ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΩΝ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

Transcript

1 ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΩΝ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Εισήγηση Τσουκαλά Αικατερίνης, αρχιτέκτονα μηχανικού, Αντιπροέδρου ΤΕΕ-ΤΑΚ, (Πρώην Δν/τριας ΔΙΠΕΧΩ Περιφέρειας Κρήτης) Η μη επάρκεια του οικιστικού θεσμικού πλαισίου του Ν. 1337/83, που όμως υπήρξε η αφετηρία και το θεμέλιο σχεδιασμού, καθώς και η έννοια της ολοκληρωμένης διαχείρισης στο επίπεδο των Γενικών Πολεοδομικών Σχεδίων με περιβαλλοντική διάσταση στον πολεοδομικό σχεδιασμό, κατέστησαν εμφανή την αναγκαιότητα ενός ολοκληρωμένου και οριστικού οικιστικού Νόμου που θα συμπλήρωνε το τότε ισχύον θεσμικό πλαίσιο. Σε αντίθεση με τα προγενέστερα θεσμικά πλαίσια που περιείχαν μόνο κανονιστικές διατάξεις, ο Ν. 2508/97, αναθεωρεί την πολεοδομική πολιτική και καινοτομεί προσδιορίζοντας τις κατευθυντήριες αρχές που επιβάλλεται να ακολουθεί η ολοκληρωμένη διαχείριση του χώρου, προβάλλοντας την επιτακτική αναγκαιότητα προστασίας του φυσικού χώρου που περιβάλλει και υποστηρίζει τον αστικό και περιαστικό χώρο. Οι στόχοι του Ν. 2508/97, μπορούν περιληπτικά να συνοψισθούν στα εξής: Α. Σταδιακή ανάδειξη και οργάνωση στον μη αστικό-αγροτικό χώρο των ανοικτών πόλεων. Β. Διασφάλιση της οικιστικής οργάνωσης των πόλεων και των οικισμών με τον επιθυμητό συσχετισμό των οικιστικών παραμέτρων, την προστασία περιβάλλοντος και την ανακοπή της αυθαίρετης δόμησης. Γ. Την αναβάθμιση του περιβάλλοντος και ιδίως των υποβαθμισμένων περιοχών, με την εξασφάλιση του αναγκαίου κοινωνικού εξοπλισμού της τεχνικής υποδομής και τον έλεγχο χρήσεων σύμφωνα με τα πολεοδομικά σταθερότυπα. Δ. Την προστασία, ανάδειξη και περιβαλλοντική αναβάθμιση των κέντρων πολιτιστικών πόλων και παραδοσιακών πυρήνων των οικισμών, των χώρων πρασίνου και λοιπών στοιχείων του φυσικού, πολιτιστικού και ιστορικού περιβάλλοντος των πόλεων, των οικισμών και του περιαστικού χώρου. Το θεσμικό πλαίσιο του Ν. 1337/83 αφορά κατά κανόνα πολεοδομικές αναπτύξεις νομίμων οικισμών και επέκταση σχεδίου πόλης, εντάσσοντας στο σχέδιο πόλης είτε αυθαίρετους οικισμούς, είτε κάνοντας μικρές επεκτάσεις του υφισταμένου πολεοδομημένου οικιστικού ιστού σε αδόμητες περιοχές. Το κύριο χαρακτηριστικό του Ν.1337/83 είναι ότι περιλαμβάνει δύο φάσεις πολεοδομικού σχεδιασμού. Στην πρώτη φάση εκπονείται το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο που περιέχει γενικές αρχές και κατευθύνσεις για ανάπλαση, ανάπτυξη και πολεοδομική επέκταση μίας περιοχής. Στη δεύτερη φάση εκπονείται η πολεοδομική μελέτη που εξειδικεύει και υλοποιεί τους στόχους του Γ.Π.Σ. Η πολεοδομική μελέτη πραγματοποιείται με την πράξη εφαρμογής και αναφέρεται σε συγκεκριμένες περιοχές επεκτάσεων και εντάξεων. Ο Ν. 2508/97 <<Βιώσιμη οικιστική ανάπτυξη των πόλεων και οικισμών της χώρας και άλλες διατάξεις >> παγιώνει και διευρύνει το μοντέλο των δύο επιπέδων Πολεοδομικού σχεδιασμού και καθορίζει ένα πλαίσιο γενικών αρχών και κατευθύνσεων, όρων και διαδικασιών, λαμβάνοντας υπ όψη ότι η φέρουσα ικανότητα μιας χωρικής ενότητας αποτελεί και το όριο της βιώσιμης ανάπτυξης της. Τα εργαλεία πολεοδομικού σχεδιασμού, επαναπροσδιορίζονται, επιφορτίζονται με διευρυμένο περιεχόμενο και διαχωρίζονται και αυτά σε αντίστοιχα δύο επίπεδα:

