ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 3 ΜΕΡΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 4 ΣΥΛΛΟΓΗ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ - ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ 5 ΤΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΨΑΧΝΟΥΜΕ 6 ΠΟΥ ΘΑ ΒΡΟΥΜΕ ΤΙΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΠΟΥ ΨΑΧΝΟΥΜΕ 8 ΠΩΣ ΝΑ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΤΕΙΤΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ 9 ΤΡΟΠΟΙ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ 10 ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗΣ 12 ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΚΑΙ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ ΤΟΥ ΥΛΙΚΟΥ 13 ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 15 ΣΧΕ ΙΟ ΡΑΣΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΙ ΡΑΣΗΣ 16 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 17 ΙΚΤΥΑΚΟΙ ΤΟΠΟΙ 17 ΧΡΗΣΙΜΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ 18 ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ 20 2
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το εκπαιδευτικό πρόγραµµα «Η θάλασσα κοινό µας σπίτι» που σχεδίασε η MOm, Εταιρία για τη Μελέτη και Προστασία της Μεσογειακής Φώκιας, είναι ένα πιλοτικό πρόγραµµα που θα εφαρµοστεί σε 7 νησιωτικές περιοχές της Ελλάδας. Τη σχολική χρονιά 2006-2007 το πρόγραµµα έγινε στην Αλόννησο και τη Ζάκυνθο. Αυτή τη σχολική χρονιά θα υλοποιηθεί στην Κάλυµνο και την Κάρπαθο. Το κοινό χαρακτηριστικό αυτών των νησιών είναι η έντονη αλιευτική δραστηριότητα των κατοίκων και η παρουσία της Μεσογειακής φώκιας στη θαλάσσια περιοχή τους. Σκοπός της εργασίας είναι να διερευνήσετε πως επηρεάζεται η ανάπτυξη της περιοχής σας από τη θάλασσα και την αλιεία τον τελευταίο αιώνα. Τα στοιχεία που θα συλλέξετε θα προέρχονται από συνεντεύξεις που θα διεξάγεται σε κατοίκους της περιοχής, από τη βιβλιογραφία, το internet ή από επισκέψεις σε διάφορους χώρους της περιοχής σας. Με τα στοιχεία αυτά θα παρουσιάσετε το δικό σας όραµα για την ανάπτυξη της περιοχής σας. Στόχος του εκπαιδευτικού προγράµµατος είναι να οργανώσετε και να υλοποιήσετε µια έρευνα στην περιοχή σας, έτσι ώστε: 1. Να αντιληφθείτε το πόσο στενά συνδεδεµένος είναι ο τρόπος ζωής σας µε την αλιεία και τη θάλασσα. 2. Να κατανοήσετε τη σηµασία της προστασίας και διατήρησης της αλιευτικής κληρονοµιάς και του θαλάσσιου πλούτου της περιοχής σας, για τη διατήρηση του µοναδικού χαρακτήρα του νησιού σας. 3
ΜΕΡΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑΤΙ ΝΑ ΛΑΒΕΤΕ ΜΕΡΟΣ ΣΕ ΑΥΤΟ ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ; Γιατί θα διερευνήσετε από πρώτο χέρι τη σηµασία που έχει η αλιεία και το θαλάσσιο περιβάλλον, στην ανάπτυξη του νησιού σας. Γιατί θα προτείνετε εσείς οι ίδιοι το δικό σας όραµα για την ανάπτυξη της περιοχής σας στην τοπική κοινωνία και στα κέντρα λήψης αποφάσεων. ΠΩΣ ΘΑ ΟΥΛΕΨΕΤΕ; Αρχικά µε τη βοήθεια καταγραφικών κασετόφωνων, που θα σας δωρίσει η MOm, θα καταγράψετε τις προφορικές εµπειρίες και ιστορίες των κατοίκων του νησιού σας. Στη συνέχεια µε επισκέψεις σε παλιά και σύγχρονα µνηµεία θα φωτογραφίσετε τα αποτυπώµατα που έχει αφήσει η πλούσια αλιευτική παράδοση πάνω στο νησί σας. Επίσης µπορείτε να αναζητήσετε στοιχεία σε ιστορικά αρχεία της περιοχής ή στο ίντερνετ. Όταν συλλέξετε όλα αυτά τα στοιχεία θα είσαστε