Επίδραση της φωτοπεριόδου στα αναπαραγωγικά χαρακτηριστικά των αιγών και τράγων φυλής Σκοπέλου.

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ, ΔΑΣΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗ: ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΖΩΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Επίδραση της φωτοπεριόδου στα αναπαραγωγικά χαρακτηριστικά των αιγών και τράγων φυλής Σκοπέλου. ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ Γκιόρσος Βασίλειος Γεωπόνος-Ζωοτέχνης Απόφοιτος Α.Π.Θ. ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ Αυδή Μελπομένη Καθηγήτρια Α.Π.Θ. Θεσσαλονίκη, Ιούλιος, 2013

2 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ, ΔΑΣΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗ: ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΖΩΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Επίδραση της φωτοπεριόδου στα αναπαραγωγικά χαρακτηριστικά των αιγών και τράγων φυλής Σκοπέλου. ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ Γκιόρσος Βασίλειος Γεωπόνος-Ζωοτέχνης Απόφοιτος Α.Π.Θ. ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ Μελπομένη ΑΥΔΗ, Καθηγήτρια Εξεταστική επιτροπή Μελπομένη Αυδή Καρατζιάς Χαρίλαος Μιχαηλίδης Γεώργιος Καθηγήτρια Τμήματος Γεωπονίας ΑΠΘ Καθηγητής Κτηνιατρικής Σχολής ΑΠΘ Επικ. Καθηγητής τμήματος Γεωπονίας ΑΠΘ Θεσσαλονίκη, Ιούλιος, 2013 II

3 Περιεχόμενα ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο κλάδος της αιγοτροφίας Αίγα φυλής Σκοπέλου ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ Αίγες Έποχικότητα αναπαραγωγής Έλεγχος της αναπαραγωγή των αιγών Τράγοι Εποχικότητα αναπαραγωγής στους τράγους Εποχιακή διακύμανση του όγκου των όρχεων Εποχιακή διακύμανση της συγκέντρωσης της τεστοστερόνης στο πλάσμα του αίματος ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ Αίγες Ζωικό υλικό Αιμοληψίες για τη μέτρηση της συγκέντρωσης της προγεστερόνης στο πλάσμα του αίματος των αιγών Επίδραση αρσενικού σε τρεις διαφορετικές περιόδου εκτός αναπαραγωγικής εποχής, υπό συνθήκες φυσικής φωτοπεριόδου Ζωικό υλικό Επίδραση Αρσενικού Αιμοληψίες για τη μέτρηση της συγκέντρωσης της προγεστερόνης στο πλάσμα του αίματος των αιγών Τράγοι Ζωικό υλικό Καταγραφή του Ζώντος Βάρος των Τράγων Καταγραφή του όγκο όρχεων των τράγων III

4 3.3.4.Αιμοληψίες για τη μέτρηση της συγκέντρωσης της τεστοστερόνης στο πλάσμα του αίματος των τράγων Στατιστική Ανάλυση ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Αίγες Ωοθηκική δραστηριότητα Επίδραση αρσενικού σε τρεις διαφορετικές περιόδου εκτός αναπαραγωγικής εποχής, υπό συνθήκες φυσικής φωτοπεριόδου Τράγοι Μηνιαία διακύμανση του όγκου των όρχεων των τράγων φυλής Σκοπέλου Μηνιαία διακύμανση του όγκου των όρχεων των τράγων φυλής Σκοπέλου σε συνάρτηση με τη διάρκεια της ημέρας Μηνιαία διακύμανση του όγκου των όρχεων των τράγων φυλής Σκοπέλου σε συνάρτηση με τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος Συσχέτιση της μηνιαίας διακύμανσης του όγκου των όρχεων και του ζώντος βάρους των τράγων φυλής Σκοπέλου Μηνιαία διακύμανση συγκέντρωσης τεστοστερόνης στο πλάσμα του αίματος των τράγων φυλής Σκοπέλου Μηνιαία διακύμανση συγκέντρωσης τεστοστερόνης στο πλάσμα του αίματος των τράγων φυλής Σκοπέλου σε συνάρτηση με την φωτοπερίοδο Μηνιαία διακύμανση συγκέντρωσης τεστοστερόνης στο πλάσμα του αίματος των τράγων φυλής Σκοπέλου σε συνάρτηση με την θερμοκρασία περιβάλλοντος Συσχέτιση της μηνιαίας διακύμανσης της συγκέντρωσης τεστοστερόνης στο πλάσμα του αίματος και του όγκου των όρχεων των τράγων φυλής Σκοπέλου ΣΥΖΗΤΗΣΗ Διακύμανση της ωοθηκικής δραστηριότητας των αιγών της φυλής Σκοπέλου IV

5 5.2. Επίδραση αρσενικού σε τρεις διαφορετικές περιόδου εκτός αναπαραγωγικής εποχής, υπό συνθήκες φυσικής φωτοπεριόδου Επιδραση των περιβαλλοντικών παραμέτρων στα αναπαραγωγικά χαρακτηριστικά των τράγων της φυλής Σκοπέλου ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Επίδραση αρσενικού σε αίγες φυλής Σκοπέλου, εκτός αναπαραγωγικής περιόδου. υπό φυσική φωτοπερίοδο Διακύμανση του όγκου των όρχεων των τράγων φυλής Σκοπέλου Διακύμανση της συγκέντρωση τεστοστερόνης στο πλάσμα του αίματος των τράγων φυλής Σκοπέλου ΠΕΡΙΛΗΨΗ SUMMARY ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Περιεχόμενα Εικόνων Εικόνα 1.1. Γεωγραφική καταγωγή της αίγας φυλής Σκοπέλου Εικόνα 1.2. Τράγος φυλής Σκοπέλου Εικόνα 1.3..Αίγα φυλής σκοπέλου Εικόνα 3.1. Ορχιδόμετρο Περιεχόμενα Διαγραμμάτων Χρονοδιάγραμμα ης περίοδος Χρονοδιάγραμμα ης περίοδος Χρονοδιάγραμμα ης περίοδος V

6 Περιεχόμενα Πινάκων Πίνακας 1.1. Κατανομή των αιγών στην Ελλάδα, ανάλογα με το σύστημα εκτροφής και την υψομετρική διαβάθμιση των εκτροφών... 4 Πίνακας 1.2. Παραγωγή αίγειου γάλακτος ανά χώρα παγκοσμίως... 6 Πίνακας 1.3. Παραγωγή αίγειου κρέατος ανά χώρα παγκοσμίως... 7 Πίνακας 4.1. Συντελεστές γονιμότητας Πίνακας 4.2. Ημερομηνία εμφάνισης οίστρου και ωοθηκικής δραστηριότητας κάθε αίγας στο πείραμα Πίνακας 4.3. Ποσοστό εμφάνισης οίστρων 13 ημέρες μετά την εισαγωγή των αρσενικών Πίνακας Μηνιαίοι μέσοι όροι ±SD των αναπαραγωγικών χαρακτηριστικών των τράγων της Α-κτηνοτροφικής μονάδας και των περιβαλλοντικών παραμέτρων Πίνακας Μηνιαίοι μέσοι όροι ±SD των αναπαραγωγικών χαρακτηριστικών των τράγων της Β-κτηνοτροφικής μονάδας και των περιβαλλοντικών παραμέτρων Πίνακας Χημική σύσταση μείγματος συμπυκνωμένης ζωοτροφής Πίνακας Πρόσθετες ύλες ανά kg μείγματος συμπυκνωμένης ζωοτροφής Περιεχόμενα Γραφημάτων Γράφημα 1.1. Αξία Ζωικής Παραγωγής 2010 (σε εκατ. -%) Γράφημα 1.2. Πληθυσμός αιγών ανά κράτος μέλος της Ε.Ε Γράφημα 1.3. Παραγωγή αίγειου γάλακτος στην Ε.Ε... 6 Γράφημα 1.3. Παραγωγή αίγειου γάλακτος στην Ε.Ε Γράφημα 1.4. Παραγωγή αίγειου κρέατος στην Ε.Ε Γράφημα 4.1. Μηνιαία διακύμανση της ωοθηκικής δραστηριότητας Γράφημα 4.2. Μηνιαία διακύμανση του όγκου όρχεων (Α κτηνοτροφική μονάδα) Γράφημα 4.3.Μηνιαία διακύμανση του όγκου όρχεων (Β κτηνοτροφική μονάδα) VI

7 Γράφημα 4.4. Μηνιαία διακύμανση του όγκου όρχεων σε συνάρτηση με τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος (Α κτηνοτροφική μονάδα) Γράφημα 4.5. Μηνιαία διακύμανση του όγκου όρχεων σε συνάρτηση με τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος (Β κτηνοτροφική μονάδα) Γράφημα 4.6.Μηνιαία διακύμανση του όγκου όρχεων σε συνάρτηση με τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος (Α κτηνοτροφική μονάδα) Γράφημα 4.7.Μηνιαία διακύμανση του όγκου όρχεων σε συνάρτηση με τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος (Β κτηνοτροφική μονάδα) Γράφημα 4.8.Συσχέτιση της μηνιαίας διακύμανσης του όγκου όρχεων και του ζώντος βάρους (Α κτηνοτροφική μονάδα) Γράφημα 4.9. Μηνιαία διακύμανση της συγκέντρωσης της τεστοστερόνης στο πλάσμα του αίματος (Β κτηνοτροφική μονάδα) Γράφημα 4.10.Μηνιαία διακύμανση της συγκέντρωσης τεστοστερόνης στο πλάσμα του αίματος σε συνάρτηση με τη διάρκεια της ημέρας (Β κτηνοτροφική μονάδα) Γράφημα 4.11.Μηνιαία διακύμανση της συγκέντρωσης τεστοστερόνης στο πλάσμα του αίματος σε συνάρτηση με τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος (Β κτηνοτροφική μονάδα) Γράφημα Συσχέτιση της μηνιαίας διακύμανσης της συγκέντρωσης τεστοστερόνης και του όγκου των όρχεων (Β κτηνοτροφική μονάδα) VII

