ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ EIΣΑΓΩΓΗ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Transcript

1 EIΣΑΓΩΓΗ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ορο-λογικές διασαφήσεις Οι επίσημες εκδόσεις της ΕΕ Βιβλιογραφία ιευθύνσεις στο διαδίκτυο Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩ- ΣΗΣ Εισαγωγή Οι προσπάθειες για την ένωση της Ευρώπης μέχρι και τον α παγκόσμιο πόλεμο Οι προσπάθειες για την ένωση της Ευρώπης μετά τον β παγκόσμιο πόλεμο Κλασσικοί ευρωπαϊκοί διεθνείς οργανισμοί Υπερεθνικοί ευρωπαϊκοί διεθνείς οργανισμοί Η ίδρυση των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων Η εξέλιξη των Κοινοτήτων (διεύρυνση και εμβάθυνση) Η διεύρυνση - από τους 6 στους Α. Η Ευρώπη των Β. Η Ευρώπη των 10, Γ. Η Ευρώπη των Η Ευρώπη των 25, Ε. Μια ιδιόμορφη διεύρυνση και μια σμίκρυνση ΣΤ. Οι προοπτικές Η εμβάθυνση - από τις Κοινότητες στην Ένωση Α. Οι πρώτες τροποποιήσεις του θεσμικού συστήματος... 25

2 X ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Β. Η Ευρωπαϊκή Πολιτική Συνεργασία Γ. Η Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη Η Οικονομική και Νομισματική Ένωση 28 Ε. Η Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση (Συνθήκη του Μάαστριχτ) ΣΤ. Η Συνθήκη του Άμστερνταμ Η. Η συνθήκη της Νίκαιας Θ. Η συνθήκη για το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα 31 Ι. Η συνθήκη της Λισαβόνας Κ. Οι προοπτικές ΚΛΑΣΣΙΚΟΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΙ ΙΕΘΝΕΙΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΟΟΣΑ, ΝΑΤΟ, ΟΑΣΕ Συμβούλιο της Ευρώπης Η Ευρωπαϊκή Σύμβαση ικαιωμάτων του Ανθρώπου Το Ευρωπαϊκό ικαστήριο ικαιωμάτων του Ανθρώπου Η ΠΟΛΙΤΕΙΑΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Η ενιαία αρχιτεκτονική της Ένωσης Η νομική προσωπικότητα της Ένωσης Η φύση του δικαίου της Ένωσης Η πολιτειακή φύση της Ένωσης Σύνταγμα ή Συνθήκη ως βάση της Ένωσης; Οι πολιτευματικές αρχές της Ένωσης το αξιακό σύστημα Η αρχή της ισότητας Η δημοκρατική αρχή Η αρχή της αντιπροσωπευτικής, συμμετοχικής δημοκρατίας Η συμμετοχή των εθνικών κοινοβουλίων Η αρχή του κράτους δικαίου Η κοινωνική αρχή Τα ατομικά δικαιώματα Η κατοχύρωση των ατομικών δικαωμάτων στην Ένωση Ειδικά κατοχυρωμένα ατομικά δικαιώματα Ο Χάρτης Θεμελιωδών ικαιωμάτων της ΕΕ 74