σε θέση να προτείνετε το δικό σας σχέδιο δράσης για την ανάπτυξη του νησιού σας. ΓΙΑΤΙ ΝΑ ΟΥΛΕΨΕΤΕ ΜΕ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ; Γιατί η διαδικασία αυτή θα σας επιτρέψει να προσεγγίσετε την ιστορία του τόπου σας σαν ερευνητές, να αναπτύξετε τεχνικές συνέντευξης, να εξετάσετε τις προσωπικές σας δυνατότητες σε αυτό το είδος έρευνας, αλλά και να νιώσετε µια προσωπική σύνδεση µε το παρελθόν του τόπου σας. ΓΙΑΤΙ ΝΑ ΠΡΟΤΕΙΝΕΤΕ ΤΟ ΙΚΟ ΣΑΣ ΟΡΑΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΥ ΣΑΣ; Γιατί η φωνή σας µπορεί να ακουστεί και γιατί µπορείτε και εσείς να συµβάλλετε σε ένα καλύτερο µέλλον για το νησί σας. 4
ΣΥΛΛΟΓΗ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ - ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ Στόχος αυτής της ενότητας είναι να ενηµερωθείτε για: 1. τις πληροφορίες που ψάχνετε 2. τις πηγές που θα τις αναζητήσετε 3. τα στάδια προετοιµασίας για την καταγραφή τους 4. τους τρόπους καταγραφής 5. το πως πραγµατοποιείτε µια συνέντευξη 6. τους τρόπους συντήρησης και αποθήκευσης του υλικού που συλλέξατε 7. το πως να επεξεργαστείτε τα στοιχεία που συλλέξατε 8. βασικές κατευθύνσεις για το πως να καταλήξετε σε ένα σχέδιο δράσης 9. και µε ποιους τρόπους µπορείτε να δράσετε Λαµβάνοντας υπόψη σας αυτές τις πληροφορίες, πιστεύουµε ότι θα διευκολυνθείτε στην συλλογή στοιχείων για την αλιευτική παράδοση και το θαλάσσιο πλούτο του τόπου σας. 5
ΤΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΨΑΧΝΟΥΜΕ Οι πληροφορίες οι οποίες ψάχνουµε είναι πάνω στις ακόλουθες τρεις θεµατικές ενότητες: 1. ΑΛΙΕΙΑ: εδώ θα συλλέξετε πληροφορίες για την αλιευτική δραστηριότητα στην περιοχή σας τον τελευταίο αιώνα. Με τις ερωτήσεις που θα κάνετε σε παλιότερους και νεότερους ψαράδες θα πρέπει να είστε σε θέση να γνωρίζετε: την εξέλιξη του επαγγέλµατος τον τελευταίο αιώνα (αριθµός ψαράδων αναλογικά µε τον πληθυσµό τότε και τώρα, συνθήκες εργασίας, εισόδηµα, κοινωνική θέση, κ.α.) ποια ήταν και είναι τα σηµαντικότερα προβλήµατα του κλάδου (υπεραλίευση, γονοκτονία, θαλάσσια ρύπανση, καταστροφή αλιευτικών εργαλείων από φώκιες και δελφίνια, κ.α.) το είδος των αλιέων που υπάρχουν και υπήρχαν (µέση, παράκτια, υπερπόντια αλιεία) το είδος των αλιευµάτων (τι ψάρια έπιαναν παλιότερα και τι τώρα) τις προοπτικές του τοµέα της αλιείας στο νησί (υπάρχουν νέοι ψαράδες, υπάρχουν αλιευτικά αποθέµατα) τις προτάσεις των ψαράδων και ειδικών για ένα καλύτερο µέλλον στον κλάδο της αλιείας. αν υπάρχουν / υπήρχαν άλλοι επαγγελµατικοί κλάδοι που εξαρτώνται άµεσα από την αλιευτική δραστηριότητα (εστιατόρια, συσκευαστές αλιευµάτων, επεξεργαστές αλιευµάτων, συνεταιρισµοί τροφίµων, εξαγωγείς, έµποροι, κ.α.) 2. ΘΑΛΑΣΣΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ: στόχος είναι να συλλέξετε πληροφορίες για το θαλάσσιο οικοσύστηµα της περιοχής σας. Με την έρευνα που θα κάνετε θα πρέπει να είστε σε θέση να γνωρίζετε: Τα σπάνια ή απειλούµενα θαλάσσια είδη της θαλάσσιας περιοχής σας (π.χ. φώκιες, δελφίνια, τόνος, ποσειδωνία, κ.α.) Τα είδη που δεν πρέπει να αλιεύοντα (π.χ. απειλούµενα, γόνος) Τα θαλάσσια είδη που υπήρχαν παλιότερα και πια δεν συναντώνται Τα θαλάσσια είδη που κυρίως ψαρεύονται στην περιοχή Τα θαλάσσια είδη που κάνουν ζηµιές στους ψαράδες Τις κυριότερες απειλές του θαλάσσιου οικοσυστήµατος Τη σχέση των ψαράδων µε διάφορα θαλάσσια είδη που θεωρούνται ανταγωνιστές τους 3. ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ: Η παράδοση της αλιείας στην περιοχή και η στενή σχέση των κατοίκων µε τη θάλασσα, σίγουρα έχουν αφήσει τα χνάρια τους στις συνήθειες 6
