ΣΤΟ ΚΕΡΑΣ ΤΗΣ ΑΦΡΙΚΗΣ ΥΠΟ ΤΟ ΠΡΙΣΜΑ ΤΟΥ ΙΕΘΝΟΥΣ ΙΚΑΙΟΥ ΝΟΜΙΚΕΣ ΠΡΟΕΚΤΑΣΕΙΣ»

Transcript

1 ΑΝΩΤΑΤΗ ΙΑΚΛΑ ΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΟΛΕΜΟΥ 9 Η Ε.Σ. / 4 Η ΕΟ ΙΑΤΡΙΒΗ «Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΠΕΙΡΑΤΕΙΑΣ ΣΤΟ ΚΕΡΑΣ ΤΗΣ ΑΦΡΙΚΗΣ ΥΠΟ ΤΟ ΠΡΙΣΜΑ ΤΟΥ ΙΕΘΝΟΥΣ ΙΚΑΙΟΥ ΝΟΜΙΚΕΣ ΠΡΟΕΚΤΑΣΕΙΣ» Αντιπλοίαρχος Σ. Πολλάτος Π.Ν. Μάιος 2012

2 -i- ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 1 ΓΕΝΙΚΑ... 1 ΣΚΟΠΟΣ... 2 ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ... 3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α: ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΠΕΙΡΑΤΕΙΑΣ... 4 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 4 ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΠΕΙΡΑΤΩΝ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΡΑΣΗΣ... 5 ΤΑΚΤΙΚΕΣ ΤΩΝ ΠΕΙΡΑΤΩΝ... 6 ΛΟΓΟΙ ΟΞΥΝΣΗΣ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΠΕΙΡΑΤΕΙΑΣ... 9 ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΞΑΡΣΗ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΕΣ ΙΕΘΝΟΥΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ 12 Στρατηγικό/Πολιτικό Επίπεδο Επιχειρησιακό Επίπεδο Συνονισµός ρώντων σε Επιχειρησιακό Επίπεδο ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΕΣ ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΕΘΝΙΚΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β: ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΠΕΙΡΑΤΕΙΑΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 23

3 -ii- ΤΟ ΙΕΘΝΕΣ ΙΚΑΙΟ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΕΙΡΑΤΕΙΑ Η πειρατεία ως διεθνές έγκληµα Πειρατεία και Ένοπλη Ληστεία Οι πειρατές ως εχθροί της ανθρωπότητας ΤΟ ΙΕΘΝΕΣ ΙΚΑΙΟ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΗΣ ΠΕΙΡΑΤΕΙΑΣ Νοµικό πλαίσιο Επιχειρήσεων Θαλάσσιας Ασφάλειας Νοµικό πλαίσιο Επιχείρήσεων Καταπολέµησης Πειρατείας Σύλληψη πειρατών Κατάσχεση πλοίων / υλικών ιεξαγωγή Νηοψίας ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΙΚΑΙΟ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΕΙΡΑΤΕΙΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ: ΣΗΜΕΙΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΥ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΕΥΘΥΝΗΣ ΚΑΙ ΑΡΜΟ ΙΟΤΗΤΕΣ ΡΑΣΗΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΕΠΕΜΒΑΣΗ ΣΤΗΝ ΑΚΤΗ ΧΡΗΣΗ ΕΝΟΠΛΗΣ ΒΙΑΣ ΚΑΝΟΝΕΣ ΕΜΠΛΟΚΗΣ ΣΥΛΛΗΨΗ ΚΡΑΤΗΣΗ ΕΚ ΟΣΗ ΣΥΛΛΗΦΘΕΝΤΩΝ ΕΚ ΟΣΗ & ΙΩΞΗ ΤΩΝ ΠΕΙΡΑΤΩΝ ΣΕ ΑΦΡΙΚΑΝΙΚΕΣ ΧΩΡΕΣ ΚΑΤΑΣΧΕΣΗ ΠΛΟΙΩΝ - ΥΛΙΚΩΝ ΝΗΟΨΙΑ - ΙΚΑΙΩΜΑ ΕΠΙΣΚΕΨΗΣ / ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΣΗΜΑΙΑΣ... 46

4 -iii- ΑΥΤΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΠΛΟΙΩΝ ΕΠΙΒΙΒΑΣΗ ΕΝΟΠΛΩΝ ΤΜΗΜΑΤΩΝ Νοµικό πλαίσιο Σηµεία Προβληµατισµού Πλεονεκτήµατα Μειονεκτήµατα Προσέγγιση σε εθνικό επίπεδο ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ : ΣΥΝΟΨΗ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΣΥΝΟΨΗ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α ΣΤΗ ΙΑΤΡΙΒΗ «Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΠΕΙΡΑΤΕΙΑΣ ΣΤΟ ΚΕΡΑΣ ΤΗΣ ΑΦΡΙΚΗΣ ΥΠΟ ΤΟ ΠΡΙΣΜΑ ΤΟΥ ΙΕΘΝΟΥΣ ΙΚΑΙΟΥ ΝΟΜΙΚΕΣ ΠΡΟΕΚΤΑΣΕΙΣ»: ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΕΙΡΑΤΙΚΩΝ ΕΠΙΘΕΣΕΩΝ ΣΤΟ ΚΕΡΑΣ ΤΗΣ ΑΦΡΙΚΗΣ... Α-1 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β ΣΤΗ ΙΑΤΡΙΒΗ «Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΠΕΙΡΑΤΕΙΑΣ ΣΤΟ ΚΕΡΑΣ ΤΗΣ ΑΦΡΙΚΗΣ ΥΠΟ ΤΟ ΠΡΙΣΜΑ ΤΟΥ ΙΕΘΝΟΥΣ ΙΚΑΙΟΥ ΝΟΜΙΚΕΣ ΠΡΟΕΚΤΑΣΕΙΣ»: ΣΥΝΤΜΗΣΕΙΣ... Β-1 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γ ΣΤΗ ΙΑΤΡΙΒΗ «Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΠΕΙΡΑΤΕΙΑΣ ΣΤΟ ΚΕΡΑΣ ΤΗΣ ΑΦΡΙΚΗΣ ΥΠΟ ΤΟ ΠΡΙΣΜΑ ΤΟΥ ΙΕΘΝΟΥΣ ΙΚΑΙΟΥ ΝΟΜΙΚΕΣ ΠΡΟΕΚΤΑΣΕΙΣ»: ΝΟΜΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΖΩΝΩΝ... Γ-1