3 XI Α. Οι φορείς και οι αποδέκτες των δικαιωμάτων 76 Β. Οι περιορισμοί των ατομικών δικαιωμάτων Γ. Η προσχώρηση στην ΕΣ Α Τα επιμέρους ατομικά δικαιώματα Η απαγόρευση των διακρίσεων λόγω ιθαγενείας Πεδία εφαρμογής ιακρίσεις Οι βάσεις του συστήματος: τα κράτη μέλη και οι πολίτες η διττή νομιμοποίηση Τα κράτη μέλη ως θεμέλιο του συστήματος Η οριοθέτηση των αρμοδιοτήτων Η ρήτρα της συμπλήρωσης των κενών Η αρχή της επικουρικότητας Α. Έννοια Β. Το πρωτόκολλο για την εφαρμογή της επικουρικότητας η εμπλοκή των εθνικών κοινοβουλίων Η αρχή της αναλογικότητας Οι συνταγματικές εξουσιοδοτήσεις των κρατών μελών το ελληνικό σύνταγμα Οι πολίτες ως θεμέλιο του συστήματος Η ευρωπαϊκή ιθαγένεια Έννοια και κτήση της ευρωπαϊκής ιθαγένειας ικαιώματα που προκύπτουν από την ευρωπαϊκή ιθαγένεια Οι στόχοι της Ένωσης Η ΕΝΩΣΗ ΤΑ ΚΡΑΤΗ ΜΕΛΗ Η ΙΕΘΝΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ Η προσχώρηση στην Ένωση Η αποχώρηση και η αποπομπή κράτους μέλους Η αναστολή δικαιωμάτων συμμετοχής Οι υποχρεώσεις των κρατών μελών και της Ένωση Οι υποχρεώσεις της Ένωσης έναντι των κρατών μελών Οι υποχρεώσεις των κρατών μελών έναντι της Ένωσης Οι προστατευτικές ρήτρες και οι ρήτρες εθνικής ασφαλείας Η ενισχυμένη συνεργασία Η αναθεώρηση και η κατάργηση των συνθηκών Η συνήθης διαδικασία αναθεώρησης Η απλοποιημένη διαδικασία αναθεώρησης

4 XII ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Η απλοποιημένη διαδικασία αναθεώρησης του τρίτου μέρους της ΣυνθΛΕΕ Η απλοποιημένη διαδικασία αναθεώρησης του τρόπου λήψης των αποφάσεων Η Ένωση στο διεθνή χώρο Το δικαίωμα πρεσβεύσεως Η σύναψη διεθνών συνθηκών Η έκταση της αρμοδιότητας Κατηγορίες διεθνών συνθηκών Η διαδικασία σύναψης των συνθηκών Τα αποτελέσματα των διεθνών συνθηκών Η συμμετοχή σε διεθνείς οργανισμούς ΤΑ ΟΡΓΑΝΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Σύνθεση και οργάνωση Καθήκοντα, εξουσίες Τρόπος λειτουργίας Το Συμβούλιο Σύνθεση Καθήκοντα, αρμοδιότητες Τρόπος λειτουργίας Η Επιτροπή των Μονίμων Αντιπροσώπων (COREPER) Η Γενική Γραμματεία Οι εκπρόσωποι των κρατών μελών συνερχόμενοι στα πλαίσια του Συμβουλίου Η Επιτροπή Σύνθεση Καθήκοντα, αρμοδιότητες Τρόπος λειτουργίας Ο ύπατος εκπρόσωπος της Ένωσης για θέματα εξωτερικής πολικής και πολιτικής ασφαλείας Το Κοινοβούλιο Σύνθεση Καθήκοντα, Αρμοδιότητες Τρόπος λειτουργίας Πολιτικά κόμματα

5 XIII Σχέσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με τα εθνικά κοινοβούλια Ο διαμεσολαβητής, o επόπτης προστασίας δεδομένων Το ικαστήριο Σύνθεση ΕΕ Το ικαστήριο ( ικ) Το Γενικό ικαστήριο (Γε ) Τα Ειδικευμένα ικαστήρια (Ε ) Αρμοδιότητες ΕΕ Τρόπος λειτουργίας Το Ελεγκτικό Συνέδριο Σύνθεση Αρμοδιότητες, τρόπος λειτουργίας Τα Όργανα της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης (ΟΝΕ) Το Ευρωπαϊκό Σύστημα Κεντρικών Τραπεζών (ΕΣΚΤ) Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) Τα επικουρικά όργανα Η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΟΚΕ) Η Επιτροπή των Περιφερειών (ΕτΠ) Επιτροπές, Γραφεία, Οργανισμοί Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕ) Οργανωτικά Η έδρα των Οργάνων Γλώσσες Προνόμια Υπαλληλικό προσωπικό Μια συνολική θεώρηση του θεσμικού οικοδομήματος Η ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ ΕΚ ΟΣΗΣ ΤΩΝ ΕΝΩΣΙΑΚΩΝ ΠΡΑΞΕΩΝ Η συνήθης νομοθετική διαδικασία H ειδική νομοθετική διαδικασία Η διαδικασία της διαβούλευσης Η διαδικασία της σύμφωνης γνώμης Οι κατ εξουσιοδότηση πράξεις Οι εκτελεστικές πράξεις Η διαδικασία στα πλαίσια της ΚΕΠΠΑ

