγέθη (π.χ. κύκλος εργασιών, αριθμός/σύνθεση εργατικού δυναμικού) Μέτρα γενικής πολιτικής Μέτρα οικονομικής και νομισματικής πολιτικής προοδευτικότητα φορολογικού συστήματος γενική μείωση φορολογικών συντελεστών μείωση των επιτοκίων της κεντρικής τράπεζας Μέτρα κοινωνικής πολιτικής (π.χ. γενική μείωση των συνεισφορών των εργοδοτών στα ταμεία κοινωνικής ασφάλισης) Ρυθμιστικά μέτρα που δεν επηρεάζουν τον κρατικό προϋπολογισμό 35

36 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΚΡΑΤΙΚΗΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΕΠΙΛΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Το κράτος αποφάσισε να μειώσει τις εργοδοτικές εισφορές για κοινωνική ασφάλιση εργατών (χειρονακτική εργασία) που απασχολούνται σε συγκεκριμένους βιομηχανικούς κλάδους. Είναι το μέτρο επιλεκτικό; ΝΑΙ ΤΟ ΜΕΤΡΟ ΕΙΝΑΙ ΕΠΙΛΕΚΤΙΚΟ Το κράτος αποφάσισε να μειώσει τις εργοδοτικές εισφορές για την ασφάλιση των γυναικείων ασθενειών. Είναι το μέτρο επιλεκτικό; ΝΑΙ ΤΟ ΜΕΤΡΟ ΕΙΝΑΙ ΕΠΙΛΕΚΤΙΚΟ ΚΑΘΩΣ ΟΦΕΛΕΙ ΠΕΡΙΣΣΌΤΕΡΟ ΤΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΜΕ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ ΓΥΝΑΙΚΙΟ ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ Π.Χ. ΚΛΩΣΤΟΥΦΑΝΤΟΥΡΓΕΙΑ Το κράτος αποφάσισε να παρέχει έκπτωση φόρου προς όλες τις εξαγωγικές επιχειρήσεις. Είναι το μέτρο επιλεκτικό; ΝΑΙ ΤΟ ΜΕΤΡΟ ΕΙΝΑΙ ΕΠΙΛΕΚΤΙΚΟ Το κράτος αποφάσισε να παρέχει ευκολίες πληρωμής για την καταβολή των εργοδοτικών εισφορών για κοινωνική ασφάλιση, ωστόσο το ΤΚΑ/ΙΚΑ διαθέτει ελευθερία να καθορίζει τους δικαιούχους ή τις προϋποθέσεις/όρους ένταξης στο σχέδιο. Είναι το μέτρο επιλεκτικό; ΝΑΙ ΤΟ ΜΕΤΡΟ ΕΙΝΑΙ ΕΠΙΛΕΚΤΙΚΟ ΚΑΘΩΣ ΑΠΟΚΛΕΙΕΙ ΟΡΙΣΜΕΝΟΥ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟΥΣ ΚΛΑΔΟΥΣ 36

37 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΚΡΑΤΙΚΗΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ Προνομιακή μεταχείριση / επιλεκτικότητα Καταλογισμός του μέτρου στο κράτος ή χρηματοδότηση με κρατικούς πόρους ΚΡΑΤΙΚΗ ΕΝΙΣΧΥΣΗ Χορήγηση οικονομικού πλεονεκτήματος Πιθανή νόθευση του ανταγωνισμού και επηρεασμός του ενδοενωσιακού εμπορίου 37

38 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΚΡΑΤΙΚΗΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΝΟΘΕΥΣΗ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΥ Η ενίσχυση θα πρέπει να νοθεύει ή να απειλεί να νοθεύσει τον ανταγωνισμό, ευνοώντας συγκεκριμένες επιχειρήσεις ή την παραγωγή συγκεκριμένων προϊόντων (αιτιώδης σχέση) ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Δεν απαιτείται η απόδειξη της πραγματικής νόθευσης επαρκεί η απειλή νόθευσης Δεν απαιτείται να αποδειχθεί ότι η αποδέκτρια επιχείρηση ενήργησε κατά τρόπο αντιανταγωνιστικό 38