5 «Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΠΕΙΡΑΤΕΙΑΣ ΣΤΟ ΚΕΡΑΣ ΤΗΣ ΑΦΡΙΚΗΣ ΥΠΟ ΤΟ ΠΡΙΣΜΑ ΤΟΥ ΙΕΘΝΟΥΣ ΙΚΑΙΟΥ ΝΟΜΙΚΕΣ ΠΡΟΕΚΤΑΣΕΙΣ» ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΓΕΝΙΚΑ 1. Η επανεµφάνιση της πειρατείας ως απειλής για την παγκόσµια ναυτιλία έθεσε σε δοκιµασία το «πεπαλαιωµένο» νοµικό πλαίσιο καταπολέµησής της, αλλά και δηµιούργησε ένα νέο πεδίο παγκόσµιας συνεργασίας στην προσπάθεια αντιµετώπισης του φαινοµένου. Οι περιοχές της Άπω Ανατολής και ιδίως της Θάλασσας της Νότιας Κίνας, τα Στενά της Μάλακκα, της Νότιας Αµερικής και της Καραϊβικής, του Ινδικού Ωκεανού και των ακτών της δυτικής και ανατολικής Αφρικής. αποτελούν τα πεδία δράσης των σύγχρονων πειρατών. Ειδικά στην τελευταία περιοχή, ο µεγάλος αντίκτυπος των πειρατικών επιθέσεων έστρεψε το ενδιαφέρον της διεθνούς κοινότητας στην αναγκαιότητα εξεύρεσης λύσεων Είναι γεγονός ότι οι πειρατικές επιθέσεις στο Κέρας της Αφρικής έχουν αυξηθεί δραµατικά την τελευταία πενταετία. Το International Maritime Bureau (ΙΜΒ) κατέγραψε 111 επιθέσεις στην θαλάσσια περιοχή της Σοµαλίας το 2008, σχεδόν διπλάσιες από αυτές που είχαν καταγραφεί το Αντίστοιχα, για το 2009 καταγράφηκαν 217 επιθέσεις εκ των οποίων 47 επιτυχείς µε 867 οµήρους 2, ενώ για το 2010 καταγράφηκαν 49 επιτυχείς επιθέσεις στην ίδια περιοχή 3. Από τις αρχές του 2012 έως και την 23 Απριλίου έχουν καταγραφεί 51 επιθέσεις εκ των οποίων 11 επιτυχείς µε 173 οµήρους. 4 Στατιστικά στοιχεία των πειρατικών επιθέσεων στο Κέρας της Αφρικής για την τελευταία τριετία, παρατίθενται στο συνηµµένο Παράρτηµα Α. 1 Σέργης Παναγιώτης, «Νοµική και Επιχειρησιακή ιάσταση Επιχείρησης «ΑΤΑΛΑΝΤΑ» - Ελληνική Συµµετοχή», ιηµερίδα Α ΙΣΠΟ µε θέµα «Λαθροµετανάστευση και Πειρατεία ως απειλές της ιεθνούς και Περιφερειακής Ασφάλειας», Νοέµβριος Alisha Ryu, html, 14 Ιανουαρίου 2010, πρόσβαση στον ιστοχώρο 25 Απριλίου Ιανουαρίου 2011, πρόσβαση στον ιστοχώρο 25 Απριλίου Απριλίου 2012, πρόσβαση στον ιστοχώρο 25 Απριλίου 2012

6 -2-3. Η πειρατεία συγκαταλέγεται σε µια σειρά παράνοµων πράξεων στη θάλασσα, για τις οποίες η διεθνής κοινότητα έχει καταβάλλει τόσο επιχειρησιακές, όσο πολιτικές και νοµικές προσπάθειες ουσιαστικής αντιµετώπισής τους Οι παράνοµες πράξεις στη θάλασσα λαµβάνουν ποικίλες νοµοτυπικές µορφές και διαστάσεις. Η νοµική τους αξιολόγηση και η ποινική τους αντιµετώπιση συνδέονται άµεσα µε τη θαλάσσια ζώνη στην οποία λαµβάνουν χώρα, και κατ επέκταση µε τη νοµοθεσία που διέπει τη ζώνη αυτή. 5. Οµοίως, οι επιχειρήσεις θαλάσσιας ασφάλειας που έχουν αναληφθεί από τη διεθνή κοινότητα και στις οποίες συµβάλλει το ΠΝ, πέραν του επιχειρησιακού και τεχνικού τους χαρακτήρα, παρουσιάζουν και µια πληθώρα παραµέτρων νοµικής υφής, αναφορικά µε την αντιµετώπιση των παράνοµων πράξεων στη θάλασσα. 6. Η εφαρµογή της πληθώρας των διεθνών νοµοθετηµάτων, µε κορωνίδα της Σύµβαση των Ηνωµένων Εθνών για το ίκαιο της Θάλασσας (Σ Θ ή United Nations Convention on the Law Of the Sea - UNCLOS 6 ) που υπογράφηκε στο Montego Bay της Τζαµάικα, το 1982, σε συνδυασµό µε την εθνική νοµοθεσία, αποτελούν πολύ σηµαντικό παράγοντα νοµιµοποίησης και υποστήριξης της καταστολής των εγκληµάτων στη θάλασσα, αλλά και της επίτευξης του παραδειγµατισµού στη διεθνή έννοµη τάξη. 7 ΣΚΟΠΟΣ 7. Σκοπός της παρούσης διατριβής είναι να εξεταστεί το υφιστάµενο πλαίσιο του ιεθνούς ικαίου για την πειρατεία και την αντιµετώπισή της, µε παραποµπές στο Εθνικό ίκαιο, να αναφερθούν οι σύγχρονες εξελίξεις στην αντιµετώπιση του, να εξεταστούν σηµεία προβληµατισµού όπως έχουν προκύψει από την εφαρµογή του εν λόγω νοµικού πλαισίου και τέλος να παρουσιαστούν οι διαφαινόµενες προοπτικές. 5 Σιοτρόπου Ευαγγελία, «Νοµικές Παράµετροι Επιχειρήσεων Ελέγχου των Πλοίων στη Θάλασσα», ιάλεξη Α ΙΣΠΟ, Νοέµβριος Στο συνηµµένο Παράρτηµα Β ευρίσκονται οι συντοµογραφίες που χρησιµοποιούνται στην παρούσα διατριβή, στην ελληνική και αγγλική γλώσσα. 7 Σιοτρόπου Ευαγγελία, «Νοµικές Παράµετροι Επιχειρήσεων Ελέγχου των Πλοίων στη Θάλασσα», ιάλεξη Α ΙΣΠΟ, Νοέµβριος 2011

7 -3- ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ 8. Κατά την σύνταξη της παρούσας διατριβής λήφθηκαν υπόψη οι παρακάτω προϋποθέσεις: α. Θα εξεταστεί το φαινόµενο της σύγχρονης πειρατείας στο Κέρας της Αφρικής και δεν θα γίνει ιστορική αναδροµή στην εξέλιξη του φαινοµένου ούτε µελέτη του φαινοµένου της πειρατείας σε άλλες περιοχές, αφού αυτό δεν είναι το κύριο αντικείµενο της παρούσης. β. Θα παρουσιαστούν οι προβληµατισµοί και τα ζητήµατα που απασχολούν την διεθνή κοινότητα σχετικά µε την αντιµετώπιση της πειρατείας και των πειρατών στην ανωτέρω περιοχή, υπό το πρίσµα του ιεθνούς ικαίου, µε αντίστοιχες παραποµπές στο ισχύον νοµικό καθεστώς σε εθνικό πλαίσιο για λόγους πληρότητας.

