ΣΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟ ΙΔΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ χολή Διοίκησης και Οικονομίας Σμήμα Λογιστικής. Θέμα πτυχιακής εργασίας

Transcript

1 ΣΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟ ΙΔΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ χολή Διοίκησης και Οικονομίας Σμήμα Λογιστικής Θέμα πτυχιακής εργασίας Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Σράπεζα και οι εργασίες της υποβληθείσα στον Καθηγητή Σσαλίκη Περικλή από τον σπουδαστή ΠΟΙΜΕΝΙΔΗ ΓΕΩΡΓΙΟ ( Κομνηνών 46, Καβάλα ) Έναρξη: Παράδοση: Καβάλα 2006

2 ΠΡΟΛΟΓΟ Από την μέρα που έκανε την εμφάνιση του το ευρώ, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Σράπεζα έχει εισέλθει στην καθημερινή ζωή πάνω από 300 εκατομμυρίων ευρωπαίων πολιτών. Σα οφέλη του νέου ευρωπαϊκού νομίσματος είναι ορατά κυρίως στους επαγγελματίες του τραπεζικού τομέα και τους συναλλασσόμενους στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Οι εθνικές κεντρικές τράπεζες 12 χωρών και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Σράπεζα απαρτίζουν το Ευρωσύστημα. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Σράπεζα κύριος εκφραστής του Ευρωσυστήματος προσπαθεί να αναπτύξει όλους εκείνους τους μηχανισμούς που υλοποιούν τους στόχους του. Η συγκεκριμένη πτυχιακή εργασία δεν αποτελεί μια πιστή καταγραφή ποσοτικών μεγεθών και αναλύσεων, με αλόγιστη χρήση στατιστικών πινάκων, διαγραμμάτων και παραδειγμάτων. Η εργασία αναλώνεται στην περιληπτική αλλά ουσιώδη ανάπτυξη των καθηκόντων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Σράπεζας και του Ευρωσυστήματος. Αντικειμενικός της στόχος είναι να κατανοήσει ο αναγνώστης τι είναι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Σράπεζα και Ευρωσύστημα, πως λειτουργούν, ποιες είναι οι εργασίες τους, αν αυτές ανταποκρίνονται στο πρωταρχικό τους στόχο που είναι η διατήρηση της σταθερότητας των τιμών στην ζώνη του ευρώ, και τελικά εάν συμβάλλουν στο όραμα της ενωμένης Ευρώπης με τη ζεύξη των Εθνικών Κεντρικών Σραπεζών των χωρών που συμμετέχουν σ αυτήν.

3 ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΤΝΣΜΗΕΩΝ Α.Ε.Π. Δ.Ν.Σ. Δισεκ. Ε.Ε. Εκατ. Ε.Κ.Σ. Ε.Ν.Ι. Ε.Ο.Κ. Ε..Κ.Σ. ΕUR Η.Π.Α. Ι.Ε.Σ.Α. Μ..Ι. Ο.Δ.Ε. Ο.Ν.Ε. Ο.Ο..Α. Π.Κ.Α..Α.Κ.Σ..Δ..Χ. Σ.Ε. Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν Διεθνές Νομισματικό Σαμείο Δισεκατομμύρια Ευρωπαϊκή Ένωση Εκατομμύρια Ευρωπαϊκή Κεντρική Σράπεζα Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα Ευρωπαϊκό ύστημα Κεντρικών Σραπεζών Ευρώ Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής Ίδρυμα Εκτύπωσης Σραπεζογραμματίων και Αξιών Μηχανισμός υναλλαγματικών Ισοτιμιών Οικονομική και Δημοσιονομική Επιτροπή Οικονομική και Νομισματική Ένωση Οργανισμός Οικονομικής υνεργασίας και Ανάπτυξης Πράξη Κυρίας Αναχρηματοδότησης ύστημα Ανταποκριτών Κεντρικών Σραπεζών ύστημα Διακανονισμού σε συνεχή χρόνο Σράπεζα Ελλάδος

4 ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΠΙΝΑΚΩΝ ΚΑΙ ΧΗΜΑΣΩΝ ΠΙΝΑΚΕ ελίδα 1. Αμετάκλητα καθορισμένες τιμές μετατροπής 4 2. Κατανομή της παραγωγής τραπεζογραμματίων 40 Ευρώ το 2004 ΧΗΜΑΣΑ 1. Ευρωπαϊκό ύστημα Κεντρικών Σραπεζών Οι επιτροπές του ευρωσυστήματος Η ροή της ρευστότητας 34

5 Περιεχόμενα Πρόλογος Κατάλογος υντμήσεων Κατάλογος Πινάκων και χημάτων σελίδα Εισαγωγή 1 1. Ευρώ : Σο Νέο Νόμισμα της Ευρώπης 2 2. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Σράπεζα και τα Όργανα Λήψεως Αποφάσεων Ακρογωνιαίος Λίθος: Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Σράπεζα Σα Όργανα Λήψεως Αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Σράπεζας Σο Διοικητικό υμβούλιο Η Εκτελεστική Επιτροπή Σο Γενικό υμβούλιο 8 3. Σο Ευρωσύστημα και το Ευρωπαϊκό ύστημα Κεντρικών Σραπεζών Διάρθρωση : Σο Ευρωσύστημα Σα Καθήκοντα του Ευρωσυστήματος Οι Επιτροπές του Ευρωσυστήματος Εταιρική Διακυβέρνηση Επίπεδα Εξωτερικού Ελέγχου Επίπεδα Εσωτερικού Ελέγχου Ο Νέος Ρόλος των Κεντρικών Σραπεζών και της Σράπεζας της Ελλάδος Εργασίες πριν την Ένταξη στην ΟΝΕ Η υνθήκη του Μάαστριχτ 21

6 σελίδα 4.3 Μεταβατικό τάδιο Οι υνέπειες της υνθήκης για την Σράπεζα της Ελλάδος Οι Εργασίες της ΕΚΣ και τα Χαρακτηριστικά που Απορρέουν από Αυτές ταθερότητα Ανεξαρτησία Διαφάνεια Νομισματική Πολιτική : τρατηγική και Μέσα τρατηγική Σα Μέσα Νομισματικής Πολιτικής Οι Αλλαγές στο Πλαίσιο Εφαρμογής της Νομισματικής Πολιτικής Διενέργεια Πράξεων υναλλάγματος Διαχείριση υναλλαγματικών Διαθεσίμων Διαχείριση Ιδίων Κεφαλαίων Θέματα Διαχείρισης Κινδύνων Έκδοση Σραπεζογραμματίων ύστημα Παραγωγής Ο Ρόλος και η Διαχείριση των Σραπεζογραμματίων από το Ευρωσύστημα Η Παραχάραξη Σραπεζογραμματίων και η Αποτροπή της υστήματα Πληρωμών και Διακανονισμού Σίτλων Σο ύστημα Target Αλλά υστήματα Πληρωμών Ποσών σε Ευρώ υστήματα Διακανονισμού Αδιάλειπτης ύνδεσης Ο Οργανισμός Swift υστήματα Πληρωμών Μικρής Αξίας υστήματα Διακανονισμού Σίτλων Διασυνοριακή Χρήση Ασφαλειών και το ύστημα Ανταποκριτριών Κεντρικών Σραπεζών Η Επίβλεψη του Ευρωσυστήματος στα υστήματα Διακανονισμού Σίτλων 53

7 σελίδα 6. υμπερασματικές Παρατηρήσεις 55 Παράρτημα 57 Βιβλιογραφία 66

8 ΕΙΑΓΩΓΗ τη συγκεκριμένη πτυχιακή εργασία εξετάζεται η Κεντρική Σράπεζα και οι εργασίες της. Η γνώση, από το ευρύ κοινό, σχετικά με το ποια είναι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Σράπεζα και με ποιο τρόπο διεκπαιρώνει τις εργασίες της είναι απαραίτητη, αφού η Ευρωπαϊκή Κεντρική Σράπεζα αποτελεί τον κύριο εκφραστή των οικονομικών αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πρώτος στόχος της εργασίας είναι η ανάλυση του ρόλου του ευρώ, διότι το νέο νόμισμα καθίσταται ως ο οικονομικός και ο συνδετικός κρίκος των χωρών της Ευρωζώνης καθώς και το επιστέγασμα της πορείας της οικονομικής και νομισματικής ένωσης. Έπειτα αναπτύσσεται η λειτουργία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Σράπεζας και του Ευρωσυστήματος όπως επίσης και τα καθήκοντα αυτών. Η αναδρομή της πορείας των εθνικών κεντρικών τραπεζών, όπως της Σράπεζας της Ελλάδος, στη μετάβαση προς το ευρώ και οι συνέπειες που γεννήθηκαν κρίνεται αναγκαία, επειδή η δημιουργία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Σράπεζας επηρέασε άμεσα τη λειτουργία των κεντρικών τραπεζών των χωρών, που ανήκουν στη ζώνη του ευρώ. Σέλος για την ορθότερη κατανόηση του ρόλου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Σράπεζας καταγράφονται, με όσο το δυνατό λεπτομερή τρόπο, οι εργασίες της και τα χαρακτηριστικά που απορρέουν απ αυτήν. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Σράπεζα, λοιπόν δεν είναι απλώς μια εμπορική τράπεζα αλλά αποτελεί τον κυριότερο καθοδηγητή του τραπεζικού και χρηματοπιστωτικού τομέα της Ευρώπης, επηρεάζοντας τα οικονομικά δρώμενα της παγκόσμιας ζωής. 1