6 XIV ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 8. H ΕΝΩΣΙΑΚΗ ENNOMH TAΞΗ Η αυτονομία της έννομης τάξης Πεδία εφαρμογής του ενωσιακού δικαίου Χρονικά πεδία εφαρμογής Τοπικά πεδία εφαρμογής Το προσωπικό πεδίο εφαρμογής Το ουσιαστικό πεδίο εφαρμογής Οι πηγές του Ευρωπαϊκού ικαίου Το πρωτογενές δίκαιο Το παράγωγο δίκαιο Ο Κανονισμός Η Οδηγία Α. Υποχρέωση μεταφοράς της Οδηγίας Β. Συνέπειες πλημμελούς μεταφοράς της Οδηγίας Η Απόφαση Σύσταση και Γνώμη soft law Η έκδοση και δημοσίευση των πράξεων η ποιότητα της νομοθεσίας Το έθιμο Οι γενικές αρχές Το ιεθνές ίκαιο Η νομολογία Οι πράξεις των Μονίμων Αντιπροσώπων των κυβερνήσεων των κρατών μελών στα πλαίσια του Συμβουλίου Η μεταξύ των κανόνων δικαίου ιεράρχηση Η εφαρμογή των κανόνων του ενωσιακού δικαίου - Ευρωπαϊκό ιοικητικό ίκαιο Άμεση εφαρμογή από τα ενωσιακά όργανα Η εφαρμογή από τα κράτη μέλη Η σχέση της ενωσιακής με την εθνική έννομη τάξη Η άμεση ισχύς του ενωσιακού δικαίου Η έννοια, η θεμελίωση, τα κριτήρια Η άμεση ισχύς επιμέρους διατάξεων Η υπεροχή του ενωσιακού δικαίου Η υπεροχή από τη σκοπιά του ενωσιακού δικαίου Η υπεροχή από τη σκοπιά του εθνικού δικαίου

7 XV Η θεωρητική προσέγγιση Η ενωσιακή και η διεθνής έννομη τάξη ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΗΣ ΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Εισαγωγή Προσφυγή κατά κράτους μέλους Προσφυγή της Επιτροπής κατά κράτους μέλους Νομιμοποιούμενοι, αντικείμενο προσφυγής Προδικασία Κύρια διαδικασία Περιεχόμενο και ενέργεια της απόφασης Προσφυγή κράτους μέλους κατά κράτους μέλους Η αίτηση ακυρώσεως Νομιμοποιούμενοι και αντικείμενο της αίτησης Ενωσιακά όργανα Κράτη μέλη Ιδιώτες Αντικείμενο Λόγοι ακυρώσεως και προθεσμία Η απόφαση του ΕΕ Προσφυγή κατά παραλείψεως Νομιμοποιούμενοι, αντικείμενο προσφυγής Προδικασία Περιεχόμενο και ενέργεια της απόφασης Η ένσταση της παρανομίας Η αγωγή αποζημίωσης και η αστική ευθύνη της Ένωσης Προϋποθέσεις της ευθύνης Η αγωγή αποζημιώσεως Η προσωρινή δικαστική προστασία Η προδικαστική παραπομπή Εισαγωγή Το στάδιο ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου Νομιμοποιούμενοι προς άσκηση παραπομπής Υποχρέωση και ευχέρεια παραπομπής Το αντικείμενο της παραπομπής Ασάφεια και αμφισβήτηση Η θέση των διαδίκων Το στάδιο ενώπιον του ικαστηρίου Επείγουσα προδικαστική παραπομπή Ειδικές διαδικασίες