8 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η εκτροφή των μικρών μηρυκαστικών στην Ελλάδα αποτελεί παράδοση και ένα σημαντικό τομέα της οικονομίας της. Η αιγοπροβατοτροφία στηρίχθηκε κυρίως σε εγχώριες φυλές οι οποίες είναι προσαρμοσμένες στις ιδιαίτερες εδαφολογικές και κλιματολογικές συνθήκες της χώρας. Στην Ελλάδα οι αιγοτροφία ασκείται με κύρια κατεύθυνση την γαλακτοπαραγωγή, και την παραγωγή κρέατος ως δευτερεύουσα. Η παρούσα μελέτη πραγματοποιήθηκε στις αίγες της φυλής Σκοπέλου, σε μονάδες της κεντρικής Μακεδονίας (40 37'Ν). Σκοπός της εργασίας ήταν η μελέτη του εποχιακού προφίλ της αναπαραγωγής της φυλής και η επίδραση της φυσικής φωτοπεριόδου σε αυτό. Επιθυμώ από την θέση αυτή να εκφράσω τις ευχαριστίες μου στην Καθηγήτρια της Γεωπονικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κα. Μελπομένη Αυδή για την αμέριστη συμπαράσταση και την ουσιαστική καθοδήγησή της με τις πολύτιμες υποδείξεις τόσο κατά τον σχεδιασμό και την διεξαγωγή του πειράματος, όσο και κατά την συγγραφή της διπλωματικής αυτής διατριβής. Ευχαριστώ τους καθηγητές της εξεταστικής επιτροπής μου, κ. Καρατζιά Χαρίλαο, Καθηγητή της Κτηνιατρικής Σχολής Α.Π.Θ. και τον κ. Μιχαηλίδη Γεώργιο, Επίκουρο Καθηγητή της Γεωπονικής Σχολής του Α.Π.Θ., για τις υποδείξεις τους κατά τη διάρκεια της ολοκλήρωσης της παρούσης διατριβής. Επίσης το διδάκτορα Γεώργιο Λαλιώτη (Γεωπονικό πανεπιστήμιο Αθηνών) για την συμβολή του στην στατιστική επεξεργασία των αποτελεσμάτων του πειράματος και τον κ. Μαραντίδη Απόστολο υποψήφιο διδάκτορα της Γεωπονικής σχολής Α.Π.Θ. για την βοήθεια του κατά την διάρκεια των πειραματισμών. Στο σημείο αυτό θα ήθελα να αναφέρω επίσης πως ένα μεγάλο μέρος των αναλώσιμων υλικών εξοικονομήθηκε από το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα FLOCK-REPROD, που ανήκει στο 7 ο Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης. Θεωρώ, ακόμη, χρέος μου να ευχαριστήσω τον κτηνοτρόφο κ. Βογιατζή Στέλιο, που μου επέτρεψε να πειραματιστώ πάνω στο ζωικό κεφάλαιο της μονάδας του. 1

9 Τέλος, ευχαριστώ την οικογένειά μου για την στήριξη και την ενθάρρυνσή τους τόσο κατά την διάρκεια των σπουδών μου όσο και κατά την εκπόνηση της παρούσας διατριβής. 2

10 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1.Ο κλάδος της αιγοτροφίας Η αιγοπροβατοτροφία στην Ελλάδα αναπτύχτηκε από την αρχαιότητα και είναι συνδεδεμένη με τη μυθολογία (αίγα Αμάλθεια) και τις παραδόσεις μας. Προϊόντα όπως το βούτυρο, το γιαούρτι και το τυρί ήταν γνωστά από πολύ νωρίς. Η λέξη τυρί εμφανίστηκε για πρώτη φορά γύρω στο 1200 π.χ. σε μια πήλινη πινακίδα, σε μυκηναϊκή γραμμική γραφή Β. Η αιγοπροβατοτροφία είναι ένας νευραλγικός κλάδος της ελληνικής οικονομίας που συμβάλει κατά 18% περίπου, στο συνολικό αγροτικό εισόδημα, ενισχύοντας έτσι την περιφερειακή αγροτική ανάπτυξη. Επίσης, συμμετέχει με ποσοστό περίπου 33% στην συνολική ζωική παραγωγή (Υπ.Α.Α.Τ, 2011). Ωστόσο την τελευταία πενταετία το μέσο αγροτικό εισόδημα μειώθηκε κατά 14,2% σε αντίθεση με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες στις οποίες αυξήθηκε κατά 12,3% (Eurostat, 2010). Γράφημα 1.1. Αξία Ζωικής Παραγωγής 2010 (σε εκατ. -%) (Υπ.Α.Α.Τ. 2011). 3

11 Ο πληθυσμός των αιγών στην Ελλάδα είναι 4.7 εκατομμύρια. Στην χώρα μας εκτρέφονται κυρίως αίγες της εγχώριας φυλής, οι οποίες είναι απόλυτα προσαρμοσμένες στις ιδιαίτερες κλιματολογικές και εδαφολογικές συνθήκες της πατρίδας μας, αλλά και διασταυρώσεις αιγών με τράγους εισαγόμενων φυλών (Alpine, Zaanen, Damascus). Οι διασταυρώσεις αυτές πραγματοποιήθηκαν τα τελευταία 30 χρόνια χωρίς προγραμματισμό αλλά και χωρίς να τηρούνται οι βασικοί κανόνες υγιεινής και πρόληψης μετάδοσης μολυσματικών ασθενειών και λοιμωδών νοσημάτων. Η αιγοτροφία ασκείται κυρίως στις ορεινές και ημιορεινές περιοχές της χώρας, οι οποίες αποτελούν το 85% του συνόλου της επιφάνειάς της. Όσον αφορά την εκτροφή καθαρόαιμων φυλών υψηλών αποδόσεων, σε περιοχές όπου δεν υπάρχουν διαθέσιμοι βοσκότοποι, κρίνονται απαραίτητες οι εντατικές συνθήκες διαχείρισης και χορήγηση αυξημένων ποσοτήτων ζωοτροφών (Υπ.Α.Α.Τ., 2007). Η αιγοτροφία αποτελεί την κυριότερη πηγή του αγροτικού εισοδήματος των κατοίκων των ορεινών και μειονεκτικών περιοχών. Σε πολύ μεγάλο ποσοστό στη χώρα μας εφαρμόζεται σύστημα ποιμενικής - εκτατικής εκτροφής, ένα σύστημα που χαρακτηρίζεται από χαμηλές εισροές και στηρίζεται στη μετακίνηση των ζώων για την εξεύρεση τροφής (βόσκηση) (Υπ.Α.Α.Τ., 2011). Σύνολο Πεδινές περιοχές Ημιορεινές Περιοχές Ορεινές περιοχές Αίγες Οικόσιτες Κοπαδιάρικες μη νομαδικές Νομαδικές Πίνακας 1.1. Κατανομή των αιγών στην Ελλάδα, ανάλογα με το σύστημα εκτροφής και την υψομετρική διαβάθμιση των εκτροφών (Ε.Σ.Υ.Ε., 2008). 4

12 Την πρώτη θέση σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, στην εκτροφή αιγών, κατέχει η Ελλάδα καθώς το εθνικό ποίμνιο αριθμεί περίπου ζώα αντιπροσωπεύοντας σχεδόν το 48% των αρμεγόμενων αιγών της Ε.Ε. και ακολουθούν, με τον μισό σχεδόν πληθυσμό, η Ισπανία και η Γαλλία. Στην Ε.Ε. η εκτροφή προβάτων και αιγών γίνεται κυρίως για το κρέας τους ενώ στη χώρα μας γίνεται για το γάλα τους. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι το 95% των ζώων στην Ελλάδα αρμέγεται. Γράφημα 1.2. Πληθυσμός αιγών ανά κράτος μέλος της Ε.Ε. (FAO, 2011). 5

13 Όσον αφορά την παραγωγή του αίγειου γάλακτος, παρά τον κατά πολύ μεγαλύτερο πληθυσμό αιγών, η Ελλάδα βρίσκεται στην 3 η θέση της Ευρώπης, ακολουθώντας την Γαλλία, και την Ισπανία ενώ σε παγκόσμιο επίπεδο καταλαμβάνει την 9 η θέση. Αίγειο Γάλα Γαλλία Ισπανία Ελλάδα Ιταλία Γράφημα 1.3. Παραγωγή αίγειου γάλακτος στην Ε.Ε (FAO, 2011) Πορτογαλία Γράφημα 1.3. Παραγωγή αίγειου γάλακτος στην Ε.Ε. (FAO, 2011) Χώρα Παγωγή αίγειου γάλακτος (τόνοι) 1 Ινδία Μπαγκλαντές Σουδάν Πακιστάν Μάλι Γαλλία Ισπανία Σομαλία Ελλάδα Τουρκία Πίνακας 1.2. Παραγωγή αίγειου γάλακτος ανά χώρα παγκοσμίως (FAO 2011). 6

14 Στην παραγωγή αίγειου κρέατος η Ελλάδα καταλαμβάνει την πρώτη θέση στην Ευρώπη, κάτι που συμβαδίζει με τον αριθμό των αιγών, ενώ στην παγκόσμια κατάταξη βρίσκεται στη 12 η θέση (FAO, 2010) Αίγιο κρέας (τόνοι) Ελλάδα Γαλλία Ισπανία Ρουμανία Βουλγαρία Γράφημα 1.4. Παραγωγή αίγειου κρέατος στην Ε.Ε. (FAO, 2010) Χώρα Αίγιο κρέας (τόνοι) 1 Κίνα Ινδία Νιγηρία Πακιστάν Μπαγκλαντές Σουδάν Ιράν Ινδονησία Αιθιοπία Αίγυπτος Νίγηρας Ελλάδα Φιλιππίνες Πίνακας 1.3. Παραγωγή αίγειου κρέατος ανά χώρα παγκοσμίως (FAO 2010). 7

15 1.2.Αίγα φυλής Σκοπέλου Καταγωγή Η Αίγα φυλής Σκοπέλου κατάγεται από το ομώνυμο νησί της Σκοπέλου, το οποίο ανήκει στο σύμπλεγμα των Βορείων Σποράδων. Εκτρέφεται Οι αίγες της φυλής κυμαίνονται στα 8000 άτομα και εκτρέφονται σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας, με μεγάλο ποσοστό να βρίσκεται στο νησί της Σκοπέλου (80%), στην Αλόννησο και στο νησί της Σκιάθου. Οι συνθήκες εκτροφής είναι εκτατικές, σε ημιορεινό περιβάλλον με φυσική βλάστηση. (Αυδή., 2006). Εικόνα 1.1. Γεωγραφική καταγωγή της αίγας φυλής Σκοπέλου. Μορφολογικά Χαρακτηριστικά Η Αίγα Σκοπέλου είναι μεγαλόσωμο, σφριγηλό ζώο, (βάρους 56-60kg). Το μεγαλύτερο ποσοστό των ζώων έχει κέρατα σπαθοειδή και ελαφρώς ελικοειδή. Είναι περήφανο ζώο με μακρύ και λεπτό τράχηλο. Ο χρωματισμός είναι έντονος ερυθρό-καστανός και το τρίχωμα μαλακό, λείο, βραχύ και στιλπνό. Ο μαστός καθαρός, συμμετρικός μεγάλου μεγέθους και «σφιχτά» δεμένος με το υπόλοιπο σώμα. Από τη φύση του καλοσχηματισμένος για αρμεγή με το χέρι ή με αμελκτική μηχανή (Χατζημηνάογλου κ.α.,2001). 8

16 Εικόνα 1.2. Τράγος φυλής Σκοπέλου. Εικόνα 1.3..Αίγα φυλής σκοπέλου. Αναπαραγωγή Οι αίγες φυλής Σκοπέλου, όπως όλες οι νησιωτικές φυλές, είναι πρώιμα ζώα, εμφανίζουν δηλαδή οίστρο στον πρώτο χρόνο της ηλικίας τους. Το μεγαλύτερο ποσοστό των θηλυκών γεννούν σε ηλικία περίπου 13 μηνών. Οι εκτροφείς της αίγας φυλής Σκοπέλου προτιμούν την πρώιμη παραγωγή, έτσι οι οχείες αρχίζουν στο τέλος της άνοιξης. Το μεγαλύτερο ποσοστό των γεννήσεων πραγματοποιείται τους μήνες Οκτώβριο και Νοέμβριο. Η γονιμότητα είναι υψηλή και ο συντελεστής πολυδυμίας κυμαίνεται από 1.35 έως 1.55 (Αυδή., 2006). Γαλακτοπαραγωγή Η Αίγα Σκοπέλου ανήκει στις ελάχιστες καθαρές αυτόχθονες φυλές της Μεσογείου με υψηλή γαλακτοπαραγωγή. Η μέση γαλακτοπαραγωγή κατά τη χρονική περίοδο κυμάνθηκε σε 328 kg σε 202 ημέρες άμελξης. Υπάρχουν κοπάδια με μέση γαλακτοπαραγωγή πάνω από 350 kg και ανάμεσα σε αυτά, ζώα τα οποία παράγουν μέχρι και 700 kg γάλα το χρόνο. Η ποιότητα του γάλακτος είναι υψηλή. Η χημική σύσταση του γάλακτος είναι πολύ καλή με μέση περιεκτικότητα σε λίπος, πρωτεΐνες και λακτόζη να είναι της τάξεως του 5,4 %, 4,6% και 4.0% αντίστοιχα (Χατζημηνάογλου κ.α.,2001). Κρεατοπαραγωγή Η υψηλή ποσότητα γάλακτος επιτρέπει την πολύ καλή ανάπτυξη των εριφίων με μέσο βάρος απογαλακτισμού Kg (ηλικία ημερών) (Χατζημηνάογλου κ.α.,2001). 9

17 2. ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ 2.1. Αίγες Έποχικότητα αναπαραγωγής Η αίγα χαρακτηρίζεται ως εποχιακά πολύοιστο ζώο, η αναπαραγωγή είναι εποχιακή με μικρές διαφορές στην εποχικότητα μεταξύ των φυλών και των τοποθεσιών. Η έναρξη και η διάρκεια της αναπαραγωγικής περιόδου εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως το γεωγραφικό πλάτος, το κλίμα, τη φυλή, το φυσιολογικό στάδιο, τη παρουσία του αρσενικού, το σύστημα εκτροφής και κυρίως τη φωτοπερίοδο. (Fatet et al.,2011) Επίδραση του γεωγραφικού πλάτους στην αναπαραγωγική δραστηριότητα. Η εποχικότητα εκδηλώνεται εντονότερα στις εύκρατου κλίματος ζώνες μεγάλου γεωγραφικού πλάτους, όπου οι αίγες δεν εμφανίζουν αναπαραγωγική δραστηριότητα κατά την άνοιξη και το θέρος. Οι πρώτοι οιστρικοί κύκλοι εκδηλώνονται τον φθινόπωρο, όταν μειώνεται το φως της ημέρας. (Avdi et al., 2004; Leboeuf et al., 2000; Chemineau et al.,1988). Η διάρκεια της αναπαραγωγικής περιόδου είναι αντιστρόφως ανάλογη με το γεωγραφικό πλάτος, αυξάνεται όταν αυτό μειώνεται. Φυλές αιγών που εκτρέφονται σε μέσα και υψηλά γεωγραφικά πλάτη, υψηλότερα των 35 ο, παρουσιάζουν εμφανή εποχικότητα. Η περίοδος των τοκετών δεν είναι ομοιόμορφη κατά την διάρκεια του έτους, οι περισσότερες ντόπιες φυλές γεννούν στο τέλος του χειμώνα η στην αρχή της άνοιξης. Η περίοδος αναπαραγωγής, αυτών των φυλών, ξεκινάει τέλος καλοκαιριού και συνεχίζεται κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου και του χειμώνα (μικρή διάρκεια ημέρας) (Chemineau and Xande, 1982). Στην Ελλάδα (40 Ο Ν), η εγχώρια φυλή Capra prisca χαρακτηρίζεται από έντονη εποχικότητα παρουσιάζοντας ωοθηκική δραστηριότητα από τις αρχές Σεπτεμβρίου μέχρι τα μέσα Μαρτίου (Avdi et al., 2004). Παρόμοια με μικρή διαφορά, εμφανίζεται και η διάρκεια της αναπαραγωγικής περιόδου στην φυλή Δαμασκού στην Ελλάδα, ξεκινώντας από το 10

18 Σεπτέμβριο έως και τα αρχές Απριλίου (Pavlou et al., 2011). Στην Γαλλία (45 ο Ν) η αναπαραγωγική περίοδος της φυλής Alpine παρουσιάζεται λίγο πιο περιορισμένη, αρχίζει τον Σεπτέμβριο και διαρκεί μέχρι τα τέλη Φεβρουαρίου (Fatet et al.,2011). Οι φυλές που εκτρέφονται σε τροπικές ή υποτροπικές περιοχές, υπόκεινται σε μικρότερες μεταβολές της φωτοπεριόδου και της θερμοκρασίας και ως εκ τούτου παρουσιάζουν μεγαλύτερη αναπαραγωγική περίοδο απ ότι τα ζώα που εκτρέφονται σε εύκρατες ή πολικές περιοχές. (Fatet et al.,2011; Chemineau and Xande, 1982). Στις αίγες της φυλής Creole που εκτρέφονται σε τροπικές περιοχές (Γουαδελούπη) παρατηρείται μια κατανομή των γεννήσεων καθ όλη την διάρκεια του έτους ως αποτέλεσμα της χαμηλής εποχικότητας που εμφανίζει η αναπαραγωγή τους (Fatet et al.,2011). Επίδραση της φωτοπεριόδου στην αναπαραγωγική δραστηριότητα. Η ωοθηκική δραστηριότητα και κατ επέκταση η εποχικότητα της αναπαραγωγής των αιγών είναι κάτω από ορμονικό έλεγχο και είναι στενά συνδεδεμένη με τη φωτοπερίοδο (Chemineau et al.,1988). Η κύρια ορμόνη που εμπλέκεται στην ρύθμιση της εποχικότητας είναι η μελατονίνη, η οποία εκκρίνεται από την επίφυση. Η μελατονίνη αυξάνεται κατά την διάρκεια της νύχτας και παραμένει χαμηλή κατά την διάρκεια της ημέρας. Κατά την διάρκεια της νύχτας επιδρά στον υποθάλαμο, από όπου εκκρίνεται η GnRH. Στα θηλαστικά το φως φτάνει στην επίφυση μέσω των οφθαλμών, του υπερχιασματικού πυρήνα, του υποθαλάμου και των ανωτέρων εγκεφαλικών γαγγλίων. Η επίφυση εκκρίνει την ορμόνη μελατονίνη κατά τη διάρκεια της νύχτας και έτσι το ζώο αντιλαμβάνεται τη διάρκεια ημέρας και νύχτας. Η αντίληψη αυτής της φωτοπεριόδου από το ζώο έχει ως αποτέλεσμα την έκκριση της GnRH από τον υποθάλαμο και κατά συνέπεια την παραγωγή των παλμών της FSH και της LH από τη υπόφυση (Χατζημηνάογλου κ.α.,2001). Η φυσική αναπαραγωγική περίοδος της εγχώριας ελληνικής φυλής ξεκινάει στις αρχές Σεπτεμβρίου, όταν δηλαδή η διάρκεια της ημέρας αρχίζει να μειώνεται και τελειώνει στα μέσα Μαρτίου όταν οι διάρκεια της ημέρας αυξάνει (Avdi et al., 2004 ). Στις αίγες της φυλής Δαμασκού (Ελλάδα) η έναρξη της φυσικής αναπαραγωγική περιόδου τοποθετείτε το Σεπτέμβριο και η λήξη της τον 11

19 Απρίλιο (Pavlou et al., 2011). Τα αποτελέσματα αυτά καταδεικνύουν την ισχυρή επιρροή της φωτοπεριόδου στην εποχικότητα της αναπαραγωγής. Παρόμοια ήταν και τα αποτελέσματα των Chemineau et al., (1988), οι οποίοι παρατήρησαν ότι η μείωση της διάρκειας της ημέρας στις αρχές του φθινοπώρου έχει ως αποτέλεσμα την έναρξη της φυσικής αναπαραγωγικής περιόδου των αιγών των φυλών Alpine και Saanen. Επίδραση της θερμοκρασίας στην αναπαραγωγική δραστηριότητα. Η θερμοκρασία φαίνεται να επηρεάζει σημαντικά την ωοθηκική δραστηριότητα των αιγών. Σε αίγες των φυλών Alpine, Saanen και Creole που εκτρέφονταν στο Μεξικό παρατηρήθηκε πως οι αυξημένες θερμοκρασίες περιβάλλοντος κατά τους μήνες Φεβρουάριο και Μάρτιο είχαν ως αποτέλεσμα την αναστολή της έναρξης της φυσικής αναπαραγωγικής περιόδου. Ενώ οι χαμηλές θερμοκρασίες το Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο καθυστέρησαν τη λήξη της αναπαραγωγικής περιόδου (Delgadillo et al., 1997,2002). Επίσης, στις αίγες της φυλής Δαμασκού η αύξηση της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος κατά 1 ο C, υπό σταθερή διάρκεια ημέρας, είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση του ποσοστού των αιγών που εμφανίζουν ωοθηκική δραστηριότητα κατά 0.1±0.5% (Παύλου., 2011) Έλεγχος της αναπαραγωγή των αιγών. Ο έλεγχος της αναπαραγωγής συντελεί στην άρτια κατανομή των προϊόντων γάλακτος και κρέατος καθ όλη την διάρκεια του έτους καλύπτοντας έτσι τις ανάγκες των βιομηχανιών και των καταναλωτών. Η παραγωγή αίγειου γάλακτος υστερεί έναντι της διαρκώς αυξανόμενης ζήτησης των καταναλωτών για αίγεια προϊόντα, εξαιτίας της εποχικότητας της παραγωγής του. Ο έλεγχος της αναπαραγωγής στα συστήματα παραγωγής κρέατος αποσκοπεί στην αύξηση του αριθμού των γεννηθέντων εριφίων με ένα υψηλό ποσοστό επιβίωσης μετά τον απογαλακτισμό, καθώς ακόμη και στην ικανότητα των κτηνοτροφικών μονάδων να έχουν ομαδοποιημένες γεννήσεις μεν, αλλά καθ όλη την διάρκεια του έτους ώστε να καλύπτονται οι ανάγκες της αγοράς (Fatet et al.,2011). 12

20 Ορμονικοί χειρισμοί Οι ορμονικοί χειρισμοί στηρίζονται κυρίως στα προγεσταγόνα, στη ecg και στην προσταγλανδίνη, τα οποία επιτρέπουν την πρόκληση αλλά και των συγχρονισμό των οίστρων τόσο εντός όσο και εκτός φυσικής αναπαραγωγικής περιόδου. Η ορμονική πρόκληση ωοθυλακιορρηξίας έγκειται στην τοποθέτηση ενός ενδοκολπικού σπόγγου εμποτισμένου με προγεσταγόνα (20 45 mg fluorogestone acetate) για 11 ημέρες. Μία ενδομυϊκή ένεση προσταγλανδίνης (50 mg cloprostenol) και IU ecg (η δοσολογία εξαρτάται από την ηλικία, την γαλακτοπαραγωγή, και την εποχή) πραγματοποιείται πριν την έξοδο των σπόγγων (Fatet et al.,2011). Η Τ.Σ. εφαρμόζεται ώρες μετά την έξοδο των σπόγγων. Όταν η Τ.Σ. γίνεται εκτός φυσικής αναπαραγωγικής περιόδου με κατεψυγμένο σπέρμα, τα ποσοστά επιτυχίας κυμαίνονται περίπου στο 60-65% (Leboeuf et al., 2000). Η παραπάνω μέθοδος ορμονικής διαχείρισης μπορεί να εφαρμοστεί με ικανοποιητικά ποσοστά επιτυχίας οποιαδήποτε στιγμή του χρόνου, ανεξάρτητα από την ένταση της εποχικότητας της εκάστοτε φυλής. Υπάρχουν και άλλες μέθοδοι που έχουν χρησιμοποιηθεί κατά καιρούς, οι οποίες περιλαμβάνουν ενδοκολπικούς σπόγγους εμποτισμένους με 60mg medroxyprogesterone acetate, υποδόρια εμφυτεύματα που περιέχουν 3 6 mg Norgestomet και συσκευές εσωτερικής έγχυσης προγεσταγόνων (CIDR) οι οποίες περιέχουν 330 mg progesterone (Fatet et al.,2011). Φωτοπεριοδικοί Χειρισμοί Η φωτοπεριόδος είναι ο κυριότερος παράγοντας που επηρεάζει την εποχικότητα της αναπαραγωγής. Στις εύκρατες και υποτροπικές περιοχές φωτοπεριοδικοί χειρισμοί καθιστούν εφικτή την αναπαραγωγή των αιγών, εκτός φυσικής αναπαραγωγικής περιόδου (Chemineau et al., 2006). Οι φωτοπεροδικοί χειρισμοί στηρίζονται στην εναλλαγή ημερών μακράς και σύντομης διάρκειας με την χρήση τεχνητού φωτισμού, σκοπός είναι να καταστήσουν ευαίσθητα τα ζώα στις ημέρες μικρής διάρκειας που θα ακολουθήσουν. Οι φωτοπεριοδικοί χειρισμοί μπορούν να προκαλέσουν αναπαραγωγική δραστηριότητα στους τράγους και ωοθυλακιορρηξία στις αίγες αλλά δεν μπορούν να συγχρονίσουν τις αίγες επαρκώς ώστε να εφαρμοστεί Τ.Σ. Ο συγχρονισμός των οίστρων με σκοπό την εφαρμογή της Τ.Σ. είναι εφικτός εφόσον συνδυαστούν οι 13

21 φωτοπεριοδικοί χειρισμοί με ορμονικούς χειρισμούς ή με την επίδραση αρσενικού (Fatet at al., 2011).. Επίδραση Αρσενικού Η παρουσία αρσενικών μπορεί να διευρύνει την αναπαραγωγική περίοδο τόσο στην έναρξη όσο και στην λήξη της (Avdi et al., 2004; Restall, 1992). Η εισαγωγή τράγων μεταξύ θηλυκών, ύστερα από περίοδο απόλυτης απομόνωσης προκαλεί την διέγερση της αναπαραγωγής, την εμφάνιση σιωπηλών οίστρων και βραχέων ωοθηκικών κύκλων, διάρκειας 5-7 ημερών, όπου ακολουθούνται από μία δεύτερη ωοθυλακιορρηξία, συνοδευόμενη από μία τυπική συμπεριφορά οίστρου και μία φυσιολογική ωχρινική φάση. Η τεχνική αυτή της διέγερσης της αναπαραγωγής ονομάζεται επίδραση αρσενικού (Fatet at al., 2011). Ο κυριότερος παράγοντας, που επηρεάζει την ανταπόκριση των θηλυκών στην επίδραση των αρσενικών, είναι η ένταση της εποχικότητας που παρουσιάζει η φυλή. Για παράδειγμα, αίγες της φυλής Creole που εκτρέφονται στην νήσο Γουαδελούπη (τροπική ζώνη) και παρουσιάζουν χαμηλή εποχικότητα, είχαν μεγάλη ανταπόκριση στην επίδραση αρσενικού, καθώς εισαγωγή αρσενικών στα θηλυκά προκάλεσε υψηλή ωοθηκική δραστηριότητα και γονιμότητα (Fatet et al., 2011). Αντίθετα, όταν η τεχνική της επίδρασης αρσενικού εφαρμόζεται σε φυλές που παρουσιάζουν «βαθειά» άνοιστρο περίοδο μπορεί μόνο να προάγει την έναρξη της αναπαραγωγικής περιόδου είτε να παρατείνει το τέλος της (Fatet et al., 2011; Chemineau et al., 2006; Avdi et al., 2004). Ο φωτοπεριοδικός χειρισμός τόσο των θηλυκών όσο και των αρσενικών πριν την επίδραση αρσενικού δύναται να βελτιστοποιήσει τα αποτελέσματα. Για παράδειγμα στις αίγες των φυλών Alpine και Saanen στην Γαλλία, ο χειρισμός των ζώων με τεχνητή φωτοπερίοδο πριν την επίδραση αρσενικού είχε ως αποτέλεσμα το 99% των αιγών να παρουσιάσει ωοθυλλακιορρηξία και το 81% αυτών να δώσει απογόνους (Pellicer-Rubio et al., 2007). Επίδραση αρσενικού εντός φυσικής αναπαραγωγική περιόδου. Η τεχνική της επίδρασης αρσενικού για πρόσκληση οίστρου εντός αναπαραγωγικής περιόδου θεωρείται ανώφελη σε αίγες που εμφανίζουν κανονικά οίστρο και ωοθυαλακιορρηξία. Αν και οι τράγοι δεν μπορούν 14

22 να προκαλέσουν ωοθυλακιορρηξία σε αίγες οι οποίες παρουσιάζουν ήδη αναπαραγωγική δραστηριότητα, φαίνεται να ασκούν επίδραση στην αναπαραγωγική λειτουργία των θηλυκών διεγείροντας την αύξηση της έκκρισης της LH (Hawken et al., 2009). Επίδραση αρσενικού εκτός φυσικής αναπαραγωγική περιόδου. Η επίδραση αρσενικού εκτός αναπαραγωγικής περιόδου μπορεί να προάγει την έναρξη της αναπαραγωγικής περιόδου είτε να καθυστερήσει το τέλος της. Η εφαρμογή της επίδρασης αρσενικού σε αίγες της φυλής Capra prisca στην Ελλάδα απέδειξε πως αποτελεί σημαντική μέθοδο για την διαχείριση της αναπαραγωγής στις αίγες. Το 100% των αιγών παρουσίασε ωοθηκική δραστηριότητα τον μήνα Ιούνιο (άνοιστρο περίοδο), όταν ήρθαν σε επαφή με «ενεργούς» τράγους, μετά από διάστημα απομόνωσης 6 μηνών (Avdi et al., 2004). 15

23 2.2.Τράγοι 2.2.1Εποχικότητα αναπαραγωγής στους τράγους Υπό συνθήκες εκτροφής οι τράγοι, από την ηλικία των 4-5 μηνών, παράγουν σπέρμα καθ όλη τη διάρκεια του έτους. Ωστόσο, όπως συμβαίνει στις αίγες που εμφανίζουν εποχιακή αναπαραγωγή, έτσι και οι τράγοι στις εύκρατες περιοχές παρουσιάζουν εποχιακές μεταβολές στην αναπαραγωγική συμπεριφορά, στον όγκο των όρχεων, στα ποιοτικά και ποσοτικά χαρακτηριστικά του σπέρματος (Leboeuf et al.,2000; Delgadillo et al., 1992; Delgadillo et al., 1991) καθώς και στην παραγωγή τεστοστερόνης(şogorescu et al., 2011; Avdi et al., 2004; Delgadillo et al., 1992; Delgadillo et al., 1991). Η μείωση της φωτοπεριόδου διεγείρει την αναπαραγωγική συμπεριφορά (Şogorescu et al., 2011; Delgadillo et al., 1991). Βέλτιστα αναπαραγωγικά χαρακτηριστικά στους τράγους παρατηρούνται κατά την αναπαραγωγική περίοδο (Σεπτέμβριο-Φεβρουάριο), δηλαδή εμφανίζουν αύξηση της αναπαραγωγικής συμπεριφοράς, αύξηση του όγκου των όρχεων, μεγιστοποίηση της ποσότητας και της ποιότητας τους σπέρματος καθώς και αύξηση της συγκέντρωσης της τεστοστερόνης (Avdi et al., 2004; Delgadillo et al., 1992) Εποχιακή διακύμανση του όγκου των όρχεων. Ο όγκος των όρχεων παρουσιάζει διακυμάνσεις μεταξύ των φυλών αλλά και μεταξύ των τράγων της ίδιας φυλής που εκτρέφονται σε διαφορετικά γεωγραφικά πλάτη (Al-Ghalban et al., 2004). Οι τράγοι των εύκρατων περιοχών επιδεικνύουν σημαντική εποχιακή μεταβολή του όγκου των όρχεων. Η μείωση της φωτοπεριόδου προκαλεί αύξηση του όγκου των όρχεων (Şogorescu et al., 2011;Avdi et al., 2004; Leboeuf et al.,2000; Delgadillo et al., 1991). Σε μελέτες που έγιναν σε τράγους των φυλών Alpine και Saanen, στην Γαλλία (εύκρατη ζώνη) παρατηρήθηκαν μεταβολές στο βάρος των όρχεων που φαίνεται να υπόκεινται στις εποχιακές διακυμάνσεις της φωτοπεριόδου. Οι τιμές άρχισαν να πέφτουν από το Ιανουάριο μέχρι και 16

24 τον Απρίλιο, ενώ οι υψηλότερες τιμές παρατηρήθηκαν κατά το διάστημα Σεπτέμβριος-Οκτώβριος (Delgadillo et al., 1991). Παρόμοια αποτελέσματα παρουσίασαν και τράγοι της φυλής Carpathian στην Ρουμανία (εύκρατη ζώνη). Ο όγκος των όρχεων παρουσίασε υψηλές τιμές και μια σημαντική αύξηση τον Σεπτέμβριο, όπου και ήταν η υψηλότερη τιμή όλου του χρόνου. Παρόλα αυτά, μία σταδιακή πτώση άρχισε να παρατηρείται τους μήνες Οκτώβριο και Νοέμβριο, με τις χαμηλότερες τιμές όμως να καταγράφονται μέσα στους μήνες Φεβρουάριο και Απρίλιο (Şogorescu at al., 2011). Ο Παύλου (2011) σε τράγους της φυλής Δαμασκού παρατήρησε πως η διακύμανση του όγκου των όρχεων επηρεάζεται και από την θερμοκρασία και από την φωτοπερίοδο. Η επίδραση της διάρκειας της ημέρας είναι αρνητική, δηλαδή μείωση της ημέρας προκαλεί αύξηση του όγκου των όρχεων. Ενώ η επίδραση της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος είναι θετική, γεγονός που σημαίνει ότι αύξηση της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος έχεις ως αποτέλεσμα την αύξηση του όγκου των όρχεων Εποχιακή διακύμανση της συγκέντρωσης της τεστοστερόνης στο πλάσμα του αίματος. Η εποχικότητα της αναπαραγωγής στα θηλαστικά ελέγχεται από την έκκριση ορμονών, που συγχρονίζεται από τα ερεθίσματα του περιβάλλοντος. Η φωτοπερίοδος κυριαρχεί έναντι όλων των περιβαλλοντικών παραγόντων. Οι μεταβολές της φωτοπεριόδου γίνονται αντιληπτές από τον αμφιβληστροειδή χιτώνα του ματιού και μεταφέρονται στην επίφυση, από την οποία εκκρίνεται η μελατονίνη (μετατροπή σε ορμονικό σήμα) που ελέγχει τον ενδοκρινή αναπαραγωγικό άξονα (Zarazagaa et al., 2010). Στους τράγους η μείωση της διάρκειας της ημέρας, κατά την πάροδο του καλοκαιριού, διεγείρει την αύξηση του όγκου των όρχεων, η οποία συνοδεύεται από αύξηση των επιπέδων της τεστοστερόνης στο πλάσμα του αίματος (Şogorescu at al., 2011; Delgadillo et al., 2004). Από έρευνα που πραγματοποιήθηκε στην Ελλάδα διαπιστώθηκε ότι η διάρκεια της ημέρας επηρεάζει σημαντικά την συγκέντρωση της τεστοστερόνης στο πλάσμα του αίματος των τράγων της φυλής 17

25 Δαμασκού. Η επίδραση της διάρκειας της ημέρας είναι αρνητική που σημαίνει ότι αύξηση της φωτοπεριόδου προκαλεί μείωση της συγκέντρωση της τεστοστερόνης (Pavlou et al 2010). Μελέτες που έγιναν σε τράγους εύκρατων περιοχών, και συγκεκριμένα στις φυλές Saanen, Aipine και σε μεσογειακές φυλές, καταδεικνύουν μια ισχυρή επίδραση της φωτοπεριόδου στην έκκριση της τεστοστερόνης (Delgadillo et al., 1992). Συγκεκριμένα σε τράγους της φυλής Alpine, στην Γαλλία, υψηλές τιμές τεστοστερόνης καταγράφηκαν κατά την διάρκεια του φθινοπώρου και του χειμώνα (Delgadillo et al., 1992). Παρόμοια αποτελέσματα κατεγράφησαν και στην Ρουμανία, σε τράγους φυλής Carpathian, με τα υψηλότερα επίπεδα τεστοστερόνης να εμφανίζονται στο τέλος καλοκαιριού και το φθινόπωρο (Şogorescu at al., 2011). Σε συμφωνία με τις παραπάνω έρευνες έρχονται τα αποτελέσματα των Delgadillo et al., Οι μελέτες τους σε τράγους της φυλής Creole απέδειξαν την ισχυρή επίδραση της φωτοπεριόδου στην έκκριση της τεστοστερόνης. Τα επίπεδα της τεστοστερόνης ήταν αυξημένα από τα τέλη Μαΐου με αρχές Ιουνίου και παρέμειναν αυξημένα μέχρι και τον Νοέμβριο. Οι παραπάνω μελέτες αποδεικνύουν τον κυρίαρχο ρόλο της φωτοπεριόδου στην έκκριση της τεστοστερόνης. Ωστόσο, υπάρχει κάποια διαφοροποίηση στους μήνες που εμφανίζονται τα υψηλά επίπεδα τεστοστερόνης στο πλάσμα του αίματος καθώς και στο εύρος του διαστήματος κατά το οποίο τα επίπεδα αυτά παραμένουν στο ζενίθ τους, δεδομένου ότι οι τράγοι σε υποτροπικές και τροπικές περιοχές εμφανίζουν μικρότερες εποχιακές μεταβολές (Şogorescu et al.,2011; Leboeuf et al., 2000; Delgadillo et al., 1991). 18