9 1) ΕΤΡΨ : ΣΟ ΝΕΟ ΝΟΜΙΜΑ ΣΗ ΕΤΡΨΠΗ Από την 1 η Ιανουαρίου 1999 η Ευρώπη διαθέτει ένα νέο νόμισμα, το ευρώ. Σην ημέρα εκείνη το ευρώ αντικατέστησε τα εθνικά νομίσματα 11 χωρών: του Βελγίου, της Γερμανίας, της Ισπανίας, της Γαλλίας, της Ιρλανδίας, της Ιταλίας, του Λουξεμβούργου, των κάτω χωρών, της Αυστρίας, της Πορτογαλίας και της Υιλανδίας. Σην 1 η Ιανουαρίου 2001 αντικατέστησε επίσης την ελληνική δραχμή. Αυτές οι 12 χώρες είναι γνωστές στο σύνολο τους ως ζώνη του ευρώ. Σρία από τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) δεν είχαν υιοθετήσει το ευρώ: Η Δανία, η ουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Η εισαγωγή ενός ενιαίου νομίσματος για περισσότερους από 300 εκατομμύρια Ευρωπαίους πολίτες προσέφερε τεράστια οφέλη στους καταναλωτές και στις επιχειρήσεις. Διευκόλυνε τις συναλλαγές αγαθών και υπηρεσιών μεταξύ των συμμετεχουσών χωρών, εδραιώνοντας με τον τρόπο αυτό την ενιαία αγορά στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Για τις εξαγωγικές και εισαγωγικές εταιρείες, οι κίνδυνοι που πηγάζουν από τις διακυμάνσεις των συναλλαγματικών ισοτιμιών περιοριστήκαν αποκλειστικά στις συναλλαγές με τις χώρες που βρίσκονται εκτός της ζώνης του ευρώ. Οφέλη υπάρχουν και για τους ταξιδιώτες. Με την εισαγωγή των τραπεζογραμματίων και των κερμάτων ευρώ τον Ιανουάριο του 2002, όσοι ταξιδεύουν στις χώρες της ζώνης του ευρώ δεν είναι πια υποχρεωμένοι να αγοράζουν συνάλλαγμα ούτε να πληρώνουν τις σχετικές προμήθειες. Επιπλέον η χρήση του ίδιου νομίσματος σε 12 χώρες επιτρέπει την άμεση σύγκριση των τιμών σε όλη τη ζώνη του ευρώ. Όλες αυτές οι νέες εξελίξεις αναμένεται να συμβάλουν στην αύξηση του διασυνοριακού ανταγωνισμού και στην άνοδο του επιπέδου ευημερίας στο σύνολο της ζώνης του ευρώ. 2

10 Σο ευρώ αποτελεί ένα νόμισμα τουλάχιστον τόσο σταθερό όσο και οποιοδήποτε από τα προηγούμενα εθνικά νομίσματα της ζώνης του ευρώ. Είναι καθήκον της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Σράπεζας (ΕΚΣ) να διατηρήσει σταθερές τις τιμές στο σύνολο της ζώνης του ευρώ. Δια την επίτευξη αυτού του στόχου, η ΕΚΣ συνεργάζεται με τις εθνικές κεντρικές τράπεζες των χωρών της ζώνης του ευρώ, προκειμένου να εφαρμόσουν μια ενιαία νομισματική πολιτική προσανατολισμένη προς την σταθερότητα. Υυσικά οι κυβερνήσεις συμβάλλουν επίσης στην διατήρηση της σταθερότητας των τιμών με την άσκηση υγιών πολιτικών σε θέματα φορολογίας και δημοσιών δαπανών. Οι χώρες που επιθυμούν να υιοθετήσουν το ενιαίο νόμισμα πρέπει να πληρούν ορισμένα οικονομικά κριτήρια: χαμηλό πληθωρισμό, υγιή δημόσια οικονομικά, χαμηλά επιτόκια και σταθερές συναλλαγματικές ισοτιμίες. Πρέπει επίσης να διασφαλίζουν την πολιτική ανεξαρτησία των εθνικών κεντρικών τραπεζών τους. Η εκπλήρωση αυτών των κριτηρίων σύγκλισης γνωστά και ως κριτήρια του Μάαστριχτ αποτέλεσε ένα ισχυρό υπόβαθρο για το νέο νόμισμα, προτού καν αυτό κυκλοφορήσει. Σα τραπεζογραμμάτια και τα κέρματα ευρώ τέθηκαν σε κυκλοφορία την 1 η Ιανουαρίου Σα εθνικά τραπεζογραμμάτια και κέρματα αποσύρθηκαν από την κυκλοφορία και αντικαταστάθηκαν με δισεκατομμύρια τραπεζογραμμάτια και κέρματα ευρώ. Αυτό το εγχείρημα ολοκληρώθηκε μέσα σε δύο μήνες. Ωστόσο οι εθνικές κεντρικές τράπεζες της ζώνης του ευρώ θα συνεχίσουν να ανταλλάσουν τα παλαιά τραπεζογραμμάτια για κάποιο χρονικό διάστημα. 3

11 Αμετάκλητα Καθορισμένες Σιμές Μετατροπής 1 ευρώ = 40,3399 φράγκα Βελγίου 1,95583 μάρκα Γερμανίας 340,750 δραχμές Ελλάδας 166,386 πεσέτες Ισπανίας 6,55957 φράγκα Γαλλίας 0, λίρες Ιρλανδίας 1.936,27 λιρέτες Ιταλίας 40,3399 φράγκα Λουξεμβούργου 2,20371 φιορίνια Ολλανδίας 13,7603 σελίνια Αυστρίας 200,482 εσκούδος Πορτογαλίας 5,94573 μάρκα Υινλανδίας Πίνακας 1 4

12 2) Η ΕΤΡΨΠΑΙΚΗ ΚΕΝΣΡΙΚΗ ΣΡΑΠΕΖΑ ΚΑΙ ΣΑ ΟΡΓΑΝΑ ΛΗΧΕΨ ΑΠΟΥΑΕΨΝ 2.1 Ακρογωνιαίος Λίθος: Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Σράπεζα Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Σράπεζα (ΕΚΣ) είναι αρμόδια για τη διατήρηση της σταθερότητας των τιμών στη ζώνη του ευρώ. Ιδρύθηκε την 1 η Ιουνίου 1998 και είναι μια από τις νεότερες τράπεζες του κόσμου. Παρά το γεγονός αυτό, έχει κληρονομήσει την αξιοπιστία και την εμπειρογνωμοσύνη όλων των εθνικών κεντρικών τραπεζών της ζώνης του ευρώ, οι οποίες μαζί με την Ε.Κ.Σ., εφαρμόζουν μια νομισματική πολιτική προσανατολισμένη προς τη σταθερότητα. Η συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας αποτελεί τη νομική βάση της Ε.Κ.Σ. και του Ευρωπαϊκού υστήματος Κεντρικών Σραπεζών (Ε..Κ.Σ.). ύμφωνα με την εν λόγω υνθήκη, το Ε..Κ.Σ. αποτελούνταν στην αρχή, από την Ε.Κ.Σ. και τις εθνικές κεντρικές τράπεζες των 15 κρατών μελών της Ε.Ε. ήμερα το Ε..Κ.Σ. αποτελείται από την Ε.Κ.Σ. και τις εθνικές κεντρικές τράπεζες όλων των κρατών μελών της Ε.Ε. (25 από την 1 η Ιουλίου 2004), δηλαδή περιλαμβάνει και τις εθνικές κεντρικές τράπεζες των κρατών μελών τα οποία δεν έχουν ακόμη υιοθετήσει το ευρώ. Σο προσωπικό στην έδρα της Ε.Κ.Σ. στη Υραγκφούρτη της Γερμανίας αριθμούσε περίπου υπαλλήλους (Αύγουστος 2002), οι οποίοι προέρχονταν και από τις 15 χώρες της Ε.Ε. Ο προϋπολογισμός της Ε.Κ.Σ. για το 2004 προέβλεπε συνολικά 1362,5 θέσεις εργασίας σε ισοδυναμία πλήρους απασχόλησης, ενώ αντίστοιχα για το 2005, ο αριθμός των θέσεων εργασίας σε ισοδύναμα πλήρους απασχόλησης καθορίστηκε σε 1369,5 κατά 5

13 0,5% μεγαλύτερος έναντι του Οι υπάλληλοι προέρχονται και από τις 25 χώρες της Ε.Ε. και συνεργάζονται στενά με το προσωπικό των εθνικών κεντρικών τραπεζών για να προετοιμάσουν και να εφαρμόσουν τις αποφάσεις των οργάνων λήψεως αποφάσεων της Ε.Κ.Σ. 2.2) Σα Όργανα Λήψεως Αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Σράπεζας 2.2.1) Σο Διοικητικό υμβούλιο Σο ανώτατο όργανο λήψεως αποφάσεων της Ε.Κ.Σ. είναι το Διοικητικό υμβούλιο. Απαρτίζεται από τα έξι μέλη της Εκτελεστικής Επιτροπής και τους διοικητές των εθνικών κεντρικών τραπεζών των κρατών μελών τα οποία έχουν υιοθετήσει το ευρώ. Ο πρόεδρος της Ε.Κ.Σ. προεδρεύει τόσο του Διοικητικού υμβουλίου όσο και της Εκτελεστικής Επιτροπής. ύμφωνα με την υνθήκη, οι βασικές αρμοδιότητες του Διοικητικού υμβουλίου είναι οι εξής: - Καθορίζει τις κατευθυντήριες γραμμές και λαμβάνει τις αναγκαίες αποφάσεις για την εκτέλεση των καθηκόντων που έχουν ανατεθεί στο Ευρωσύστημα. - Διαμορφώνει τη νομισματική πολιτική της ζώνης του ευρώ, συμπεριλαμβανομένων, όπου χρειάζεται, αποφάσεων σχετικών με ενδιάμεσους νομισματικούς στόχους, βασικά επιτόκια και προσφορά διαθεσίμων στο Ευρωσύστημα και χαράζει τις απαραίτητες κατευθυντήριες γραμμές για την εκτέλεση τους. Με τον τρόπο αυτό, το Διοικητικό υμβούλιο επηρεάζει εμμέσως τα επιτόκια σε όλους τους τομείς της οικονομίας της ζώνης του ευρώ, όπως για παράδειγμα τα επιτόκια με τα οποία οι εμπορικές τράπεζες χορηγούν δάνεια στους πελάτες τους, καθώς και τα επιτόκια που παρέχονται στους αποταμιευτές για τις καταθέσεις τους. 6