των ανθρώπων και την πολιτιστική κληρονοµιά του τόπου. Μέσα από την έρευνα σας σε αυτή τη θεµατική ενότητα θα µάθετε για: Παλαιότερα και σύγχρονα αρχιτεκτονικά µνηµεία της περιοχής που σχετίζονται µε την αλιεία (αλιευτικός σύλλογος, ταρσανάδες, ψαρολίµανα, ιχθυόσκαλες, ψαραγορά). Παλιές και µοντέρνες ψαρόβαρκες (π.χ. σε τι διαφέρουν και τι κοινά έχουν, τρόπος και υλικά κατασκευής, γιατί αντικαταστάθηκαν, πόσα από τα παλιά σκαριά υπάρχουν ακόµα, αν υπάρχουν τεχνίτες που φτιάχνουν ακόµα βάρκες µε την παλιά τεχνοτροπία) Παλαιότερα και σύγχρονα αλιευτικά εργαλεία. (Ποια από αυτά χρησιµοποιούνται ακόµα, ποια αποσύρθηκαν και γιατί). Έργα τέχνης από ντόπιους καλλιτέχνες (ζωγράφοι, γλύπτες, συγγραφείς, ποιητές) που αναφέρονται σε ψαράδες ή θαλάσσια είδη. Χοροί, τραγούδια, ήθη και έθιµα που συνδέονται µε τη θάλασσα και την αλιεία. 7
ΠΟΥ ΘΑ ΒΡΟΥΜΕ ΤΙΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΠΟΥ ΨΑΧΝΟΥΜΕ Οι πηγές αναζήτησης που προτείνουµε εδώ είναι οι δικές µας ιδέες για το που πιστεύουµε ότι θα µπορούσατε να ανατρέξετε για να συλλέξετε στοιχεία που να σχετίζονται µε το θαλάσσιο περιβάλλον και την αλιεία της περιοχής σας. Ωστόσο, σε καµία περίπτωση οι προτάσεις µας δε θα πρέπει να αποτελούν δέσµευση για εσάς. Πιστεύουµε πως µέσα από τις συζητήσεις που θα κάνει η Περιβαλλοντική Οµάδα του σχολείου σας, η λίστα αυτή θα εµπλουτιστεί και θα γίνει πιο συγκεκριµένη. Κατά τη γνώµη µας κύρια πηγή αναζήτησης θα πρέπει να αποτελούν οι συνεντεύξεις από κατοίκους της περιοχής σας, αλλά και οι τηλεφωνικές ή ηλεκτρονικές συνεντεύξεις από εκπροσώπους επιστηµονικών, πολιτιστικών ή περιβαλλοντικών φορέων. Επίσης βασική πηγή πληροφοριών µπορεί να αποτελέσει και το διαδίκτυο, τοπικές βιβλιοθήκες, ή τοπικοί σύλλογοι και µουσεία της περιοχής. Επιγραµµατικά αναφέρουµε κάποιες πηγές αναζήτησης: Ψαράδες όλων των ηλικιών Γονείς, γείτονες, παππούδες Τοπικές και εθνικές περιβαλλοντικές µη κυβερνητικές οργανώσεις ιαδίκτυο Μουσεία (Λαογραφικό, Ναυτικό, Αλευµάτων, Ιστορικό, Αρχαιολογικό, κ.α.) Τοπική Αυτοδιοίκηση Τοπικοί Γυναικείοι Συνεταιρισµοί Τοπικοί Πολιτιστικοί Φορείς Πανεπιστηµιακά Ιδρύµατα Ντόπιοι αρχιτέκτονες και καλλιτέχνες (έλληνες και ξένους) Εκκλησία Βιβλιοθήκες ηµόσια αρχεία Μόλις καταλήξει η Περιβαλλοντική Οµάδα στους φορείς και τα πρόσωπα από όπου θα αντλήσει το υλικό της έρευνας της, µπορεί να χωριστεί σε τρεις οµάδες. Μια οµάδα θα αναλάβει την έρευνα για την Αλιεία, µια άλλη την έρευνα για το Θαλάσσιο Περιβάλλον και η τρίτη για την Πολιτιστική Κληρονοµιά. Στο Παράρτηµα (σελίδες 19-21) σας προτείνουµε ενδεικτικούς δικτυακούς τόπους σχετικούς µε την αλιεία και το θαλάσσιο περιβάλλον και χρήσιµα τηλέφωνα σχετικών φορέων. 8
ΠΩΣ ΝΑ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΤΕΙΤΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ i. Προετοιµαστείτε για τις συνεντεύξεις σας Μέχρι στιγµής έχετε καταλήξει στο υλικό που θα συλλέξετε και στις πηγές που θα το αναζητήσετε. Το επόµενο βήµα είναι να προετοιµαστείτε για τις συνεντεύξεις σας. Μια καλή τακτική είναι να προετοιµάσετε από πριν τις ερωτήσεις που θέλετε να κάνετε. Καταγράψετε όλες τις ερωτήσεις σας αναλυτικά σε ένα σηµειωµατάριο και φέρτε τις σηµειώσεις σας στην συνέντευξη. Αναφερθείτε σε αυτές χωρίς όµως να τις δείξετε στο συνοµιλητή σας, γιατί έτσι δηµιουργείται πολύ επίσηµη ατµόσφαιρα. Τέλος φέρτε µαζί σας το δηµοσιογραφικό σας κασετόφωνο, αλλά βεβαιωθείτε πρώτα ότι έχετε πάρει την έγκριση του ατόµου που θα πάρετε τη συνέντευξη. Ωστόσο κρατήστε και σηµειώσεις, γιατί θα σας βοηθήσει στην αποµαγνητοφώνηση και τη δηµιουργία µιας περίληψης της συνέντευξης. ii. Προσέλκυση µνήµης Προσπαθήστε να βρείτε τρόπους για να προσελκύσετε τη µνήµη και το ενδιαφέρον του συνοµιλητή σας. Για παράδειγµα αν ο συνοµιλητής σας είναι ένας παλαίµαχος ψαράς µπορείτε κατά τη διάρκεια της συνοµιλίας σας να φέρεται και ένα χάρτη της περιοχής ή παλιές φωτογραφίες ψαράδων. Με τη βοήθεια του χάρτη µπορείτε να του κάνετε συγκεκριµένες ερωτήσεις για τα µέρη που ψάρευε, για το είδος των ψαριών που έπιανε σε κάθε µέρος, για τους τρόπους ψαρέµατος, για φώκιες που συνάντησε και πως τις αντιµετώπισε, σε ποια µέρη είχε φώκιες παλιότερα και αν υπάρχουν ακόµα και σήµερα, για κάποια ιστορία που να έχει να διηγηθεί. Εκτός από τα υλικά που θα πάτε εσείς στη συνέντευξη (χάρτες, φωτογραφίες), µπορείτε να ζητήσετε από το συνοµιλητή σας, να φέρει µερικά από τα δικά του αντικείµενα στη συνέντευξη (δικές του φωτογραφίες ή άλλα στοιχεία). 9
ΤΡΟΠΟΙ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ Σε αυτό το σηµείο, έχετε µάθει πως να προετοιµαστείτε για να εξασφαλίσετε µια ποιοτική συνέντευξη, καθώς επίσης και για διάφορα εργαλεία που µπορούν να σας βοηθήσουν να προκαλέσετε αναµνήσεις από δεκαετίες πριν. Τώρα θα ρίξουµε µια µατιά στην τεχνολογία που υποστηρίζει µια πετυχηµένη συνέντευξη. Για πολλά χρόνια ο βασικός τρόπος καταγραφής µιας συνέντευξης ή µιας ιστορίας ήταν το χαρτί και το µολύβι. Ο τρόπος αυτός άρχισε σταδιακά να αντικαθίσταται από το δηµοσιογραφικό κασετόφωνο και τη βιντεοκάµερα. Παρόλα αυτά το χαρτί και το µολύβι εξακολουθούν να χρησιµοποιούνται από τους ερευνητές καθώς είναι το πιο εύχρηστο καταγραφικό εργαλείο, ενώ δεν υπάρχει ο κίνδυνος να παρουσιάσει κάποια τεχνική βλάβη. i. Επιλογή εξοπλισµού Ο τρόπος που θα επιλέξετε να πραγµατοποιήσετε τη συνέντευξη είναι δική σας επιλογή. Ανάλογα µε τον εξοπλισµό που έχετε ήδη, ή µπορείτε να δανειστείτε από το περιβάλλον σας, µπορείτε να καταγράψετε τη συνέντευξή σας χρησιµοποιώντας µια ποικιλία των µεθόδων, από την χαµηλή τεχνολογία στην υψηλή τεχνολογία. Παραδείγµατος χάριν, οι βιντεοκάµερες είναι ιδανικά εργαλεία για την προφορική ιστορία, δεδοµένου ότι συλλαµβάνουν και την εικόνα και τον ήχο. Ακουστικές καταγραφές είναι εξίσου αποτελεσµατικές στη συντήρηση των ιστοριών και µπορούν να συµπληρωθούν µε φωτογραφίες από µια παραδοσιακή ή ψηφιακή φωτογραφική µηχανή. ii. Εξασκηθείτε Όποιον εξοπλισµό και αν επιλέξετε για τη συνέντευξή σας, είναι σηµαντικό και εσείς και το άτοµο της συνέντευξης να είναι άνετο µε την επιλεγµένη τεχνολογία. Όταν ορίζετε τη συνέντευξη, σιγουρευτείτε ότι ενηµερώσατε το συνοµιλητή σας για τον τρόπο µε τον οποίο θα καταγράφετε τη συνοµιλία. Επίσης, πολύ βασικό είναι να εξασκηθείτε στη χρήση του εξοπλισµού πριν από τη συνέντευξη. Με το να εξοικειωθείτε µε το δηµοσιογραφικό κασετόφωνο και την κάµερα εκ των προτέρων, θα είστε σε θέση να επικεντρωθείτε στις ερωτήσεις και στις απαντήσεις, και όχι στο πώς δουλεύει η κάµερα ή το κασετόφωνο. iii. Ακουστική καταγραφή - Αφήστε την κασέτα να γράψει για µερικά δευτερόλεπτα προτού να αρχίσετε να µιλάτε για να σιγουρευτείτε ότι ο εξοπλισµός λειτουργεί κατάλληλα. - Κάνετε µια εισαγωγική ανακοίνωση στην αρχή κάθε κασέτας, που να δηλώνει την ηµεροµηνία, τον τόπο της συνέντευξης και το όνοµά σας, καθώς επίσης και το όνοµα του συνοµιλητή σας. Μια άλλη ιδέα είναι να γράψετε στο εξώφυλλο της κασέτας και στην ετικέτα που θα κολλήσετε πάνω στην κασέτα το ονοµατεπώνυµο του συνοµιλητή σας, την ιδιότητα του, την ηµεροµηνία και τον τόπο συνέντευξης. - Μιλήστε άµεσα στο άτοµο και µην φοβάστε να κάνετε δικές σας ερωτήσεις, σχόλια, 10
ιστορίες και απαντήσεις στην καταγραφή. Σιγουρευτείτε ότι θα αφήσετε το όργανο καταγραφής ανοιχτό για να γίνει µια συνεχής καταγραφή της συνοµιλίας. - Τοποθετήστε το µικρόφωνο όσο πιο κοντά στον οµιλητή είναι δυνατό. iv. Βιντεοσκόπηση - Είτε χρησιµοποιείτε µια παραδοσιακή κάµερα ή µια ψηφιακή, σιγουρευτείτε ότι είστε άνετοι µε τον εξοπλισµό προτού να φθάσετε στη συνέντευξη. - Ελέγξτε τα επίπεδα φωτισµού στο δωµάτιο συνέντευξης εκ των προτέρων. - Κάνετε µια εισαγωγική ανακοίνωση στην αρχή κάθε µαγνητοταινίας, που δηλώνει την ηµεροµηνία και τον τόπο της συνέντευξης, το όνοµά σας, καθώς επίσης και το όνοµα του προσώπου που παίρνεται συνέντευξη. - Αποφύγετε την υπερβολική µετακίνηση της κάµερας. Τα ειδικά εφέ όπως η µεγέθυνση και το φιλτράρισµα µπορεί να σας βάζουν σε πειρασµό, αλλά µπορούν να αποσπάσουν την προσοχή από τη συνέντευξη. - Σιγουρευτείτε ότι µπαταρίες, φλας και επιπλέον κασέτες είναι σε ετοιµότητα. 11
ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗΣ Εφόσον έχετε προετοιµαστεί για την καταγραφή και έχετε εξασκηθεί στη χρήση του εξοπλισµού καταγραφής, τώρα µπορείτε να πραγµατοποιήσετε τη συνέντευξη σας. Οι ακόλουθες συµβουλές, θα σας βοηθήσουν να διεξάγετε µια επιτυχηµένη συνέντευξη - Αρχίστε τη συνέντευξη αναφέροντας στο συνοµιλητή σας ποιο ακριβώς θα είναι το θέµα της συζήτησης και ποιος ο σκοπός της έρευνας σας. Ακόµα και αν αυτά τα στοιχεία τα έχετε αναφέρει και σε προηγούµενη επικοινωνία σας, επαναλαµβάνοντας τα την ηµέρα της καταγραφής, εξασφαλίζεται εν µέρη ότι ο η συζήτηση σας δεν κινδυνεύει να κινηθεί εκτός θέµατος. - Αρχίστε τη συνέντευξη ρωτώντας το συνοµιλητή σας βασικές ερωτήσεις για την ιδιότητα του. - Κάντε σύντοµες ερωτήσεις και σχετικές µε το θέµα, ώστε να γίνονται εύκολα κατανοητές. Αποφύγετε τις ερωτήσεις που είναι υπερβολικά περίπλοκες ή έχουν πολλαπλά µέρη. Αποφύγετε να κάνετε ερωτήσεις που απαντώνται µε ένα ναι ή όχι. Αντί για αυτό ρωτήστε «πως», «πότε» και «γιατί». - Χρησιµοποιείστε επαναληπτικές ερωτήσεις για να αποσπάσετε περισσότερες λεπτοµέρειες από το πρόσωπο που παίρνετε συνέντευξη. - Να είστε υποµονετικοί και να ακούτε το συνοµιλητή σας. Οι καλύτεροι ερευνητές ακούνε προσεκτικά τις απαντήσεις του συνοµιλητή τους, και µετά ρωτούν επαναληπτικές ερωτήσεις που βασίζονται στις πληροφορίες που έλαβαν. - Προσπαθήστε να κρατήσετε τη συνέντευξη ουδέτερη. Οι προσωπικές σας απόψεις και εµπειρίες πρέπει να µείνουν εκτός συνέντευξης. Επίσης δεν είναι καλή ιδέα να αρχίσετε τη συνέντευξη µε ερωτήσεις για επώδυνα ή αµφισβητούµενα θέµατα. - Όταν τελειώσει η συνέντευξη αφήστε σε ένα χαρτί τα στοιχεία σας (ονοµατεπώνυµο, τηλέφωνο) σε περίπτωση που ο συνοµιλητής σας θυµηθεί να προσθέσει κάτι ακόµα. 12
ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΚΑΙ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ ΤΟΥ ΥΛΙΚΟΥ Πριν σκεφτείτε πως θα επεξεργαστείτε τα στοιχεία που συλλέξατε (ηχογραφήσεις, βιντεοσκοπήσεις, φωτογραφίες) και να αποφασίσετε ποια από αυτά θα χρησιµοποιήσετε για το στήσιµο της λαογραφικής έκθεσής, θα πρέπει αρχικά να ασχοληθείτε µε τη συντήρηση τους και εν συνεχεία µε την αποθήκευση τους. Ορισµένες προτάσεις για το πως να συντηρήσετε και να αποθηκεύσετε το υλικό που συλλέξατε, είναι οι ακόλουθες: - Ακριβώς µετά τη συνέντευξη, βρείτε ένα ήσυχο µέρος για να ρίξετε µια µατιά στις σηµειώσεις που κρατήσατε. Στο µπλοκάκι των σηµειώσεων σας πιθανός να έχετε γράψει κάποιες λέξεις εν συντοµία, οι οποίες πιθανόν να µη σηµαίνουν τίποτα σε εσάς λίγο καιρό αργότερα. Επίσης, αυτή είναι µια καλή ευκαιρία για να γεµίσετε κάποια κενά στις σηµειώσεις σας ή να καθαρογράψετε κάποιες προτάσεις. - Φτιάξτε ένα γραπτό αντίγραφο της συνέντευξης σας. Παρόλο που η διαδικασία για την ετοιµασία ενός λέξη προς λέξη γραπτού αντιγράφου είναι χρονοβόρα, θεωρείτε αναγκαία γιατί συµβάλλει στην ευκολότερη κατανόηση της συνέντευξης. Οι ακόλουθες συµβουλές θα σας βοηθήσουν να προετοιµάσετε ένα πλήρες αντίγραφο συνέντευξης. 1. Ακούστε όλη την κασέτα µια φορά, πριν γράψετε οτιδήποτε. Αυτό θα σας βοηθήσει να εξοικειωθείτε µε τις φωνές στην κασέτα και τις ερωτήσεις που υποβάλλονται. 2. Στο αντίγραφο σας θα πρέπει να αναπαράγετε τα λόγια του οµιλητή όσο το δυνατόν πιο κοντά στα πραγµατικά. Ωστόσο αυτό δε σηµαίνει πως θα πρέπει να περιλαµβάνεται κάθε λέξη και ήχος. Εάν η συνέντευξη περιλαµβάνει ελλιπείς προτάσεις αυτές δεν περικλείονται. Επίσης εάν στη συνέντευξη περιλαµβάνονται λάθη στη σύνταξη καλό είναι να τα διορθώσετε. 3. Σε περίπτωση που υπάρχον πολλές ελλιπείς προτάσεις στη συνέντευξη σας, µπορείτε να επικοινωνήσετε πάλι µε το άτοµο που πήρατε τη συνέντευξη για περισσότερες διευκρινίσεις. 4. Για να γίνει πιο σύντοµα η µεταγραφή της ιστορίας είναι καλό ένα άτοµο να ακούει την ακουστική συνέντευξη µε ακουστικά και να υπαγορεύει σε ένα δεύτερο άτοµο αυτά που πρέπει να γράψει λέξη προς λέξη. 5. ηµιουργήστε µια περίληψη. Υπολογίζεται ότι για να µεταγραφεί µια ώρα συνέντευξης από έναν αρχάριο απαιτούνται περίπου δέκα ώρες. Εάν αυτό σας ακούγεται πολλή εργασία, σκεφτείτε να δηµιουργήσετε µια πιο σύντοµη περίληψη. Αυτό το έγγραφο πρέπει να περιγράφει τα πρωταρχικά άτοµα και θέµατα που συζητούνται στο βίντεο ή στην κασέτα µε τη σειρά που αναφέρονται. - Μην τοποθετείτε τις ταινίες πάνω ή κοντά σε οποιοδήποτε εξοπλισµό µπορεί να είναι πηγή θερµότητας ή µαγνητικών πεδίων 13
- Αν έχετε συλλέξει αρχειακά υλικά, µεταξύ των οποίων επιστολές, φωτογραφίες και αποκόµµατα εφηµερίδων, βεβαιωθείτε ότι θα συντηρηθούν και αυτά. Ορισµένες συµβουλές για τη συντήρηση τους είναι οι ακόλουθες: 1. Το οξύ στο χαρτί και το ξύλο κάνει το έγγραφο εύθραυστο και κίτρινο. Για να συντηρήσετε τα έγγραφά σας, τα αποθηκεύετε σε αλκαλικούς φακέλους χωρίς οξύ, φακέλους ταινιών πολυεστέρα ή µέσα σε κουτιά χωρίς οξύ. 2. Αφαιρέστε οποιαδήποτε λάστιχα και συνδετήρες πριν να αρχειοθετήσετε τα έγγραφα. 3. Αποθηκεύστε τις φωτογραφίες σε φακέλους ή άλλα προστατευτικά φτιαγµένα από πλαστικό ή από χαρτί χωρίς οξύ. 14
ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Όταν όλες οι οµάδες ολοκληρώσετε το πρώτο στάδιο της έρευνα σας (µε τις συνεντεύξεις, επισκέψεις σε µουσεία, αναζήτηση στο ίντερνετ και τη βιβλιογραφία), θα πρέπει να επεξεργαστείτε τα στοιχεία που συλλέξατε. Το στάδιο αυτό είναι πολύ σηµαντικό γιατί από τα στοιχεία αυτά θα καταλήξετε σε χρήσιµα συµπεράσµατα και θα προτείνετε το δικό σας σχέδιο δράσης για την ανάπτυξη της περιοχής σας. Αναλυτικά τα βήµατα που µπορείτε να ακολουθήσετε από εδώ και πέρα είναι τα ακόλουθα: Οµαδοποίηση στοιχείων. Η κάθε οµάδα θα πρέπει να οµαδοποιήσει τα στοιχεία που συνέλεξε. Οι πιο συνήθεις τρόποι οµαδοποίησης είναι ανά θεµατική ενότητα ή ανά είδος πηγής (νέοι αλιείς, µεγαλύτεροι αλιείς, περιβαλλοντολόγοι, κ.α). Παρουσίαση των αποτελεσµάτων στο σύνολο της οµάδας. Για παράδειγµα η οµάδα που ασχολήθηκε µε το θέµα της αλιείας θα πρέπει να παρουσιάσει τα αποτελέσµατα της στις οµάδες που ασχολήθηκαν µε το θαλάσσιο περιβάλλον και την πολιτιστική κληρονοµιά. Συµπεράσµατα. Όλη η οµάδα µαζί θα πρέπει να καταλήξει σε κάποια συµπεράσµατα σχετικά µε την ανάπτυξη της περιοχής από το θαλάσσιο περιβάλλον και την αλιεία. Κάποιες ερωτήσεις που µπορεί να σας βοηθήσουν σε αυτό το στάδιο είναι οι ακόλουθες: 1. Η αλιεία παρουσιάζει άνθηση ή κάµψη τα τελευταία χρόνια στο νησί; Ποιοι είναι οι λόγοι; 2. Υπάρχουν πολλά ψάρια στην περιοχή σε σχέση µε παλαιότερες περιόδους; 3. Συντηρείται - αναδεικνύεται η αλιευτική πολιτιστική κληρονοµιά του νησιού (βάρκες, ταρσανάδες, αποθήκες, κτλ); 4. Τα επαγγέλµατα των νέων ανθρώπων έχουν σχέση µε την αλιεία και τη θάλασσα; 5. Τι επιπτώσεις θα είχε στην περιοχή η ρύπανση των θαλασσών και η κατάρρευση των αλιευτικών αποθεµάτων; 6. Γνωρίζεται τους όρους βιώσιµη ανάπτυξη και µαζική ανάπτυξη µιας περιοχής; Βρείτε κάποια παραδείγµατα νησιών στην Ελλάδα και το εξωτερικό που αναπτύχθηκαν µε βιώσιµο και µαζικό τρόπο. 15
ΣΧΕ ΙΟ ΡΑΣΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΙ ΡΑΣΗΣ Ας υποθέσουµε τώρα ότι σας δίνεται η δυνατότητα να γίνεται δήµαρχοι για µια τετραετία στο νησί σας. Αυτή τη στιγµή διανύετε την προεκλογική περίοδο. Προτείνετε το δικό σας όραµα (σχέδιο δράσης) για την ανάπτυξη της περιοχής σας. Για παράδειγµα: Πιστεύετε ότι ή οικονοµία του νησιού θα πρέπει να συνεχίσει να βασίζετε κατά ένα µέρος και στην αλιεία. Αν ναι µε ποιο τρόπο θα πρέπει να γίνεται αυτό (εντατικό ή βιώσιµο) Ο τουρισµός θα µπορούσε να είναι ένας τρόπος ανάπτυξης; Αν ναι µε ποιο τρόπο θα πρέπει να αναπτυχθεί; (βιώσιµο, µαζικό) Υπάρχουν άλλα παραδείγµατα τοπικής ανάπτυξης της περιοχής που να έχουν σχέση µε τη θάλασσα και την αλιεία (π.χ. τοπικές βιοτεχνίες επεξεργασίας αλιευτικών ειδών, γυναικείοι συνεταιρισµοί, µουσεία, καταδυτικοί φορείς κ.α.). Πως λειτουργούν αυτοί οι φορείς; Εσείς σα δήµαρχος θα επενδύατε σε τέτοιες πρωτοβουλίες; Τι κίνητρα για εργασία θα δίνατε στους νέους για να παραµείνουν στο νησί; Τι θα κάνατε για τους απειλούµενους θαλάσσιους οργανισµούς και την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος; Τι θα κάνατε µε τα µνηµεία πολιτιστικής κληρονοµιάς; Παρουσιάστε µε κάποιο τρόπο το όραµα σας στους συµπολίτες σας, στη σηµερινή τοπική αρχή και στα µέσα ενηµέρωσης. Για παράδειγµα Με µια έκθεση φωτογραφίας Με ένα βίντεο Με ένα φυλλάδιο ή µια επιστολή Με µια ειρηνική διαµαρτυρία Με µια θεατρική παράσταση Με µια ανοιχτή δηµόσια συζήτηση Ή µε συνδυασµό των παραπάνω δράσεων 16