8 XVI ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Ένδικα μέσα Η αναγκαστική εκτέλεση Ειδικοί περιορισμοί στη δικαστική προστασία Έννομη προστασία ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων η ευθύνη του κράτους μέλους Η δικονομική αυτονομία Η ευθύνη του κράτους μέλους Νομική βάση Οι προϋποθέσεις της ευθύνης Υπεύθυνα κρατικά όργανα Η έκταση της ευθύνης ΤΟ ΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ - Ο ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ Το σύστημα των ιδίων πόρων Τα έξοδα Ο ενωσιακός προϋπολογισμός Η κατάρτιση του προϋπολογισμού Η εκτέλεση του προϋπολογισμού Ο έλεγχος του προϋπολογισμού Η καταπολέμηση της απάτης Η ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΑΓΟΡΑ Η έννοια της εσωτερικής αγοράς Οι γενικές αρχές που διέπουν τη λειτουργία των θεμελιωδών ελευθεριών Οι εγγυήσεις που παρέχουν οι θεμελιώδεις ελευθερίες Η απαγόρευση των διακρίσεων Η απαγόρευση των περιορισμών Η αντίστροφη διάκριση Οι αποδέκτες των υποχρεώσεων Οι αποδέκτες των δικαιωμάτων Το τοπικό πεδίο εφαρμογής Οι εξαιρέσεις Οι ρητά προβλεπόμενες εξαιρέσεις Οι νομολογιακές εξαιρέσεις Οι εξαιρούμενοι τομείς Η ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων Η έννοια του εμπορεύματος

9 XVII Η Τελωνειακή Ένωση Απαγόρευση εισαγωγικών/εξαγωγικών δασμών Απαγόρευση μέτρων ισοδυνάμου αποτελέσματος Εξαιρέσεις Κοινό δασμολόγιο Οι ποσοτικοί περιορισμοί Η απαγόρευση των ποσοτικών περιορισμών Η απαγόρευση των μέτρων ισοδυνάμου α- ποτελέσματος Τα κρατικά εμπορικά μονοπώλια Η έννοια του κρατικού εμπορικού μονοπωλίου Η διαρρύθμιση των μονοπωλίων Η ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων Η ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων (μισθωτών) Το ιδιαίτερο περιεχόμενο της ελευθερίας Η κοινωνική ασφάλιση Το δικαίωμα εγκατάστασης Έννοια Περιεχόμενο Η αμοιβαία αναγνώριση των διπλωμάτων Οι εταιρίες Α. Μορφές εγκατάστασης των εταιριών Β. Το νομικό πλαίσιο των εταιριών Η ελεύθερη παροχή υπηρεσιών Έννοια, διακρίσεις Τρόποι παροχής υπηρεσιών Το περιεχόμενο της ελευθερίας Η αρχή της χώρας προέλευσης Μέτρα εναρμόνισης οικονομικών δραστηριοτήτων Η ελεύθερη κίνηση των κεφαλαίων Έννοια, περιεχόμενο Εξαιρέσεις Οι δημόσιες συμβάσεις Μια σχηματοποιημένη παρουσίαση των θεμελιωδών ελευθεριών Οι προοπτικές της εσωτερικής αγοράς

10 XVIII ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 12. Ο ΧΩΡΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΚΑΙ ΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ Η έννοια του Χώρου Η διέλευση των συνόρων (οι συμφωνίες Schengen) Οι θεωρήσεις εισόδου Το άσυλο Η μετανάστευση Η δικαστική συνεργασία σε αστικές υποθέσεις Η δικαστική συνεργασία σε ποινικές υποθέσεις Η αστυνομική συνεργασία Ο ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ Εισαγωγή Η απαγόρευση των συμφωνιών Οι αποδέκτες της απαγόρευσης Το αντικείμενο της απαγόρευσης Οι προϋποθέσεις εφαρμογής του αρθ. 101 ΣυνθΛΕΕ Επηρεασμός του ενδοενωσιακού εμπορίου Νόθευση του ανταγωνισμού στην εσωτερική αγορά Οι συνέπειες της απαγόρευσης Απαλλαγές περιοριστικών συμπράξεων Η απαγόρευση καταχρηστικής εκμετάλλευσης δεσπόζουσας θέσης εσπόζουσα θέση και καταχρηστική εκμετάλλευση Επηρεασμός του ενδοενωσιακού εμπορίου Η εφαρμογή των κανόνων ανταγωνισμού Η σχέση ενωσιακού και εθνικού δικαίου ανταγωνισμού Ο έλεγχος των συγκεντρώσεων Οι δημόσιες επιχειρήσεις Η έννοια των δημοσίων επιχειρήσεων Η επιταγή της παργ.1 αρθ. 106 ΣυνθΛΕΕ Η εξαίρεση και οι προϋποθέσεις εφαρμογής Οι αρμοδιότητες της Επιτροπής Οι κρατικές ενισχύσεις Έννοια και προϋποθέσεις απαγόρευσης Οι εξαιρέσεις Η διαδικασία ελέγχου Η επιστροφή των παρανόμων κρατικών ενισχύσεων. 576