14 Σο Διοικητικό υμβούλιο συνεδριάζει κατά κανόνα δύο φορές το μήνα στα γραφεία της Ε.Κ.Σ. στη Υρανκφούρτη. Κατά την πρώτη συνεδρίαση του μηνός γίνεται σε βάθος αξιολόγηση των νομισματικών και οικονομικών εξελίξεων και λαμβάνονται σχετικές αποφάσεις, ενώ η δεύτερη συνεδρίαση αφιερώνεται συνήθως σε θέματα σχετικά με τα άλλα καθήκοντα και αρμοδιότητες της Ε.Κ.Σ. Κατά τη λήψη αποφάσεων σχετικά με τη νομισματική πολιτική αλλά και τα καθήκοντα του Ευρωσυστήματος, τα μέλη του Διοικητικού υμβουλίου δεν ενεργούν ως εκπρόσωποι των χωρών τους, αλλά ως πλήρως ανεξάρτητα πρόσωπα. Αυτό αντανακλάται στην αρχή «ένα μέλος μία ψήφος», η οποία εφαρμόζεται εντός του Διοικητικού υμβουλίου. ύμφωνα όμως με την τροποποίηση του Άρθρου 10.2 του καταστατικού του Ε..Κ.Σ. (όροι ψηφοφορίας στο Διοικητικό υμβούλιο) όλα τα μέλη του υμβουλίου εξακολουθούν να παρίστανται στις συνεδριάσεις και να συμμετέχουν στις διαβουλεύσεις, αλλά ο αριθμός των διοικητών των εθνικών κεντρικών τραπεζών που θα έχουν το δικαίωμα ψήφου δεν θα υπερβαίνει τους 15 σε κάθε συνεδρίαση. Όταν ο αριθμός των διοικητών υπερβεί τους 15, το δικαίωμα ψήφου ασκείται εκ περιτροπής, βάσει προκαθορισμένων κανόνων. Σα έξι μέλη της Εκτελεστικής Επιτροπής διατηρούν μόνιμο δικαίωμα ψήφου ) Η Εκτελεστική Επιτροπή Η Εκτελεστική Επιτροπή απαρτίζεται από τον Πρόεδρο και τον Αντιπρόεδρο της ΕΚΣ και άλλα τέσσερα μέλη, τα οποία διορίζονται με κοινή συμφωνία των αρχηγών κρατών ή κυβερνήσεων των κρατών μελών που έχουν υιοθετήσει το ευρώ. Οι κύριες αρμοδιότητες της Εκτελεστικής Επιτροπής, η οποία κατά κανόνα συνέρχεται μία φορά την εβδομάδα, είναι οι εξής: - Προετοιμάζει τις συνεδριάσεις του Διοικητικού υμβουλίου. 7

15 - Θέτει σε εφαρμογή τη νομισματική πολιτική της ζώνης του ευρώ σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές και τις αποφάσεις του Διοικητικού υμβουλίου και προς τούτο παρέχει τις απαραίτητες οδηγίες προς τις εθνικές κεντρικές τράπεζες της ζώνης του ευρώ. - Διαχειρίζεται τις καθημερινές εργασίες της Ε.Κ.Σ. - Ασκεί ορισμένες αρμοδιότητες που της εκχωρούνται από το Διοικητικό υμβούλιο, συμπεριλαμβανομένων και αρμοδιοτήτων κανονιστικής φύσεως. Η Επιτροπή Διαχείρισης, υπό την προεδρία ενός μέλους της Εκτελεστικής Επιτροπής, συμβουλεύει και επικουρεί την Εκτελεστική Επιτροπή όσον αφορά τη διαχείριση, τον επιχειρησιακό σχεδιασμό καθώς και την διαδικασία του ετήσιου προϋπολογισμού της Ε.Κ.Σ ) Σο Γενικό υμβούλιο Σο τρίτο όργανο λήψεως αποφάσεων της Ε.Κ.Σ. είναι το Γενικό υμβούλιο. Απαρτίζεται από τον Πρόεδρο και τον Αντιπρόεδρο της Ε.Κ.Σ. και τους διοικητές των εθνικών κεντρικών τραπεζών όλων των κρατών μελών της Ε.Ε. Εκτελεί όσα από τα καθήκοντα του Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ιδρύματος πρέπει να συνεχίσει να εκτελεί η Ε.Κ.Σ. λόγω του ότι δεν έχουν υιοθετήσει όλα τα κράτη μέλη του ευρώ. 8

16 3) ΣΟ ΕΤΡΨΤΣΗΜΑ ΚΑΙ ΣΟ ΕΤΡΨΠΑΙΚΟ ΤΣΗΜΑ ΚΕΝΣΡΙΚΨΝ ΣΡΑΠΕΖΨΝ 3.1 Διάρθρωση: Σο Ευρωσύστημα Σο Ευρωσύστημα είναι το σύστημα κεντρικών τραπεζών της ζώνης του ευρώ. Αποτελείται από την ΕΚΣ και τις εθνικές κεντρικές τράπεζες των 12 κρατών μελών τα οποία έχουν κοινό νόμισμα το ευρώ. Σο Διοικητικό υμβούλιο υιοθέτησε τον όρο «Ευρωσύστημα» για να γίνεται ευκολότερα κατανοητή η διάρθρωση των κεντρικών τραπεζών στην ζώνη του ευρώ. Σο Διοικητικό υμβούλιο ενέκρινε τη δήλωση σχετικά με την αποστολή του Ευρωσυστήματος, μαζί με τους στρατηγικούς προσανατολισμούς και τις οργανωτικές αρχές για την εκτέλεση των λειτουργιών του Ευρωσυστήματος από όλα τα μέλη του (βλ. πλαίσιο) Η ΑΠΟΣΟΛΗ ΣΟΤ ΕΤΡΩΤΣΗΜΑΣΟ Σον Ιανουάριο του 2005 δημοσιεύθηκε η δήλωση σχετικά με την αποστολή του Ευρωσυστήματος. Η δήλωση υιοθετήθηκε από το Διοικητικό υμβούλιο και βασίζεται στη μέχρι τότε εμπειρία από τη λειτουργία του ενιαίου συστήματος κεντρικών τραπεζών για τη ζώνη του ευρώ, καθώς και στις εξειδικευμένες γνώσεις και τη ουσιώδη συμβολή των κεντρικών τραπεζών του Ευρωσυστήματος. Η δήλωση αναφέρει αυτολεξεί: «Σο Ευρωσύστημα, το οποίο αποτελείται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Σράπεζα και τις εθνικές κεντρικές τράπεζες των κρατών μελών που έχουν υιοθετήσει το ευρώ, είναι η νομισματική αρχή της ζώνης ευρώ. 9

17 Πρωταρχικός μας στόχος στο Ευρωσύστημα είναι η διατήρηση της ος σταθερότητας των τιμών για το κοινό καλό. Ενεργώντας επίσης ως κύρια χρηματοπιστωτική αρχή, στοχεύουμε στη διαφύλαξη της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας και την προώθηση της χρηματοπιστωτικής ενοποίησης στην Ευρώπη. Κατά την επιδίωξη των σκοπών μας, αποδίδουμε ύψιστη σημασία στην αξιοπιστία, την εμπιστοσύνη, τη διαφάνεια και τη λογοδοσία. τοχεύουμε στην αποτελεσματική επικοινωνία με τους πολίτες της Ευρώπης και τα μέσα ενημέρωσης. τις σχέσεις μας με τις ευρωπαϊκές και εθνικές αρχές έχουμε αναλάβει τη δέσμευση να ενεργούμε απολύτως σύμφωνα με τις διατάξεις της υνθήκης, λαμβάνοντας δεόντως υπόψη την αρχή της ανεξαρτησίας. υμβάλλουμε από κοινού, σε στρατηγικό και λειτουργικό επίπεδο στην επίτευξη των κοινών μας σκοπών, με τον δέοντα σεβασμό προς την αρχή της αποκέντρωσης. Έχουμε αναλάβει τη δέσμευση να ασκούμε καλή διακυβέρνηση και να εκτελούμε τα καθήκοντα μας κατά τρόπο αποτελεσματικό και αποδοτικό, με πνεύμα συνεργασίας και συλλογικότητας. τηριζόμενοι στον πλούτο των εμπειριών μας και στην ανταλλαγή τεχνογνωσίας, επιδιώκουμε να ενισχύουμε την κοινή μας ταυτότητα, να εκφραζόμαστε με ενιαία φωνή και να αξιοποιούμε τις συνεργίες, σ ένα πλαίσιο σαφών καθορισμένων ρόλων και αρμοδιοτήτων για όλα τα μέλη του Ευρωσυστήματος. *** Πηγή: Ε.Κ.Σ., Ετήσια Έκθεση 2004 σελ.186 Η δήλωση αυτή περιγράφει του στόχους τους οποίους επιδιώκουν να επιτύχουν με τη σύμπραξη τους οι κεντρικές τράπεζες του Ευρωσυστήματος, καθώς και το πώς οι Σράπεζες αυτές αλληλεπιδρούν και συνεργάζονται επί τη βάσει κοινών 10

18 αξιών. Σέλος επιδιώκει να παράσχει σαφείς οδηγίες σε όλο το προσωπικό του Ευρωσυστήματος και να γνωρίσει στο κοινό πως το Ευρωσύστημα εκτελεί τα καθήκοντα του και επιτυγχάνει τους σκοπούς που του έχουν ανατεθεί από τη υνθήκη και το Καταστατικό του Ε..Κ.Σ. Η Ε.Κ.Σ. διαθέτει νομική προσωπικότητα σύμφωνα με το δημόσιο διεθνές δίκαιο. Ιδρύθηκε ως πυρήνας του Ευρωσυστήματος και του Ε..Κ.Σ. και μεριμνά ώστε τα αντίστοιχα καθήκοντα αυτών να εκτελούνται είτε μέσω των δικών της δραστηριοτήτων είτε μέσω των εθνικών κεντρικών τραπεζών. Κάθε εθνική κεντρική τράπεζα διαθέτει νομική προσωπικότητα με βάση το εθνικό δίκαιο της οικείας χώρας. Οι εθνικές κεντρικές τράπεζες της ζώνης του ευρώ αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του Ευρωσυστήματος και εκτελούν τα καθήκοντα που έχουν ανατεθεί στο Ευρωσύστημα σύμφωνα με τους κανόνες τους οποίους θεσπίζουν τα όργανα λήψεως αποφάσεων της Ε.Κ.Σ. Οι εθνικές κεντρικές τράπεζες συμβάλλουν επίσης στο έργο του Ευρωσυστήματος και του Ε..Κ.Σ. μέσω της συμμετοχής των εκπροσώπων τους στις διάφορες Επιτροπές του Ευρωσυστήματος / του Ε..Κ.Σ. (βλ. ενότητα 3.3 του παρόντος κεφαλαίου). Οι εθνικές κεντρικές τράπεζες μπορούν με δική τους ευθύνη να επιτελούν λειτουργίες που δεν αφορούν το Ευρωσύστημα εκτός εάν το Διοικητικό υμβούλιο αποφανθεί ότι αυτές αντίκεινται στους στόχους και τα καθήκοντα του Ευρωσυστήματος. Σο Ευρωσύστημα και το Ε..Κ.Σ. διοικούνται από τα όργανα λήψεως αποφάσεων της Ε.Κ.Σ. : το Διοικητικό υμβούλιο και την Εκτελεστική Επιτροπή. Μονολότι η λήψη αποφάσεων γίνεται κεντρικά, η Ε.Κ.Σ. και οι εθνικές κεντρικές τράπεζες της ζώνης του ευρώ συμβάλλουν από κοινού σε στρατηγικό και λειτουργικό επίπεδο, στην επίτευξη των κοινών σκοπών, με δέοντα σεβασμό προς την αρχή της αποκέντρωσης, όπως ορίζει το καταστατικό 11

19 του Ε..Κ.Σ. Σο Γενικό υμβούλιο συγκροτείται ως τρίτο όργανο λήψεως αποφάσεων της Ε.Κ.Σ., επί όσο διάστημα υπάρχουν κράτη μέλη τα οποία δεν έχουν ακόμη υιοθετήσει το ευρώ. Όσο εξακολουθούν να υπάρχουν κράτη μέλη της Ε.Ε. που δεν έχουν υιοθετήσει το ευρώ, είναι απαραίτητη η διάκριση μεταξύ του Ευρωσυστήματος και του Ε..Κ.Σ. Οι εθνικές κεντρικές τράπεζες των κρατών μελών που δεν έχουν ακόμη υιοθετήσει το ευρώ, δεν συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων που αφορούν την ενιαία νομισματική πολιτική για τη ζώνη του ευρώ. Εξακολουθούν να χρησιμοποιούν το δικό τους εθνικό νόμισμα και να ασκούν τη δική τους νομισματική πολιτική. Εάν μια χώρα της Ε.Ε. επιθυμεί να υιοθετήσει το ευρώ σε κάποιο μεταγενέστερο στάδιο, μπορεί να το πράξει υπό την προϋπόθεση ότι θα πληρεί τα κριτήρια σύγκλισης. Η Ε.Κ.Σ. καλείται να γνωμοδοτήσει σχετικά με το επίπεδο σύγκλισης, προτού επιτραπεί σε μία χώρα να προσχωρήσει στη ζώνη του ευρώ. 12

20 ΦΗΜΑ 1 Πηγή : Ε.Κ.Σ., ένθετο για την Ευρωπαϊκή Κεντρική Σράπεζα, επτέμβριος 2002, σελίδα

21 3.2) Σα Καθήκοντα του Ευρωσυστήματος Σο Ευρωσύστημα εξαρτάται από την ομαλή λειτουργία του τραπεζικού συστήματος, μέσω του οποίου μπορούν να πραγματοποιηθούν πράξεις νομισματικής πολιτικής. τις χώρες που συμμετέχουν στην ζώνη του ευρώ, πιστωτικά ιδρύματα (εμπορικές τράπεζες, ταμιευτήρια και άλλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα) μπορούν να λειτουργήσουν ως δίαυλοι για τις συναλλαγές νομισματικής πολιτικής που αποσκοπούν είτε στην αύξηση είτε στην μείωση της προσφοράς ρευστότητας στη ζώνη του ευρώ. Η αποτελεσματικότητα και η σταθερότητα του τραπεζικού κλάδου αποτελούν παράγοντες ζωτικής σημασίας για το Ευρωσύστημα. Είναι επομένως, φυσικό το Ευρωσύστημα να παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις στον τραπεζικό τομέα. Σα βασικά καθήκοντα του Ευρωσυστήματος είναι : Η χάραξη και η εφαρμογή της νομισματικής πολιτικής για τη ζώνη του ευρώ, Η διενέργεια πράξεων συναλλάγματος, καθώς και η κατοχή και διαχείριση των επίσημων συναλλαγματικών διαθεσίμων των χωρών της ζώνης του ευρώ, Η έκδοση τραπεζογραμματίων στη ζώνη του ευρώ, και Η προώθηση της ομαλής λειτουργίας των συστημάτων πληρωμών. Πρόσθετα καθήκοντα είναι : η συλλογή των αναγκαίων στατιστικών πληροφοριών είτε από τις εθνικές αρχές είτε απευθείας από οικονομικούς παράγοντες, για παράδειγμα, από χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, 14

22 η παρακολούθηση των εξελίξεων στον τραπεζικό και χρηματοπιστωτικό τομέα, και η προώθηση της ομαλής ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ του Ε..Κ.Σ. και των εποπτικών αρχών. 3.3) Οι Επιτροπές του Ευρωσυστήματος Οι επιτροπές του Ευρωσυστήματος του Ε..Κ.Σ. παίζουν σημαντικό ρόλο επικουρώντας τα όργανα λήψεως αποφάσεων της Ε.Κ.Σ. στην εκτέλεση των καθηκόντων τους. Μετά από σχετικά αιτήματα του Διοικητικού υμβουλίου και της Εκτελεστικής Επιτροπής, οι Επιτροπές του Ευρωσυστήματος του Ε..Κ.Σ. παρέχουν εξειδικευμένη γνώση στους τομείς των αρμοδιοτήτων τους και διευκολύνουν τη διαδικασία λήψεως αποφάσεων. τις επιτροπές αυτές συνήθως συμμετέχουν ως μέλη μόνο στελέχη των κεντρικών τραπεζών του Ευρωσυστήματος. Όμως οι εθνικές κεντρικές τράπεζες των κρατών μελών που δεν ακόμα υιοθετήσει το ευρώ συμμετέχουν στις συνεδριάσεις των επιτροπών που ασχολούνται με θέματα της αρμοδιότητας του Γενικού υμβουλίου. Κατά περίπτωση καλούνται στις συνεδριάσεις και άλλοι αρμόδιο φορείς, όπως π.χ. οι εθνικές αρχές εποπτείας όταν πρόκειται για συνεδριάσεις της Επιτροπής Σραπεζικής Εποπτείας. Τπάρχουν 12 Επιτροπές του Ευρωσυστήματος και του Ε..Κ.Σ. οι οποίες έχουν συσταθεί βάσει του Άρθρου 9 του εσωτερικού κανονισμού της Ε.Κ.Σ. Η Επιτροπή Προϋπολογισμού, η οποία συστάθηκε σύμφωνα με το άρθρο 15 του εσωτερικού κανονισμού η Ε.Κ.Σ., επικουρεί το Διοικητικό υμβούλιο σε θέματα που σχετίζονται με τον προϋπολογισμό της Ε.Κ.Σ. 15

23 Πηγή : Ε.Κ.Σ., Ετήσια Έκθεση 2004, σελίδα

24 3.4) Εταιρική Διακυβέρνηση Εκτός από τα όργανα λήψεως αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Σράπεζας, η εταιρική διακυβέρνηση της Ε.Κ.Σ. περιλαμβάνει και διάφορα επίπεδα εξωτερικού και εσωτερικού ελέγχου ) Επίπεδα Εξωτερικού Ελέγχου Σο καταστατικό του Ε..Κ.Σ. προβλέπει δύο επίπεδα, δηλαδή τους εξωτερικούς ελεγκτές στους οποίους ανατίθεται ο έλεγχος των ετήσιων λογαριασμών της Ε.Κ.Σ. (Άρθρο 27.1 του καταστατικού του Ε..Κ.Σ.) και το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό υνέδριο, το οποίο εξετάζει την αποτελεσματικότητα της διαχείρισης της Ε.Κ.Σ. (Άρθρο 27.2). Σον Αύγουστο του 2002 το Διοικητικό υμβούλιο αποφάσισε ότι, προς πλήρη διαβεβαίωση του κοινού ότι οι εξωτερικές ελεγκτές της Ε.Κ.Σ. λειτουργούν ανεξάρτητα, θα εφαρμόζεται η αρχή της εκ περιτροπής ανάθεση του ελεγκτικού έργου σε διάφορες ελεγκτικές εταιρείες. Η απόφαση αυτή εφαρμόστηκε στο πλαίσιο της διαδικασίας διορισμού εξωτερικού ελεγκτή της Ε.Κ.Σ ) Επίπεδα Εσωτερικού Ελέγχου Οι εσωτερικοί επιθεωρητές της Ε.Κ.Σ. διενεργούν εσωτερικές επιθεωρήσεις βάσει των καθηκόντων τους, όπως αυτά ορίζονται στο Καταστατικό Επιθεώρησης της Ε.Κ.Σ. και με ευθύνη της Εκτελεστικής Επιτροπής. Οι εσωτερικοί επιθεωρητές εκτιμούν και αξιολογούν την επάρκεια και την αποτελεσματικότητα του συστήματος εσωτερικού ελέγχου της Ε.Κ.Σ., καθώς και την ποιότητα των επιδόσεων της Ε.Κ.Σ. όσον αφορά την άσκηση των 17

25 αρμοδιοτήτων της. Προς το σκοπό αυτό εφαρμόζουν τα Διεθνή Πρότυπα Εσωτερικού Ελέγχου του Ινστιτούτου Εσωτερικών Ελεγκτών. Σο σύστημα εσωτερικού ελέγχου της Ε.Κ.Σ βασίζεται σε μια προσέγγιση σύμφωνα με την οποία κάθε υπηρεσιακή μονάδα (τομέας, τμήμα, διεύθυνση ή γενική διεύθυνση) είναι υπεύθυνη για το δικό της εσωτερικό έλεγχο και τη δική της αποτελεσματικότητα. Προς το σκοπό αυτό, κάθε υπηρεσιακή μονάδα εφαρμόζει μια σειρά από διαδικασίες λειτουργικού ελέγχου στον τομέα της αρμοδιότητας της. Τπάρχει ένα σύνολο κανόνων και διαδικασιών που αποτρέπει τη διαρροή εμπιστευτικών πληροφοριών, π.χ. από τους τομείς που είναι αρμόδιοι για τη νομισματική πολιτική προς τους τομείς που ασχολούνται με τη διαχείριση των συναλλαγματικών διαθεσίμων και των ιδίων κεφαλαίων της Ε.Κ.Σ. Παράλληλα με τους ελέγχους που διενεργεί κάθε υπηρεσιακή μονάδα, η Διεύθυνση χεδιασμού και ελέγχου που επηρεάζουν την Ε.Κ.Σ. στο σύνολο της. Σα μέλη του Διοικητικού υμβουλίου ενεργούν σύμφωνα με Κώδικα υμπεριφοράς, ο οποίος αντανακλά την ευθύνη τους να διαφυλάσσουν την ακεραιότητα και το κύρος του Ευρωσυστήματος και την αποτελεσματικότητα των πράξεων του. Σο Διοικητικό υμβούλιο διόρισε επίσης έναν σύμβουλο ο οποίος παρέχει οδηγίες στα μέλη του σχετικά με ορισμένες πτυχές της επαγγελματικής συμπεριφοράς. Επιπλέον, ο Κώδικας υμπεριφοράς της Ε.Κ.Σ. παρέχει οδηγίες και καθορίζει πρότυπα για το προσωπικό της Ε.Κ.Σ. και τα μέλη της Εκτελεστικής Επιτροπής, προτρέποντας τους να διατηρούν υψηλό επίπεδο επαγγελματικής δεοντολογίας κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους. ύμφωνα με τους κανόνες για την αποτροπή της εκμετάλλευσης εμπιστευτικών πληροφοριών, απαγορεύεται στο προσωπικό της Ε.Κ.Σ. και τα μέλη της Εκτελεστικής Επιτροπής να εκμεταλλεύονται εμπιστευτικές πληροφορίες κατά την άσκηση ιδιωτικής οικονομικής δραστηριότητας είτε με δικό τους κίνδυνο και για δικό τους λογαριασμό είτε με κίνδυνο και για λογαριασμό τρίτων. 18

26 Αφού αναλύσαμε τη λειτουργία του Ευρωσυστήματος και του Ευρωπαϊκού υστήματος Κεντρικών Σραπεζών (Ε..Κ.Σ), θα ήτανε ωφέλιμο να αποτυπώσουμε με ευκρίνεια το νέο ρόλο των κεντρικών τραπεζών, όπως της Σράπεζας της Ελλάδος. το επόμενο κεφάλαιο η αναφορά, στις εργασίες της κεντρικής τράπεζας κάθε κράτους μέλους στη ζώνη του ευρώ πριν την ένταξη της, οι προοπτικές εν όψει Ο.Ν.Ε. και τελικά οι συνέπειες από την δημιουργία του Ευρωσυστήματος και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Σράπεζας, κρίνεται αναγκαία. 4) Ο ΝΕΟ ΡΟΛΟ ΣΨΝ ΚΕΝΣΡΙΚΨΝ ΣΡΑΠΕΖΨΝ ΚΑΙ ΣΗ ΣΡΑΠΕΖΑ ΣΗ ΕΛΛΑΔΟ 4.1) Εργασίες πριν την Ένταξη στην Ο.Ν.Ε. Οι Κεντρικές Σράπεζες αποτελούν σχετικά πρόσφατο θεσμό στην ιστορία του οικονομικού βίου. Ο όρος Central Bank άρχισε να εμφανίζεται από τα μέσα του 19 ου αιώνα, μέχρι το τέλος δε του αιώνα δε σήμαινε τίποτα περισσότερο από μια μικτή τράπεζα, η οποία έδινε μεγαλύτερη έμφαση στην εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος. Οι τράπεζες αυτές ονομάζονταν εκδοτικές ή εθνικές και είχαν ως κύρια αποστολή, εκτός από τις καθαρά εμπορικές εργασίες, α) την έκδοση τραπεζογραμματίων κάτω από την άμεση επίβλεψη και τον έλεγχο του κράτους και β)την εξασφάλιση της μετατρεψιμότητας των τραπεζογραμματίων τους, σύμφωνα με τον εκάστοτε 19

27 νομισματικό κανόνα. Με την πάροδο του χρόνου ανέλαβαν πρόσθετες αρμοδιότητες, από τις αρχές δε του εικοστού αιώνα άρχισε να διαμορφώνεται ένα κοινό πρότυπο με βάση τη Σράπεζα της Αγγλίας. Παρά τις διαφορές στην οργανωτική τους δομή οι Κεντρικές Σράπεζες μέχρι πρόσφατα, εμφάνιζαν μεγάλη ομοιότητα όσον αφορά τις εργασίες τους. υγκεκριμένα: i. Εκδίδουν τραπεζογραμμάτια με παραχώρηση του εκδοτικού προνομίου. ii. Ελέγχουν τη νομισματική κυκλοφορία με απώτερο στόχο τη διαφύλαξη της εσωτερικής και εξωτερικής αξίας του χρήματος. iii. Ασκούν τραπεζικές εργασίες για λογαριασμό του Δημοσίου, παρέχουν προσωρινές πιστωτικές διευκολύνσεις και αναλαμβάνουν την έκδοση και τη διαχείριση του Δημόσιου χρέους. iv. Υυλάσσουν το απόθεμα των τραπεζών v. Ασκούν τον έλεγχο της πίστης vi. Διαχειρίζονται το συναλλαγματικό απόθεμα της χώρας vii. Παρέχουν πιστωτικές διευκολύνσεις προς τις τράπεζες με τη μορφή προεξοφλήσεων και / ή χορηγήσεων με ενέχυρο viii. Αναλαμβάνουν συμψηφιστικές εργασίες. Κύριο χαρακτηριστικό των κεντρικών τραπεζών είναι ότι ασκούν τις πιο πάνω εργασίες με γνώμονα το δημόσιο συμφέρον χωρίς να δίνουν ιδιαίτερη βαρύτητα στην αποδοτικότητα τους. Η Σράπεζα της Ελλάδος (Σ.Ε.) είναι ανώνυμη εταιρία μικτής μορφής με ονομαστικές μετοχές. Σο Ελληνικό Δημόσιο και οι δημόσιες επιχειρήσεις δεν επιτρέπεται να κατέχουν περισσότερο από το 1/10 του μετοχικού κεφαλαίου. Ο Διοικητής και οι Τποδιοικητές διορίζονται με διάταγμα του Τπουργικού υμβουλίου ύστερα από πρόταση του Γενικού 20

28 υμβουλίου της Σράπεζας. Σο Τπουργείου Οικονομικών διορίζει Κυβερνητικό Επίτροπο με δικαίωμα συμμετοχής στις Γενικές υνελεύσεις και στις συνεδριάσεις του Γενικού υμβουλίου χωρίς ψήφο, αλλά με δικαίωμα ανασταλτικού VETO. το καταστατικό, το οποίο έχει ισχύ νόμου, περιγράφονται με λεπτομέρεια οι σχέσεις Σ.Ε. και κράτους και καθορίζονται περιοριστικά οι εργασίες της τράπεζας. 4.2) Η υνθήκη του Μάαστριχτ Για την ορθή εξέταση και καταγραφή του νέου ρόλου των κεντρικών τραπεζών και κρατών μελών στην ζώνη του ευρώ, είναι σημαντική η αναφορά στη υνθήκη του Μάαστριχτ η οποία ήταν η απαρχή της Ο.Ν.Ε. και εν τέλει της δημιουργίας της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Σράπεζας. Η υνθήκη του Μάαστριχτ προβλέπει μια σειρά ρυθμίσεων που στόχευαν στην οικονομική και νομισματική ενοποίηση των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η πορεία αυτή συντελέστηκε σε τρία στάδια: Πρώτο: Πλήρης απελευθέρωση της κίνησης κεφαλαίων. Δεύτερο: Άρχισε από 1/1/1994. Είχε ως κύριο χαρακτηριστικό τη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ινστιτούτου (Ε.Ν.Ι.), το οποίο επέβλεπε τη μετάβαση προς το Ευρωπαϊκό ύστημα Κεντρικών Σραπεζών (Ε..Κ.Σ.) αυτό το στάδιο η αρμοδιότητα για τη νομισματική πολιτική παρέμεινε στις εθνικές κεντρικές τράπεζες. Όμως στο ίδιο στάδιο άρχισε η εφαρμογή του κανόνα που απαγόρευε στις εθνικές κεντρικές τράπεζες να χρηματοδοτούν άμεσα τα δημοσιονομικά ελλείμματα. Σρίτο: Έλαβε χώρα τον 1/1999 και σηματοδοτούσε την απαρχή της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης. Σότε σχηματίστηκε το Ε..Κ.Σ. που περιλαμβάνει την Ευρωπαϊκή Κεντρική Σράπεζα και τις Εθνικές Κεντρικές 21

29 Σράπεζες, σταθεροποιήθηκαν αμετάκλητα οι νομισματικές ισοτιμίες και υπάρχει ενιαίο νόμισμα το Ευρώ (EURO), ενώ από 1/3/2002 ισχύει στη ζώνη του Ευρώ (12 κράτη) μόνο το ενιαίο νόμισμα και καταργούνται τα εθνικά νομίσματα. Πρωταρχικός του στόχος η διασφάλιση σταθερότητας των τιμών. 4.3) Μεταβατικό τάδιο Οι μεταβολές στο οικονομικό και θεσμικό περιβάλλον λειτουργίας των Κεντρικών Σραπεζών και ο νέος ρόλος στα πλαίσια της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης (Ο.Ν.Ε.) της Ε.Ο.Κ. υπαγόρευσαν την ανάγκη επανεξέτασης των λειτουργιών τους, της φύσης των εργασιών που εκτελούσαν καθώς και των υπηρεσιών που μέχρι τότε προσέφεραν και συνέχισαν να προσφέρουν. Ως μέλος όμως του Ευρωπαϊκού υστήματος Κεντρικών Σραπεζών (Ε..Κ.Σ.), η Σράπεζα της Ελλάδος για πολλές από τις εργασίες της είχε να αντιμετωπίσει των ανταγωνισμό των άλλων κεντρικών τραπεζών, των λοιπών πιστωτικών ιδρυμάτων και ακόμη ιδιωτικών επιχειρήσεων και οργανισμών. Η συμμετοχή στον καταμερισμό των εργασιών στα πλαίσια του Ε..Κ.Σ. και η συνέχιση της προσφοράς υπηρεσιών προς το Δημόσιο και Δημόσιους Οργανισμούς εξαρτήθηκε από το κόστος και την ποιότητα των υπηρεσιών αυτών και επομένως από το βαθμό ανταγωνιστικότητας της τράπεζας. κοπός της τράπεζας ήταν να προσδιορίσει κατά το δυνατό, τις επιπτώσεις που συνεπάγεται η Ο.Ν.Ε. στις εργασίες και τα έσοδα της Σράπεζας και να καθορίσει τις αναγκαίες διοικητικές και οργανωτικές μεταβολές που έπρεπε να γίνουν για την αντιμετώπιση τους, την επίτευξη ικανοποιητικού βαθμού εκσυγχρονισμού και την αύξηση της παραγωγικότητας και αποτελεσματικότητάς της. 22

30 Κατά διαστήματα εκχωρήθηκαν εργασίες στις εμπορικές τράπεζες χώρις ταυτόχρονη διακοπή τους από την Σράπεζα της Ελλάδος (π.χ. νοσήλια, τουριστικό συνάλλαγμα κ.τ.λ.). Επίσης έπαυσαν εντελώς κάποιες άλλες εργασίες της Σράπεζας όπως: η ενίσχυση, μέσω πολιτικής δανείων και χρηματοδότησης, που αφορούσε κλάδους βιομηχανικούς, βιοτεχνικών, τουριστικών και ναυτιλιακών επιχειρήσεων βάση του νόμου 197/ του 1978 που η κυβέρνηση είχε θεσπίσει με την δέσμευση, από τις Σράπεζες, το 10% των κατατεθειμένων κεφαλαίων τους στην Σράπεζα της Ελλάδος. Σέλος ορισμένες διευθύνσεις της Σράπεζας της Ελλάδος επηρεάστηκαν άμεσα από την πορεία προς την Ο.Ν.Ε. Κάποιες από τις εργασίες πριν την ένταξη (βλ. ενότητα 1 του παρόντος κεφαλαίου) συνεχίστηκαν, άλλες συνεχίστηκαν προαιρετικά και άλλες εργασίες διακόπηκαν. Οι εννιά Διευθύνσεις που επηρεάστηκαν άμεσα είναι οι εξής: Σαμείων, Διεθνών υναλλαγών, Ενέγγυων Πιστώσεων και Αξιών, Εμπορικών υναλλαγών με την Aαλλοδαπή, Πιστώσεων, Νομισματικής Πολιτικής και Σραπεζικών Εργασιών, Εργασιών Δημοσίου, υναλλάγματος, και τέλος Ι.Ε.Σ.Α. Η φύση των εργασιών στις υπόλοιπες Διευθύνσεις δεν επηρεάστηκε άμεσα, χωρίς αυτό να σημαίνει όμως ότι δεν επηρεάσθηκε έμμεσα ο όγκος τους. 4.4.) Οι υνέπειες της υνθήκης για την Σράπεζα της Ελλάδος το τρίτο στάδιο της υνθήκης του Μάαστριχτ δημιουργήθηκε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Σράπεζα (Ε.Κ.Σ.) και το Ευρωπαϊκό ύστημα Κεντρικών Σραπεζών (Ε..Κ.Σ.). Οι κεντρικές τράπεζες γίνονται ανεξάρτητες και δεν επηρεάζονται από τις εκλεγμένες κυβερνήσεις ούτε από τα Εθνικά Κοινοβούλια, ούτε από το Ευρωπαϊκό. Η μοναδική υποχρέωση τους είναι να ενημερώνουν τις 23

31 αρμόδιες επιτροπές της Βουλής για τις νομισματικές τους αποφάσεις. Η Βουλή απλώς ασκεί «δημοκρατικό έλεγχο». υγκεκριμένα οι συνέπειες για την Σράπεζα της Ελλάδος είναι οι εξής: 1. Σροποποίηση καταστατικού για την ανεξαρτησία της Σ.Ε. από την κυβέρνηση (νόμοι 2548/97 & 2609/98). Η παραδοσιακή χορήγηση προκαταβολών προς το Δημόσιο έχει τερματιστεί από το 1/1994. Σα ελλείμματα του Δημοσίου χρηματοδοτούνται από την ελεύθερη αγορά χωρίς προνομιακή πρόσβαση στα πιστωτικά ιδρύματα. 2. Η Νομισματική Πολιτική αποφασίζετε από την Ε.Κ.Σ., ενώ η εφαρμογή της ανατέθηκε στις Εθνικές Κεντρικές Σράπεζες (αρχή της επικουρικότητας). Η υναλλαγματική Πολιτική αποφασίζετε από το υμβούλιο Τπουργών και η εφαρμογή της γίνεται από την Ε.Κ.Σ. (που αναλαμβάνει τη διαχείριση μέρους των συναλλαγματικών διαθεσίμων) και τις εθνικές κεντρικές τράπεζες. Από 1/1/2001 η Σ.Ε. συμμετέχει ισότιμα στο Ε..Κ.Σ. και στην Ευρωζώνη. Η Νομισματική Πολιτική ασκείται από την Ε.Κ.Σ. 3. Με τη δημιουργία της Ε.Κ.Σ. όλα τα έσοδα που συνδέονται με την άσκηση της νομισματικής πολιτικής (νομισματικό εισόδημα) συγκεντρώνεται σ αυτήν και στο τέλος της χρήσης κατανέμονται στις εθνικές κεντρικές τράπεζες με κριτήρια τον πληθυσμό και το Α.Ε.Π. κάθε χώρας. 4. Βελτίωση των διαδικασιών παρέμβασης της Σ.Ε. στις αγορές χρήματος κεφαλαίων. 5. Αλλαγή του πλαισίου άσκησης της εποπτικής λειτουργίας των κεντρικών τραπεζών (καθορισμός συντελεστών φερεγγυότητας και ορισμός των ιδίων κεφαλαίων, εποπτεία των πιστωτικών και άλλων χρηματοπιστωτικών 24

32 ιδρυμάτων, εποπτεία των συστημάτων πληρωμών και συστημάτων πληρωμών διακανονισμού χειρογράφων). 6. Σο εκδοτικό προνόμιο ανήκει στην Ε.Κ.Σ. Σο Ι.Ε.Σ.Α. εκτυπώνει το μέρος των τραπεζογραμματίων και κερμάτων του ενιαίου ευρωπαϊκού νομίσματος του ΕΤΡΩ. 7. Πέραν των παραπάνω η Σράπεζα της Ελλάδος λειτουργεί ως ταμίας και εντολοδόχος του Δημοσίου και συνεχίζει να προσφέρει υπηρεσίες διαχείρισης στο Ελληνικό Δημόσιο ή άλλες υπηρεσίες κοινωνικού ενδιαφέροντος, όπως τήρηση βάσεων δεδομένων, επεξεργασία και ανάλυση στατιστικών στοιχείων και οικονομικών εξελίξεων (παρέχοντας ταυτόχρονα τις οικονομικές τις διαγνώσεις προς τα πιστωτικά ιδρύματα και επιχειρήσεις), λειτουργία συστήματος συμψηφισμού επιταγών. 8. Η Σράπεζα Ελλάδος κατέχει και διαχειρίζεται τα συναλλαγματικά αποθέματα της χώρας. 5) ΟΙ ΕΡΓΑΙΕ ΣΗ Ε.Κ.Σ. ΚΑΙ ΣΑ ΦΑΡΑΚΣΗΡΙΣΙΚΑ ΠΟΤ ΑΠΟΡΡΕΟΤΝ ΑΠΟ ΑΤΣΕ 5.1 ταθερότητα Πρωταρχικός στόχος του Ευρωσυστήματος είναι η διατήρηση της σταθερότητας των τιμών στην ζώνη του ευρώ, δηλαδή η προστασία της αγοραστικής δύναμης του ευρώ. Η διασφάλιση σταθερών τιμών είναι η σημαντικότερη συμβολή της νομισματικής πολιτικής στην επίτευξη ευνοϊκού οικονομικού περιβάλλοντος και υψηλού επιπέδου απασχόλησης. Σόσο ο 25

33 πληθωρισμός όσο και ο αποπληθωρισμός μπορούν να αποδειχθούν εξαιρετικά επιζήμιοι για την κοινωνία, από οικονομική και κοινωνική άποψη. Σο Ευρωσύστημα στηρίζει τις γενικές οικονομικές πολιτικές στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα και ενεργεί σύμφωνα με τις αρχές της οικονομίας της ανοιχτής αγοράς, όπως ορίζεται στη υνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Για να είναι σε θέση οι πολίτες να αξιολογήσουν με μεγαλύτερη ευκολία την ενιαία νομισματική πολιτική, η Ε.Κ.Σ. έχει ορίσει με ακρίβεια τον πρωταρχικό της στόχο. Η σταθερότητα των τιμών έχει οριστεί ως η ετήσια αύξηση του δείκτη τιμών καταναλωτή με ρυθμό χαμηλότερο του 2%. Είναι ευρέως γνωστό ότι, βραχυπρόθεσμα, η εξέλιξη των τιμών δεν είναι δυνατό να ελεγχθεί πλήρως από τη νομισματική πολιτική, διότι χρειάζεται χρόνος μέχρι οι πράξεις νομισματικής πολιτικής οδηγήσουν σε μεταβολή του επιπέδου των τιμών. Βραχυπρόθεσμα, οι τιμές επηρεάζονται από διάφορους άλλους παράγοντες, όπως οι διακυμάνσεις στις τιμές των πρώτων υλών ή οι αλλαγές στην έμμεση φορολογία. Επομένως, ο στόχος είναι να διατηρηθεί ένα σταθερό επίπεδο τιμών μεσοπρόθεσμα. Συχόν εποχικές διακυμάνσεις και άλλα εξαιρετικά βραχυπρόθεσμα φαινόμενα δεν θα πρέπει να θεωρείται ότι σηματοδοτούν απόκλιση από το στόχο της σταθερότητας των τιμών. 5.2) Ανεξαρτησία Η ανεξαρτησία αποτελεί ένα παράγοντα ζωτικής σημασίας για την επιτυχή λειτουργία κάθε κεντρικής τράπεζας. ύμφωνα με τις διατάξεις της υνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, το Ευρωσύστημα απολαύει πλήρους ανεξαρτησίας κατά την άσκηση των καθηκόντων του: ούτε η Ε.Κ.Σ. ούτε οι 26

34 εθνικές κεντρικές τράπεζες του Ευρωσυστήματος ούτε κανένα μέλος των οργάνων λήψεως αποφάσεων των εν λόγω οργανισμών, μπορεί να ζητεί ή να δέχεται υποδείξεις από οποιονδήποτε άλλο οργανισμό. Σα κοινοτικά όργανα και οργανισμοί, καθώς και οι κυβερνήσεις των κρατών μελών, αναλαμβάνουν την υποχρέωση να τηρούν την αρχή αυτή και να μην επιδιώκουν να επηρεάζουν τα μέλη των οργάνων λήψεως αποφάσεων της Ε.Κ.Σ. και των εθνικών κεντρικών τραπεζών. Σο Ευρωσύστημα διαθέτει όλα τα μέσα και τις αρμοδιότητες που απαιτούνται για την άσκηση μιας αποτελεσματικής νομισματικής πολιτικής. Σο Ευρωσύστημα δεν χορηγεί δάνεια σε κοινοτικά όργανα ή δημόσιους φορείς, γεγονός που το προφυλάσσει περαιτέρω από πολιτικές παρεμβάσεις. Η Ε.Κ.Σ. διαθέτει το δικό της προϋπολογισμό, ανεξάρτητο από τον προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Με τον τρόπο αυτό, η διοίκηση της Ε.Κ.Σ. διατηρεί την αυτονομία της έναντι των οικονομικών συμφερόντων της Κοινότητας. Σο κεφάλαιο της Ε.Κ.Σ. δεν προέρχεται από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα, αλλά έχει εγγραφεί και καταβληθεί από τις εθνικές κεντρικές τράπεζες. Σο μερίδιο συμμετοχής κράτους-μέλους στο ακαθάριστο εγχώριο προϊόν και στον πληθυσμό της Ευρωπαϊκής Κοινότητας καθορίζει το ποσό της εγγραφής κάθε εθνικής κεντρικής τράπεζας. ε διεθνές επίπεδο, ισχύουν οι ρυθμίσεις για την εκπροσώπηση της Ε.Κ.Σ. τόσο στο Διεθνές Νομισματικό Σαμείο (Δ.Ν.Σ.), έναν από τους κυριότερους παράγοντες του διεθνούς νομισματικού συστήματος, όσο και στον Οργανισμό Οικονομικής υνεργασίας και Ανάπτυξης (Ο.Ο..Α.). Η συμμετοχή της Ε.Κ.Σ. στις συνεδριάσεις των διεθνών αυτών οργανισμών έχει ως μοναδικό σκοπό την ανταλλαγή πληροφοριών, γεγονός που διασφαλίζει πλήρως την ανεξαρτησία της. 27

35 5.3) Διαφάνεια Μια ανεξάρτητη κεντρική τράπεζα, για να διατηρήσει την αξιοπιστία της, πρέπει να αιτιολογεί με σαφήνεια τις ενέργειες της. Πρέπει επίσης να λογοδοτεί σε δημοκρατικά θεσμικά όργανα. Η υνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας επιβάλλει στην Ε.Κ.Σ. σαφείς υποχρεώσεις υποβολής εκθέσεων, χωρίς να καταστρατηγεί την ανεξαρτησία της. Η Ε.Κ.Σ. δημοσιεύει κάθε εβδομάδα ενοποιημένη λογιστική κατάσταση του Ευρωσυστήματος, στην οποία εκτίθενται περιληπτικά οι νομισματικές και χρηματοοικονομικές συναλλαγές του Ευρωσυστήματος στη διάρκεια της εβδομάδος που προηγήθηκε. Η Ε.Κ.Σ. πρέπει να δημοσιεύει εκθέσεις σχετικά με τις δραστηριότητες του Ε..Κ.Σ. τουλάχιστον μία φορά κάθε τρίμηνο. Επίσης πρέπει να συντάσσει ετήσια έκθεση για τις εν λόγω δραστηριότητες και τη νομισματική πολιτική του προηγούμενου και τρέχοντος έτους, την οποία καλείται να παρουσιάσει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στο υμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και στο Ευρωπαϊκό υμβούλιο. Οι δημοσιεύσεις της Ε.Κ.Σ. διατίθενται κατόπιν αιτήματος, ενώ εμφανίζονται και στη σελίδα της Ε.Κ.Σ. στο Διαδίκτυο. τη συγκεκριμένη σελίδα παρουσιάζεται κάθε είδος δημοσίευση της Ε.Κ.Σ., καθώς και συνδέσεις με τις σελίδες των 25 εθνικών κεντρικών τραπεζών της Ε.Ε. Σο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μπορεί να πραγματοποιήσει γενική συζήτηση σχετικά με την ετήσια έκθεση Ε.Κ.Σ. Ο πρόεδρος της Ε.Κ.Σ. και τα άλλα μέλη της Εκτελεστικής Επιτροπής μπορούν, κατόπιν αιτήματος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ή με δική τους πρωτοβουλία να παρουσιάσουν τις απόψεις τους στις αρμόδιες επιτροπές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Σέτοιου είδους ακροάσεις διεξάγονται συνήθως κάθε τρίμηνο. 28

36 την πραγματικότητα, η Ε.Κ.Σ. έχει δεσμευθεί να μην αρκεστεί στις απαιτήσεις υποβολής εκθέσεων που προβλέπονται στη υνθήκη. Ο πρόεδρος αιτιολογεί τις αποφάσεις του Διοικητικού υμβουλίου σε συνέντευξη τύπου, η οποία πραγματοποιείται αμέσως μετά την πρώτης συνεδρίαση του Διοικητικού υμβουλίου κάθε μήνα. Περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με τις απόψεις του Διοικητικού υμβουλίου για την οικονομική κατάσταση και τις προοπτικές για την εξέλιξη των τιμών δημοσιεύονται στο Μηνιαίο Δελτίο της Ε.Κ.Σ., το οποίο διατίθενται και στις 11 επίσημες γλώσσες της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Ένας μέλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δύναται να συμμετέχει στις συνεδριάσεις του Διοικητικού υμβουλίου και του Γενικού υμβουλίου, χωρίς όμως δικαίωμα ψήφου. Κατά κανόνα, η επιτροπή εκπροσωπείται από τον αρμόδιο για τα οικονομικά και δημοσιονομικά θέματα επίτροπο. Μεταξύ της Ε.Κ.Σ. και του υμβουλίου της Ε.Ε. υπάρχει μία σχέση αμοιβαιότητας. Αφενός, ο Πρόεδρος του υμβουλίου της Ε.Ε. μπορεί να λάβει μέρος στις συνεδριάσεις του Διοικητικού υμβουλίου και του Γενικού υμβουλίου της Ε.Κ.Σ. Μπορεί να παρουσιάσει μία πρόταση προς εξέταση στο Διοικητικό υμβούλιο, χωρίς όμως να έχει δικαίωμα ψήφου. Αφετέρου, ο Πρόεδρος της Ε.Κ.Σ. προσκαλείται στις συνεδριάσεις του υμβουλίου της Ε.Ε., όταν το υμβούλιο συζητά θέματα σχετικά με τους στόχους και τα καθήκοντα του Ε..Κ.Σ. Εκτός από τις επίσημες και άτυπες συνεδριάσεις του συμβουλίου ECOFIN (το οποίο αποτελείται από τους Τπουργούς Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών της Ε.Ε.), ο Πρόεδρος συμμετέχει και στις συνεδριάσεις της ομάδας Ευρώ (στις οποίες συμμετέχουν οι Τπουργοί Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών των χωρών της ζώνης του ευρώ). Οι διοικητές των εθνικών κεντρικών τραπεζών παρίστανται στις άτυπες συνεδριάσεις του συμβουλίου ECOFIN. Σέλος η Ε.Κ.Σ. και οι εθνικές κεντρικές τράπεζες της Ε.Ε. εκπροσωπούνται επίσης στην 29

37 Οικονομική και Δημοσιονομική Επιτροπή, ένα συμβουλευτικό όργανο, το οποίο ασχολείται με ένα ευρύ φάσμα ευρωπαϊκών θεμάτων οικονομικής πολιτικής. 5.4) Νομισματική Πολιτική: τρατηγική και Μέσα ) τρατηγική Ο συγκεκριμένος τρόπος με τον οποίο η Ε.Κ.Σ. προσπαθεί να επιτύχει των πρωταρχικό της στόχο, τη διατήρηση δηλαδή της σταθερότητας των τιμών, αποτυπώνεται σε αυτό που αποκαλείται στρατηγική νομισματικής πολιτικής. Σο Διοικητικό υμβούλιο έχει επιλέξει μια στρατηγική νομισματικής πολιτικής, η οποία διασφαλίζει στο μέγιστο δυνατό βαθμό τη συνέχιση των στρατηγικών που ακολουθούσαν οι εθνικές κεντρικές τράπεζες πριν τη Νομισματική Ένωση. Σαυτόχρονα, με την καθιέρωση του ευρώ διαμορφώνεται μια εντελώς νέα κατάσταση, γεγονός που πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά τη χάραξη της νομισματικής πολιτικής. Η στρατηγική βασίζεται σε δύο πυλώνες. Ο πρώτος πυλώνας: Πρωταγωνιστικός ρόλος του χρήματος. Ο ρόλος αυτός επισημαίνεται από την ανακοίνωση μιας τιμής αναφοράς για την αύξηση της προσφοράς χρήματος με την ευρεία έννοια, καθώς ο πληθωρισμός μπορεί εν τέλει να θεωρηθεί ως το αποτέλεσμα της ύπαρξης άφθονου χρήματος το οποίο διατίθεται για μια περιορισμένη ποσότητα αγαθών και υπηρεσιών. Σο νομισματικό μέγεθος Μ3 υπολογίζεται με την άθροιση των μετρητών σε κυκλοφορία, των βραχυπρόθεσμων καταθέσεων σε πιστωτικά ιδρύματα ( και σε άλλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα), καθώς και των 30

38 βραχυπρόθεσμων έντοκων τίτλων που εκδίδουν τα εν λόγω ιδρύματα. Η τιμή αναφοράς για το ετήσιο ρυθμό αύξησης του νομισματικού μεγέθους Μ3 (από το 1999: 4 ½ %) έχει ως στόχο να βοηθήσει το διοικητικό υμβούλιο να αναλύει και να παρουσιάζει τις πληροφορίες που περιέχονται στα νομισματικά μεγέθη με τέτοιο τρόπο, ώστε να αποτελούν μια συνεκτική και αξιόπιστη καθοδήγηση για τη νομισματική πολιτική του. Ο δεύτερος πυλώνας: Μια αξιολόγηση σε ευρεία βάση των προοπτικών για την μελλοντική εξέλιξη των τιμών και των κινδύνων διατάραξης της σταθερότητας των τιμών στην ζώνη του ευρώ. Η αξιολόγηση αυτή πραγματοποιείται με την χρήση ενός ευρέως φάσματος οικονομικών δεικτών, οι οποίοι παρέχουν πληροφορίες σχετικά με την μελλοντική εξέλιξη των τιμών. Παραδείγματα τέτοιων δεικτών είναι οι μισθοί, η συναλλαγματική ισοτιμία, τα μακροπρόθεσμα επιτόκια, τα διαφορά μεγέθη οικονομικής δραστηριότητας, οι δείκτες δημοσιονομικής πολιτικής, οι δείκτες τιμών και κόστους και έρευνες που αφορούν τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές. Γενικά, ο συνδυασμός των δυο πυλώνων της στρατηγικής της Ε.Κ.Σ. εξασφαλίζει ότι οι νομισματικές, χρηματοοικονομικές και οικονομικές εξελίξεις είναι αντικείμενο προσεκτικής παρακολούθησης και ανάλυσης. Η ανάλυση αυτή δίνει στην Ε.Κ.Σ. την δυνατότητα να διαμορφώνει τα επιτόκια της στο επίπεδο εκείνο οπού εξυπηρετείται καλυτέρα η διατήρηση της σταθερότητας των τιμών. Διασφαλίζοντας με τον τρόπο αυτό την αγοραστική δύναμη του ευρώ, η νομισματική πολιτική της Ε.Κ.Σ. στηρίζει ταυτόχρονα και την εξωτερική αξία του ευρώ, όπως αυτή μετράτε με την συναλλαγματική του ισοτιμία έναντι άλλων νομισμάτων. Ωστόσο, η συναλλαγματική ισοτιμία δεν αποτελεί αυτή καθαυτή στόχο της νομισματικής πολιτικής. 31

39 5.4.2.) Σα Μέσα Νομισματικής Πολιτικής Προκειμένου να πραγματοποιήσει τον πρωταρχικό στόχο της διατήρησης της σταθερότητας των τιμών, το Ευρωσύστημα διαθέτει μια σειρά μέσων νομισματικής πολιτικής. κοπός τους είναι να επηρεάζουν τα επιτόκια της αγοράς, να διαχειρίζονται τη ρευστότητα στο τραπεζικό σύστημα και να επισημαίνουν την γενική κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής. Η νομισματική πολιτική διαμορφώνεται από το διοικητικό συμβούλιο της Ε.Κ.Σ., αλλά εφαρμόζεται, κατά κύριο λόγο, με αποκεντρωτικό τρόπο, καθώς οι περισσότερες πράξεις διενεργούνται από τις εθνικές κεντρικές τράπεζες. Σα σημαντικότερα μέσα είναι : - Οι πράξεις κυρίας αναχρηματοδότησης χρησιμοποιούνται για να προσφέρουν επαρκή ρευστότητα στο τραπεζικό σύστημα και σηματοδοτούν τον γενικό προσανατολισμό της νομισματικής πολιτικής. Οι εν λόγω πράξεις διενεργούνται μια φορά την εβδομάδα και έχουν διάρκεια δυο εβδομάδων. - Οι πράξεις μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης είναι επίσης συναλλαγές για την παροχή ρευστότητας, αλλά διενεργούνται σε μηνιαία βάση και έχουν διάρκεια τριών μηνών. - Επιπλέον, η Ε.Κ.Σ. προσφέρει δυο πάγιες διευκολύνσεις οι οποίες αποβλέπουν στην παροχή και την απορρόφηση ρευστότητας μιας ημέρας. Σα επιτόκια των παγίων αυτών διευκολύνσεων διαμορφώνουν τα όρια εντός των οποίων κινούνται τα επιτόκια μιας ημέρας της αγοράς. Η διευκόλυνση οριακής χρηματοδότησης επιτρέπει στους αντισυμβαλλομένους (δηλαδή, σε χρηματοπιστωτικά ιδρύματα 32

40 όπως τράπεζες) να αποκτούν ρευστότητα μιας ημέρας από το Ευρωσύστημα έναντι καταλλήλων περιουσιακών στοιχειών. Η διευκόλυνση αποδοχής καταθέσεων επιτρέπει στους αντισυμβαλλομένους να πραγματοποιούν καταθέσεις μιας ημέρας στο Ευρωσύστημα. - Οι πράξεις εξομάλυνσης των βραχυπροθέσμων διακυμάνσεων της ρευστότητας διενεργούνται σε ειδικές περιπτώσεις, με στόχο την διαχείριση της ρευστότητας στην αγορά και την διαμορφωτών επιτοκίων. Πιο συγκεκριμένος στόχος είναι η εξομάλυνση των συνεπειών στα επιτόκια από απροσδόκητες διακυμάνσεις της ρευστότητας στην αγορά. - Η υποχρέωση τήρησης ελάχιστων αποθεματικών που έχει επιβάλλει η Ε.Κ.Σ. στα πιστωτικά ιδρύματα αποσκοπεί στη σταθεροποίηση της ζήτησης χρήματος κεντρικής τράπεζας. Κάθε πιστωτικό ίδρυμα υποχρεούται να διατηρεί ένα ορισμένο ποσοστό των καταθέσεων των πελατών του σε κάποιο λογαριασμό καταθέσεων στο Ευρωσύστημα. Αυτό με την σειρά του σταθεροποιεί τα επιτόκια της χρηματαγοράς. 33

41 Πηγή: Ένθετο της Ε.Κ.Σ., επτέμβριος 2002, σελίδα 39 34

42 5.4.3.) Οι Αλλαγές στο Πλαίσιο Εφαρμογής της Νομισματικής Πολιτικής Προκειμένου να βελτιωθεί περαιτέρω η εφαρμογή της νομισματικής πολιτικής τεθήκαν σε ισχύ δυο σημαντικές αλλαγές. - Άλλαξε η χρονική οριοθέτηση της περιόδου τήρησης υποχρεωτικών ελάχιστων αποθεματικών, ούτως ώστε έναρξη της να συμπίπτει με την ημερομηνία διακανονισμού της πράξης κυρίας αναχρηματοδότησης (Π.Κ.Α.) που διενεργείται μετά την μηνιαία συνεδρίαση του Διοικητικού υμβουλίου στην οποία έχει προγραμματιστεί να συζητηθεί η κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής. Πριν από την αλλαγή αυτή, η περίοδος τήρησης άρχιζε στις 24 κάθε μηνός και έληγε στις 23 του επομένου μηνός, ανεξάρτητα από το πρόγραμμα των συνεδριάσεων του Διοικητικού υμβουλίου. Επιπλέον, οι τυχόν μεταβολές των επιτοκίων των παγίων διευκολύνσεων τίθενται σε εφαρμογή, κατά κανόνα, από την έναρξη της νέας περιόδου τήρηση υποχρεωτικών ελάχιστων αποθεματικών, ενώ προηγουμένως η εφαρμογή τους άρχιζε την επόμενη της συνεδριάσεως του Διοικητικού υμβουλίου. - Μειώθηκε η διάρκεια των Π.Κ.Α. από δυο εβδομάδες σε μια. Ο συνδυασμός όλων των παραπάνω αλλαγών σημαίνει ότι οι Π.Κ.Α. που διακανονίζονται σε μια περίοδο τήρησης υποχρεωτικών ελάχιστων αποθεματικών δεν εκτείνονται πλέον μέχρι την επόμενη περίοδο τήρησης. κοπός των αλλαγών αυτών ήταν να συγχρονιστεί η περίοδος τήρησης υποχρεωτικών ελάχιστων αποθεματικών με τις αποφάσεις για τα επιτόκια και να εξασφαλιστεί ότι οι μεταβολές των βασικών επιτοκίων της Ε.Κ.Σ. θα εφαρμόζονται από την αρχή της επόμενης περιόδου τήρησης και όχι νωρίτερα. Με τα μετρά αυτά η Ε.Κ.Σ. επιδιώκει να αποτρέψει την διαμόρφωση προσδοκιών ότι θα αλλάξουν τα βασικά επιτόκια της Ε.Κ.Σ. στη διάρκεια της 35