ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΧΗΜΕΙΑΣ Γ ΤΑΞΗ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΓΡΑΦΕΙΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΤΩΝ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΛΕΥΚΩΣΙΑ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2007-2008 ΜΙΑ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗ ΒΔΟΜΑΔΑ ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΥΛΗ ΣΤΟΧΟΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΠΡΩΤΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 1 Τα οξέα 1.1. Ιδιότητες των οξέων 1.2. Οξέα κατά Arrhenius Με τη συμπλήρωση της μελέτης της ενότητας αυτής οι μαθητές θα πρέπει να: ορίζουν τα οξέα κατά Arrhenius αναφέρουν προϊόντα που περιέχουν ουσίες με όξινο χαρακτήρα γράφουν τους χημικούς τύπους ορισμένων οξέων, όταν δίδονται τα ονόματα τους και αντίστροφα γράφουν τις χημικές εξισώσεις διάστασης των κυριότερων οξέων στο νερό ονομάζουν και ερμηνεύουν τις κοινές ιδιότητες των οξέων και να γνωρίζουν που οφείλονται γράφουν αντιδράσεις: (α) μετάλλου με οξύ (μονοπρωτικό ή διπρωτικό) (β) οξέος (μονοπρωτικού) με ανθρακικά άλατα Να γίνουν οι εργαστηριακές ασκήσεις 1.3α, 1.5 και 1.7 από τον εργαστηριακό οδηγό. Οι εργαστηριακές ασκήσεις 1.4, 1.6 και 1.8 να γίνουν από τους μαθητές στο σπίτι. Ασκήσεις όλες από το βιβλίο του μαθητή και επιλεκτικά από το τετράδιο εργασιών. 1
2. Βάσεις 2.1. Ιδιότητες των βάσεων 2.2. Βάσεις κατά Αrrhenius ορίζουν τις βάσεις κατά Arrhenius αναγνωρίζουν προϊόντα της καθημερινής ζωής που περιέχουν ουσίες με βασικό χαρακτήρα γράφουν τους χημικούς τύπους ορισμένων σημαντικών βάσεων όταν δίδονται τα ονόματα τους και αντίστροφα γράφουν απλές αντιδράσεις διάστασης βάσεων στο νερό να ονομάζουν τις κοινές ιδιότητες των βάσεων και να γνωρίζουν που οφείλονται Να γίνει η εργαστηριακή άσκηση 2.2α από τον εργαστηριακό οδηγό. Η εργαστηριακή άσκηση 1.3 ανατίθεται για το σπίτι. Ασκήσεις όλες από το βιβλίο του μαθητή και επιλεκτικά από το τετράδιο εργασιών. 2.3. Η κλίμακα του ph ως μέτρο οξύτητας 2.4. Το ph του καθαρού νερού 2.5. Το ph των όξινων διαλυμάτων χρησιμοποιούν το ph μετρικό χαρτί και διεθνή δείκτη για τη μέτρηση του ph διαφόρων διαλυμάτων (οξέων, βάσεων και νερού) Να γίνουν οι εργαστηριακές ασκήσεις :1.1, 1.2, 2.1 και 2.4. (παράλληλα στο ίδιο μάθημα) 2.6. Μέτρηση του ph ενός διαλύματος 2.7. Η κλίμακα ph ως μέτρο βασικότητας 2
3. Εξουδετέρωση 3.1. Εξουδετέρωση διατυπώνουν λεκτικά την αντίδραση της εξουδετέρωσης. ερμηνεύουν την εξουδετέρωση γράφοντας τη σχετική εξίσωση H + (aq) + OH - (aq) H 2 O (l) Να πραγματοποιηθεί το πείραμα 3.1 Να ανατεθούν ασκήσεις από το βιβλίο του μαθητή και εργασίες στο σπίτι από το τετράδιο του μαθητή. 3.2. Χημικές Αντιδράσεις - Εξισώσεις (Η μελέτη να γίνει από τις σημειώσεις ) γράφουν απλές χημικές αντιδράσεις και να τις διορθώνουν Οι αντιδράσεις που θα χρησιμοποιηθούν να αναφέρονται στα κεφάλαια οξέα βάσεις εξουδετέρωση μόνο. 4. Τα άλατα 4.1. Σχηματισμός κρυστάλλων NaCl 4.2. Σχηματισμός κρυστάλλων BaSO 4 4.3. Τα άλατα 4.4. Ευδιάλυτα και δυσδιάλυτα άλατα ορίζουν τα άλατα αναγνωρίζουν χημικούς τύπους αλάτων ονομάζουν απλά άλατα όταν δίδεται ο χημικός τους τύπος και αντίστροφα γράφουν απλές ιοντικές εξισώσεις σχηματισμού αλάτων εξηγούν τους όρους ευδιάλυτα και δυσδιάλυτα άλατα και να γνωρίζουν σχετικά παραδείγματα Να γίνουν τα πειράματα 4.1(επίδειξη) και 4.2 από τους μαθητές Να ανατεθούν στους μαθητές ασκήσεις ερωτήσεις από το βιβλίο του μαθητή και μελέτες από το τετράδιο του μαθητή ή από άλλες πηγές 3