26 3. ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ 3.1. Αίγες Το πείραμα πραγματοποιήθηκε σε κτηνοτροφική μονάδα (εκτατικές συνθήκες) στην περιοχή της κεντρικής Μακεδονίας (40 37'Ν) κατά το διάστημα Δεκέμβριος 2011-Ιούνιος Ζωικό υλικό Στο πείραμα χρησιμοποιήθηκαν 9 αίγες φυλής Σκοπέλου, οι οποίες ήταν ηλικίας 12 μηνών κατά την έναρξη του πειράματος. Σε όλα τα ζώα χορηγούνταν η απαραίτητη ποσότητα συμπυκνώματος (περίπου 700gr ημερησίως) και ξηρό χόρτο μηδικής κατά βούληση. Η χημική ανάλυση του μείγματος συμπυκνωμένων ζωοτροφών παρουσιάζεται στους πίνακες του παραρτήματος και Το Ζ.Β. των αιγών μετρούνταν με χρήση κατάλληλης πλάστιγγας ανά δεκαπενθήμερο, κατά το διάστημα Δεκέμβριος 2011-Ιούνιος Αιμοληψίες για τη μέτρηση της συγκέντρωσης της προγεστερόνης στο πλάσμα του αίματος των αιγών. Μία φορά την εβδομάδα (ίδια ημέρα και ώρα) πραγματοποιούνταν αιμοληψίες με σκοπό την μέτρηση της συγκέντρωσης προγεστερόνης στο πλάσμα του αίματος των αιγών, για διάστημα 6 μηνών. Κατά την αιμοληψία χρησιμοποιήθηκαν φιαλίδια ηπαρίνης ( BD Vacutainer, BD, Belliver Industrial Estate, Plymouth, UK). Τα δείγματα μεταφέρονταν άμεσα στο εργαστήριο όπου ακολουθούσε φυγοκέντρηση του αίματος για είκοσι λεπτά σε 2750 rpm. Στη συνέχεια γινόταν, με την χρήση πιπέτας μιας χρήσεως, μετάγγιση του πλάσματος σε ειδικά φιαλίδια των 3 ml (RIA). Τα δείγματα αποθηκεύονταν και καταψύχονταν στους -20 Ο C, μέχρι την εργαστηριακή μέτρησή τους σε εξειδικευμένο εργαστήριο με τον αναλυτή Centaur (Siemens). 19

27 3.2. Επίδραση αρσενικού σε τρεις διαφορετικές περιόδου εκτός αναπαραγωγικής εποχής, υπό συνθήκες φυσικής φωτοπεριόδου Ζωικό υλικό Το πείραμα πραγματοποιήθηκε σε κτηνοτροφική μονάδα (εκτατικές συνθήκες) στην περιοχή της κεντρικής Μακεδονίας (40 37'Ν) κατά το διάστημα Μάρτιος-Ιούνιος Στο πείραμα χρησιμοποιήθηκαν συνολικά 60 αίγες φυλής Σκοπέλου (20 για κάθε περίοδο) και 4 αρσενικά. Τα θηλυκά που χρησιμοποιήθηκαν ήταν γαλακτοπαραγωγικές αίγες ηλικίας από 2 μέχρι 4 ετών, μονότοκες και πολύτοκες χωρίς ιστορικό δυστοκιών. Τα ζώα είχαν γεννήσει τουλάχιστον έξι μήνες πριν την έναρξη του πειράματος και απογαλακτισμός είχε ολοκληρωθεί μέχρι τον Φεβρουάριο. Τα αρσενικά ήταν μεγαλύτερα των δύο ετών. Σε όλα τα ζώα χορηγούνταν περίπου 700gr συμπυκνωμένη τροφή και ξηρό χόρτο μηδικής κατά βούληση, έχοντας ελεύθερη πρόσβαση σε νερό. Η χημική ανάλυση του μείγματος συμπυκνωμένων ζωοτροφών παρουσιάζεται στους πίνακες του παραρτήματος και Όσον αφορά στη θρεπτική κατάστασή τους, όλα ήταν εξαιρετικής κατάστασης Επίδραση Αρσενικού Η ανταπόκριση στην επίδραση αρσενικού μελετήθηκε σε τρία διαστήματα «εκτός αναπαραγωγικής περιόδου» Στην αρχή (Μάρτιος-Απρίλιος) Στην μέση (Απρίλιος-Μάιος) και Στο τέλος (Μάιο-Ιούνιο) Τα θηλυκά και τα αρσενικά χωρίστηκαν τουλάχιστον 2 μήνες πριν την έναρξη του πειράματος και διατηρήθηκαν σε απόλυτη απομόνωση (χωρίς οπτική επαφή, ακοή, μυρωδιά και σωματικές επαφές). Για κάθε μία από τις τρεις περιόδους χρησιμοποιήθηκαν είκοσι αίγες και δύο τράγοι. Τα ζώα διατηρήθηκαν υπό την επίδραση της φυσικής φωτοπεριόδου. Την D0 έγινε η εισαγωγή των τράγων, οι οποίοι φορούσαν ποδιές που έφεραν μελάνη μαρκαρίσματος, με σκοπό να 20

28 μαρκάρουν τα θηλυκά που εμφάνιζαν οίστρο. Από την D0 μέχρι την D13 γινόταν εναλλαγή των τράγων κάθε 24ωρο προκειμένου να επιτευχθεί μεγαλύτερη διέγερση των θηλυκών. Τα αρσενικά παρέμειναν για 35 ημέρες με τα θηλυκά. Οι οχείες ήταν φυσικές. Η γονιμότητα (fertility) υπολογίστηκε με την επί % επιστροφή σε οίστρο. Ο συντελεστής πολυδυμίας (prolificacy) και η γεννητικότητα υπολογίστηκε από τους τοκετούς Αιμοληψίες για τη μέτρηση της συγκέντρωσης της προγεστερόνης στο πλάσμα του αίματος των αιγών. Οι ωοθυλικική δραστηριότητα των αιγών τόσο πριν την εισαγωγή των αρσενικών όσο και μετά προσδιορίστηκε με την μέτρηση των επιπέδων της προγεστερόνης στο πλάσμα αίματος σε δείγματα που συλλέχτηκαν της ημέρες D-14, D-7, D0, D7, D14 και D20 Η αιμοληψία γινόταν σε φιαλίδια ηπαρίνης ( BD Vacutainer, BD, Belliver Industrial Estate, Plymouth, UK). Τα δείγματα μεταφέρονταν άμεσα στο εργαστήριο όπου ακολουθούσε φυγοκέντρηση του αίματος για 20 λεπτά σε 2750 rpm. Στη συνέχεια γινόταν, με την χρήση πιπέτας Pasteur (μιας χρήσεως), μετάγγιση του πλάσματος σε ειδικά φιαλίδια των 3 ml (RIA). Τα δείγματα αποθηκεύονταν και καταψύχονταν στους -20 Ο C, μέχρι την εργαστηριακή μέτρησή τους σε εξειδικευμένο εργαστήριο με τον αναλυτή Centaur (Siemens). 21

29 3.3.Τράγοι Το πείραμα πραγματοποιήθηκε σε δύο κτηνοτροφικές μονάδες (εκτατικές συνθήκες) στην περιοχή της κεντρικής Μακεδονίας (40 37'Ν) κατά τα διαστήματα Οκτώβριος 2010-Σεπτέμβριος 2011 και Απρίλιος Ιανουάριος Ζωικό υλικό Τράγοι Α κτηνοτροφική μονάδα Χρησιμοποιήθηκαν 5 τράγοι φυλής Σκοπέλου οι οποίοι ήταν ηλικίας 6 μηνών (ημερομηνία γέννησης 30 Οκτωβρίου 2010) κατά την έναρξη του πειράματος. Σε όλα τα ζώα χορηγούνταν κατά βούληση ξηρό χόρτο μηδικής καθώς και απαραίτητη ποσότητα σιτηρεσίου ( περίπου 700gr / ζώο). Η χημική ανάλυση του μείγματος συμπυκνωμένων ζωοτροφών παρουσιάζεται στους πίνακες του παραρτήματος και Τα ζώα δεν έβγαιναν στην βοσκή και κρατούνταν απομονωμένα από θηλυκά στις εγκαταστάσεις της μονάδας υπό την επίδραση της φυσικής φωτοπεριόδου. Τράγοι Β κτηνοτροφική μονάδα Χρησιμοποιήθηκαν 5 τράγοι φυλής Σκοπέλου, οι οποίοι ήταν ηλικίας μηνών κατά την έναρξη του πειράματος. Τα ζώα δεν έβγαιναν στην βοσκή και κρατούνταν απομονωμένα από θηλυκά στις εγκαταστάσεις της μονάδας υπό την επίδραση της φυσικής φωτοπεριόδου. Στα ζώα χορηγούνταν κατά βούληση ξηρό χόρτο μηδικής καθώς και απαραίτητη ποσότητα σιτηρεσίου ( περίπου 700gr / ζώο). Η χημική ανάλυση του μείγματος συμπυκνωμένων ζωοτροφών παρουσιάζεται στους πίνακες του παραρτήματος και