8 -4- ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α: ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΠΕΙΡΑΤΕΙΑΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1. Η πειρατεία δεν αποτελεί µια ροµαντική ανάµνηση των προηγούµενων αιώνων. Είναι ένα σύγχρονο πρόβληµα για την ασφάλεια της διεθνούς ναυσιπλοΐας. Ενώ γενικά υπήρχε η πεποίθηση ότι αυτή η µορφή χρήσης βίας στη θάλασσα είχε εξαληφθεί και συνιστούσε, ως εκ τούτου πεδίο ενασχόλησης της ιστορικής επιστήµης, φαίνεται ότι στις µέρες µας υφίσταται µια αναζωπύρωση του φαινοµένου. Ήδη κατά τη δεκαετία του 70 και του 80, οι επιθέσεις σε εµπορικά πλοία άρχισαν να αυξάνουν, αρχικά σε µικρή κλίµακα, σύντοµα όµως διαφάνηκε ότι το πρόβληµα δεν θα µπορούσε πλέον να αγνοηθεί. 2. Από το 1994 µέχρι τέλους του 2005 αναφέρθηκαν κρούσµατα πειρατείας και ένοπλης ληστείας στη θάλασσα, ενώ πιστεύεται ότι ο πραγµατικός αριθµός είναι σηµαντικά µεγαλύτερος, δεδοµένου ότι αριθµός από περιστατικά συχνά δεν αναφέρονταν στις αρµόδιες αρχές, κατά την εν λόγω περίοδο Ειδικότερα, η απειλή πειρατικών επιθέσεων κατά εµπορικών πλοίων προκαλεί σοβαρό πρόβληµα ασφαλείας για τη ναυσιπλοΐα στην ευρύτερη περιοχή ανοικτά της Σοµαλίας αλλά και σε άλλες περιοχές του υτικού Ινδικού Ωκεανού. Οι επιχειρησιακές δυνατότητες των πειρατών έχουν αναβαθµισθεί και διαθέτουν τα µέσα να εξαπολύουν επιθέσεις σε µια εκτεταµένη θαλάσσια περιοχή µέχρι και 1000 ν.µ ανατολικά των Σοµαλικών ακτών. Η αντιµετώπιση του πειρατικού κινδύνου σε αυτή την περιοχή αποτελεί συνεπώς πηγή προβληµατισµού για την ιεθνή Κοινότητα καθώς η αποτελεσµατικότητα των µέτρων αυτοπροστασίας στον Κόλπο του Άντεν έστρεψε µεν τους πειρατές νοτιότερα, αλλά το αχανές του θαλασσίου περιβάλλοντος στον υτικό Ινδικό καθιστά δυσχερή την παροχή αποτελεσµατικής προστασίας στα διερχόµενα πλοία. 9 8, Πλατιάς Χαράλαµπος, «Πειρατεία και Ένοπλη Ληστεία στη Θάλασσα: Σε αναζήτηση µιας ευρωπαϊκής πολιτικής για την ενίσχυση της θαλάσσιας ασφάλειας», Συλλογικό έργο Ασφάλεια και Πειρατεία στην Ανοικτή Θάλασσα, επ. Στ Περράκης Γρ. Τσάλτας, Ι. ΣΙ ΕΡΗΣ, Αθήνα 2006, σελ Ιστοσελίδα Υπεξ, 22 Ιουλίου 2010, πρόσβαση στον ιστοχώρο 5 Μαρτίου 2012

9 -5- ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΠΕΙΡΑΤΩΝ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΡΑΣΗΣ 4. Οι πειρατές, επιχειρούν συνήθως κατά µήκος της βόρειας και της ανατολικής ακτογραµµής της Σοµαλίας, επωφελούµενοι από την ανυπαρξία επαρκούς αστυνόµευσης των χωρικών υδάτων της χώρας, οφειλόµενης εν πολλοίς στην παρατεταµένη ακυβερνησία που µαστίζει τη Σοµαλία τις δυο τελευταίες δεκαετίες. Η αποκατάσταση συνθηκών οµαλότητας στην χώρα θεωρείται απαραίτητη προϋπόθεση για την εξάλειψη του πειρατικού κινδύνου, και δεν είναι τυχαίο ότι η προτεραιότητα της ιεθνούς Κοινότητας δίδεται και στον τοµέα αυτό µε πρωτοβουλίες που στηρίζονται από τον ΙΜΟ αλλά και την ΕΕ ιάφορες πειρατικές οµάδες δραστηριοποιούνται στην περιοχή της Σοµαλίας. Οργανωµένες µε βάση κυρίως το φυλετικό κριτήριο και µε έδρα αποµακρυσµένες παράκτιες πόλεις, οι οµάδες έχουν διαφορετικές επιχειρησιακές δυνατότητες. Στην έκθεση του ΓΓ/ΟΗΕ το Μάρτιο του 2009 αναγνωρίζονται δύο βασικά πειρατικά δίκτυα. Το πρώτο µε έδρα την περιοχή του Eyl (στη Puntland) και το δεύτερο στην περιοχή του Harardheere (στη Mudug). 6. Στην ίδια έκθεση, καθώς και στο πόρισµα της Οµάδας των Εµπειρογνωµόνων που συνεκάλεσε ο Ειδικός Απεσταλµένος του ΓΓ/ΟΗΕ για τη Σοµαλία (Νοέµβριος 2008), αναφέρεται ότι µικρότερες πειρατικές οµάδες δρουν 10 Ιστοσελίδα ΥΠΕΞ, 22 Ιουλίου 2010, πρόσβαση στον ιστοχώρο 5 Μαρτίου 2012

10 -6- από τις παράκτιες πόλεις Boosaaso, Qandala, Caluula, Bargaal, Hobyo, Mogadishu και Garad. Σύµφωνα µε πρόσφατες πληροφορίες µία νέα οµάδα δραστηριοποιείται µε έδρα το Kismaayo στη νότια Σοµαλία Αν και το κέρδος αποτελεί το βασικό παράγοντα παρακίνησης των πειρατών, αναλυτές υποστηρίζουν ότι όσο οι επικρατούσες συνθήκες στη Σοµαλία καθιστούν την επιβίωση δύσκολη, το φαινόµενο θα συνεχίζεται καθόσον οι πειρατές θα είναι πρόθυµοι να αναλαµβάνουν το ρίσκο που συνεπάγεται η δραστηριότητά τους. Χαρακτηριστικό της καταστάσεως στη Σοµαλία είναι ότι σύµφωνα µε εκτιµήσεις του Υ.Α. του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR) τουλάχιστον άτοµα πέρασαν από τη Σοµαλία στην βόρεια πλευρά του Κόλπου του Άντεν στην Υεµένη το Μια διαφορετική οπτική γωνία δίδουν οι ίδιοι οι Σοµαλοί που εµπλέκονται στην πειρατεία: τη θεωρούν ως δίκαιη ανταπόδοση στην παράνοµη αλιεία στη θαλάσσια περιοχή της Σοµαλίας και στη χρησιµοποίηση της περιοχής ως χώρο απόρριψης αποβλήτων. 12 ΤΑΚΤΙΚΕΣ ΤΩΝ ΠΕΙΡΑΤΩΝ 9. Η πειρατεία είναι εποχιακή δραστηριότητα, εξαρτώµενη από τους µουσώνες που πνέουν στην περιοχή. Οι µουσώνες είναι ισχυροί εποχικοί άνεµοι που δηµιουργούνται κυρίως στον Ινδικό Ωκεανό και ανάλογα της εποχής που πνέουν διακρίνονται σε χειµερινούς (από εκέµβριο έως Μάρτιο) και σε θερινούς µουσώνες (από Ιούνιο έως Σεπτέµβριο). Κατά την περίοδο των µουσώνων η δράση των πειρατών είναι σε ύφεση λόγω των δυσµενών καιρικών συνθηκών που επικρατούν. Έτσι οι µήνες µε την µεγαλύτερη δραστηριότητα είναι από Μάρτιο έως Ιούνιο και από Οκτώβριο έως εκέµβριο. 11 Σέργης Παναγιώτης, «Νοµική και Επιχειρησιακή ιάσταση Επιχείρησης «ΑΤΑΛΑΝΤΑ» - Ελληνική Συµµετοχή», ιηµερίδα Α ΙΣΠΟ µε θέµα «Λαθροµετανάστευση και Πειρατεία ως απειλές της ιεθνούς και Περιφερειακής Ασφάλειας», Νοέµβριος Σέργης Παναγιώτης, «Νοµική και Επιχειρησιακή ιάσταση Επιχείρησης «ΑΤΑΛΑΝΤΑ» - Ελληνική Συµµετοχή», ιηµερίδα Α ΙΣΠΟ µε θέµα «Λαθροµετανάστευση και Πειρατεία ως απειλές της ιεθνούς και Περιφερειακής Ασφάλειας», Νοέµβριος 2009