4.5. Ονοματολογία Γραφή χημικών τύπων. (Η μελέτη να γίνει από τις σημειώσεις) Οι μαθητές να μπορούν να γράφουν τους χημικούς τύπους και να ονομάζουν τα οξέα, βάσεις, άλατα που έχουν συναντήσει στην ύλη τους καθώς και ορισμένα απλά οξείδια Να γίνει επανάληψη των γνώσεων που αποκτήθηκαν στα κεφάλαια οξέα, βάσεις, εξουδετέρωση και άλατα, με στόχο οι μαθητές να αποκτήσουν την εμπειρία γραφής χημικών τύπων και ονομάτων 5. Εφαρμογές των οξέων, βάσεων και αλάτων στην καθημερινή ζωή Οι μαθητές να μπορούν να συνδέουν τις γνώσεις που απέκτησαν με την καθημερινή ζωή Να ανατεθούν εργασίες σε ομάδες μαθητών ΕΝΟΤΗΤΑ 2 1. Ο Περιοδικός πίνακας 1.1. Ο Περιοδικός πίνακας 1.2. Ο σύγχρονος περιοδικός πίνακας. 1.3. Μέταλλα και Αμέταλλα στον Π.Π. 1.4. Γιατί υπάρχουν χημικά στοιχεία με παρόμοιες ιδιότητες. Με τη συμπλήρωση της ενότητας οι μαθητές θα πρέπει να: διατυπώνουν το νόμο της περιοδικότητας. περιγράφουν τη σύγχρονη μορφή του Π.Π. γνωρίζουν τα κοινά χαρακτηριστικά των στοιχείων τη ίδιας ομάδας και της ίδιας περιόδου. τοποθετούν ένα στοιχείο στον Π.Π αν γνωρίζουν τον ατομικό του αριθμό και το αντίστροφο. Ενασχόληση με ασκήσεις ερωτήσεις από το τετράδιο εργασιών του μαθητή. Ανάθεση εργασιών σύμφωνα με θέματα που δίδονται στο τετράδιο εργασιών του μαθητή 4
2. Τα αλκάλια 2.1. Γενικά 2.2. Ιδιότητες των αλκαλίων εντοπίζουν τα αλκάλια στον Π.Π. αναφέρουν τις κοινές ιδιότητες των αλκαλίων προσδιορίζουν ( διαπιστώνουν ) πειραματικά ορισμένες φυσικές και χημικές ιδιότητες του νατρίου και καλίου γράφουν τη χημική εξίσωση της αντίδρασης του νατρίου με το νερό στην ιοντική μορφή Να γίνει επίδειξη των πειραμάτων 5.1 και 5.2. 3. Μερικές ιδιότητες και χρήσεις των μετάλλων 3.1. Μέταλλα και αμέταλλα 3.2. Οι αντιδράσεις των μετάλλων με αραιά διαλύματα οξέων. 3.3. Η απλή αντικατάσταση 3.4. Τα κράματα αναγνωρίζουν τα μέταλλα από τη θέση τους στον περιοδικό πίνακα αναφέρουν τις βασικές φυσικές ιδιότητες των μετάλλων προβλέπουν τα προϊόντα της αντίδρασης μετάλλου με οξύ και μετάλλου με διάλυμα άλατος άλλου μετάλλου και να γράφουν τις αντίστοιχες ιοντικές εξισώσεις. γνωρίζουν τη σειρά δραστικότητας των κυριότερων μετάλλων ορίζουν τα κράματα και να αναφέρουν χρήσεις σημαντικών κραμάτων χαλκού, αλουμινίου και σιδήρου Να γίνουν παράλληλα τα πειράματα 6.1 και 6.2 Fe + CuSO 4 και Cu + AgNO 3 Να ανατεθούν εργασίες με θέμα τα κράματα. 5
4. Ο άνθρακας 4.1. Γενικά 4.2. Φυσικοί άνθρακες 4.3. Τεχνητοί άνθρακες 4.4. Το διοξείδιο του άνθρακα 4.5. Τα ανθρακικά άλατα 4.6. Τσιμέντο και σκυρόδεμα τοποθετούν τον άνθρακα στον περιοδικό πίνακα ταξινομούν τα διάφορα είδη άνθρακα σε φυσικούς και τεχνητούς άνθρακες και να αναφέρουν παραδείγματα γνωρίζουν πού οφείλονται οι διαφορές ιδιοτήτων διαμαντιού και γραφίτη και να τις ερμηνεύουν αναφέρουν χρήσεις του ενεργού και ζωικού άνθρακα που οφείλονται στην προσροφητική τους ιδιότητα ονομάζουν ασβεστοκονιάματα