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΚΤΥΑΚΟΙ ΤΟΠΟΙ MOm ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗΣ ΦΩΚΙΑΣ. Μη Κυβερνητική Περιβαλλοντική Οργάνωση που ασχολείται µε τη µελέτη και προστασία της Μεσογειακής Φώκιας. www.mm.gr MOm - ΑΛΙΕΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΦΩΚΙΑ. Η ιστοσελίδα ευρωπαϊκού προγράµµατος της MOm για την Αλιεία και τη Μεσογειακή φώκια. http://mfi.mm.gr/ (ελληνικά) FISH VOICE. On-line εφηµερίδα που εκδίδει η WWF και αναφέρεται στην αλιεία και στα ψάρια (στα αγγλικά) http://www.panda.rg/abut_wwf/what_we_d/marine/publicatins/fish_vice_newsletter/in dex.cfm GREENPEACE. Μη Κυβερνητική Οργάνωση που µεταξύ άλλων ασχολείται και µε την προστασία των θαλασσών. http://ceans.greenpeace.rg/en/ (αγγλικά) http://www.greenpeace.gr (ελληνικά) WWF ΕΛΛΑΣ. Μη Κυβερνητική Οργάνωση που µεταξύ άλλων ασχολείται και µε την προστασία των θαλασσών. www.wwf.gr ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ. Πληροφορίες για την κοινή αλιευτική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης. http://ec.eurpa.eu/fisheries/cfp_el.htm (ελληνικά) ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΤΡΟΦΙΜΩΝ. Στη σελίδα του Υπουργείου θα βρείτε πληροφορίες για την πολιτική της Ελλάδας σε θέµατα αλιείας. http://www.minagric.gr/ BBC - ΙΚΤΥΟ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ. Η ειδική σελίδα του BBC για την επιστήµη και το περιβάλλον http://news.bbc.c.uk/2/hi/science/nature/ (στα αγγλικά) Άρθρο του BBC βασισµένο σε επιστηµονικές µελέτες σχετικό µε την καταστροφή των θαλασσών από την εντατική αλιεία και τη ρύπανση. http://news.bbc.c.uk/2/hi/science/nature/6108414.stm (στα αγγλικά) ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΙΚΤΥΟ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΑΡΑΚΤΙΩΝ ΚΑΙ ΝΗΣΙΩΤΙΚΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ http://www.medss.gr/cntent/blgcategry/40/57/ ΗΜΟΣ ΤΗΛΟΥ. Η Τήλος αποτελεί ένα από τα ελληνικά νησιά που ακολουθούν βιώσιµους τρόπους ανάπτυξης http://www.tils.gr 17
ΜΑΓΙΟΡΚΑ ΗΜΟΣ ΚΑΛΒΙΑ. Ο ήµος της Κάλβια στη Μαγιόρκα της Ισπανίας αποτελεί επίσης παράδειγµα νησιού που ακολουθεί βιώσιµους τρόπους ανάπτυξης. http://www.calvia.cm/ (αγγλικά, ισπανικά) http://www.netcast.nl/castlearn/website/gr/turism-gr/cn_turism.html (ελληνικά) ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΒΙΩΣΙΜΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΤΑ ΝΗΣΙΑ ΤΟΥ Ν. ΑΙΓΑΙΟΥ. Επίσηµη ιστοσελίδα του προγράµµατος http://www.rhdes.aegean.gr/sxedia/aeifranisia/ ΧΡΗΣΙΜΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΑ Υπουργείο Περιβάλλοντος και ηµοσίων Έργων. Τµήµα διαχειρίσεις Φυσικού Περιβάλλοντος. Τηλ: 210 6917620 ιαδικτυακός τόπος: www.minenv.gr Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων. ιεύθυνση Θαλάσσιας Αλιείας Τηλ: 210 9287183 ιαδικτυακός τόπος: www.minagric.gr Υπουργείο Ανάπτυξης. Τµήµα Εδαφικών και Θαλάσσιων Πόρων. Τηλ. 210 7708410 ιαδικτυακός τόπος: www.ypan.gr Υπουργείο Εµπορικής Ναυτιλίας. Τηλ. 210 4191700 http://www.yen.gr/ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ Ι ΡΥΜΑΤΑ Εθνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών Γραµµατεία Ινστιτούτου Θαλασσίων Βιολογικών Πόρων Τηλ: 210 9821354 ιαδικτυακός τόπος: www.hcmr.gr ΙΝΑΛΕ - Ινστιτούτο Αλιευτικής Έρευνας 18
Τηλ: 25940 22691-2 http://www.fishri.gr/ 19
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ MOm, ΕΤΑΙΡΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗΣ ΦΩΚΙΑΣ Σολωµού 18, 106 82 Αθήνα Τηλ: 210 5222 888 Fax: 210 5222 450 inf@mm.gr Υπεύθυνη Προγράµµατος Ειρήνη Τσέβη i.tsevi@mm.gr 20