30 3.3.2.Καταγραφή του Ζώντος Βάρος των Τράγων Η καταγραφή του Ζ.Β. των τράγων γινόταν κάθε δεκαπέντε ημέρες, με την χρήση κατάλληλης πλάστιγγας, κατά την περίοδο Απρίλιος Ιανουάριος 2013 μόνο για τους τράγους του της Α κτηνοτροφική μονάδας. Στην Β κτηνοτροφική μονάδα δεν υπήρχε η δυνατότητα ζύγισης των ζώων Καταγραφή του όγκο όρχεων των τράγων Η μέτρηση και καταγραφή του όγκου των όρχεων των τράγων γινόταν μία φορά την εβδομάδα κατά την περίοδο Οκτώβριος Σεπτέμβριος 2011 στους τράγους της Β κτηνοτροφικής μονάδας, και Απρίλιος Ιανουάριος 2013 για τους τράγους της Α κτηνοτροφικής μονάδας. Ο υπολογισμός του όγκου των όρχεων γινόταν με την χρήση ειδικού ορχιδόμετρου. (Oldham et al., 1978). Το ορχιδόμετρο είναι ειδικά βαθμολογημένο σε αύξουσα κλίμακα με σκοπό τον υπολογισμό του όγκου των όρχεων των τράγων από τον εκτιμητή (Παύλου Ε., 2011). Εικόνα 3.1. Ορχιδόμετρο. 23

31 3.3.4.Αιμοληψίες για τη μέτρηση της συγκέντρωσης της τεστοστερόνης στο πλάσμα του αίματος των τράγων. Μία φορά την εβδομάδα (ίδια ημέρα και ώρα) πραγματοποιούνταν αιμοληψία με σκοπό την μέτρηση της στάθμης της τεστοστερόνης στο πλάσμα του αίματος των τράγων. Οι αιμοληψίες πραγματοποιούνταν στους τράγους της Β κτηνοτροφικής μονάδας κατά το διάστημα Οκτώβριος Σεπτέμβριος Κατά την αιμοληψία χρησιμοποιήθηκαν φιαλίδια ηπαρίνης ( BD Vacutainer, BD, Belliver Industrial Estate, Plymouth, UK). Τα δείγματα μεταφέρονταν άμεσα στο εργαστήριο όπου ακολουθούσε φυγοκέντρηση του αίματος για είκοσι λεπτά σε 2750 rpm. Στη συνέχεια γινόταν, με την χρήση πιπέτας μιας χρήσεως, μετάγγιση του πλάσματος σε ειδικά φιαλίδια των 3 ml (RIA). Τα δείγματα αποθηκεύονταν και καταψύχονταν στους -20 Ο C, μέχρι την εργαστηριακή μέτρησή τους σε εξειδικευμένο εργαστήριο με τον αναλυτή Centaur (Siemens) Στατιστική Ανάλυση Η στατιστική ανάλυση έγινε με την βοήθεια του στατιστικού πακέτου PASW Statistics Η συσχέτιση του όγκου των όρχεων και της συγκέντρωσης τεστοστερόνης στο πλάσμα του αίματος των τράγων, με τη διάρκεια της ημέρας και τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος, υπολογίστηκε χρησιμοποιώντας το συντελεστή συσχέτισης του Pearson. Η επίδραση της διάρκειας της ημέρας και της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος στον όγκο των όρχεων και στη συγκέντρωση της τεστοστερόνης στο πλάσμα του αίματος των τράγων, εκτιμήθηκε με ένα μικτό γραμμικό πρότυπο που περιελάμβανε το έτος και την εποχή του έτους των μετρήσεων ως σταθερό παράγοντα, την ατομικότητα του ζώου ως τυχαίο παράγοντα. 24

32 4. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 4.1.Αίγες Ωοθηκική δραστηριότητα Το μήνα Δεκέμβριο οι αίγες της φυλής Σκοπέλου εμφάνισαν ωοθηκική δραστηριότητα σε ποσοστό 56%. Όπως φαίνεται και από γράφημα 4.1. το ποσοστό αυτό αυξάνεται στο 100% κατά τον Ιανουάριο, ενώ το Φεβρουάριο αίγες που παρουσίασαν ωοθηκική δραστηριότητα μειώθηκαν στο 67%. Από τον Απρίλιο μέχρι και το μήνα Ιούνιο, καμία αίγα δεν παρουσίασε ωοθηκική δραστηριότητα. Γράφημα 4.1. Μηνιαία διακύμανση της ωοθηκικής δραστηριότητας. 25

33 4.2. Επίδραση αρσενικού σε τρεις διαφορετικές περιόδου εκτός αναπαραγωγικής εποχής, υπό συνθήκες φυσικής φωτοπεριόδου. 1 η : Μάρτιος-Απρίλιος 2011 αρχή άνοιστρης περιόδου. Κατά το διάστημα από 26 Μαρτίου μέχρι 22 Απριλίου, μετά την εισαγωγή των τράγων στις 9 Απριλίου, καμία από τις είκοσι αίγες δεν εμφάνισε ωοθηκική δραστηριότητα. Χρονοδιάγραμμα ης περίοδος 2 η : Απρίλιος-Μάιος 2011 μέση άνοιστρης περιόδου Τα αποτελέσματα της δεύτερης περιόδου ήταν παρόμοια με την επίδραση αρσενικού στην αρχή της άνοιστρης περιόδου. Από 30 Απριλίου μέχρι 27 Μαΐου (εισαγωγή τράγων στις 13 Μαΐου) καμία αίγα δεν εμφάνισε ωοθυλακική δραστηριότητα. Χρονοδιάγραμμα ης περίοδος 26

34 3 η : Μάιος- Ιούνιος 2011 τέλος της άνοιστρης περιόδου. Στο τέλος της άνοιστρης περιόδου, από 19 Μαίου μέχρι 2 Ιουνίου, καμία αίγα δεν εμφάνιζε ωοθηκική δραστηριότητα. Μετά την εισαγωγή των αρσενικών (2 Ιουνίου) το 75% των αιγών εμφάνισε ωοθηκική δραστηριότητα μέσα στην πρώτη εβδομάδα. Ενώ την δεύτερη εβδομάδα το 100% των αιγών είχε εμφανίσει ωοθηκική δραστηριότητα και οίστρο. Χρονοδιάγραμμα ης περίοδος 3 ης περίοδος: Ιούνιος- Ιούλιος 2011 τέλος άνοιστρης περιόδου. % Επιστροφή σε οίστρο 2/20 10% % Ποσοστό γονιμότητας 18/20 85% % Ποσοστό γεννητικότητας 18/18 100% Συντελεστής πολυδυμίας 34/18 1,8 Πίνακας 4.1. Συντελεστές γονιμότητας 27

35 Αίγα Πρώτος οίστρος ωοθηκική δραστηριότητα No 08/6 09/6 10/6 1 X 09/06, 16/6,.23/6 2 X 16/6,.23/6 3 X 09/06, 16/6,.23/6 4 X 09/06. 16/6,.23/6 5 X 16/6,.23/6 6 X 16/6,.23/6 7 X 09/06,16/6,.23/6 8 X 16/6,.23/6 9 X 09/06, 16/6,.23/6 10 X 09/06, 16/6,.23/6 11 X 09/06, 16/6,.23/6 12 X 09/06, 16/6,.23/6 13 X 16/6,.23/6 14 X 09/06, 16/6,.23/6 15 X 09/06, 16/6,.23/6 16 X 09/06, 16/6,.23/6 17 X 09/06, 16/6,.23/6 18 X 09/06, 16/6,.23/6 19 X 09/06, 16/6,.23/6 20 X 09/06, 16/6,.23/6 Πίνακας 4.2. Ημερομηνία εμφάνισης οίστρου και ωοθηκικής δραστηριότητας κάθε αίγας στο πείραμα. Day D0 D1 D2 D3 D4 D5 D6 D7 D8 D9 D10 D11 D12 D13 % οίστροι % 75% 10% Πίνακας 4.3. Ποσοστό εμφάνισης οίστρων 13 ημέρες μετά την εισαγωγή των αρσενικών. 28

36 4.3. Τράγοι Μηνιαία διακύμανση του όγκου των όρχεων των τράγων φυλής Σκοπέλου. Ο όγκος όρχεων είναι μια παράμετρος που μεταβάλλεται κατά τη διάρκεια του έτους, ανάλογα με τον μήνα σε επίπεδο σημαντικότητας p<0,001, όπως προέκυψε από την στατιστική ανάλυση των αποτελεσμάτων. Στα παρακάτω αποτελέσματα (γράφημα 4.2.) οι τιμές τις παραμέτρου, στους τράγους της Α κτηνοτροφικής μονάδας, αυξάνονται προοδευτικά και σχεδόν διπλασιάζονται από τον Απρίλιο 2011 (ηλικίας τράγων: 6 μηνών όγκος όρχεων: 54 cm 3 ) μέχρι και τον Δεκέμβριο 2012 (ηλικία τράγων: 14 μηνών όγκος όρχεων: 75,62cm 3 ). Από το Φεβρουάριο 2012 αρχίζει σταδιακή πτώση του όγκου των όρχεων μέχρι και το Μάρτιο που παρατηρείται η χαμηλότερη τιμή (56,87cm 3 ). Οι υψηλότερες τιμές παρατηρήθηκαν κατά το διάστημα Αύγουστος- Ιανουάριος και οι μέγιστες τιμές κατά τους μήνες Νοέμβριο και Δεκέμβριο. Παρόμοια αποτελέσματα (γράφημα 4.3.) κατέδειξαν και οι τράγοι της Β κτηνοτροφικής μονάδας, με τις υψηλότερες τιμές να εμφανίζονται τέλος καλοκαιριού και αρχές φθινοπώρου. Γράφημα 4.2. Μηνιαία διακύμανση του όγκου όρχεων (Α κτηνοτροφική μονάδα). 29