2 1. Το Ρυθμιστικό σχέδιο και πρόγραμμα προστασίας περιβάλλοντος μεγάλων πολεοδομικών συγκροτημάτων, το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο (Γ.Π.Σ) αστικού και περιαστικού χώρου και το Σχέδιο Χωρικής και Οικιστικής Ανάπτυξης Ανοικτής Πόλης (Σ.Χ.Ο.Α.Π) μη αστικού χώρου και 2. Την Πολεοδομική Μελέτη που εξειδικεύει τις προτάσεις του σχεδίου του πρώτου επιπέδου (αναπλάσεις, επεκτάσεις) και η πράξη εφαρμογής που υλοποιεί την Πολεοδομική μελέτη. Το δεύτερο αυτό επίπεδο, όσον αφορά τις επεκτάσεις δεν έχει διαφορές από τα προβλεπόμενα στις διατάξεις του Ν.1337/83. Οι μελέτες πολεοδομικού σχεδιασμού, όμως, του ως άνω πρώτου επιπέδου (Ρυθμιστικό, Γ.Π.Σ, Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π), βρίσκονται μεταξύ χωροταξίας και αμιγούς πολεοδομίας και μπορούν να χαρακτηρισθούν ως τοπικά χωροταξικά σχέδια. Οι μελέτες προσδιορίζουν τα μεγέθη και την οργάνωση των παραγωγικών δραστηριοτήτων, την συμβατότητα των χρήσεων γης, τις περιοχές προστασίας και την φέρουσα ικανότητα των οικοσυστημάτων της περιοχής και γενικά τους όρους και περιορισμούς δόμησης για το σύνολο της περιοχής μελέτης. ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Το Ρυθμιστικό σχέδιο και πρόγραμμα προστασίας περιβάλλοντος αποτελεί στρατηγικό σχέδιο για την χωροταξική, πολεοδομική οργάνωση και περιβαλλοντική ανασυγκρότηση των μητροπολιτικών πολεοδομικών συγκροτημάτων της Χώρας. (Πάτρα, Ηράκλειο, Λάρισα, Βόλος, Καβάλα και Ιωάννινα). Τα Ρυθμιστικά σχέδια Αθηνών και Θεσσαλονίκης έχουν ήδη θεσμοθετηθεί με ειδικούς νόμους και έχουν συσταθεί και λειτουργούν και οι αντίστοιχοι Οργανισμοί (Ν. 1515/85 και 1561/85 αντίστοιχα). Στην &1 του άρθρου 2 αναφέρεται ότι τα συγκεκριμένα όρια των πιο πάνω ευρύτερων περιοχών οριστικοποιούνται με την έγκριση του αντιστοίχου Ρυθμιστικού Σχεδίου, αλλά χρειάζεται να προσδιορισθούν κατ αρχήν για την εύρυθμη εκπόνηση του σχεδίου με αποφάσεις του Υπουργού ΠΕΧΩΔΕ, που εκδίδονται ύστερα από γνώμη του οικείου Περιφερειακού και Νομαρχιακού Συμβουλίου. Την με έγγραφό του το ΥΠΕΧΩΔΕ γνώρισε στην Περιφέρεια Κρήτης ότι είχε εξασφαλίσει χρηματοδότηση για την εκπόνηση μελέτης Ρυθμιστικού Σχεδίου Ηρακλείου, στο ΕΠΠΕΡ. Προκειμένου να εκδοθεί Απόφαση Υπουργού ΠΕΧΩΔΕ για τα κατ αρχήν όρια της μελέτης, το ΥΠΕΧΩΔΕ ζήτησε τις προαναφερόμενες, απαιτητές από τον Νόμο γνωμοδοτήσεις του νομαρχιακού και περιφερειακού Συμβουλίου. Το Νομαρχιακό Συμβούλιο Ηρακλείου ανταποκρίθηκε και γνωμοδότησε σχετικά, με την 126/2003 γνωμοδότηση του. Το Περιφερειακό Συμβούλιο δεν έχει γνωμοδοτήσει ακόμη αν και έχουν περάσει δύο περίπου χρόνια, για τον λόγο ότι ενδιάμεσα έχει συνεδριάσει μόνο μία φορά τον Δεκέμβριο του 2004, με αποτέλεσμα μάλλον η πίστωση αυτή δεν υπάρχει πλέον. Στο άρθρο 3, προβλέπεται σε κάθε περιοχή Ρυθμιστικού σχεδίου και η ίδρυση Οργανισμού Παρακολούθησης και προώθησης της εφαρμογής του, στην έδρα των αστικών αυτών συγκροτημάτων διαπεριφερειακής σημασίας με οξυμένα πολεοδομικά, οικιστικά και περιβαλλοντικά προβλήματα. Στο ίδιο άρθρο αποσαφηνίζεται, ότι ο Οργανισμός μπορεί να ιδρυθεί και πριν από την

3 σύνταξη του Ρυθμιστικού Σχεδίου, και σε αυτή την περίπτωση μέσα στο έργο του είναι και η προώθηση των διαδικασιών, κατάρτισης του Ρυθμιστικού σχεδίου. Για την σύσταση του Οργανισμού Ηρακλείου, καμία ενέργεια δεν έχει γίνει έως σήμερα, επτά και πλέον χρόνια μετά την ψήφιση του Ν.2508/97, ούτε από τον Δήμο Ηρακλείου, ούτε από την Περιφέρεια Κρήτης. Το ΤΕΕ-ΤΑΚ, αποφάσισε και οργανώνει μία ημερίδα με θέμα το Ρυθμιστικό Ηρακλείου και το Πρόγραμμα Προστασίας Περιβάλλοντος του, προσπαθώντας να ευαισθητοποιήσει Φορείς για την αναγκαιότητα και σπουδαιότητα χρησιμοποίησης αυτού του εργαλείου Πολεοδομικού Σχεδιασμού στην ευρύτερη περιοχή του οικιστικού συγκροτήματος Ηρακλείου, και συγκρότησε σχετική ομάδα εργασίας. ΓΕΝΙΚΑ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑ (ΓΠΣ) ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑ ΧΩΡΙΚΗΣ ΟΙΚΙΣΤΙΚΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΑΝΟΙΚΤΗΣ ΠΟΛΗΣ (ΣΧΟΟΑΠ) Τα σχέδια αυτά καλύπτουν την εδαφική περιφέρεια τουλάχιστον ενός πρωτοβάθμιου Οργανισμού Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ-Καποδιστριακός Δήμος), η τμήμα αυτού, εάν οι δυσμενείς γεωμορφολογικές η συγκοινωνιακές συνθήκες το υπαγορεύουν. Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο συντάσσεται όταν στην περιοχή μελέτης συμπεριλαμβάνεται ένας τουλάχιστον οικισμός άνω των κατοίκων, ενώ στην περίπτωση που όλοι οι οικισμοί έχουν λιγότερους από κατοίκους συντάσσεται ΣΧΟΟΑΠ. Πρόθεση του νομοθέτη ήταν ο καθορισμός διακριτών εργαλείων πολεοδομικού σχεδιασμού δηλ. 1. Το νέο διευρυμένο, ως προανέφερα ΓΠΣ, για την πολεοδομική ρύθμιση του συνόλου του αστικού και περιαστικού χώρου του κάθε οικισμού με πληθυσμό πάνω από κατοίκους και 2. Το ΣΧΟΟΑΠ, ως επιτελικό σχέδιο για κάθε ενότητα γειτονικών πρώην Κοινοτήτων του μη αστικού χώρου που ανήκουν στον ίδιο Καποδιστριακό Δήμο. Και οι δύο μελέτες συντάσσονται με κοινές κατευθύνσεις και μεθοδολογίες, έχουν κοινές τεχνικές προδιαγραφές, σταθερότυπα, διαδικασίες γνωμοδότησης και έγκρισης. Η μελέτη ΓΠΣ-ΣΧΟΟΑΠ συνεκτιμά τα διαθέσιμα στοιχεία του ευρύτερου χωροταξικού σχεδιασμού, τα απορρέοντα στοιχεία από υφιστάμενες η υπό εξέλιξη μελέτες χωροταξικού χαρακτήρα, καθώς και τις χωροταξικές κατευθύνσεις του οικείου Νομού και της οικείας Περιφέρειας (Ν. 2742/99). Η πληρότητα τεκμηρίωσης της μελέτης απαιτεί ανάλυση των χαρακτηριστικών του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος της περιοχής, καταγραφή των υφισταμένων χρήσεων και εντοπισμό σύγκρουσης τους, καταγραφή των δικτύων υποδομής, εντοπισμό και ερμηνεία των τοπικών προβλημάτων καθώς και διερεύνηση των αναπτυξιακών τάσεων. Η πρόταση προσδιορίζει στο σύνολο της εδαφικής περιφέρειας μελέτης, τις περιοχές ειδικής προστασίας (ΠΕΠ),που δεν πρόκειται να πολεοδομηθούν, τις περιοχές ρυθμιζόμενης πολεοδόμησης (ΠΕΡΠΟ), τις περιαστικές περιοχές για τις οποίες απαιτείται έλεγχος και περιορισμός της οικιστικής εξάπλωσης (Ζώνες Οικιστικού Ελέγχου-ΖΟΕ) και τέλος καθορίζει όλες τις πολεοδομημένες και προς

4 πολεοδόμηση περιοχές. Ομοίως μπορεί να προσδιορίζονται τμήματα οικισμού που έχουν ανάγκη ανάπλασης η αναμόρφωσης, καθώς και Ζώνες Ειδικής Ενίσχυσης (ΖΕΕ). Για την πληρότητα και τεκμηρίωση των μελετών έχουν θεσπισθεί οι παρακάτω τεχνικές προδιαγραφές και πολεοδομικά σταθερότυπα: 1. Απόφαση Υπουργού ΠΕΧΩΔΕ 9572/1845/2000 (ΦΕΚ 209/Δ/ ) <<Τεχνικές προδιαγραφές μελετών Γενικών Πολεοδομικών Σχεδίων (ΓΠΣ) και Σχεδίων Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτής Πόλης (ΣΧΟΟΑΠ) και αμοιβές μηχανικών για την εκπόνηση μελετών>>. 2. Απόφαση Υπουργού ΠΕΧΩΔΕ 10788/2004 (ΦΕΚ 285/Δ/ ) <<Έγκριση πολεοδομικών σταθεροτύπων και ανώτατα όρια πυκνοτήτων που εφαρμόζονται κατά την εκπόνηση των Γενικών Πολεοδομικών Σχεδίων, των Σχεδίων Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης <<Ανοικτής Πόλης>> και των Πολεοδομικών Μελετών. Οι μελέτες ΓΠΣ-ΣΧΟΟΑΠ ανατίθενται από τον οικείο Δήμο, εγκρίνονται δε με Απόφαση του Γ. Γραμματέα της Περιφέρειας. Στην Ανατολική Κρήτη ελάχιστες μελέτες ΓΠΣ και ΣΧΟΟΑΠ έχουν αρχίσει να εκπονούνται. Δεν υπάρχει κάποια ιεράρχηση η κατά προτεραιότητα επιλογή των Δήμων που χρηματοδοτούνται για την εκπόνηση των μελετών αυτών, καθώς μέχρι σήμερα κάθε ενδιαφερόμενος Δήμος προσπαθεί να βρεί χρηματοδότηση από οποιαδήποτε πηγή. Η πρακτική αυτή δεν διευκολύνει καθόλου τον ορθολογικό σχεδιασμό σε επίπεδο Περιφέρειας, αφού οι αναπτυξιακές