11 Η τυπική πειρατική οµάδα αποτελείται από 6-8 άτοµα οπλισµένα µε ΑΚ-47 και RPGs. Αυτά, επιβαίνουν σε πολυεστερικά σκάφη µήκους περί τα 8 µέτρα, τα λεγόµενα skiffs, τα οποία διαθέτουν εξωλέµβιες µηχανές µεγάλης ιπποδύναµης προκειµένου να δίδουν στα σκάφη πλεονέκτηµα ταχύτητας έναντι των εµπορικών πλοίων. Στις περισσότερες περιπτώσεις περισσότερα του ενός skiff επιτίθενται από διαφορετικές κατευθύνσεις έτσι ώστε να καθίστανται πιο δύσκολες οι αντιδράσεις των εµπορικών πλοίων. Επιπρόσθετα οι πειρατές για να αυξήσουν την εµβέλεια δράσης τους χρησιµοποιούν τα πλοιάρια της περιοχής, τα dhows, µήκους µέτρων ως µητρικά πλοία (mother ships) Οι πειρατές επιτίθενται συνήθως το λυκαυγές ή το λυκόφως σε πλοία που κατά προτίµηση έχουν µικρή ταχύτητα και χαµηλό ύψος εξάλων, το λεγόµενο freeboard. Κατα τη διάρκεια της µέρας οι πειρατές προσεγγίζουν τα εµπορικά πλοία από τη διεύθυνση του ηλίου προκειµένου να αξιοποιούν τις συνθήκες ορατότητας. Επιθέσεις δεν γίνονται τη νύχτα, εκτός από την περίοδο της πανσελήνου. 12. Η σηµαντικότερη ιδιαιτερότητα της πειρατείας στο Κέρας της Αφρικής, σε σχέση µε την πειρατεία σε άλλα µέρη της υδρογείου, είναι ότι οι πειρατές κατακρατούν τα πλοία και το πλήρωµά τους µέχρι να καταβληθούν τα απαιτούµενα λύτρα. Θα µπορούσαµε να πούµε ότι πρόκειται για «απαγωγή στη θάλασσα» (maritime kidnapping). Έτσι σε αντίθεση µε τα στενά του Malacca ή τη Νιγηρία, όπου η επίθεση στα πλοία γίνεται για να αποκτηθεί είτε το πλοίο είτε το φορτίο του, στη Σοµαλία τα πληρώµατα κατακρατούνται ως όµηροι, µέχρι να ικανοποιηθούν οι χρηµατικές απαιτήσεις των πειρατών. Αυτή η τακτική είναι εφικτή διότι οι πειρατές βρίσκουν ασφαλές καταφύγιο για τα καταληφθέντα πλοία πλησίον των ακτών της Σοµαλίας, λόγω της άναρχης κατάστασης που επικρατεί στη χώρα, όπως θα αναλυθεί παρακάτω. Οι πειρατές σε άλλα µέρη του κόσµου είναι αδύνατο να βρουν αντίστοιχα καταφύγια, τα οποία δεν υπόκεινται σε κρατικό έλεγχο Σέργης Παναγιώτης, «Νοµική και Επιχειρησιακή ιάσταση Επιχείρησης «ΑΤΑΛΑΝΤΑ» - Ελληνική Συµµετοχή», ιηµερίδα Α ΙΣΠΟ µε θέµα «Λαθροµετανάστευση και Πειρατεία ως απειλές της ιεθνούς και Περιφερειακής Ασφάλειας», Νοέµβριος Σέργης Παναγιώτης, «Νοµική και Επιχειρησιακή ιάσταση Επιχείρησης «ΑΤΑΛΑΝΤΑ» - Ελληνική Συµµετοχή», ιηµερίδα Α ΙΣΠΟ µε θέµα «Λαθροµετανάστευση και Πειρατεία ως απειλές της ιεθνούς και Περιφερειακής Ασφάλειας», Νοέµβριος 2009

12 Είναι χαρακτηριστικά τα λόγια µε τα οποία περιέγραψε, το modus operandi των πειρατών, ο πρώτος ιοικητής της Επιχείρησης «ΑΤΑΛΑΝΤΑ», της πρώτης ναυτικής επιχείρησης στην ιστορία της ΕΕ, για την καταπολέµηση της πειρατείας στο Κέρας της Αφρικής, Αρχιπλοίαρχος Α. Παπαιωάννου ΠΝ (ε.α.): «Τα πειρατικά πλοία έχουν συνήθως 6-10 άτοµα, που έχουν µαζί τους βαρύ οπλισµό και σύγχρονα τηλεπικοινωνιακά µέσα (GPS, δορυφορικά τηλέφωνα) καθώς και ελαφριές µεταλλικές κλίµακες ύψους τεσσάρων ως έντεκα µέτρων. Επιλέγουν τους στόχους τους προσεκτικά, προτιµώντας εµπορικά πλοία που κινούνται αργά µε κόµβους, και που έχουν κύριο κατάστρωµα µε χαµηλό ύψος. Προσεγγίζουν τα πλοία από διαφορετικές κατευθύνσεις δύο-δύο ή ανά ένα, συνήθως κατά την ανατολή ή τη δύση του ηλίου. Οι πειρατές στη συνέχεια ανεβαίνουν στο πλοίο και ακινητοποιούν το πλήρωµα µε την απειλή των όπλων. Μια επίθεση διαρκεί από 15 ως 45 λεπτά. Μοιάζει λίγο, αλλά αν υπάρχει ελικόπτερο στην περιοχή ίσως και να είναι αρκετός χρόνος. Σκεφτείτε ότι 15 λεπτά για ένα ελικόπτερο σηµαίνουν απόσταση 30 ναυτικών µιλίων. Αν δηλαδή µια φρεγάτα µε ελικόπτερο βρίσκεται 30 µίλια από πλοίο που δέχεται επίθεση, αυτό κατά πάσα πιθανότητα θα γλιτώσει. Το αν τα 15 λεπτά γίνουν περισσότερα, εξαρτάται από την αντίδραση του εµπορικού, τις κινήσεις του, το σήµα κινδύνου που εκπέµπει στα VHF. Αν περάσουν 45 λεπτά συνήθως οι πειρατές σηκώνονται και φεύγουν άπραγοι. Αν καταλάβουν το πλοίο, όµως, εµείς δεν είµαστε αυτοί που µπορούµε να κάνουµε κάτι. Ο µόνος που µπορεί να αποφασίσει ανακατάληψη σκάφους είναι το κράτος της σηµαίας του πλοίου. Μέχρι τώρα κάτι τέτοιο δεν έχει συµβεί...στις ακτές της Σοµαλίας υπάρχουν συγκεκριµένα αγκυροβόλια, και οι πειρατές εκεί οδηγούν τα πλοία που έχουν καταλάβει. Στη συνέχεια αρχίζουν οι διαπραγµατεύσεις για την καταβολή των λύτρων, που διαρκούν ενάµιση µε δύο µήνες, όπως έχει δείξει η εµπειρία. Όταν φτάνουν εκεί έρχεται απ έξω µια οµάδα ατόµων που φυλάνε το πλοίο σε βάρδιες...οι πειρατές δεν είναι µάχιµοι. Η εµφάνισή τους παραπέµπει σε απελπισµένους ανθρώπους. Είναι πάρα πολύ αδύνατοι, και οι ηλικίες τους είναι µικρές. Το πρωί είναι ψαράδες, το µεσηµέρι πειρατές, το βράδυ οικογενειάρχες» Οκτωβρίου 2009, πρόσβαση στον ιστοχώρο 5 Μαρτίου 2012