39 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΚΡΑΤΙΚΗΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΝΟΘΕΥΣΗ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΚΑΝΟΝΑΣ: ενισχύσεις που αποδεσμεύουν μια επιχείρηση από οικονομικές επιβαρύνσεις που θα είχε υπό κανονικές συνθήκες αλλοιώνουν τις συνθήκες ανταγωνισμού Γεωγραφικός χώρος αλλοίωσης κράτος μέλος που δραστηριοποιείται η αποδέκτρια επιχείρηση άλλα κράτη μέλη 39

40 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΚΡΑΤΙΚΗΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΝΟΘΕΥΣΗ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΥ Philip Morris v. Επιτροπής (Υπόθεση 730/79) Κρίθηκε ότι όταν η ενίσχυση ενδυναμώνει τη θέση της αποδέκτριας επιχείρησης σε σχέση με άλλες ανταγωνιστικές επιχειρήσεις στο ενδοενωσιακό εμπόριο επηρεάζεται ο ανταγωνισμός και το εμπόριο μεταξύ των κρατών μελών Kahla/Thüringen Porzellan v. Επιτροπής (Υπόθεση Τ-20/03) Κρίθηκε ότι η αγορά πορσελάνης ήταν μια πολύ ανταγωνιστική αγορά με υπερβάλλουσα παραγωγική ικανότητα Τα χρηματοοικονομικά κίνητρα προς όφελος μιας επιχείρησης έναντι των ανταγωνιστών της απειλή νόθευσης του ανταγωνισμού 40

41 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΚΡΑΤΙΚΗΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΝΟΘΕΥΣΗ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΥ Κανονισμός 1403/2013 ενισχύσεις ήσσονος σημασίας Ενισχύσεις ήσσονος σημασίας Ενισχύσεις χορηγούμενες στην ίδια επιχείρηση που δεν υπερβαίνουν τις ευρώ σε διάστημα τριών οικονομικών ετών, σε κυλιόμενη βάση Για τις οδικές εμπορευματικές μεταφορές για λογαριασμό τρίτων το ανώτατο όριο είναι ευρώ 41

42 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΚΡΑΤΙΚΗΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΕΠΗΡΕΑΣΜΟΣ ΕΝΔΟΕΝΩΣΙΑΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Το άρθρο 107(1) ΣΛΕΕ εφαρμόζεται στο βαθμό που υπάρχει επηρεασμός του εμπορίου μεταξύ των κρατών μελών Δεν είναι αναγκαίο να αποδειχθεί ο πραγματικός επηρεασμός του ενδοενωσιακού εμπορίου ως αποτέλεσμα της ενίσχυσης ΑΛΛΑ να εξεταστεί κατά πόσον είναι πιθανό να έχει επίδραση στο ενδοενωσιακό εμπόριο Όταν οι επιχειρήσεις σε ένα κράτος μέλος βρίσκονται σε ανταγωνισμό με επιχειρήσεις σε άλλα κράτη μέλη, τότε η μεταβολή του κόστους παραγωγής σίγουρα επηρεάζει το ενδοενωσιακό εμπόριο π.χ. εξαγωγικές ενισχύσεις 42

43 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΚΡΑΤΙΚΗΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΕΠΗΡΕΑΣΜΟΣ ΕΝΔΟΕΝΩΣΙΑΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Όταν η ενίσχυση ενδυναμώνει τη θέση μιας επιχείρησης σε σχέση με άλλες ανταγωνιστικές επιχειρήσεις στο ενδοενωσιακό εμπόριο, θα πρέπει να θεωρείται ότι επηρεάζεται το ενδοενωνσιακό εμπόριο ακόμη και όταν η αποδέκτρια επιχείρηση δεν δραστηριοποιείται στις εξαγωγές η εγχώρια παραγωγή μπορεί να διατηρηθεί / αυξηθεί οι επιχειρήσεις άλλων κρατών μελών έχουν λιγότερες πιθανότητες να εξάγουν τα προϊόντα τους 43

44 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΚΡΑΤΙΚΗΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΕΠΗΡΕΑΣΜΟΣ ΕΝΔΟΕΝΩΣΙΑΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Οι ενισχύσεις σε επιχειρήσεις που παρέχουν αμιγώς τοπικές υπηρεσίες δεν είναι πιθανό να επηρεάσουν το ενδοενωσιακό εμπόριο Τοπικές μεταφορές Τοπικά ιατρικά κέντρα Μικρά λιμάνια/μαρίνες Τοπικά μουσεία που δεν είναι πιθανό να προσελκύσουν διασυνοριακούς επισκέπτες Τοπικά πολιτιστικά γεγονότα των οποίων το δυνητικό ακροατήριο είναι περιορισμένο σε τοπικό επίπεδο 44

45 ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ Ο έλεγχος των κρατικών ενισχύσεων ασκείται από την Επιτροπή Αποκλειστική αρμοδιότητα για χορήγηση εξαίρεσης, σύμφωνα με το άρθρο 107(2) και 107(3) ΣΛΕΕ έχει η Επιτροπή, υπό τον έλεγχο των Δικαστηρίων της Ευρωπαϊκής Ένωσης Εάν ο έλεγχος των κρατικών ενισχύσεων αφήνονταν στη διακριτική ευχέρεια των κρατών μελών τοτε θα υπήρχε ο κίνδυνος σύγχυσης κριτή και κρινόμενου θα υποβαθμιζόταν η σημασία της προάσπισης του ενωσιακού δημόσιου συμφέροντος για τη διατήρηση υγιούς και ανόθευτου ανταγωνισμού εντός της εσωτερικής αγοράς 45

46 Δεν υπάρχει κρατική ενίσχυση Δεν υπάρχει υποχρέωση κοινοποίησης ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ 1) Υπάρχει κρατική χρηματοδότηση ή μεταφορά κρατικών πόρων; ΝΑΙ ΟΧΙ Πρέπει να κοινοποιηθεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή 2) Είναι ο αποδέκτης της ενίσχυσης επιχείρηση; ΟΧΙ ΟΧΙ ΝΑΙ 3) Παρέχεται στην αποδέκτρια επιχείρηση ένα πλεονέκτημα το οποίο δε θα μπορούσε να λάβει σε συνθήκες κανονικού ανταγωνισμού; ΟΧΙ 9) Εμπίπτει η ενίσχυση σε υφιστάμενο καθεστώς κρατικής ενίσχυσης; ΟΧΙ ΝΑΙ ΝΑΙ 4) Ικανοποιείται το κριτήριο του ιδιώτη επενδυτή σε οικονομία της αγοράς; ΟΧΙ 5) Αποτελεί το προϊόν/υπηρεσία θεωρητικά αντικείμενο του ενδοενωσιακού εμπορίου; ΝΑΙ ΝΑΙ ΟΧΙ 8) Εφαρμόζεται ο ΓΚΑ; ΟΧΙ 7) Εφαρμόζονται οι κανόνες για τις ΥΓΟΣ ΟΧΙ ΝΑΙ ΝΑΙ Εφαρμόζονται οι κανόνες των κρατικών ενισχύσεων μπορεί να απαιτείται κοινοποίηση 6) Εφαρμόζεται ο κανονισμός ήσσονος σημασίας; ΝΑΙ 46

47 ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ v. ΑΤΟΜΙΚΕΣ ΕΝΙΣΧΥΣΕΙΣ Καθεστώς ενισχύσεων Προβλέπει τη χορήγηση ενισχύσεων σε γενικές και αφηρημένες κατηγορίες δικαιούχων για αόριστο χρονικό διάστημα και/ή απροσδιόριστο ύψος ποσού Καθεστώς για την εκπλήρωση υποχρεώσεων δημόσιας υπηρεσίας στα μη διασυνδεδεμένα νησιά (Ελλάδα) Καθεστώς ενίσχυσης για τη δημιουργία καινοτομικών συστάδων επιχειρήσεων (Ελλάδα) Καθεστώς ενισχύσεων για τις Κυπριακές Τράπεζες για τη διευκόλυνση της πρόσβασης σε μεσοπρόθεσμη χρηματοδότηση Ατομική ενίσχυση Αφορά τη χορήγηση ενίσχυσης σε συγκεκριμένο δικαιούχο εκτός καθεστώτος (ή βάσει καθεστώτος καθ υπέρβαση συγκεκριμένων όρων, επομένως πρέπει να κοινοποιηθεί) Κρατική ενίσχυση προς Κυπριακές Αερογραμμές Κρατική ενίσχυση προς το Κρατικό Σφαγείο Κοφίνου 47

48 ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ v. ΑΤΟΜΙΚΕΣ ΕΝΙΣΧΥΣΕΙΣ Η διάκριση μεταξύ καθεστώτος και ατομικής ενίσχυσης επηρεάζει τη διαδικασία ελέγχου Στην περίπτωση καθεστώτος ενισχύσεων κοινοποιείται μόνο το καθεστώς, ενώ κατά κανόνα δεν κοινοποιούνται οι μεμονωμένες ενισχύσεις που χορηγούνται κατ εφαρμογή του εγκεκριμένου καθεστώτος σε συγκεκριμένους δικαιούχους Όλες οι ατομικές ενισχύσεις πρέπει να κοινοποιούνται στην Επιτροπή Για τα καθεστώτα ενισχύσεων υπάρχει διαρκής εξέταση (άρθρο 108(1) ΣΛΕΕ) 48

49 ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ Διάκριση ενισχύσεων Νέες Παράνομες Καταχρηστικές Υφιστάμενες Προληπτικός έλεγχος νέων ενισχύσεων Κατασταλτικός έλεγχος παράνομων ενισχύσεων (έχουν χορηγηθεί χωρίς να κοινοποιηθούν ή και εφαρμόστηκαν πριν την έκδοση απόφασης από την Επιτροπή) και εγκεκριμένων ενισχύσεων που εφαρμόζονται καταχρηστικά από το οικείο κράτος μέλος 49

50 ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΝΕΩΝ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ Προληπτικός έλεγχος νέων ενισχύσεων Στοχεύει στον έλεγχο της συμβατότητας των ενισχύσεων με την εσωτερική αγορά Έγκαιρη πρόληψη στρεβλώσεων στον ανταγωνισμό Διπλή υποχρέωση Κρατών Μελών Κοινοποίηση κάθε νέας ενίσχυσης στην Επιτροπή Αναστολή εφαρμογής κάθε νέας ενίσχυσης (standstill obligation) μέχρι την έκδοση εγκριτικής απόφασης από την Επιτροπή ή μετά από παρέλευση της δίμηνης προθεσμίας εξέτασης από την Επιτροπή ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ: από τη στιγμή που μια ενίσχυση εγκριθεί μετατρέπεται σε υφιστάμενη 50

51 ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΝΕΩΝ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ Μία ατομική ενίσχυση θεωρείται ότι έχει εφαρμοστεί/χορηγηθεί όταν θεσπίζεται το νομοθετικό πλαίσιο (απόφαση Υπουργικού Συμβουλίου, Διοικητική απόφαση, Διάταγμα, Σύμβαση κλπ) που επιτρέπει τη χορήγηση της, χωρίς να χρειάζονται περαιτέρω διατυπώσεις Δεν απαιτείται να καταβληθούν όλες οι δόσεις για να κριθεί ως εφαρμοσθείσα/χορηγηθείσα μια ενίσχυση ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ: Το ίδιο ισχύει και για καθεστώτα ενισχύσεων 51

52 ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΝΕΩΝ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ Εξαιρέσεις από την υποχρέωση κοινοποίησης Όταν χορηγείται μεμονωμένη ενίσχυση βάσει εγκεκριμένου καθεστώτος (η έγκριση του καθεστώτος θεωρείται ότι συμπεριλαμβάνει και την έγκριση όλων των μεμονωμένων ενισχύσεων που χορηγούνται βάσει αυτού) Όταν τροποποιήσεις υφιστάμενων ενισχύσεων έχουν καθαρά τυπικό χαρακτήρα, και δεν επηρεάζεται η αξιολόγηση του συμβιβάσιμου δεν θεωρούνται νέες ενισχύσεις (π.χ. μικρές αλλαγές ώστε να ληφθεί υπόψη ο πληθωρισμός) 52

53 ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΝΕΩΝ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ Όταν πρόκειται για αυξήσεις του προϋπολογισμού υφιστάμενων καθεστώτων μέχρι 20% δεν θεωρούνται νέες ενισχύσεις Όταν πρόκειται για επέκταση της περιόδου χορήγησης κατά 6 μήνες δεν θεωρούνται νέες ενισχύσεις Όταν προβλέπεται ρητά η απαλλαγή από Κανονισμούς (π.χ. Γενικός Κανονισμός απαλλαγής 651/2014, Κανονισμός de minimis 1407/2013) και αποφάσεις της Επιτροπής (π.χ. Απόφαση 2012/21/ΕΕ που κρατικές ενισχύσεις υπό μορφή αντιστάθμισης για την παροχή δημόσιας υπηρεσίας που χορηγούνται σε επιχειρήσεις που έχουν επιφορτιστεί με τη παροχή ΥΓΟΣ) 53

54 ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΝΕΩΝ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ Αρμόδιο για κοινοποίηση των κρατικών ενισχύσεων είναι το κράτος μέλος που χορηγεί την ενίσχυση Η δικαιούχος επιχείρηση δεν έχει οποιαδήποτε (ειδική) υποχρέωση κοινοποίησης σχεδίου κρατικής ενίσχυσης Μια ενίσχυση κοινοποιείται όταν βρίσκεται σε μορφή σχεδίου (πριν εφαρμοστεί) Στάδια ελέγχου νέων κρατικών ενισχύσεων προκαταρτική εξέταση επίσημη διαδικασία έρευνας 54

55 ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΝΕΩΝ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ Προκαταρτική εξέταση Σκοπό έχει να δώσει τη δυνατότητα στην Επιτροπή να σχηματίσει μια πρώτη άποψη σε σχέση με τη συμβατότητα του μέτρου με την εσωτερική αγορά Διαρκεί το μέγιστο 2 μήνες από τη χρονική στιγμή που η κοινοποίηση θεωρηθεί πλήρης Πλήρης κοινοποίηση υπάρχει όταν το κράτος μέλος παρέχει στην Επιτροπή όλες τις αναγκαίες πληροφορίες που θα της επιτρέψουν να αποφασίσει εάν η ενίσχυση συμβιβάζεται ή όχι με την εσωτερική αγορά Η Επιτροπή μπορεί να ζητήσει από το κράτος μέλος συμπληρωματικές πληροφορίες ώστε η κοινοποίηση να θεωρηθεί πλήρης Τα ενδιαφερόμενα μέρη δε συμμετέχουν στη διαδικασία 55

56 ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΝΕΩΝ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ Αποφάσεις ❶ ❷ ❸ Το μέτρο δε συνιστά κρατική ενίσχυση Το μέτρο συνιστά κρατική ενίσχυση αλλά είναι συμβατό με την εσωτερική αγορά (απόφαση μη διατύπωσης αντιρρήσεων) Κίνηση επίσημης διαδικασίας έρευνας καθώς η Επιτροπή έχει αμφιβολίες ως προς τη συμβατότητα του μέτρου με την εσωτερική αγορά Σε περίπτωση μη λήψης απόφασης εντός της προθεσμίας 2 μηνών της προκαταρτικής εξέτασης, η ενίσχυση θεωρείται ότι έχει εγκριθεί σιωπηρά Το κράτος μέλος οφείλει να ειδοποιήσει την Επιτροπή ότι θα εφαρμόσει την ενίσχυση Εάν σε διάστημα 15 ημερών από την παραλαβή της ειδοποίησης η Επιτροπή δεν ανταποκριθεί, τότε η ενίσχυση καθίσταται υφιστάμενη 56

57 ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΝΕΩΝ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ Επίσημη διαδικασία έρευνας Η Επιτροπή αποφασίζει να κινήσει την επίσημη διαδικασία έρευνας όταν διατηρεί αμφιβολίες κατά πόσο το μέτρο συμβιβάζεται με την εσωτερική αγορά Η σχετική απόφαση για κίνηση της επίσημης διαδικασίας έρευνας περιλαμβάνει συνοπτικά τα σημαντικότερα πραγματικά και νομικά ζητήματα και προκαταρτική εκτίμηση της Επιτροπής αναφορικά με τη συμβατότητα του μέτρου Περίληψη της απόφασης δημοσιεύεται στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ 57

58 ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΝΕΩΝ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ Η Επιτροπή είναι υποχρεωμένη να εξετάσει τα στοιχεία που προσκομίζουν τα ενδιαφερόμενα μέρη Η Επιτροπή έχει υποχρέωση να ζητήσει τις παρατηρήσεις των ενδιαφερομένων μερών πριν εκδώσει την απόφασή της Τα ενδιαφερόμενα μέρη δεν έχουν οποιοδήποτε άλλο ρόλο και/ή δικαίωμα στα πλαίσια της διοικητικής διαδικασίας ελέγχου των κρατικών ενισχύσεων από την Επιτροπή Η μη υποβολή παρατηρήσεων δεν επηρεάζει το κύρος της απόφασης της Επιτροπής Έννοια των ενδιαφερομένων μερών Πρόσωπα, επιχειρήσεις ή ενώσεις επιχειρήσεων των οποίων τα συμφέροντα θίγονται από την ενδεχόμενη χορήγηση μιας κρατικής ενίσχυσης Μεταξύ άλλων, περιλαμβάνει τις ανταγωνίστριες των δικαιούχων της ενίσχυσης επιχειρήσεις και τις επαγγελματικές οργανώσεις αυτών 58

