Χαρτογράφηση των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και καλές πρακτικές. Σίσσυ Θεοδοσίου και Μαρία Ζαφειροπούλου

Transcript

1 Χαρτογράφηση των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και καλές πρακτικές Σίσσυ Θεοδοσίου και Μαρία Ζαφειροπούλου

2 Θεωρητικό μοντέλο Θεωρητικό μοντέλο «Regulation Governance» (Ρύθμιση- Διακυβέρνηση) (Vaesken and Ζafiropoulou, 2008) εφαρμοσμένο σε 230 κοινωνικές οργανώσεις σε 7 χώρες της Ε.Ε. και στο Μαρόκο, στα πλαίσια δύο ερευνητικών προγραμμάτων (2008-σήμερα) EQUAL και International Research Staff Exchange Scheme Marie Curie (IRSES). Το μοντέλο συνδέει δύο άξονες το ρυθμιστικό επίπεδο από τη μία και το οργανωτικό επίπεδο διακυβέρνησης από την άλλη. Οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών (ΜΚΟ και άτυπες οργανώσεις) δρουν συχνά συμπληρωματικά, επικουρικά και ενισχυτικά προς το κράτος και θεραπεύουν ευαίσθητους κοινωνικά τομείς. Ιδιαίτερα σε περίοδο οικονομικής κρίσης, ο ρόλος τους είναι αναγκαίος. Η ραγδαία αύξηση του αριθμού των ΜΚΟ από το 2009 έως σήμερα καθώς και αυτή αξιόλογων οργανώσεων με μη οργανωμένη δομή, αλλά σαφή προσανατολισμό και σημαντικό έργο αποδεικνύουν τη σημαντικότητα τέτοιων δομών. Η ευελιξία, οργάνωση, κανόνες διακυβέρνησης, οικονομική ενίσχυση (επί το πλείστον σε είδος), συνεργασία με κρατικούς φορείς εξαρτάται από τό βαθμό ρύθμισης (regulation) των οργανώσεων.

3 Νέο θεωρητικό μοντέλο για τη χαρτογράφηση των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών σε περίοδο κρίσης Για να προσαρμοσθεί το μοντέλο ΣΤΑ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΆ της κοινωνίας των πολιτών διαφοροποιήθηκε ο δεύτερος άξονας διακυβέρνησης (governance) και αντικαταστάθηκε από τον άξονα της εγγύτητας (proximity). Το νέο μοντέλο Regulation Proximity (Ρύθμιση- Εγγύτητα) (Zafiropoulou, 2013) δίνει έμφαση στη σημασία των σχέσεων εγγύτητας για τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Αυτές διαχωρίζονται στη γεωγραφική πρωτίστως εγγύτητα από την μία πλευρά, και στην εγγύτητα που στοχεύει στην ανάπτυξη σχέσεων από την άλλη (μέσω συνεργασιών, κοινών οργανωτικών προτύπων, τεχνολογίας κλπ) με τις ανάλογες φυσικά διαβαθμίσεις. Ο δεύτερος άξονας παραμένει ο ίδιος με το αρχικό μοντέλο. Είναι αυτός της ρύθμισης και διαχωρίζεται σε επίπεδο αυτορύθμισηςαυτοργάνωσης και σε επίπεδο ελεγχόμενης ρύθμισης από το κράτος (με τις ανάλογες διαβαθμίσεις).

4 Χαρτογράφηση των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών ανά τομέα

5 ΥΓΕΙΑ Οι περισσότερες οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στον τομέα της υγείας έχουν ως χαρακτηριστικό την ισχυρή, ασθενή ή απόλυτη κρατική παρέμβαση και την ασθενή αυτο-οργάνωση ή την έλλειψη αυτής. Ένας διαχωρισμός όμως αξίζει να αναφερθεί όσον αφορά το έτος δημιουργίας των ως άνω οργανώσεων. Οι ΜΚΟ και άτυπες οργανώσεις υγείας που δημιουργήθηκαν εν μέσω κρίσης (π.χ. κοινωνικά φαρμακεία) βασίζονται κυρίως στην απόλυτη αυτο-οργάνωση εν αντιθέσει με αυτές που δημιουργήθηκαν πριν το ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ Η συντριπτική πλειοψηφία των οργανώσεων αλληλεγγύης της κοινωνίας των πολιτών είναι αυτορυθμιζόμενες και χρησιμοποιούν την εγγύτητα που βασίζεται στην τεχνολογία (website, portal, τηλεκπαίδευση) καθώς και στις οργανωτικές σχέσεις και κοινές δράσεις με άλλες οργανώσεις του τομέα (π.χ. δημιουργία oμοσπονδιών, κοινά πρωτόκολλα εργασίας) και με τα μέλη τους (π.χ. Εξειδικευμένα σεμινάρια εθελοντών, δράσεις που απευθύνονται μόνο στους εθελοντές) περισσότερο από οργανώσεις του τομέα της υγείας και της οικονομίας.

6 Οικονομία Oι οργανώσεις αυτής της κατηγορίας παρουσιάζουν μια ενδιαφέρουσα πρωτοτυπία: τόσο ο προσδιορισμός της ρύθμισής τους (απόλυτη ή ασθενής αυτοοργάνωση) και όσο και οι στρατηγικές εγγύτητας που ακολουθούν (γεωγραφική εγγύτητα πρωτίστως με στρατηγικές βασισμένες εν συνεχεία στην τεχνολογία και στις σχέσεις) ταυτίζονται απόλυτα Πολιτισμός Στο εν λόγω δείγμα, δεν διαφαίνεται συγκεκριμένη κατηγοριοποίηση των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών που δραστηριοποιούνται στον τομέα του πολιτισμού.

7 Χαρτογράφηση των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών ανάλογα με το status

8 Μ.Κ.Ο και δημόσιες κοινωνικές υπηρεσίες Οι ΜΚΟ και δημόσιες κοινωνικές υπηρεσίες, εν αντιθέσει με τις άτυπες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που είναι εξ ολοκλήρου αυτορυθμιζόμενες, έχουν μεγάλο εύρος τόσο τρόπου ρύθμισης (self regulated or public-normative regulated) όσο και τρόπου εγγύτητας (geographical, technological, relational etc).

9 Χαρτογράφηση ενδεικτικών ΜΚΟ και άτυπων οργανώσεων της Πάτρας

10 Στρατηγικές που προκύπτουν από το συνδυασμό των κατηγοριών του μοντέλου (ενδεικτικές)

11 Στρατηγικές αντιμετώπισης της κρίσης για τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που είναι απόλυτα αυτο-ρρυθμιζόμενες και χρησιμοποιούν ως στρατηγική στην τεχνολογία

12 Στρατηγικές αντιμετώπισης της κρίσης για τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που είναι απόλυτα αυτορυθμιζόμενες και χρησιμοποιούν ως στρατηγική πρωτίστως τη γεωγραφική εγγύτητα Ενδεικτικές στρατηγικές

13 Στρατηγικές αντιμετώπισης της κρίσης για τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που έχουν ασθενή κρατική παρέμβαση και χρησιμοποιούν ως στρατηγική πρωτίστως τη γεωγραφική εγγύτητα (ενδεικτικές στρατηγικές)

14 Στρατηγικές αντιμετώπισης της κρίσης για τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που έχουν ασθενή κρατική παρέμβαση και χρησιμοποιούν ως στρατηγική πρωτίστως τη τεχνολογική εγγύτητα (ενδεικτικές στρατηγικές)

15 Στρατηγικές αντιμετώπισης της κρίσης για τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που έχουν ισχυρή κρατική παρέμβαση και χρησιμοποιούν ως στρατηγική μόνο τη γεωγραφική εγγύτητα (ενδεικτικές στρατηγικές)

16 Γενικά συμπεράσματα Όσο πιο χαμηλή είναι η κρατική παρέμβαση στην οργάνωση και λειτουργία τόσο πιο ανθεκτική (resilient) στην κρίση δυνητικά είναι ο οργανισμός. Οι οργανώσεις που χρησιμοποιούν στρατηγικές αποκλειστικά γεωγραφικής εγγύτητας έχουν λιγότερες καινοτόμες δράσεις. Οι αυτορυθμιζόμενες οργανώσεις, ενώ είναι δυνητικά πιο ανθεκτικές (resilient) στην κρίση σε σχέση με τις άλλες κατηγορίες, χρειάζονται πλαίσια σταθερότητας στον στρατηγικό σχεδιασμό και προγραμματισμό των δράσεών τους για να μπορέσουν να παράγουν καινοτομία. Οι ΜΚΟ και δημόσιες κοινωνικές υπηρεσίες που αντιμετωπίζουν ισχυρή κρατική παρέμβαση (π.χ.μέσω χρηματοδοτήσεων) μπορούν να γίνουν ανθεκτικές εάν μόνο ξεφύγουν από τον παραδοσιακό τρόπο οραματισμού και διοίκησης καθώς και έαν «ανοίξουν τις πόρτες τους» σε νέες τοπικές και διατομεακές συνεργασίες. Η ασθενής κρατική παρέμβαση προσφέρει ένα σταθερό περιβάλλον στην οργάνωση για να μπορέσει να παράγει καινοτομία.

17 Καλές πρακτικές αντιμετώπισης της κρίσης

18 Καλές πρακτικές όσον αφορά το έργο της οργάνωσης (αναδιάρθρωση της προσφοράς των υπηρεσιών) Δημιουργία νέων υπηρεσιών για την καλύτερη κάλυψη των πληθυσμών που πλήττονται από την οικονομική κρίση : δημιουργία υπηρεσιών ημερήσιας φροντίδας για άτυπους φροντιστές και ηλικιωμένους (day care centers) καθώς και κινητών μονάδων (mobility units) για κοινωνικά ευάλωτες ομάδες πληθυσμού (λεωφορείο- βιβλιοθήκη, περιφερόμενος κλόουν για παιδιά ευάλωτων κοινωνικών ομάδων). Ανάπτυξη θεσμοθετημένων πλαισίων : Δημιουργία ΜΚΟ η οποία συστάθηκε από γονείς και δημιούργησαν μια ιστεσελίδα με βιβλιογραφικό υλικό για τον αυτισμό καθώς και forum για την αυτοβοήθεια. Δημιουργία νέας υπηρεσίας με brand name για τα διαθέσιμα προϊόντα εξασφαλίζοντας υψηλότερες αποδοχές. Νέες ταυτότητες υγείας και ασθένειας μέσω διαδικτύου: πλαισίωση από ΜΚΟ αυτοδιαχειριζόμενων ομάδων ασθενών ή κοινωνικά αποκλεισμένων ατόμων μέσω διαδικτύου.

19 Καλές πρακτικές αναφερόμενες στις σχέσεις με τους χρήστες, τους εταίρους και το ανθρώπινο δυναμικό (επικεντρώνονται στην πρόσβαση σε υπηρεσίες εγγύτητας) Ηλεκτρονική / διαδικτυακή συνεργασία με άλλους φορείς Διαφήμιση των εταίρων που βοηθούν την οργάνωση, την αναλαμβάνει η ίδια η οργάνωση. Συνδρομή από άλλες οργανώσεις σε διεθνές ευρωπαϊκό επίπεδο. Αύξηση διαδικτυακών υπηρεσιών (διαδικτυακό κλείσιμο ραντεβού, νέες υπηρεσίες διαδικτυακής συνεργασίας) Προσέγγιση εκπαιδευτικού τομέα εν μέσω κρίσης (επιφέρει περισσότερες χρηματοδοτήσεις) Social marketing: πριν την κρίση μιλούμε για δημιουργική απασχόληση δικαιούχων και εν μέσω κρίσης για ανάπτυξη ελκυστικών δραστηριοτήτων (Οργάνωση επισκέψεων στο χώρο της οργάνωσης) και διεκδικητικών δραστηριοτήτων (ως προς τα δικαιώματά των χρηστών) Eνδυνάμωση εθελοντών: μετατόπιση καθηκόντων σε εθελοντές, Ποιοτική αναβάθμισης των εθελοντών μέσω εκπαίδευσης, Ειδικευμένοι εθελοντές, δωρεάν συναυλίες για ενδυνάμωση εθελοντών κλπ

20 Καλές πρακτικές όσον αφορά τις διαδικασίες (επικεντρώνονται στις απαντήσεις έκτακτης ανάγκης και στις εξατομικευμένες απαντήσεις σε περίοδο κρίσης) Συλλογικότητα και αλλαγή εύρους παρεχόμενων υπηρεσιών: για να απαντήσουν οι οργανώσεις στην αύξηση του αριθμού των εξυπηρετούμενων, στο μεγαλύτερο γεωγρ. εύρος των παρεχόμενων υπηρεσιών καθώς και στην ανάγκη δημιουργίας νέων υπηρεσιών. Ανάπτυξη βραχείων συλλογικών υπηρεσιών που απαντούν σε γενικές ανάγκες του πληθυσμού εις βάρος των μακροχρόνιων προσωπικών υπηρεσιών (ομαδική συμβουλευτική αντικαθιστά μεμονωμένες συνεδρίες). Συνδυασμός προσεγγίσεων (ερευνητικών και πρακτικών) για καλύτερη εξυπηρέτηση των χρηστών Ρυθμίσεις για τον συντονισμό εφαρμογής των νέων διαδικασιών (π.χ. διαδικασίες έκτακτης ανάγκης φροντίδας σε περίπτωση μεταβολής της κατάστασης των ηλικιωμένων, δημιουργία κοινών πρωτοκόλλων φροντίδας με άλλες δομές)

21 Σας ευχαριστούμε... ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΤΑΜΕΙΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων ΓΓΕΤ ΕΥΔΕ-ΕΤΑΚ Ε. Π. Ανταγωνιστικότητα και Επιχειρηματικότητα (ΕΠΑΝ ΙΙ), ΠΕΠ Μακεδονίας Θράκης, ΠΕΠ Κρήτης και Νήσων Αιγαίου, ΠΕΠ Θεσσαλίας Στερεάς Ελλάδας Ηπείρου, ΠΕΠ Αττικής