37 Γράφημα 4.3.Μηνιαία διακύμανση του όγκου όρχεων (Β κτηνοτροφική μονάδα) Μηνιαία διακύμανση του όγκου των όρχεων των τράγων φυλής Σκοπέλου σε συνάρτηση με τη διάρκεια της ημέρας. Στο γράφημα 4.4. απεικονίζονται οι μέσες μηνιαίες τιμές του όγκου των όρχεων των τράγων της Α κτηνοτροφικής μονάδας με την διακύμανση της φωτοπεριόδου. Η στατιστική ανάλυση των μετρήσεων και στις δύο μονάδες έδειξε σημαντική συσχέτιση της διάρκειας της ημέρας με την διακύμανση του όγκο των όρχεων, σε επίπεδο σημαντικότητας p=0,000<0,01. Από τον Ιανουάριο, όπου αρχίζει σταδιακά η αύξηση της διάρκειας της ημέρας, παρατηρείται μείωση του όγκου των όρχεων η οποία συνεχίζει μέχρι και τον Μάρτιο. Παρόμοια φαίνεται να ήταν και η επίδραση της φωτοπεριόδου στους μεγαλύτερους σε ηλικία τράγους της Β κτηνοτροφικής μονάδας (γράφημα 4.5.) Με μία μικρή πτώση του όγκου των όρχεων τον Μάρτιο και υψηλότερες τιμές να παρατηρούνται τέλη καλοκαιριού με αρχές χειμώνα. Η μείωση της διάρκειας της ημέρας στα τέλη καλοκαιριού προκαλεί την αύξηση του όγκου των όρχεων στους τράγους της Α κτηνοτροφικής μονάδας ( από 78,12cm 3 τον Ιούνιο σε 84,06 cm 3 τον Σεπτέμβριο) και στους τράγους 30

38 της B κτηνοτροφικής μονάδας ( από 121,875 cm 3 τον Ιούνιο σε 135,625 cm 3 τον Σεπτέμβριο). Η συσχέτιση της φωτοπεριόδου και όγκου των όρχεων είναι αρνητική και ο συντελεστής του Pearson (-0,302) και (- 1,000) αντίστοιχα. Γράφημα 4.4. Μηνιαία διακύμανση του όγκου όρχεων σε συνάρτηση με τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος (Α κτηνοτροφική μονάδα). Γράφημα 4.5. Μηνιαία διακύμανση του όγκου όρχεων σε συνάρτηση με τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος (Β κτηνοτροφική μονάδα). 31

39 Μηνιαία διακύμανση του όγκου των όρχεων των τράγων φυλής Σκοπέλου σε συνάρτηση με τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος. Στους τράγους της Α κτηνοτροφικής μονάδας (ηλικίας έξι μηνών) κατά τον πρώτο χρόνο του πειράματος, η διακύμανση της θερμοκρασίας δεν φάνηκε να επηρεάζει την διακύμανση του όγκο των όρχεων, καθώς, οι τράγοι βρίσκονταν σε στάδιο ανάπτυξης. Στο δεύτερο χρόνο, η συσχέτιση μεταξύ των δυο παραμέτρων φαίνεται να είναι θετική (0.150), όχι όμως στατιστικά σημαντική p=0,594>0,5 (γράφημα 4.6.). Πιό σημαντική είναι η συσχέτιση των δύο αυτών μεταβλητών στους τράγους της Β κτηνοτροφικής μονάδας καθως η στατιστική επεξεργασία των στοιχείων κατέδειξε θετική συσχέτιση (0,568) και μάλιστα σημαντικότητας p<0,01. Η αύξηση των τιμών της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος συνοδεύεται από αντίστοιχη αύξηση του όγκου των όρχεων. Αντίθετα, η πτώση της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος ακολουθείται από πτώση του όγκου των όρχεων (γράφημα 4.7.). Γράφημα 4.6.Μηνιαία διακύμανση του όγκου όρχεων σε συνάρτηση με τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος (Α κτηνοτροφική μονάδα). 32

40 Γράφημα 4.7.Μηνιαία διακύμανση του όγκου όρχεων σε συνάρτηση με τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος (Β κτηνοτροφική μονάδα) Συσχέτιση της μηνιαίας διακύμανσης του όγκου των όρχεων και του ζώντος βάρους των τράγων φυλής Σκοπέλου. Από τις μετρήσεις στους τράγους της Α κτηνοτροφικής μονάδας, παρατηρήθηκε ότι υπάρχει ιδιαίτερα υψηλή συσχέτιση μεταξύ του όγκου των όρχεων και του ζώντος βάρους των αρσενικών σε επίπεδο σημαντικότητας p<0.01 (0,000). Ο συντελεστής του Pearson είναι θετικός (0,734), και από αυτό συνεπάγεται ότι αύξηση της τιμής του ζώντος βάρους προκαλεί και αύξηση του όγκου των όρχεων. Γράφημα 4.8.Συσχέτιση της μηνιαίας διακύμανσης του όγκου όρχεων και του ζώντος βάρους (Α κτηνοτροφική μονάδα). 33

41 Μηνιαία διακύμανση συγκέντρωσης τεστοστερόνης στο πλάσμα του αίματος των τράγων φυλής Σκοπέλου. Στο παρακάτω διάγραμμα εμφανίζεται η διακύμανση των μέσων τιμών της τεστοστερόνης στους τράγους της Β κτηνοτροφικής μονάδας, κατά το διάστημα του πειραματισμού (Οκτώβριος Σεπτέμβριος 2011). Η μέση συγκέντρωση τεστοστερόνης στο πλάσμα του αίματος φαίνεται να δέχεται ισχυρή επίδραση από την εποχή και μάλιστα σε επίπεδο σημαντικότητας (p<0,001). Οι μέσες μηνιαίες τιμές της, παρέμειναν χαμηλές από τον Δεκέμβριο μέχρι και τον Ιούνιο. Οι υψηλότερες τιμές παρατηρούνται από τα μέσα καλοκαιριού και διατηρούνται μέχρι τον Οκτώβριο. Ενώ από το Νοέμβριο παρατηρείται μια σταδιακή πτώση των τιμών. Γράφημα 4.9. Μηνιαία διακύμανση της συγκέντρωσης της τεστοστερόνης στο πλάσμα του αίματος (Β κτηνοτροφική μονάδα). 34

42 Μηνιαία διακύμανση συγκέντρωσης τεστοστερόνης στο πλάσμα του αίματος των τράγων φυλής Σκοπέλου σε συνάρτηση με την φωτοπερίοδο. Η σταδιακή μείωση της διάρκειας της ημέρας μετά της 21 Ιουνίου (θερινό ηλιοστάσιο) φαίνεται να προκαλεί την αύξηση της έκκρισης της τεστοστερόνης. Από 3 ng/ml τον Ιούνιο σε 8,74 ng/ml τον Ιούλιο με τις υψηλές τιμές να διατηρούνται μέχρι και τον Οκτώβριο (5.22ng/ml). Αυτό εξηγείται από την αρνητική συσχέτιση των δύο μεταβλητών (-120) σε επίπεδο σημαντικότητας <0.05 από τα μέσα καλοκαιριού μέχρι και τον Οκτώβριο, που κατέδειξε η στατιστική επεξεργασία των στοιχείων. Γράφημα 4.10.Μηνιαία διακύμανση της συγκέντρωσης τεστοστερόνης στο πλάσμα του αίματος σε συνάρτηση με τη διάρκεια της ημέρας (Β κτηνοτροφική μονάδα). 35

43 Μηνιαία διακύμανση συγκέντρωσης τεστοστερόνης στο πλάσμα του αίματος των τράγων φυλής Σκοπέλου σε συνάρτηση με την θερμοκρασία περιβάλλοντος. Η συσχέτιση της θερμοκρασίας και της τεστοστερόνης είναι θετική (0,503) και μάλιστα σημαντική (p=0,000<0,01). Αύξηση της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος συνοδεύτηκε από αύξηση της συγκέντρωσης τεστοστερόνης (γράφημα 4.11.). Ενώ η πτώση της θερμοκρασίας είχε ως αποτέλεσμα την πτώση της συγκέντρωσης της τεστοστερόνης στο πλάσμα του αίματος των τράγων. Γράφημα 4.11.Μηνιαία διακύμανση της συγκέντρωσης τεστοστερόνης στο πλάσμα του αίματος σε συνάρτηση με τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος (Β κτηνοτροφική μονάδα). 36

44 Συσχέτιση της μηνιαίας διακύμανσης της συγκέντρωσης τεστοστερόνης στο πλάσμα του αίματος και του όγκου των όρχεων των τράγων φυλής Σκοπέλου. Τόσο ο όγκος των όρχεων όσο και η συγκέντρωση της τεστοστερόνης στο πλάσμα του αίματος επηρεάζονται από την φωτοπερίοδο. Οι υψηλότερες τιμές και των δύο μεταβλητών καταγράφονται όταν η διάρκεια της ημέρας αρχίζει να μειώνεται, τέλη καλοκαιριού και κατά τη διάρκεια του φθινόπωρου. Από την στατιστική επεξεργασία των στοιχείων, με την μέθοδο one-way anova for repeated measures, προέκυψε πως η συγκέντρωση της τεστοστερόνης δεν επηρεάζει την διακύμανση του όγκου των όρχεων. Αντίθετα όμως, η διακύμανση του όγκου των όρχεων επηρεάζει την συγκέντρωση της τεστοστερόνης, σε επίπεδο σημαντικότητας p<0,001, και μάλιστα η συσχέτισή τους είναι θετική. Δηλαδή, αύξηση του όγκου των όρχεων έχει ως συνέπεια αυξημένα επίπεδα τεστοστερόνης στο πλάσμα του αίματος των τράγων. Γράφημα Συσχέτιση της μηνιαίας διακύμανσης της συγκέντρωσης τεστοστερόνης και του όγκου των όρχεων (Β κτηνοτροφική μονάδα). 37