11 XIX 14. Η ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ (ΕΝΑΡΜΟΝΙΣΗ) ΤΩΝ ΝΟΜΟΘΕΣΙΩΝ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Ο στόχος της προσέγγισης των νομοθεσιών Η προσέγγιση με βάση το αρθ. 115 ΣυνθΛΕΕ Η προσέγγιση με βάση το αρθ. 114 ΣυνθΛΕΕ Τίτλοι διανοητικής ιδιοκτησίας Η ανοιχτή εναρμόνιση Το ενωσιακό κεκτημένο σε φορολογικά θέματα ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Η οικονομική πολιτική Ο συντονισμός της οικονομικής πολιτικής Η δημοσιονομική πειθαρχία Η νομισματική πολιτική και η ΟΝΕ Η άσκηση της νομισματικής πολιτικής Η ένταξη νέων κρατών μελών στην ευρωζώνη και η αποχώρηση Η ΓΕΩΡΓΙΑ, ΑΛΙΕΙΑ Η γεωργία Οι στόχοι της κοινής αγροτικής πολιτικής Το κεκτημένο της κοινής αγροτικής πολιτικής Η κοινή οργάνωση των γεωργικών αγορών Ο νέος μηχανισμός στήριξης του γεωργικού εισοδήματος Η γεωργική διαρθρωτική πολιτική Η χρηματοδότηση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής Ο Έλεγχος του ανταγωνισμού Η ενωσιακή αγροτική νομοθεσία Η εξέλιξη της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής Η αλιεία ΟΙ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΙΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΙΚΤΥΑ Οι μεταφορές Τα διευρωπαϊκά δίκτυα ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ, ΕΡΕΥΝΑ, ΕΝΕΡΓΕΙΑ, ΣΥΝΟΧΗ Η βιομηχανία

12 XX ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Έρευνα και τεχνολογία Ενέργεια Τουρισμός Οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ Η κοινωνική πολιτική Ο κοινωνικός χάρτης Η κοινωνική πολιτική στο πρωτογενές δίκαιο Μέτρα κοινωνικής πολιτικής Ισότητα ανδρών και γυναικών, καταπολέμηση των διακρίσεων Η πολιτική απασχόλησης ΠΑΙ ΕΙΑ, ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ, ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ, ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ Παιδεία και Επαγγελματική εκπαίδευση Ο πολιτισμός ΥΓΕΙΑ, ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΩΝ, ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ, ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ Η δημόσια υγεία Η προστασία των καταναλωτών Το περιβάλλον Το πρωτογενές δίκαιο για το περιβάλλον Μέτρα πολιτικής Η πολιτική προστασία ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ, ΚΟΙΝΗ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ, ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ, ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΗ ΒΟΗΘΕΙΑ Η Κοινή εμπορική πολιτική Αυτόνομη εμπορική πολιτική Συμβατική εμπορική πολιτική Μέτρα εμπορικού αποκλεισμού περιοριστικά μέτρα Η αναπτυξιακή πολιτική Η σύνδεση τρίτων κρατών με την Ευρωπαϊκή Ένωση Η ανθρωπιστική βοήθεια Η πολιτική γειτονίας

13 XXI 23. ΚΟΙΝΗ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΣΦΑ- ΛΕΙΑΣ (ΚΕΠΠΑ) Η ΚΕΠΠΑ Οι αρχές και οι στόχοι της ΚΕΠΠΑ Οι αρμοδιότητες των οργάνων Οι πράξεις στην ΚΕΠΠΑ Η διαδικασία λήψης των αποφάσεων Η χρηματοδότηση της ΚΕΠΠΑ Η ΚΠΑΑ Οι στόχοι των αποστολών Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Άμυνας Η διαρθρωμένη συνεργασία Η μέχρι σήμερα ασκηθείσα πολιτική ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΥΛΗΣ