Νεολαία. Νομική βάση. Στόχοι. Επιτεύγματα

Transcript

1 Νεολαία Η νεολαία αποτελεί τομέα εθνικής πολιτικής. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η πολιτική για τη νεολαία συγκαταλέγεται στους τομείς όπου οι αποφάσεις λαμβάνονται σύμφωνα με τη συνήθη νομοθετική διαδικασία. Μια σειρά ευρωπαϊκών προγραμμάτων προωθεί τις ανταλλαγές νέων εντός της ΕΕ και μεταξύ τρίτων χωρών. Νομική βάση Άρθρα 165 και 166 ΣΛΕΕ. για πρώτη φορά αναφέρθηκε το 1993 με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ. Το άρθρο 165 της ΣΛΕΕ (πρώην άρθρο 149 ΣΕΚ) προβλέπει τις ανταλλαγές νέων και οργανωτών κοινωνικομορφωτικών δραστηριοτήτων. Επιπροσθέτως, στις δράσεις για την προαγωγή της επαγγελματικής κατάρτισης βάσει του άρθρου 166 (πρώην άρθρο 150 ΣΕΚ) περιλαμβάνονται ρητά οι νέοι. Οι δράσεις που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής των άρθρων 165 και 166 υπόκεινται στη συνήθη νομοθετική διαδικασία. Στον τομέα της πολιτικής για τη νεολαία, δεν υπάρχει πρόβλεψη για εναρμόνιση της νομοθεσίας των κρατών μελών. Το Συμβούλιο εγκρίνει ως επί το πλείστον συστάσεις στον τομέα αυτόν. Η Συνθήκη της Λισαβόνας προσθέτει στα καθήκοντα της Ένωσης που αφορούν τη νεολαία την προώθηση της συμμετοχής των νέων στο δημοκρατικό βίο της Ευρώπης (άρθρο 165 της ΣΛΕΕ). Πρέπει επίσης να αναφερθούμε στον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, που περιλαμβάνει ένα άρθρο για τα δικαιώματα του παιδιού (άρθρο 24) και ένα άρθρο για την απαγόρευση της παιδικής εργασίας και την προστασία των νέων στον τόπο εργασίας (άρθρο 32). Με την έναρξη ισχύος της Συνθήκης, ο Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων έχει πλέον το ίδιο νομικό κύρος με τις Συνθήκες (άρθρο 6 ΣΕΕ). Στόχοι Το άρθρο της Συνθήκης για τη νεολαία αναφέρει ρητά τον στόχο της προώθησης των ανταλλαγών νέων και προσωπικού που ασχολείται με τους νέους. Με τη ΣΛΕΕ προστίθεται στους στόχους αυτούς η προαγωγή της μεγαλύτερης συμμετοχής των νέων στη δημοκρατική ζωή της Ευρώπης. Εκτός όμως από αυτό το άρθρο, τα παιδιά και οι νέοι επωφελούνται από τους στόχους της ΕΕ σε άλλους τομείς, όπως π.χ. η παιδεία και η επαγγελματική κατάρτιση, η υγεία ή τα δικαιώματα και η προστασία των παιδιών και των νέων. Επιτεύγματα Πριν από το 2001, οι δραστηριότητες των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων στον τομέα της νεολαίας επικεντρώνονται κυρίως στην εξέταση και εφαρμογή συγκεκριμένων προγραμμάτων, όπως το πρόγραμμα «Νεολαία για την Ευρώπη», το οποίο δρομολογήθηκε το Ωστόσο, όλοι συμφωνούσαν ως προς την ανάγκη για την περαιτέρω προώθηση αυτής της δράσης και συνεργασίας και την ανάγκη για τη μεγαλύτερη συμμετοχή των ίδιων των νέων. H Λευκή Βίβλος για τη Νεολαία, η οποία εγκρίθηκε τον Νοέμβριο του 2001, περιελάμβανε πρόταση προς τα κράτη μέλη της ΕΕ για την αύξηση της συνεργασίας σε τέσσερις τομείς προτεραιότητας Θεματολογικά δελτία για την Ευρωπαϊκή Ένωσ