13 Βέβαια από το 2009, που έδωσε την ανωτέρω περιγραφή ο κ. Παπαϊωάννου, οι πειρατές έχουν προάγει το µαχητικό και επιχειρησιακό τους επίπεδο, έχουν βελτιώσει τις τακτικές τους και των εξοπλισµό τους, είναι καλύτερα οργανωµένοι και περισσότερο αδίστακτοι, καθώς όπως θα εξηγήσουµε στη συνέχεια τα τεράστια οφέλη για τους πειρατές αντισταθµίζουν κατά πολύ τους κινδύνους που αυτοί αντιµετωπίζουν. ΛΟΓΟΙ ΟΞΥΝΣΗΣ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΠΕΙΡΑΤΕΙΑΣ 15. Γενικότερα, οι λόγοι της επανεµφάνισης και όξυνσης του προβλήµατος θα µπορούσαν να αναζητηθούν σε µια σειρά από παράγοντες. Μεταξύ αυτών αναφέρονται: η ανύπαρκτη οικονοµική ανάπτυξη στις περιοχές αυτές, που ωθεί στην αύξηση της εγκληµατικότητας, η αδυναµία και ανεπάρκεια της εξουσίας και των κρατικών δοµών στα παράκτια κράτη, σε συνδυασµό µε τη διαφθορά κυβερνητικών αξιωµατούχων και δικαστικών λειτουργών, η διαφορετική αντίληψη των κυβερνήσεων για την έκταση και τις συνέπειες των φαινοµένων, καθώς και η έλλειψη πολιτικής βούλησης για την αντιµετώπισή τους, οι περιορισµένοι πόροι και τα µέσα των αρχών που είναι επιφορτισµένες µε την αστυνόµευση και την εφαρµογή της νοµοθεσίας, προβλήµατα συντονισµού των εµπλεκοµένων αρχών, αίσθηµα ατιµωρησίας που αναπτύσσεται στους επίδοξους πειρατές λόγω των αδυναµιών αναφορικά µε την προσαγωγή των ενόχων και την άσκηση ποινικής δίωξης, κλπ Ειδικά, η Σοµαλία, αποτελούµενη από ένα πρώην βρετανικό προτεκτοράτο και µία ιταλική αποικία, συγκροτήθηκε ως χώρα το 1960, όταν οι δύο περιοχές ενώθηκαν. Από τότε, η ανάπτυξή της έχει καθυστερήσει λόγω της εδαφικής διεκδίκησης περιοχών στην Αιθιοπία, την Κένυα και το Τζιµπουτί, οι οποίες κατοικούνται από Σοµαλούς. Ο τερµατισµός του Ψυχρού Πολέµου επηρέασε αναπόφευκτα και αυτήν την περιοχή. Το 1991, ο Πρόεδρος Barre ανετράπη από τους αντιπάλους του, οι οποίοι απέτυχαν όµως να συµφωνήσουν 16 Πλατιάς Χαράλαµπος, Πειρατεία και Ένοπλη Ληστεία στη Θάλασσα: Σε αναζήτηση µιας ευρωπαϊκής πολιτικής για την ενίσχυση της θαλάσσιας ασφάλειας, Συλλογικό έργο Ασφάλεια και Πειρατεία στην Ανοικτή Θάλασσα, επ. Στ Περράκης Γρ. Τσάλτας, Ι. ΣΙ ΕΡΗΣ, Αθήνα 2006, σελ 87-88

14 -10- πάνω στο θέµα της αντικατάστασης του και βύθισαν τη χώρα στην αναρχία, την παρανοµία και τις συγκρούσεις µεταξύ των συµµοριών. Μέχρι την αλλαγή του καθεστώτος υπήρχε σε λειτουργία µια υποτυπώδης ακτοφυλακή, η οποία µερικώς αρκούσε για την πάταξη της πειρατείας. Από το 1991 µέχρι το 1995, η παρουσία πολυεθνικής στρατιωτικής δύναµης υπό την αιγίδα του ΟΗΕ (UNOSOM), εξασφάλιζε την απαραίτητη αποτροπή για παράνοµη δράση στη θάλασσα. 17. Από το 1995 έως το 2000, οι τοπικοί ψαράδες ξεκίνησαν τις «επιθέσεις» κατά των αλιευτικών πλοίων νηολογηµένων σε χώρες (όπως π.χ. η Ισπανία) που δεν έχουν γειτνίαση µε την περιοχή, θεωρώντας ότι τα αλιεύµατα της περιοχής τους ανήκαν. Το 2000 µε 2004, καθώς η αλιευτική δραστηριότητα από τα ξένα κράτη συνεχίζονταν, οι ψαράδες ξεκίνησαν να καταλαµβάνουν τα σκάφη αυτά. Στο σηµείο αυτό κρίνεται σκόπιµο να τονισθεί το γεγονός ότι, η γενικότερη αναρχία που επικρατούσε στη Σοµαλία, σε συνδυασµό µε τη θέση της στο Κέρας της Αφρικής, µια περιοχή αρκετά πλούσια σε αλιεύµατα, κατέστησε τη Σοµαλία ιδανικό προορισµό για πολλές ευρωπαϊκές αλιευτικές εταιρίες. Υπερσύγχρονα πλοία εισέρχονταν παράνοµα στα αφύλακτα σοµαλικά χωρικά ύδατα και αποµυζούσαν το θαλάσσιο πλούτο της χώρας, αποκοµίζοντας τεράστια κέρδη και οδηγώντας σε απόγνωση τους ντόπιους ψαράδες. Επίσης, δυτικές εταιρείες επεξεργασίας αποβλήτων χρησιµοποιούσαν τα νερά της Σοµαλίας σχεδόν επί µια δεκαετία για να ποντίζουν πυρηνικά, βιοµηχανικά και νοσοκοµειακά απόβλητα, κάτι που επιβεβαιωνόταν και από τις αρµόδιες υπηρεσίες του ΟΗΕ. Υφιστάµενοι µόνο τις αρνητικές συνέπειες της παγκοσµιοποίησης και κανένα από τα ευεργέτηµα της, µια δυναµική αντίδραση του ντόπιου πληθυσµού ήταν ένα φυσικό επακόλουθο Το , η ανάδειξη των Ισλαµιστών στην εξουσία βύθισε εκ νέου τη χώρα στο απόλυτο χάος. Τα υπό κατάληψη πλοία (αλιευτικά), µε τη σειρά τους χρησιµοποιούνταν ως «βάσεις» (mother ships) για την περαιτέρω επέκταση της πειρατικής δραστηριότητας σε µεγάλες αποστάσεις από την ξηρά ή και για επιθέσεις σε πλοία µε µεγαλύτερης αξίας φορτίο, δηλαδή το γνωστό από την 17 Κοντούλης Ιωάννης, «Η πειρατεία κατά το διεθνές δίκαιο: Σύγχρονες εξελίξεις προβλήµατα και προοπτικές», ΣΕΘΑ, Ιανουάριος 2010

15 -11- ιστορία πλιάτσικο. Και καθώς οι ναυτιλιακές εταιρείες ανησυχούσαν για την τύχη του πληρώµατος (αφού το φορτίο είναι πάντα ασφαλισµένο) προσέφεραν κάποια χρήµατα για να απελευθερώσουν τους ναυτικούς και µε τον τρόπο αυτό κατάφεραν να ανοίξουν την όρεξη των Σοµαλών πειρατών ακόµα περισσότερο. Από το καλοκαίρι του 2008 και µετά υπάρχει εµφανής αναβάθµιση σε οργάνωση/δυνατότητες των πειρατών κυρίως λόγω της οικονοµικής δυνατότητος που παρείχαν τα λύτρα που ελάµβαναν. 18 ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΞΑΡΣΗ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ 19. Από το 2007 και µετά το φαινόµενο της θαλάσσιας πειρατείας έχει λάβει ανησυχητικές διαστάσεις ιδιαίτερα στον Κόλπο του Άντεν. Η δράση των πειρατών καλύπτει πλέον σχεδόν όλη την περιοχή του βόρειου και του κεντρικού Ινδικού Ωκεανού, µε συνέπεια το ανθρώπινο κόστος της πειρατείας το 2010 να καταµετρά ναυτικούς που υπέστησαν ένοπλη επίθεση, 1090 ναυτικούς που κρατήθηκαν αιχµάλωτοι και 516 που χρησιµοποιήθηκαν ως ανθρώπινη ασπίδα. Από το 2008 µέχρι σήµερα έγιναν 15 επιθέσεις σε πλοία υπό ελληνική σηµαία, χωρίς ευτυχώς να υπάρξει απώλεια ανθρώπινης ζωής Η σταδιακή ανάπτυξη των περιστατικών πειρατείας στα στενά του Aden έχει δηµιουργήσει σοβαρά προβλήµατα οικονοµικού, πολιτικού και ανθρωπιστικού χαρακτήρα. Συγκεκριµένα, η πειρατεία διαταράσσει τη διεθνή ναυσιπλοΐα σε ένα άκρως νευραλγικό σηµείο θαλάσσιας οδού προκαλώντας τεράστιες απώλειες στις τοπικές οικονοµίες παράκτιων κρατών στην περιοχή δεδοµένου ότι οι διαδροµές της διεθνούς ναυτιλίας αλλάζουν και προτιµούνται οι διαδροµές από το Ακρωτήρι της Καλής Ελπίδας. Συνεπακόλουθα, αυξάνονται σε απαγορευτικά επίπεδα οι ασφαλιστικές δαπάνες µεταφοράς προϊόντων σε πολύ δηµοφιλείς ναυτιλιακούς δρόµους. Επίσης διαταράσσεται η ανθρωπιστική βοήθεια που αποστέλλεται στη Σοµαλία µέσω πλοίων στο πλαίσιο του ιεθνούς Επισιτιστικού Προγράµµατος του ΟΗΕ. Επιπλέον, η πειρατεία δηµιουργεί 18 Κοντούλης Ιωάννης, «Η πειρατεία κατά το διεθνές δίκαιο: Σύγχρονες εξελίξεις προβλήµατα και προοπτικές», ΣΕΘΑ, Ιανουάριος Φεβρουαρίου 2012, πρόσβαση στον ιστοχώρο 22 Φεβρουαρίου 2012

16 -12- κινδύνους ενδεχόµενης περιβαλλοντικής καταστροφής καθώς πλοία µπορεί να βρεθούν υπό τον πλήρη έλεγχο εχθρικών οµάδων. 21. Πρόσφατα η Ένωση Ελλήνων Εφοπλιστών στο πλαίσιο των επαφών που είχε στις Βρυξέλλες, µε τους αρµόδιους επιτρόπους της ΕΕ, αλλά και ευρωβουλευτές, αναφερόµενη στις επιπτώσεις από την πειρατεία στην παγκόσµια οικονοµία, έκανε λόγο για κόστος 7,5 έως 14 δισ. δολάρια ετησίως. Επίσης, σύµφωνα µε την οµάδα επίβλεψης για την αντιµετώπισης της πειρατείας Oceans Beyond Piracy που εδρεύει στις ΗΠΑ οι επιθέσεις σε πλοία στη Σοµαλία στοίχησαν σε παγκόσµιο επίπεδο σχεδόν 7 δισεκατοµµύρια δολάρια το 2011, εκ των οποίων περισσότερα από 2 δισεκατοµµύρια δολάρια δαπανήθηκαν σε στρατιωτικές επιχειρήσεις και εξοπλισµό. 20 ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΕΣ ΙΕΘΝΟΥΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ 22. Οι πρωτοβουλίες της διεθνούς κοινότητας, για την αντιµετώπιση του φαινοµένου της πειρατείας στο κέρας της Αφρικής, διακρίνονται σε τρία επίπεδα: το στρατηγικό/πολιτικό, το επιχειρησιακό και το τακτικό. Στη συνέχεια, θα παρουσιαστούν εν συντοµία οι πρωτοβουλίες που αφορούν µόνο στα δύο πρώτα επίπεδα, καθώς αυτές που αντιστοιχούν στο τακτικό επίπεδο υπεκφεύγουν του σκοπού της παρούσας µελέτης. Αξίζει να υπογραµµιστεί ότι για την αντιµετώπιση και πάταξη του φαινοµένου της ναυτιλιακής πειρατείας έχει αναπτυχθεί µια πρωτοφανούς έκτασης πολυεθνική δράση η οποία εµπλέκει επιχειρησιακά διεθνείς οργανισµούς όπως ο ΟΗΕ, το ΝΑΤΟ, την Ευρωπαϊκή Ένωση καθώς και µεγάλες δυνάµεις όπως οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Κίνα, η Ινδία και η Ιαπωνία. Στρατηγικό/Πολιτικό Επίπεδο 23. ΟΗΕ: Η απάντηση των Ηνωµένων Εθνών στο φαινόµενο εστίασε αρχικά περισσότερο στην αντιµετώπιση των περιστατικών πειρατείας που διατάρασσαν την απρόσκοπτη µεταφορά της ανθρωπιστικής βοήθειας προς τη Σοµαλία (World Food Program WFP) παρά στην πάταξη του φαινοµένου καθεαυτού. Ωστόσο, σταδιακά οι αποφάσεις διευρύνουν το χαρακτήρα της 20 Ethnos.gr, 14 Φεβρουαρίου 2012, πρόσβαση στον ιστοχώρο 14 Φεβρουαρίου 2012

17 -13- διεθνούς δράσης που είχαν ως κύριο στόχο την προώθηση της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας ακόµα µε την χρήση ένοπλων µέσων. Οι αποφάσεις που ψηφίστηκαν οµόφωνα από το Συµβούλιο Ασφαλείας (ΣΑ/ΟΗΕ) το 2008 (1816, 1838, 1846 και η Απόφαση 1851) 21 εκδόθηκαν σύµφωνα µε το κεφάλαιο 7 που αφορά στην χρήση ένοπλων µέσων για την διασφάλιση της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας Με τα ανωτέρω ψηφίσµατά, το ΣΑ/ΟΗΕ έχει εξουσιοδοτήσει τα κράτη που συνεργάζονται µε την TFG (Transitional Federal Government) να εισέρχονται στα χωρικά ύδατα της Σοµαλίας για αντιπειρατικές επιχειρήσεις. Μάλιστα µε το τελευταίο ψήφισµα εξουσιοδοτήθηκε δράση και εντός του εδάφους της Σοµαλίας. 25. ΟΜΑ Α ΕΠΑΦΗΣ για την Πειρατεία ανοικτά της Σοµαλίας (Contact Group on Piracy off the Coast of Somalia): Το θέµα του συντονισµού και της αξιοποίησης στο έπακρο των δυνατοτήτων των εν ισχύ αντιπειρατικών πρωτοβουλιών καθώς και τη διευκόλυνση της συνεργασίας µεταξύ των κρατών και οργανισµών για την καταπολέµηση της πειρατείας επιδιώκει να καλύψει η Οµάδα Επαφής. Συγκροτήθηκε µε πρωτοβουλία των ΗΠΑ και υλοποιήθηκε µε απόφαση του Συµβουλίου Ασφαλείας (1851/ ) την οποία συγκηδεµόνευσε και η χώρα µας. Στην Οµάδα που συνεδρίασε για πρώτη φορά στην Ν. Υόρκη ( ) συµµετέχουν κράτη µε ισχυρό περιφερειακό ρόλο, ναυτιλιακές δυνάµεις, αλλά και χώρες που έχουν αποστείλει ναυτικούς σχηµατισµούς στην θαλάσσια περιοχή όπου εκδηλώνονται οι πειρατικές επιθέσεις. Η χώρα µας είναι ιδρυτικό µέλος της Οµάδας Επαφής. Η Οµάδα Επαφής διαπραγµατεύεται σε επιµέρους Οµάδες Εργασίας 4 συνολικά ζητήµατα: α. Επιχειρησιακού συντονισµού και υποστήριξης των υποδοµών ασφαλείας των περιφερειακών κρατών. β. Πτυχές ποινικής καταστολής της πειρατείας. γ. Αυτοπροστασίας των εµπορικών πλοίων. δ. Επικοινωνιακής στρατηγικής. 21 Όλες οι αποφάσεις ου ΣΑ/ΟΗΕ, σχετικά µε την αντιµετώπιση του φαινοµένου της πειρατείας στο Κέρας της Αφρικής, είναι αναρτηµένες στη σχετική ιστοσελίδα ΟΗΕ, piracy/piracy_documents.htm, πρόσβαση στον ιστοχώρο 5 Μαρτίου Μπέλλου Φωτεινή, Η Πειτατεία υπό το πρίσµα των ιεθνών Οργανισµών, ιηµερίδα Α ΙΣΠΟ µε θέµα «Λαθροµετανάστευση και Πειρατεία ως απειλές της ιεθνούς και Περιφερειακής Ασφάλειας», Νοέµβριος 2009

18 Το έργο της Οµάδας Επαφής δεν θίγει σε καµία περίπτωση την αυτονοµία των δράσεων µεµονωµένων κρατών αλλά και των λοιπών συλλογικών προσπαθειών (ΕΕ, ΝΑΤΟ) για την εξάλειψη του πειρατικού προβλήµατος. Λειτουργεί ως άτυπος µηχανισµός ανταλλαγής ιδεών και προτάσεων που παρέχει τη δυνατότητα στα 45 µέχρι σήµερα συµµετέχοντα κράτη, διεθνείς οργανισµούς και ενώσεις πλοιοκτητών να αξιολογήσουν την αποτελεσµατικότητα των µέσων που χρησιµοποιούνται για την αντιµετώπιση της πειρατείας. Η Ελλάδα είχε την Προεδρία της Οµάδας Επαφής για το πρώτο εξάµηνο του 2010 και ολοκλήρωσε την αποστολή της εισπράττοντας εγκωµιαστικά σχόλια κατά την 6η Σύνοδο της Οµάδας Επαφής στη Νέα Υόρκη (10/6/2010). Έκτοτε συνεχίζει να διαδραµατίζει ενεργό ρόλο στην καταπολέµηση της πειρατείας µε αµείωτο ενδιαφέρον ΙΜΟ: Ιστορικά, ο ιεθνής Ναυτιλιακός Οργανισµός (International Maritime Organization IMO), ως το αρµόδιο για ναυτιλιακά θέµατα όργανο του ΟΗΕ, κατέχει την σηµαντικότερη θέση για τις πρωτοβουλίες παρουσίασης της µάστιγας της πειρατείας και του συντονισµού για την αξιολόγηση των µέτρων αντιµετώπισης του φαινοµένου. Έχει καταφέρει να προβάλλει επαρκώς το µέγεθος της απειλής καθώς και να κινητοποιήσει τη διεθνή κοινότητα και άλλους διεθνείς οργανισµούς. 28. Σε πρώτο στάδιο, ο ιεθνής Ναυτιλιακός Οργανισµός µε την καθοριστική του πρωτοβουλία το 1981, συνέβαλε στην δηµιουργία του ιεθνούς Γραφείου Ναυτιλίας. Το ιεθνές Γραφείο Ναυτιλίας αποτελεί ένα ειδικευµένο τµήµα του ιεθνούς Εµπορικού Επιµελητηρίου (ICC) και ιδρύθηκε ως σηµείο αναφοράς για την αντιµετώπιση όλων των τύπων ναυτιλιακού εγκλήµατος και άλλων παράνοµων πράξεων. Εκδίδει µια εβδοµαδιαία αναφορά σχετικά µε την πειρατεία και διατηρεί σε 24ωρη βάση επικοινωνία µε το Κέντρο Αναφορών Πειρατείας 24, για την ενηµέρωση περιστατικών πειρατείας και την παροχή συµβουλών αντιµετώπισης της πειρατείας σε πραγµατικό χρόνο (real time response) Ιστοσελίδα ΥΠΕΞ, 22 Ιουλίου 2010, πρόσβαση στον ιστοχώρο 5 Μαρτίου Το Κέντρο Αναφορών Πειρατείας, έχει έδρα στην Κουάλα Λουµπούρ της Μαλαισίας και ιδρύθηκε το Μπέλλου Φωτεινή, «Η Πειτατεία υπό το πρίσµα των ιεθνών Οργανισµών», ιηµερίδα Α ΙΣΠΟ µε θέµα «Λαθροµετανάστευση και Πειρατεία ως απειλές της ιεθνούς και Περιφερειακής Ασφάλειας», Νοέµβριος 2009