και χωροταξικές επιλογές αφορούν και απαιτούν συνήθως ευρύτερες χωρικές ενότητες από την έκταση ενός Καποδιστριακού Δήμου. Σαν αποτέλεσμα ο πολεοδομικός-χωρικός σχεδιασμός μέσω ΓΠΣ- ΣΧΟΟΑΠ για ένα μεμονωμένο Δήμο και όχι ταυτόχρονα σε ένα σύνολο Δήμων που αποτελούν μία ευρύτερη χωρική ενότητα, μπορεί να καταλήξει σε συγκρούσεις χρήσεων γης στα όρια γειτονικών Δήμων η σε ρυθμίσεις ασύμβατες μεταξύ τους. Και εδώ ίσως πρέπει να παίξει βαρύνοντα ρόλο η Δν/ση ΠΕΧΩ της Περιφέρειας Κρήτης, συντονίζοντας και κατευθύνοντας τις αναπτυξιακές προτάσεις οργάνωσης του χώρου στις επί μέρους μελέτες γειτονικών Δήμων, ώστε οι ρυθμίσεις στον χώρο να είναι συμβατές και να υπακούουν στις γενικότερες αναπτυξιακές επιλογές του Χωροταξικού Πλαισίου της Περιφέρειας. Αν θεωρούμε, όπως προανέφερα, ότι υπάρχει πρόβλημα συντονισμού των μελετών γειτονικών Δήμων στα όρια τους, μπορούμε να φαντασθούμε το πρόβλημα που ανακύπτει όταν ο ίδιος ο Δήμος αναθέτει μόνον μελέτη ΣΧΟΟΑΠ, χωρίς να έχει προηγηθεί μελέτη Γ.Π.Σ του οικιστικού κέντρου του Δήμου (που είναι και οικισμός άνω των 2.000κατοίκων). Εκτός του ότι τέτοιου είδους ανάθεση, θεωρούμε ότι είναι εκτός της φιλοσοφίας του Ν.2508/97, είναι σίγουρο ότι η μελέτη θα οδηγηθεί σε λανθασμένα συμπεράσματα και προτάσεις, αφού ταυτόχρονα δεν θα μελετάται και ο βασικός οικισμός του Δήμου. ( ΣΧΟΟΑΠ Ιεράπετρας, ΣΧΟΟΑΠ Αγ. Νικολάου).Θα πρέπει λοιπόν, να γίνεται ιεράρχηση από τον Δήμο των αναγκαίων μελετών ΣΧΟΟΑΠ-ΓΠΣ,πριν την προκήρυξη τους, αφού σύμφωνα με τον Ν. 2508/97, αρθ.5 &2, μπορούν να γίνουν μέχρι τρία ΣΧΟΟΑΠ στον ίδιο Δήμο. Οι εκπονούμενες σήμερα μελέτες θα πρέπει να

5 επεκταθούν ουτως ώστε να συμπεριλάβουν και την μελέτη ΓΠΣ του κυρίως οικιστικού κέντρου του Δήμου. Δεν είναι σαφές το πλαίσιο επίβλεψης των μελετών ΓΠΣ-ΣΧΟΟΑΠ. Είναι λογικό οι ΔΙΠΕΧΩ, που είναι τελικά οι αρμόδιες Υπηρεσίες για την εισήγηση και την έγκριση των μελετών αυτών, να έχουν σημαντικό και καθοριστικό ρόλο στην επίβλεψη και παρακολούθηση τους. Ο ρόλος αυτός των ΠΕΧΩ, αγνοείται όμως, ευθέως στην Κρήτη, από Δήμους η και Νομαρχίες, όταν οι Δήμοι λόγω έλλειψης οργανωμένης Τεχνικής Υπηρεσίας καταφεύγουν στην σύναψη προγραμματικών συμβάσεων με την Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση και την επίβλεψη των μελετών αναλαμβάνουν μόνον οι Πολεοδομίες. Το γεγονός αυτό θα έχει απρόβλεπτες συνέπειες, όταν οι μελέτες στο τελικό στάδιο θα εισαχθούν στην ΔΙΠΕΧΩ για θεσμοθέτηση. Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι η στελέχωση της ΠΕΧΩ για τον ρόλο αυτό δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί ούτε υποτυπώδης (μία αρχιτέκτων μηχανικός για την παρακολούθηση και θεσμοθέτηση των μελετών όλου του πολεοδομικού σχεδιασμού της Κρήτης) Υπάρχουν Δήμοι στα διοικητικά όρια των οποίων έχουν αρχίσει να εκπονούνται μελέτες ΓΠΣ η ΣΧΟΟΑΠ, χωρίς να έχει εκδοθεί η κατά Νόμο Απόφαση του Γ. Γραμματέα για εκκίνηση διαδικασίας εκπόνησης μελέτης. Κατά την εκπόνηση των μελετών ΓΠΣ ΣΧΟΟΑΠ υπάρχουν διάφορες δυσκολίες-προβλήματα που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι μελετητές κατά περίπτωση. 1. Ακόμη και σήμερα, οκταετία σχεδόν μετά την θέσπιση του Ν. 2508/97, δεν υπάρχουν εγκεκριμένες προδιαγραφές για τις γεωλογικές μελέτες που αφορούν ΣΧΟΟΑΠ-ΓΠΣ. Οι υπάρχουσες προδιαγραφές αφορούν τα ΓΠΣ και ΣΧΟΟΑΠ με την στενή έννοια που αναφέρονταν στον Ν.1337/83 και ζητούν γεωλογική χαρτογράφηση σε κλίμακα 1:5.000, πράγμα το οποίο αφ ενός μεν δεν θεωρείται αναγκαίο στο επίπεδο του σχεδιασμού αυτού, αφ ετέρου αντιστοιχεί σε πολύ υψηλές αμοιβές, που βαρύνουν ακόμη περισσότερο τον ήδη αρκετά μεγάλο προϋπολογισμό των μελετών αυτών. Το ΥΠΕΧΩΔΕ, σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες, έχει <<έτοιμες>> προδιαγραφές εναρμονισμένες και με τον νέο Νόμο 3316/2005 περί αναθέσεως μελετών, και ευρίσκονται για υπογραφή από στο γραφείο του Γ. Γραμματέα του ΥΠΕΧΩΔΕ. Σύμφωνα με τις αυτές προδιαγραφές οι χάρτες γεωλογικής καταλληλότητας προτείνονται να δοθούν σε κλίμακα 1: Δεν υπάρχουν προδιαγραφές για περιβαλλοντικές υπομελέτες που χρειάζονται προκειμένου να καθορισθούν περιοχές ως οικιστικές η άλλων χρήσεων που επιβαρύνουν το φυσικό περιβάλλον και ούτε υπάρχει νομοθετικό πλαίσιο χωρητικότητας των χρήσεων αυτών. 3. Δεν υπάρχει εννοιαία κωδικοποίηση των συμβολισμών 4. Η σύνταξη των ψηφιακών υποβάθρων στην κλίμακα που απαιτείται από τις προδιαγραφές δεν έχει γίνει, με αποτέλεσμα η υποχρέωση αυτή να ανατίθεται στον ανάδοχο της μελέτης με την σχετική οικονομική υποχρέωση και φυσικά την ανάλογη καθυστέρηση στην ολοκλήρωση της

6 μελέτης. Τα υφιστάμενα υπόβαθρα ΓΥΣ, δεν είναι επικαιροποιημένα με αποτέλεσμα να μην παρέχουν την απαιτούμενη ακρίβεια. 5. Προβλήματα υπάρχουν και με την οριοθέτηση της περιοχής μελέτης. Τα όρια της μελέτης πρέπει να ταυτίζονται με τα διοικητικά όρια του αντιστοίχου Δήμου. Σε πολλές περιπτώσεις τα όρια αυτά δεν είναι διασαφηνισμένα η υπάρχουν αντικρουόμενες διεκδικήσεις ορίων μεταξύ των Δήμων. Υπάρχουν, όμως, και χωροτοπικές ενότητες οι οποίες εμπίπτουν σε διαφορετικούς Δήμους κατά τμήματα (πχ φαράγγια, ορεινοί όγκοι κλπ) οι οποίοι χρήζουν ενιαίας αντιμετώπισης και όχι τμηματικής από την πλευρά του κάθε Δήμου που εκπονεί το δικό του σχεδιασμό. Στον συντονισμό αυτών των μελετών ιδιαίτερο ρόλο πρέπει να κληθεί να παίξει η ΠΕΧΩ της κάθε Περιφέρειας. 6. Σοβαρό πρόβλημα έχει προκύψει με τον καθορισμό των δασικών εκτάσεων και βοσκοτόπων, καθόσον τα Δασαρχεία δεν είναι εις θέση να υποδείξουν συγκεκριμένα, τις εκτάσεις αυτές (δεν έχει ακόμη γίνει το δασικό κτηματολόγιο), και το ιδιοκτησιακό καθεστώς είναι άρρικτα συνδεδεμένο με την χρήση. Στην Κρήτη δεν μπορούν να υπάρχουν ιδιωτικά δάση και όποια έκταση χαρακτηρισθεί ως δασική θεωρείται ιδιοκτησία του Δημοσίου. Μόνη εξαίρεση υπάρχει στα χορτολιβαδικά, όπου θα πρέπει να αποδειχθεί ότι η έκταση ανήκε σε ιδιώτη πριν το Αναγκάζονται λοιπόν οι μελετητές να πάρουν χρήσεις γης από την μελέτη του προγράμματος CORINE, και από τις Χωροταξικές Κατευθύνσεις του ΥΠΕΧΩΔΕ του 1987, οι οποίες δεν μπορούν να θεωρηθούν μετά από τόσα χρόνια και με την εξέλιξη της τεχνολογίας αξιόπιστες. 7. Ως γή υψηλής παραγωγικότητας συνήθως χαρακτηρίζεται η έκταση στην οποία υπάρχουν αρδευτικά δίκτυα και θερμοκήπια, πράγμα το οποίο όμως δεν είναι το μόνο καθοριστικό στοιχείο για την ΝΕΧΩΠ του κάθε Νομού, όταν γνωμοδοτεί για την χρήση αυτή. Η ΝΕΧΩΠ γνωμοδοτεί, όμως, κατά περίπτωση και δεν μπορεί να υπάρξει συνολική και ενιαία αντιμετώπιση του χαρακτηρισμού της χρήσης αυτής. 8. Μέσα στα πλαίσια εκπόνησης των μελετών ΓΠΣ-ΣΧΟΟΑΠ, πρέπει να εγκρίνονται και οι Περιοχές Ειδικά Ρυθμιζόμενης Πολεοδόμησης (ΠΕΡΠΟ). Οι περιοχές αυτές μπορούν να εξυπηρετούν μία η και περισσότερες κατηγορίες χρήσεων γης, όπως αυτές καθορίζονται με το Π.Δ από 23/2/1987 (ΦΕΚ 166/Δ) με εξαίρεση την οχλούσα βιομηχανίαβιοτεχνία. Προδιαγραφές έως σήμερα για τις περιοχές αυτές έχουν εγκριθεί μόνο για την χρήση κατοικίας (Απόφ.6252/1342/99, ΦΕΚ 292/Β/1-4-99). Μέχρι την έγκριση των προαναφερομένων σχεδίων απαιτείται η προηγούμενη σύνταξη και έγκριση γενικών κατευθύνσεων ειδικά ρυθμιζόμενης πολεοδομικής δραστηριότητας

7 ιδιοκτητών γης, οι οποίες καλύπτουν τουλάχιστον την περιφέρεια ενός νομού η Νομαρχιακού διαμερίσματος. Οι μελέτες των γενικών αυτών κατευθύνσεων, έχουν παραδοθεί σήμερα για τους δύο Νομούς Ηρακλείου και Λασιθίου από τον ΟΑΝΑΚ, αφού η προηγούμενη τέτοια μελέτη που είχε γίνει για τον Νομό Ηρακλείου σε συνέχεια του Χωροταξικού Σχεδίου, δεν προχώρησε επειδή δεν έγινε δεκτή από το Νομαρχιακό Συμβούλιο. Οι μελέτες αυτές που καλούνται να καλύψουν με επιστημονική αιτιολόγηση και τις εκτάσεις των ήδη υφισταμένων Οικοδομικών Συν/σμών, αντιμετωπίζουν προβλήματα τεκμηρίωσης των προτεινομένων Ζωνών Οικιστικής Ανάπτυξης (ΖΟΑ). Επισημαίνεται ότι και στις μελέτες αυτές (Γενικών Κατευθύνσεων ΠΕΡΠΟ) δεν υπάρχουν προδιαγραφές για την γεωλογική καταλληλότητα των προτεινομένων εκτάσεων που εμπίπτουν στις προαναφερόμενες Ζώνες. 9. Περιορισμένα προβλήματα, υπάρχουν επίσης στον εντοπισμό των θέσεων μεμονωμένων μνημείων, συνήθως Βυζαντινών, προκειμένου να ορισθεί η ακτίνα προστασίας τους, επειδή οι θέσεις αυτές δεν καθορίζονται με συντεταγμένες στην Απόφαση κήρυξης των μνημείων. Στην Ανατολική Κρήτη 1.Στον Νομό Ηρακλείου, (από τους 26 Δήμους), για μία μόνο μελέτη ΣΧΟΟΑΠ-ΓΠΣ έχει εκπονηθεί η Α Φάση (ανάλυση) και εκκρεμεί η δημόσια παρουσίαση της μελέτης, στους Δήμους Αρχανών, Επισκοπής, Καζανζάκη, για πέντε μελέτες έχει εκδοθεί Απόφαση Γ. Γραμματέα για την έναρξη της κίνησης διαδικασίας (Βιάννου, Ν.Αλικαρνασσού, Γουβών, Κρουσώνα, Τυμπακίου) και ένας Δήμος ακόμη έχει εξασφαλίσει σχετική χρηματοδότηση (Ζαρού), δηλ. σε επτά Δήμους έχουν αρχίσει διαδικασίες εκπόνησης των μελετών. 2.Στον Νομό Λασιθίου, (από τους οκτώ Δήμους) για δύο μελέτες ΣΧΟΟΑΠ έχει κατατεθεί η Β Φάση (Ιτάνου και Σητείας), για μία μελέτη έχει παραδοθεί η Α Φάση (Δήμος Λεύκης), σε δύο μελέτες εκπονείται η Α Φάση (Δήμοι Ιεράπετρας και Νεάπολης) και για δύο ακόμη έχει γίνει η έναρξη κίνησης της διαδικασίας (Αγίου Νικολάου και Μακρύ Γιαλού), δηλ. σε επτά Δήμους έχουν αρχίσει οι διαδικασίες εκπόνησης των μελετών, και μόνο ένας Δήμος (Δήμος Οροπεδίου) δεν έχει ξεκινήσει.

8 Τα ανωτέρω στοιχεία έχουν δοθεί από την ΔΙΠΕΧΩ της Περιφέρειας Κρήτης, με την επιφύλαξη μήπως υπάρχουν και άλλοι ακόμη Δήμοι που έχουν ξεκινήσει διαδικασίες με πόρους δικούς τους, χωρίς να έχουν Απόφαση Γ. Γραμματέα για κίνηση της διαδικασίας εκπόνησης της μελέτης ΓΠΣ η ΣΧΟΟΑΠ. ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ Για την πολεοδόμηση συγκεκριμένης περιοχής, η οποία προβλέπεται από εγκεκριμένο ΓΠΣ η ΣΧΟΟΑΠ, απαιτείται πολεοδομική μελέτη που θα εναρμονίζεται στις κατευθύνσεις του σχεδίου αυτού. Πολεοδομικές μελέτες που είχαν ανατεθεί με τον Ν. 1337/83 και εκκρεμούσαν επι σειρά ετών στο ΥΠΕΧΩΔΕ, (πέραν της δεκαετίας), εστάλησαν για θεσμοθέτηση στην ΠΕΧΩ, όταν με τον Ν. 3044/2002 (ΦΕΚ 197/Α/ ), μεταβιβάσθηκε η αρμοδιότητα έγκρισης των μελετών περιοχών που τα πρώτα τους Ο.Τ είχαν απόσταση μεγαλύτερη από 500μ από την ακτή, στον Γ. Γραμματέα της Περιφέρειας. Η Νομολογία του ΣτΕ (κατά το έτος 2000) για την οριοθέτηση των ρεμάτων έχει <<μπλοκάρει>> πρακτικά πολλές μελέτες που βρίσκονταν στην φάση της έγκρισης, καθόσον ήταν απαιτητές επιπλέον χρηματοδοτήσεις για την σύνταξη και έγκριση υδρογεωλογικών μελετών και στην συνέχεια την προσαρμογή των πολεοδομικών ρυθμίσεων σύμφωνα με τα πορίσματα τους. Παράδειγμα αποτελεί η Πολεοδομική Ενότητα <<ΤΕΙ- Εσταυρωμένος>> του Πολεοδομικού Συγκροτήματος Ηρακλείου τμήμα της οποίας διασχίζεται από τον χείμμαρο <<Ξηροπόταμο>>.Πό την μελέτη πλημμύρας 50ετίας προκύπτει ότι τμήματα της Π.Ε, εμπίπτουν στην έκταση πλημμυρίδας, εκτός αν υλοποιηθούν τα φράγματα ανάσχεσης Ασιτών και Σταυρακίων, και επομένως πριν την υλοποίηση των φραγμάτων αυτών δεν μπορεί να εγκριθεί το τμήμα της ήδη εκπονηθείσας πολεοδομικής μελέτης που περιλαμβάνεται στην έκταση αυτή. Ένας άλλος λόγος που μελέτες <<μπλοκαρίσθηκαν >> για αρκετά μεγάλα χρονικά διαστήματα είναι η δυνατότητα αλλά ουσιαστικά απαίτηση, βάσει του Ν. 2508/97, ύπαρξης γεωλογικών μελετών για τις πολεοδομούμενες εκτάσεις, και η προσαρμογή των πολεοδομικών μελετών με τα συμπεράσματα και τις προτάσεις τους. Οι πολεοδομικές μελέτες αυτές, αντιμετωπίζουν και σοβαρό πρόβλημα επικαιροποίησης υποβάθρου, λόγω του μεγάλου χρονικού διαστήματος (έως και δεκαπενταετία) από τον χρόνο εκπόνησης τους, αφού και οι τυχόν ενδιάμεσες αναστολές έχουν λήξει από καιρό, και έχουν οικοδομηθεί καινούργια κτίρια τα οποία δεν εμφανίζονται στο τοπογραφικό υπόβαθρο. Εξετάζοντας λοιπόν, τις ενστάσεις και διαπιστώνοντας το δίκαιο των αναφερομένων σε αυτές, προκύπτουν διορθώσεις στο ρυμοτομικό σχέδιο. Οι διορθώσεις αυτές πρέπει να σταλούν στο ΥΠΕΧΩΔΕ, να τις διαβιβάσει στους μελετητές, οι οποίοι πολλές φορές αρνούνται την διόρθωση με την αιτιολογία ότι η σύμβαση τους έχει λήξει προ πολλού. Η ΠΕΧΩ (αναφέρομαι τουλάχιστον στην ΠΕΧΩ της Περιφέρειας Κρήτης), δεν έχει ηλεκτρονικό εξοπλισμό ουτως ώστε να κάνει τις διορθώσεις αυτές, και

9 οι πολεοδομικές μελέτες που έχουν δημοσιευτεί σε ΦΕΚ διορθωμένες γραφικά, χωρίς τις συντεταγμένες των κορυφών των Ο.Τ δεν είναι εφαρμόσιμες. Άλλο πρόβλημα προκύπτει και από τις πολεοδομικές μελέτες οικισμών <2.000 κατοίκων, οι οποίες έχουν ανατεθεί από την Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση και των οποίων η επίβλεψη έχει γίνει από υπαλλήλους των Πολεοδομιών, χωρίς ιδιαίτερη εμπειρία Πολλές από τις μελέτες αυτές δεν πληρούν βασικές προδιαγραφές (π.χ ποσοστό κοινοχρήστων χώρων περίπου 19%), πράγμα το οποίο δεν μπορεί να γίνει αποδεκτό και έτσι η μελέτη δεν προωθείται για θεσμοθέτηση. Εδώ επισημαίνω ξανά την σημασία παρακολούθησης των μελετών από την ΠΕΧΩ, σε όλα τα στάδια, προκειμένου να αποφεύγονται τέτοιου είδους φαινόμενα που έχουν σαν αποτέλεσμα την καθυστέρηση θεσμοθέτησης των μελετών και την κοινωνική αναστάτωση. Υπάρχει πολεοδομική μελέτη που έχει ανατεθεί με τον Ν.1337/83 (από τις αρχικές του προγράμματος ΕΠΑ) η οποία δεν μπορεί να θεσμοθετηθεί επειδή εκκρεμεί από το ΥΠΕΧΩΔΕ ακόμη, η έγκριση του ΓΠΣ με τις μεταβατικές διατάξεις του Ν. 2508/97. Μετά την έγκριση της αναθεώρησης-επέκτασης του Γ.Π.Σ του Πολεοδομικού Συγκροτήματος Ηρακλείου (με τον Ν. 1337/83), ο Δήμος Ηρακλείου έχει προκηρύξει πολεοδομικές μελέτες για εννέα Πολεοδομικές Ενότητες και η διαδικασία ευρίσκεται στο στάδιο αξιολόγησης των ενδιαφερομένων γραφείων. Ο Δήμος Γαζίου, για την εκπόνηση των πολεοδομικών μελετών των Πολεοδομικών Ενοτήτων του Γ.Π.Σ Ηρακλείου που εμπίπτουν στα δικά του διοικητικά όρια, και λόγω μη δυνατότητας εύρεσης από άλλο πόρο χρηματοδότησης για τις μελέτες αυτές, προτίθεται να κάνει χρήση του άρθρου 21 &6 του Ν. 2508/97 για είσπραξη χρηματικών προκαταβολών από ιδιοκτήτες ακινήτων σε περιοχές που πρόκειται να ενταχθούν σε ρυμοτομικό σχέδιο (Απόφαση 5494/ ΦΕΚ 204/Β/ ). ΠΡΑΞΕΙΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ Η εφαρμογή της πολεοδομικής μελέτης γίνεται με την εκπόνηση της πράξης εφαρμογής, η οποία κυρώνεται με Απόφαση Νομάρχη. Έως σήμερα αν και έχουν εγκριθεί από την Περιφέρεια Κρήτης κατ εφαρμογή των διατάξεων του Ν. 3044/2002, τέσσερις πολεοδομικές μελέτες για τον Νομό Ηρακλείου και δύο για τον Νομό Λασιθίου καμία πράξη εφαρμογής για τις περιοχές αυτές δεν έχει κυρωθεί, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να εκδοθούν οικοδομικές άδειες στις περιοχές των ρυμοτομικών σχεδίων αυτών, πριν την σύνταξη μεμονωμένων πράξεων εφαρμογής. Καθόσον όμως η κοινωνική πίεση για νόμιμη οικοδόμηση των περιοχών αυτών (του Ν. Ηρακλείου τουλάχιστον), είναι πολύ μεγάλη, γίνεται μία σοβαρή προσπάθεια από την Πολεοδομία προώθησης των οικοδομικών αδειών με σύνταξη τμηματικών πράξεων εφαρμογής, σε ιδιοκτησίες που πληρούν τις βασικές προϋποθέσεις (πρόσωπο σε διανοιγμένο δρόμο,