2 για τη νεολαία: συμμετοχή, ενημέρωση, εθελοντισμό και αυξημένη κατανόηση και γνώση της νεολαίας. Η Λευκή Βίβλος πρότεινε να δοθεί μεγαλύτερη σημασία στη διάσταση της νεολαίας και στην προώθηση της συμμετοχής των νέων κατά τη χάραξη άλλων σχετικών πολιτικών, όπως η εκπαίδευση και η κατάρτιση, η απασχόληση και η κοινωνική ένταξη, η υγεία και η καταπολέμηση των διακρίσεων. Βάσει της Λευκής Βίβλου, τον Ιούνιο του 2002, το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης θέσπισε ένα πλαίσιο ευρωπαϊκής συνεργασίας στον τομέα της νεολαίας. Αργότερα, τον Νοέμβριο του 2005, το πλαίσιο αυτό επικαιροποιήθηκε προκειμένου να ληφθεί υπόψη το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για τη Νεολαία. Α. Προγράμματα δράσης 1. Η στρατηγική της ΕΕ για τη νεολαία κατά την περίοδο Τον Απρίλιο του 2009, η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση με τίτλο «Μια στρατηγική της ΕΕ για τη νεολαία Επένδυση και ενδυνάμωση. Μια ανανεωμένη ανοιχτή μέθοδος συντονισμού για την αντιμετώπιση των προκλήσεων και των ευκαιριών». Η νέα στρατηγική καλεί τόσο τα κράτη μέλη όσο και την Επιτροπή, κατά το χρονικό διάστημα , να συνεργαστούν στον τομέα της νεολαίας χρησιμοποιώντας μια ανανεωμένη, ανοικτή μέθοδο συντονισμού. Η στρατηγική καλεί όλα τα κράτη μέλη να οργανώσουν μόνιμο και τακτικό διάλογο με τους νέους. Επιπροσθέτως, η στρατηγική ενθαρρύνει μια πολιτική για τη νεολαία η οποία θα βασίζεται περισσότερο στην έρευνα και θα είναι στοιχειοθετημένη. Τον Νοέμβριο του 2009, το Συμβούλιο των Υπουργών Νεότητας εξέδωσε ψήφισμα για ένα ανανεωμένο πλαίσιο για την ευρωπαϊκή συνεργασία στον τομέα της νεολαίας για την επόμενη δεκαετία. Βασίζεται στην ανακοίνωση της Επιτροπής του Απριλίου του Η νέα στρατηγική της ΕΕ για τη νεολαία καθορίζει δύο συνολικούς στόχους του νέου πλαισίου: δημιουργία περισσοτέρων ευκαιριών με ισότιμους όρους για τους νέους στην εκπαίδευση και την αγορά εργασίας ενεργός ρόλος των νέων ως πολιτών, κοινωνική ένταξη και αλληλεγγύη των νέων. Στο πλαίσιο αυτών των συνολικών στόχων, η στρατηγική οριοθετεί ένα φάσμα συγκεκριμένων πρωτοβουλιών προκειμένου να συνδράμει τους νέους στην αξιοποίηση ευκαιριών και στην αντιμετώπιση προκλήσεων στους ακόλουθους τομείς: εκπαίδευση και κατάρτιση, απασχόληση και επιχειρηματικό πνεύμα, υγεία και ευεξία, συμμετοχή, εθελοντικές δραστηριότητες, κοινωνική ένταξη, δημιουργικότητα και πολιτιστικός τομέας, καθώς και νεολαία και κόσμος. 2. Πρόγραμμα «Νεολαία σε δράση» Στις 15 Νοεμβρίου 2006, το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο ενέκριναν την απόφαση αριθ. 1719/2006/ΕΚ για τη θέσπιση του προγράμματος «Νεολαία εν δράσει» για την περίοδο Το έγγραφο αυτό αποτελεί τη νομική βάση του προγράμματος καθ' όλη τη διάρκειά του. Το πρόγραμμα αφορά νέους ηλικίας μεταξύ 15 και 28 ετών (σε ορισμένες περιπτώσεις μεταξύ 13 και 30 ετών). Στόχος του είναι να εμπνεύσει μια αίσθηση ενεργού συμμετοχής στα κοινά, αλληλεγγύης και ανοχής μεταξύ ευρωπαίων εφήβων έως και ενηλίκων και να τους εμπλέξει στη διαμόρφωση του μέλλοντος της Ένωσης. Το πρόγραμμα προωθεί την κινητικότητα εντός και πέραν των συνόρων της ΕΕ, την ανεπίσημη μάθηση και τον διαπολιτισμικό διάλογο, και ενθαρρύνει την ένταξη όλων των νέων, ανεξαρτήτως εκπαιδευτικού, κοινωνικού και πολιτισμικού υποβάθρου. Βοηθά τους νέους να αποκτήσουν νέες δεξιότητες και τους παρέχει ευκαιρίες ανεπίσημης και άτυπης μάθησης με ευρωπαϊκή διάσταση. Έχει δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην πρόσβαση των νέων που ανήκουν σε κοινότητες Ρομά, δίνοντας προτεραιότητα σε αυτόν τον τομέα κατά τα έτη 2009 και Ο εθελοντισμός αποτελεί βασικό συστατικό των διαφόρων προγραμμάτων της ΕΕ που προωθούν κυρίως την κινητικότητα των εθελοντών, όπως το πρόγραμμα Νεολαία σε Δράση (κυρίως μέσω της Θεματολογικά δελτία για την Ευρωπαϊκή Ένωσ

3 Ευρωπαϊκής Εθελοντικής Υπηρεσίας), Erasmus + και το πρόγραμμα Ευρώπη για τους Πολίτες. Έμφαση θα δοθεί στη χρηματοδότηση έργων με εθελοντική διάσταση στα προγράμματα δράσης της ΕΕ, όπως το πρόγραμμα «Νεολαία σε δράση». 3. «Νεολαία σε Δράση» (βλέπε Στόχοι C) Β. Άλλες πρωτοβουλίες της ΕΕ Προστασία των δικαιωμάτων των παιδιών και των νέων. 1. Θεματολόγιο της ΕΕ για τα δικαιώματα του παιδιού Στις 15 Φεβρουαρίου 2011, η Επιτροπή ενέκρινε την ανακοίνωση με τίτλο «Θεματολόγιο της ΕΕ για τα δικαιώματα του παιδιού» (COM(2011)0060). Στόχος της είναι να επαναβεβαιωθεί η αποφασιστική δέσμευση όλων των θεσμικών οργάνων της ΕΕ και όλων των κρατών μελών για την προαγωγή, την προστασία και την πραγμάτωση των δικαιωμάτων του παιδιού στο πλαίσιο όλων των συναφών πολιτικών της ΕΕ και τη μετατροπή της δέσμευσης αυτής σε απτά αποτελέσματα. Στο μέλλον, οι πολιτικές της ΕΕ οι οποίες επηρεάζουν άμεσα ή έμμεσα τα παιδιά θα πρέπει να σχεδιάζονται, να εφαρμόζονται και να παρακολουθούνται με γνώμονα την αρχή του υπέρτατου συμφέροντος του παιδιού, η οποία διατυπώνεται στον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ και στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού (UNCRC). 2. Πρόληψη και καταπολέμηση της βίας κατά των παιδιών και των νέων Από το 2000, η ΕΕ έχει χρηματοδοτήσει έργα και δράσεις για την καταπολέμηση της βίας κατά των παιδιών, των νέων και των γυναικών μέσω του προγράμματος Δάφνη. Οι ομάδες στόχοι είναι τα παιδιά και οι νέοι κάτω των 25 ετών, καθώς και οι γυναίκες. Ο στόχος του προγράμματος είναι «να συμβάλει στην προστασία των παιδιών, των νέων και των γυναικών από όλες τις μορφές βίας και να επιτύχει υψηλό επίπεδο προστασίας της υγείας, της ευημερίας και της κοινωνικής συνοχής» (απόφαση 779/2007/EΚ). Το πρόγραμμα, επίσης, προβλέπει την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων και της σεξουαλικής εκμετάλλευσης. Διατίθεται συνολική χρηματοδότηση 116 εκατομμυρίων ευρώ για το πρόγραμμα για την περίοδο Νεολαία και μέσα μαζικής ενημέρωσης Τα παιδιά μπορούν, επίσης, να είναι ιδιαιτέρως ευάλωτα όσον αφορά τη σύγχρονη τεχνολογία. Οι επιγραμμικές τεχνολογίες προσφέρουν μοναδικές ευκαιρίες στα παιδιά και τους νέους παρέχοντας πρόσβαση στη γνώση και επιτρέποντάς τους να επωφεληθούν από την ψηφιακή μάθηση και να συμμετάσχουν στον δημόσιο διάλογο. Η προστασία των παιδιών και των νέων αποτελεί σημαντικό στοιχείο της ευρωπαϊκής πολιτικής για τον οπτικοακουστικό τομέα που έγινε και πάλι επίκαιρο σε συνάρτηση με την ανάπτυξη υπηρεσιών μη γραμμικών μέσων. Η Επιτροπή παρακολουθεί προσεκτικά τη μεταφορά της οδηγίας για τις υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων επικοινωνίας από τα κράτη μέλη στην εθνική νομοθεσία τους, η οποία έπρεπε να ολοκληρωθεί έως τις 19 Δεκεμβρίου Με την εν λόγω οδηγία, τα πρότυπα προστασίας των παιδιών τα οποία ισχύουν για τα προγράμματα της συμβατικής τηλεόρασης επεκτείνονται ώστε να καλύπτουν και τον ταχέως αναπτυσσόμενο τομέα των κατ' αίτηση υπηρεσιών οπτικοακουστικών μέσων, ιδίως στο Διαδίκτυο. Γ. Το μέλλον της πολιτικής για τη νεολαία Η ολοκλήρωση και η διατήρηση των νέων στην εκπαίδευση και την αγορά εργασίας καθίσταται τεράστια πρόκληση και αποτελεί τεράστια προτεραιότητα για τις ευρωπαϊκές κοινωνίες, οδηγώντας πολλούς παρατηρητές να διατυπώνουν φόβους ότι οι νέοι, από τις συνδυασμένες Θεματολογικά δελτία για την Ευρωπαϊκή Ένωσ

4 επιπτώσεις της σχολικής αποτυχίας και της ανεργίας, βλέπουν τις πιθανότητές τους για μια ικανοποιητική και παραγωγική ζωή να περιορίζονται σοβαρά. Το Erasmus + είναι το πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την εκπαίδευση, την κατάρτιση, τη νεολαία και τον αθλητισμό για την περίοδο Έχει σχεδιαστεί για να υποστηρίξει τις προσπάθειες των κρατών μελών να χρησιμοποιούν αποτελεσματικά τις δυνατότητες του ανθρώπινου και κοινωνικού κεφαλαίου της Ευρώπης, επιβεβαιώνοντας παράλληλα την αρχή της δια βίου μάθησης με τη σύνδεση της τυπικής, της μη τυπικής και της άτυπης μάθησης. Περισσότεροι από 5,5 εκατομμύρια νέοι είναι σήμερα άνεργοι στον χώρο της ΕΕ-28. Αυτό αντιπροσωπεύει ένα ποσοστό ανεργίας 23,4% (40% σε ορισμένες χώρες), πράγμα που σημαίνει ότι περισσότεροι από ένας στους πέντε νέους Ευρωπαίους στην αγορά εργασίας δεν μπορούν να βρουν δουλειά. Τα δεδομένα αυτά αποδεικνύουν σαφέστατα ότι οι νέοι αντιμετωπίζουν συγκεκριμένα κοινωνικοοικονομικά προβλήματα, πράγμα που υποδεικνύει ότι πρέπει να δοθεί έμφαση στις πολιτικές για τη νεολαία, ότι πρέπει να ακολουθείται πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση και ότι απαιτείται ασφαλώς να αναληφθούν περισσότερες ενέργειες σε επίπεδο ΕΕ και να παρέχεται μεγαλύτερη υποστήριξη στα κράτη μέλη [1]. Στο σημερινό γεμάτο προκλήσεις κοινωνικό [2] και οικονομικό περιβάλλον, οι νέοι αντιμετωπίζουν αυξημένα επίπεδα γνώσεων και πολλαπλές απαιτήσεις δεξιοτήτων, και συνεπώς ανάγκες που δεν μπορούν να καλυφθούν μόνο μέσω του τομέα της επίσημης εκπαίδευσης. «Η σχολική εκπαίδευση και η μαθητεία δεν επαρκούν πλέον για όλη τη διάρκεια της ζωής. Το ανθρώπινο κεφάλαιο υποχρεούται περισσότερο από ποτέ άλλοτε να αποκτήσει γνώσεις ως προς τη μάθηση, τις κοινωνικές δεξιότητες, την προσαρμοστικότητα, κ.ά.» [3]. Το Erasmus + περιέχει ειδικό κεφάλαιο για τη νεολαία, με μια σειρά συγκεκριμένων στόχων και σαφώς καθορισμένων τύπων των ενεργειών που αποσκοπούν στην ενίσχυση των δεξιοτήτων και για την αντιμετώπιση των υψηλών επιπέδων ανεργίας των νέων σε πολλά κράτη μέλη (40% σε ορισμένες χώρες). Ειδικοί στόχοι: βελτίωση του επιπέδου των βασικών ικανοτήτων και δεξιοτήτων των νέων, συμπεριλαμβανομένων εκείνων με λιγότερες ευκαιρίες, καθώς και προώθηση της συμμετοχής στη δημοκρατική ζωή στην Ευρώπη και την αγορά εργασίας, την ενεργό ιδιότητα του πολίτη, το διαπολιτισμικό διάλογο, την κοινωνική ένταξη και την αλληλεγγύη βελτίωση της ποιότητας της εργασίας στον τομέα της νεολαίας, ιδίως μέσω της ενισχυμένης συνεργασίας μεταξύ οργανώσεων νέων ή/και άλλων εμπλεκόμενων φορέων συμπληρωματική δράση προς τις μεταρρυθμίσεις πολιτικής σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο και στήριξη της ανάπτυξης της γνώσης και της τεκμηριωμένης πολιτικής για τη νεολαία ενίσχυση της διεθνούς διάστασης των δραστηριοτήτων των νέων και του ρόλου των εργαζομένων και των οργανώσεων νεολαίας ως δομών υποστήριξης για τους νέους. [1]Οι νέοι επηρεάζονται περισσότερο από τη φτώχεια, σύμφωνα με την οργάνωση Catholic Relief ( [2]Υπάρχει μια κοινή στάση που ενώνει τους νέους σε όλη την Ευρώπη, και συγκεκριμένα η πεποίθηση ότι δεν θα είναι σε θέση να επιτύχουν το ίδιο επίπεδο ευημερίας με τους γονείς τους. Αισθάνονται ότι δεν έχουν μέλλον. Είναι επαρκώς καταρτισμένοι, αλλά ωστόσο δεν βρίσκουν εργασία. [3]Έκθεση του Σώματος Συμβούλων Ευρωπαϊκής Πολιτικής της Επιτροπής (BEPA 2007), «Επενδύοντας στους νέους: μια στρατηγική ενδυνάμωσης». Θεματολογικά δελτία για την Ευρωπαϊκή Ένωσ