59 ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΝΕΩΝ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ Διαρκεί το μέγιστο 18 μήνες από την έναρξή της Η προθεσμία μπορεί να επεκταθεί με κοινή απόφαση της Επιτροπής και του οικείου κράτους μέλους Εάν μετά την παρέλευση 18 μηνών η Επιτροπή δεν εκδώσει απόφαση, το κράτος μέλος μπορεί να της το ζητήσει να το πράξει. Σε αυτή την περίπτωση, η Επιτροπή θα πρέπει να λάβει απόφαση εντός 2 μηνών στη βάση των πληροφοριών που έχει στην κατοχή της. Εάν οι πληροφορίες που κατέχει δεν αρκούν για τη διαπίστωση της συμβατότητας, η Επιτροπή λαμβάνει αρνητική απόφαση 59

60 ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΝΕΩΝ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ Αποφάσεις ❶ Το μέτρο δε συνιστά κρατική ενίσχυση ❷ Το μέτρο συνιστά κρατική ενίσχυση αλλά είναι συμβατό με την εσωτερική αγορά (θετική απόφαση) ❸ Το μέτρο συνιστά κρατική ενίσχυση αλλά είναι συμβατό με την εσωτερική αγορά υπό όρους (θετική απόφαση υπό όρους) μη τήρηση των όρων από την αποδέκτρια επιχείρηση καθιστά την ενίσχυση καταχρηστική ❹ Το μέτρο δε συμβιβάζεται με την εσωτερική αγορά (αρνητική απόφαση) 60

61 Επίσημη διαδικασία έρευνας Προκαταρτική εξέταση ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΝΕΩΝ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ 2 μήνες Κοινοποίηση μέτρου ενίσχυσης και αναστολή της εφαρμογής του Απόφαση Ευρωπαϊκής Επιτροπής 1. Όχι κρατική ενίσχυση 2. Μη διατύπωση αντιρρήσεων (συμβατότητα) 3. Αμφιβολίες (Επίσημη διαδικασία έρευνας) 18 μήνες Απόφαση επίσημης διαδικασίας έρευνας Παρατηρήσεις ενδιαφερομένων μερών Απόφαση Ευρωπαϊκής Επιτροπής 1. Όχι κρατική ενίσχυση 2. Θετική απόφαση 3. Θετική απόφαση υπό όρους 4. Αρνητική απόφαση 61

62 ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΝΕΩΝ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ Παράνομες κρατικές ενισχύσεις μη τήρησης της διαδικασίας υποχρεωτικής κοινοποίησης ή της υποχρέωσης αναστολής προτού ληφθεί εγκριτική απόφαση από την Επιτροπή μη τήρησης εγκριτικής απόφασης ή όρων εγκριτικής απόφασης π.χ. χορηγήθηκε μεγαλύτερο ποσό στην αποδέκτρια επιχείρηση Πληροφορίες Επιτροπής Αυτεπάγγελτα Καταγγελίες από ενδιαφερόμενα μέρη: κάθε κράτος μέλος και κάθε πρόσωπο, επιχείρηση ή ένωση επιχειρήσεων, τα συμφέροντα των οποίων μπορούν να θιγούν από τη χορήγηση της ενίσχυσης όπως είναι οι ανταγωνίστριες επιχειρήσεις και οι επαγγελματικές τους ενώσεις Από συνεργασία με εθνικά δικαστήρια Η Επιτροπή ελέγχει τη συμβατότητα με την εσωτερική αγορά των παράνομων ενισχύσεων 62