10 ισοζύγιο εισφορών σε γη κλπ) προκειμένου να δοθεί, σε ένα μικρό ποσοστό, λύση στο πρόβλημα που ολοένα μεγαλώνει. Η οριστική λύση πρέπει να δοθεί με άμεση χρηματοδότηση και σύνταξη πλήρους μελέτης πράξης εφαρμογής όλων των περιοχών στις οποίες έχει εγκριθεί ρυμοτομικό σχέδιο. Το βασικότερο πρόβλημα κατά την σύνταξη των πράξεων εφαρμογής είναι η αναγωγή του υπολογισμού των υποχρεώσεων της ιδιοκτησίας (εισφορά σε γη), στο ιδιοκτησιακό καθεστώς της Οι διαδικασίες έως την κύρωση της πράξης εφαρμογής είναι εξαιρετικά χρονοβόρες με αποτέλεσμα να μεσολαβεί μεγάλο χρονικό διάστημα από την έγκριση της πολεοδομικής μελέτης να αλλάζει το ιδιοκτησιακό καθεστώς και το κτηματολογικό υπόβαθρο της μελέτης. Όταν, επιτέλους κυρωθεί η πράξη εφαρμογής, αρχίζουν οι διορθώσεις της, με Δικαστικές Αποφάσεις που επικυρώνουν κατατμήσεις οι οποίες συνήθως αναφέρονται σε χρόνο πριν την , προκειμένου οι ιδιοκτησίες να έχουν λιγότερες επιβαρύνσεις, τινάζοντας στο αέρα το ισοζύγιο γης (δηλ. επιφανείας κοινοχρήστων χώρων εισφορών σε γη). Φυσικά, τώρα, οι πολεοδομικές μελέτες που γίνονται με τον Ν. 2508/97, δεν αντιμετωπίζουν τόσο μεγάλο πρόβλημα ελλείμματος γης, αφού περιλαμβάνουν και αδόμητα τμήματα σε αντίθεση με τις πρώτες μελέτες του Ν. 1337/83 που περιελάμβαναν κατεξοχήν πυκνοδομημένα τμήματα. ΜΕΛΕΤΕΣ ΑΝΑΠΛΑΣΕΩΝ Οι μελέτες που αφορούν περιοχές ανάπλασης αναφέρονται σε περιοχές εγκεκριμένων σχεδίων πόλεων η οριοθετημένων οικισμών, στις οποίες διαπιστώνονται προβλήματα υποβάθμισης η αλλοίωσης του οικιστικού περιβάλλοντος που δεν μπορούν να αντιμετωπισθούν μόνο με τις συνήθεις πολεοδομικές διαδικασίες της αναθεώρησης του σχεδίου πόλεως και των όρων και περιορισμών δόμησης. Στην Ανατολική Κρήτη η πρώτη μελέτη ανάπλασης σύμφωνα με τον Ν.2508/97 άρχισε να εκπονείται τον Δεκέμβριο του 1998 και αφορά την Παλιά Πόλη Ηρακλείου. Η μελέτη αν και έχουν περάσει πάνω από έξη χρόνια δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί, η δε μελέτη αναθεώρησης του ρυμοτομικού σχεδίου ευρίσκεται στα συρτάρια λόγω διαφωνίας του τρόπου αντιμετώπισης των ρυμοτομιών από τους μελετητές και την παρούσα Δημοτική Αρχή. Άλλο πρόβλημα που έχει δημιουργηθεί, εκτός από τον τρόπο πλήρους ενημέρωσης του κοινού ουτως ώστε να γίνει κοινωνός και συμμέτοχος στο εγχείρημα ανάπλασης και να βοηθήσει αντι να αντιτίθεται, είναι το γεγονός ότι δεν υπάρχει ακόμη θεσμικό πλαίσιο για παρεμβάσεις μείζονος σημασίας με αναπαλαιώσεις και επισκευές διατηρητέων κτιρίων (όχι μόνο των όψεων τους σε κοινόχρηστο χώρο), όταν ευρίσκονται σε νευραλγικά σημεία της πόλης και ο ιδιοκτήτης δεν ενδιαφέρεται για την αποκατάσταση του. Ήδη σε δύο μέτρα στο ΠΕΠ προβλέπεται επιδότηση ιδιωτών για τις προαναφερόμενες επισκευές αλλά η σύνταξη προδιαγραφών και προυποθέσεων ευρίσκονται ακόμη σε αρχική φάση.

11 Παράλληλα με την μελέτη ανάπλασης της παλιάς πόλης Ηρακλείου, <<τρέχουν >> ήδη δύο Κοινοτικά Προγράμματα, το πρώτο στα πλαίσια των αστικών ολοκληρωμένων προγραμμάτων από το ΠΕΠ Κρήτης και το δεύτερο στα πλαίσια του URBAN. Στα προγράμματα αυτά περιλαμβάνονται μελέτες και κατασκευές σε μεγάλα τμήματα της παλιάς πόλης, εκτός από την περιοχή ανάπλασης Καμινίων (εκτός τειχών). Ηράκλειο