5 Οι στόχοι αυτοί θα επιδιωχθούν μέσω των ακόλουθων τύπων δράσεων: μαθησιακή κινητικότητα ατόμων συνεργασία για καινοτομία και ανταλλαγή ορθών πρακτικών υποστήριξη μεταρρυθμίσεων πολιτικής. Το Erasmus + περιλαμβάνει τον μηχανισμό εγγύησης σπουδαστικών δανείων, που απευθύνεται σε φοιτητές που επιθυμούν να σπουδάσουν στο εξωτερικό για το πτυχίο ενός πλήρους μεταπτυχιακού διπλώματος (Μάστερ). Θα διατίθενται δάνεια που θα κυμαίνονται από ευρώ για το μονοετές μεταπτυχιακό δίπλωμα, έως ευρώ για το διετές. Τον Απρίλιο του 2013, το Συμβούλιο εξέδωσε σύσταση σχετικά με τη δημιουργία ενός υπερσυνδέσμου « για να διασφαλιστεί ότι οι νέοι άνθρωποι λαμβάνουν μια ποιοτική προσφορά για απασχόληση, περαιτέρω εκπαίδευση ή κατάρτιση εντός τεσσάρων μηνών από την απόλυσή τους ή την έξοδο από την επίσημη εκπαίδευση. Η προσφορά καλής ποιότητας θα πρέπει να είναι για μια θέση εργασίας, μαθητείας, άσκησης ή τη συνεχή εκπαίδευση και να προσαρμόζεται σε κάθε άτομο και την κατάσταση. Ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ανέκαθεν υποστήριζε τη στενή συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών στον τομέα της πολιτικής για τους νέους. Στο πλαίσιο της διαδικασίας για την έγκριση του προγράμματος «Νεολαία σε δράση», το ΕΚ ζητεί τη σαφή αύξηση του προϋπολογισμού και την απλούστερη πρόσβαση στις δράσεις αυτές. Τονίζει, επίσης, ότι οι νέοι με αναπηρία πρέπει να συμμετέχουν επί ίσοις όροις, ώστε να αποτρέπονται οι διακρίσεις. Το ΕΚ καθιέρωσε το 2008 από κοινού με το Ίδρυμα του Διεθνούς Βραβείου «Καρλομάγνος» του Άαχεν το Ευρωπαϊκό Βραβείο Καρλομάγνου για τη Νεολαία, με σκοπό να ενθαρρύνει τους νέους να συμμετέχουν σε ευρωπαϊκά έργα δικής τους πρωτοβουλίας. Το βραβείο απονέμεται σε σχέδια που προάγουν την ευρωπαϊκή και τη διεθνή συνεννόηση, ενισχύουν την ανάπτυξη κοινής συνείδησης της ευρωπαϊκής ταυτότητας και ολοκλήρωσης και προσφέρουν έμπρακτα παραδείγματα Ευρωπαίων που συμβιώνουν σε μία κοινότητα. Στις 16 Ιανουαρίου 2013, το Κοινοβούλιο ενέκρινε ψήφισμα (P7_TA(2013)0016), στο οποίο υποστήριζε σθεναρά την πρωτοβουλία των συστημάτων εγγύησης των νέων, και τόνιζε ότι η αποτελεσματική εφαρμογή των προγραμμάτων απαιτεί στενή συνεργασία μεταξύ της Επιτροπής και των κρατών μελών και, σε εθνικό επίπεδο, μεταξύ των κοινωνικών εταίρων, των τοπικών και περιφερειακών αρχών, των δημόσιων και ιδιωτικών υπηρεσιών απασχόλησης και των τοπικών και περιφερειακών ιδρυμάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης. Ana Maria Nogueira 05/2015 Θεματολογικά δελτία για την Ευρωπαϊκή Ένωσ