63 ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΠΑΡΑΝΟΜΩΝ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ Οι πληροφορίες πρέπει να εξετάζονται αμελλητί Η Επιτροπή μπορεί να ζητήσει συμπληρωματικές πληροφορίες από το οικείο κράτος μέλος. Δίδεται εύλογη προθεσμία στο κράτος μέλος για υποβολή των αιτούμενων πληροφοριών Εάν το οικείο κράτος μέλος δεν παράσχει εμπρόθεσμα τις αιτούμενες πληροφορίες ή παράσχει ελλιπείς πληροφορίες η Επιτροπή μπορεί να εκδώσει απόφαση με την οποία να απαιτεί την παροχή τους από το κράτος μέλος (διαταγή παροχής πληροφοριών) Ο έλεγχος είναι πανομοιότυπος με αυτόν που ισχύει για τις νέες ενισχύσεις Προκαταρτική εξέταση και επίσημη διαδικασία έρευνας Δεν ισχύουν οι χρονικές προθεσμίες, 2 μηνών και 18 μηνών 63

64 ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΠΑΡΑΝΟΜΩΝ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ Η Επιτροπή μπορεί να λάβει εκτός από το διάταγμα παροχής πληροφοριών και τα ακόλουθα 2 προσωρινά μέτρα: αναστολή Δεν απαιτείται να εξεταστεί ή αιτιολογηθεί ο πιθανός κίνδυνος στρέβλωσης του ανταγωνισμού προσωρινή ανάκτηση εφόσον πληρούνται 3 σωρευτικά κριτήρια Δεν υπάρχουν αμφιβολίες ότι το μέτρο συνιστά κρατική ενίσχυση Επιβάλλεται να ληφθεί επείγουσα δράση Υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να προξενηθεί ουσιώδης και ανεπανόρθωτη ζημία σε ανταγωνιστή Σε περίπτωση μη συμμόρφωσης του οικείου κράτους μέλους, η Επιτροπή μπορεί να προσφύγει απευθείας στο ΔΕΕ Μπορεί να καταλήξει στις ίδιες αποφάσεις με τις νέες ενισχύσεις Σε περίπτωση που κριθεί ως μη συμβατή με την εσωτερική αγορά, η Επιτροπή ζητά από το οικείο κράτος μέλος να παύσει τη χορήγησή της και να λάβει όλα τα αναγκαία μέτρα για ανάκτησή της από το δικαιούχο 64

65 ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΠΑΡΑΝΟΜΩΝ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ Έννοια ανάκτησης αναδρομική αναζήτηση του οικονομικού πλεονεκτήματος από την επιχείρηση που ωφελήθηκε παρανόμως Στόχος είναι να επανέλθει η κατάσταση που υπήρχε στην αγορά πριν από τη χορήγηση της ενίσχυσης, ώστε να εξαφανιστεί κάθε οικονομικό όφελος που σχετίζεται με αυτήν Εξαιρέσεις από την υποχρέωση ανάκτησης Αντίθετη με κάποια γενική αρχή του ενωσιακού δικαίου (π.χ. αρχή της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης, αρχή της ασφάλειας δικαίου) Έχει παρέλθει η περίοδος παραγραφής (10 έτη από την ημερομηνία χορήγησής της) 65

66 ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΠΑΡΑΝΟΜΩΝ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ Τα κράτη μέλη μπορούν να αρνηθούν την εφαρμογή απόφασης ανάκτησης όταν υπάρχει απόλυτη αδυναμία ανάκτησης ανυπέρβλητες δυσχέρειες κατά την εφαρμογή της απόφασης ανάκτησης οφείλει να ενημερώσει την Επιτροπή για νομικά, πολιτικά ή πρακτικά προβλήματα που δεν είχαν προβλεφθεί ή δεν μπορούσαν να είχαν προβλεφθεί ή συνέπειες που δεν μπορούσαν να είχαν εκτιμηθεί από την Επιτροπή, και να προτείνει εναλλακτικές λύσεις για την αντιμετώπισή τους 66