19 Επιπρόσθετα, στο πλαίσιο των αναληφθησών πρωτοβουλιών του ΙΜΟ για την καταπολέµηση της πειρατείας, τον Ιανουάριο 2009, αντιπρόσωποι από 17 χώρες της περιοχής συναντήθηκαν στο Τζιµπουτί και υιοθέτησαν τον Djibouti Code of Conduct, σύµφωνα µε τον οποίο προβλέπεται η ίδρυση τριών περιφεριακών κέντρων για την ενίσχυση της ανταλλαγής εικόνας µεταξύ των συνεργαζόµενων κρατών. Επιπρόσθετα, από τον οργανισµό έχει υιοθετηθεί ο ιεθνής Επιτηρούµενος ίαυλος Ναυσιπλοΐας (IRTC) καθώς και ο Οδηγός Βέλτιστων Πρακτικών (BMP), ζητήµατα για τα οποία θα αναλυθούν στη συνέχεια. 26 Επιχειρησιακό Επίπεδο 30. ΝΑΤΟ: Η συµβολή του ΝΑΤΟ στην καταπολέµηση της ναυτιλιακής πειρατείας ξεκίνησε το 2008 µε την επιχείρηση Allied Provider, συνεχίστηκε µε την επιχείρηση Allied Protector για το διάστηµα Μαρτίου-Αυγούστου 2009 και έκτοτε συνεχίζει µε την επιχείρηση Ocean Shield. 31. Συγκεκριµένα, από τις 24 Οκτωβρίου 2008 έως και τις 12 εκεµβρίου 2008 η Ατλαντική Συµµαχία, συµµετείχε ενεργά στην καταπολέµηση της πειρατείας µέσω της επιχείρησης Operation Allied Provider στις περιοχές του Κόλπου του Aden και του Κέρατος της Αφρικής. Η επιχείρηση αυτή αναπτύχθηκε ύστερα από αίτηµα του Γενικού Γραµµατέα του ΟΗΕ, Ban Ki-Moon στη βάση των σχετικών αποφάσεων του Συµβουλίου Ασφαλείας 27. H πρώτη αυτή επιχείρηση του ΝΑΤΟ είχε ως στόχο να συνοδεύει τα πλοία που µετέφεραν ανθρωπιστική βοήθεια στη Σοµαλία, µέσω του Παγκοσµίου Επισιτιστικού Προγράµµατος του ΟΗΕ (World Food Program WFP) αλλά και να περιπολεί σε θαλάσσιες οδούς που θεωρούνταν επιρρεπείς και επικίνδυνες εξαιτίας των συνεχών πειρατικών επιθέσεων γύρω από την Σοµαλία. Η επιχείρηση εκτελέστηκε από τη Μόνιµη ύναµη Ταχείας Αντίδρασης (Standing Maritime Group-II), στην οποία συµµετείχε 26 Σέργης Παναγιώτης, Νοµική και Επιχειρησιακή ιάσταση Επιχείρησης «ΑΤΑΛΑΝΤΑ» - Ελληνική Συµµετοχή, ιηµερίδα Α ΙΣΠΟ µε θέµα «Λαθροµετανάστευση και Πειρατεία ως απειλές της ιεθνούς και Περιφερειακής Ασφάλειας», Νοέµβριος Η επιχείρηση του ΝΑΤΟ, Operation Allied Provided ακολουθούσε το πλαίσιο αποφάσεων του Συµβουλίου Ασφαλείας 1814, 1816, 1838.

20 -16- και ελληνική Φρεγάτα. Σηµειώνεται, ότι ήταν προσωρινού χαρακτήρα µέχρι να ολοκληρωθεί η ανάπτυξη της αντίστοιχης επιχείρησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης Η δεύτερη αποστολή του ΝΑΤΟ για την αντιµετώπιση της πειρατείας ονοµάστηκε Operation Allied Protector και είχε διάρκεια από τις 24 Μαρτίου έως και τις 26 Αυγούστου Είχε εντολές να αποτρέψει, να αµυνθεί και να διακόψει οποιαδήποτε πράξη πειρατείας στον κόλπο του Aden και στα ανοιχτά του Κέρατος της Αφρικής. Στην εν λόγω επιχείρηση συµµετείχαν διαδοχικά οι δύο Μόνιµες υνάµεις Ταχείας Αντίδρασης (Standing Maritime Group Ι&ΙΙ), µε ελληνική συµµετοχή στη δεύτερη ύναµη. 33. Η τρίτη επιχείρηση που βρίσκεται σε εφαρµογή από τις 17 Αυγούστου 2009 µέχρι και σήµερα ονοµάστηκε Operation Ocean Shield και έχει εντολή για την επί θαλάσσης πάταξη της πειρατείας (at sea counter-piracy). Παράλληλα, και µε τη σύµφωνη απόφαση του Βορειο-Ατλαντικού Συµβουλίου, η επιχείρηση αυτή έχει επεκτείνει τη δράση της ώστε να µπορεί να παρέχει βοήθεια σε γειτονικές χώρες της περιοχής που αναζητούν τρόπους και µεθόδους για την πάταξη της πειρατείας. Τη δράση αυτή έχουν αναλάβει εκ περιτροπής οι Μόνιµες υνάµεις Ταχείας Αντίδρασης (Standing Maritime Group Ι & II) Ευρωπαϊκή Ένωση EE: Η ΕΕ ακολουθώντας τις αποφάσεις του Συµβουλίου Ασφαλείας, ανέπτυξε για πρώτη φορά στην ιστορία της µια πολυεθνικού χαρακτήρα ναυτική επιχείρηση την επιχείρηση ATALANTA (EUNAVFOR), στο πλαίσιο της Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Άµυνας - ΚΠΑΑ. Η ευρωπαϊκή επιχείρηση τέθηκε σε εφαρµογή στις 8 εκεµβρίου 2008 ενώ τονίζεται ότι ο πρώτος Τακτικός ιοικητής ήταν Έλληνας, ο Αρχιπλοίαρχος Α. Παπαϊωάννου ΠΝ, επί της φρεγάτας Φ/Γ ΨΑΡΑ, από τον εκέµβριο του 2008 έως τον Απρίλιο του Η επιχείρηση ATALANTA είχε διττό ρόλο, αφενός την προστασία των πλοίων του Παγκόσµιου Προγράµµατος Σίτισης WFP για τη Σοµαλία και αφετέρου την προστασία ευάλωτων σκαφών που πλέουν στα ανοικτά των ακτών 28 Μπέλλου Φωτεινή, «Η Πειτατεία υπό το πρίσµα των ιεθνών Οργανισµών», ιηµερίδα Α ΙΣΠΟ µε θέµα «Λαθροµετανάστευση και Πειρατεία ως απειλές της ιεθνούς και Περιφερειακής Ασφάλειας», Νοέµβριος Μπέλλου Φωτεινή, «Η Πειτατεία υπό το πρίσµα των ιεθνών Οργανισµών», ιηµερίδα Α ΙΣΠΟ µε θέµα «Λαθροµετανάστευση και Πειρατεία ως απειλές της ιεθνούς και Περιφερειακής Ασφάλειας», Νοέµβριος 2009