67 ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΝΕΩΝ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ Συνέπειες παράνομων κρατικών ενισχύσεων Δεν τηρούνται οι προθεσμίες που ισχύουν για τον έλεγχο νέων ενισχύσεων (2 μήνες προκαταρτική εξέταση και 18 μήνες για την επίσημη διαδικασία έρευνας) Η Επιτροπή μπορεί να ζητήσει την ανάκτηση της παράνομης ενίσχυσης με τόκο εάν τελικά κρίνει ότι είναι μη συμβατή με την εσωτερική αγορά Η Επιτροπή μπορεί με προσωρινά μέτρα να διατάξει το κράτος μέλος να αναστείλει ή να ανακτήσει προσωρινά την ενίσχυση καθώς και να παράσχει τις απαραίτητες πληροφορίες Η Επιτροπή ή άλλο κράτος μέλος μπορεί να προσφύγει στο ΔΕΕ για παράβαση της υποχρέωσης κοινοποίησης ή για παράβαση της υποχρέωσης αναστολής της εφαρμογής της ενίσχυσης μέχρι τη λήψη απόφασης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Μια ανταγωνίστρια επιχείρηση μπορεί να προσφύγει στα εθνικά δικαστήρια για να αμφισβητήσει τη νομιμότητα μιας κρατικής ενίσχυσης (όχι τη συμβατότητα) και να διεκδικήσει αποζημίωση 67

68 ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΤΑΧΡΗΣΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ Καταχρηστική εφαρμογή θεωρείται ότι υπάρχει όταν ο δικαιούχος της ενίσχυσης την εφάρμοσε κατά παράβαση της εγκριτικής απόφασης της Επιτροπής (εγκριτική απόφαση ή απόφαση υπό όρους) Πληροφορίες Επιτροπής Αυτεπάγγελτα Καταγγελίες από ανταγωνίστριες επιχειρήσεις Από συνεργασία με εθνικά δικαστήρια Ο έλεγχος είναι πανομοιότυπος με αυτόν που ισχύει για παράνομες ενισχύσεις 68

69 ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΤΑΧΡΗΣΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ Η Επιτροπή οφείλει να κινήσει την επίσημη διαδικασία έρευνας για να διαπιστώσει εάν υπάρχει καταχρηστική εφαρμογή Μπορεί να ληφθεί προσωρινό μέτρο αναστολής της ενίσχυσης, προκειμένου να μην διατηρείται η στρέβλωση του ανταγωνισμού Εφόσον κριθεί ότι η δικαιούχος επιχείρηση πράγματι εφάρμοσε καταχρηστικά την ενίσχυση που του χορηγήθηκε, τότε η Επιτροπή μπορεί να ζητήσει την έντοκη ανάκτησή της (απόφαση ανάκτησης) 69

70 ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΜΕΝΩΝ ΜΕΡΩΝ Τα κράτη μέλη και τα ενδιαφερόμενα πρόσωπα (με έννομο συμφέρον) μπορούν να προσβάλουν τις αποφάσεις της Επιτροπής ενώπιον των Δικαστηρίων της Ένωσης Προσφυγή ακύρωσης Προσφυγή παραλείψεως και ασφαλιστικά μέτρα 70

71 ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ ΡΟΛΟΣ ΕΘΝΙΚΩΝ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΩΝ Τα εθνικά δικαστήρια έχουν ρόλο στη διασφάλιση των δικαιωμάτων των εμπλεκομένων μερών σε περίπτωση παράβασης της υποχρέωσης προηγούμενης γνωστοποίησης των κρατικών ενισχύσεων στην Επιτροπή, σύμφωνα με το άρθρο 108(3) ΣΛΕΕ Στα πλαίσια εξέτασης παράβασης του άρθρου 108(3) ΣΛΕΕ, τα εθνικά δικαστήρια μπορούν να προσδιορίσουν εάν ένα μέτρο συνιστά κρατική ενίσχυση, σύμφωνα με το άρθρο 107(1) ΣΛΕΕ 71

72 ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ ΡΟΛΟΣ ΕΘΝΙΚΩΝ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΩΝ Αιτήσεις σε εθνικά δικαστήρια από ενδιαφερόμενα μέρη παρεμπόδιση καταβολής της παράνομης ενίσχυσης ανάκτηση της παράνομης ενίσχυσης (ασχέτως συμβιβάσιμου) ανάκτηση τόκων για το χρονικό διάστημα της παρανομίας επιδίκαση αποζημίωσης σε ανταγωνιστές και σε τρίτους προσωρινά μέτρα κατά της παράνομης ενίσχυσης έκδοση διαταγής προσωρινών μέτρων με την οποία απαγορεύεται η παράνομη εκταμίευση μέχρι την έκδοση απόφασης επί της ουσίας της υπόθεσης προσωρινή ανάκτηση 72

73 Δρ. Παναγιώτης Αγησιλάου E: Τ: (+357) F: (+357)