και να εξηγούν την πήξη τους. Να γίνει η εργαστηριακή άσκηση 7.1. Να λυθούν οι ασκήσεις από το βιβλίο του μαθητή και επιλεκτικά από το τετράδιο εργασιών Να γίνουν μελέτες για το ρόλο του διοξειδίου του άνθρακα στη ρύπανση του περιβάλλοντος 5. Το πυρίτιο 5.1. Γενικά 5.2. Το γυαλί 5.3. Τα κεραμικά 5.4. Οι οπτικές ίνες 5.5. Οι ημιαγωγοί τοποθετούν το πυρίτιο στη θέση του στον περιοδικό πίνακα αναφέρουν χρήσεις του πυριτίου στην ηλεκτρονική τεχνολογία και οικοδομική γνωρίζουν τι είναι ημιαγωγοί και τι οπτικές ίνες συνδέουν το πυρίτιο με την παρασκευή διαφόρων τύπων γυαλιού και κεραμικού Μπορούν να ανατεθούν εργασίες για τη χρήση των οπτικών ινών στην ιατρική κ.α. 6
6. Τα αλογόνα 6.1. Γενικά 6.2. Φυσικές ιδιότητες αλογόνων 6.3. Δυσδιάλυτα άλατα Αλογόνων 6.4. Χρήσεις αλογόνων εντοπίζουν τα αλογόνα στον Π.Π και αντίστροφα αναφέρουν Φυσικές ιδιότητες αλογόνων γνωρίζουν πως ανιχνεύονται τα αλογόνα στα άλατα τους (ανιόντα αλογόνου) γράφουν στην ιοντική μορφή τις εξισώσεις ανίχνευσης των ιόντων αλογόνου αναφέρουν χρήσεις των αλογόνων στη καθημερινή ζωή και στη βιομηχανία αναφέρουν τα δυσδιάλυτα άλατα αλογόνων και να γνωρίζουν το χρώμα του καθενός Να πραγματοποιηθεί η εργαστηριακή άσκηση 8.1 (Τα διαλύματα που θα χρησιμοποιηθούν να παρασκευαστούν από πριν από τον καθηγητή.) Να λυθούν οι ασκήσεις του βιβλίου του μαθητή καθώς και εκείνες του τετραδίου εργασιών. Να ανατεθούν εργασίες με θέματα σχετικά με τη δράση των αλογόνων (τρύπα του όζοντος, ηλιοθεραπεία), ή σχετικά με τη χρήση τους. ΕΝΟΤΗΤΑ 3 Η ΧΗΜΕΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΑΚΑ 1. Οι υδρογονάνθρακες 1.1. Γενικά 1.2. Ταξινόμηση υδρογονανθράκων 1.3. Καύση υδρογονανθράκων Με τη συμπλήρωση της μελέτης της ενότητας αυτής οι μαθητές θα πρέπει να: ορίζουν και ταξινομούν τους υδρογονάνθρακες κατανοούν τις έννοιες κορεσμένοι και ακόρεστοι υδρογονάνθρακες κατανοούν ότι με την αύξηση του αριθμού των ανθράκων αυξάνεται το σημείο βρασμού Να γίνει η εργαστηριακή άσκηση 9.1 από τον εργαστηριακό οδηγό και αν υπάρχει χρόνος η 9.2. Να γίνουν οι ασκήσεις από το βιβλίο μαθητή και από το τετράδιο εργασιών. 7
1.4. Οι υδρογονάνθρακες ως καύσιμα 1.5. Η ρύπανση της ατμόσφαιρας 1.6. Μέτρα προστασίας από την ατμοσφαιρική ρύπανση. ονομάζουν απλούς υδρογονάνθρακες γνωρίζουν τα προϊόντα της τέλειας και ατελούς καύσης των υδρογονανθράκων ανιχνεύουν το διοξείδιο του άνθρακα και τους υδρατμούς που παράγονται από την καύση αναφέρουν εφαρμογές της καύσης των υδρογονανθράκων στην καθημερινή μας ζωή κατανοούν τις επιπτώσεις της καύσης των υδρογονανθράκων στο περιβάλλον εισηγούνται μέτρα εναντίον της ατμοσφαιρικής ρύπανσης Να ανατεθούν εργασίες έρευνες από το βιβλίο μαθητή και από το τετράδιο εργασιών ή και από άλλες πηγές. 2. Πετρέλαιο - Φυσικό αέριο Πετροχημικά 2.1. Γιατί το πετρέλαιο είναι τόσο δημοφιλές 2.2. Σύσταση και σχηματισμός πετρελαίου και φυσικού αερίου 2.3. Αποθείωση και κλασματική απόσταξη του πετρελαίου 2.4. Σύσταση και χρήσεις του φυσικού αερίου 2.5. Πλεονεκτήματα από τη χρήση του φυσικού αερίου 2.6. Πετροχημικά 2.7. Πολυμερισμός αναφέρουν τα κυριότερα συστατικά του πετρελαίου περιγράφουν το σχηματισμό στη φύση του πετρελαίου και του φυσικού αερίου αναφέρουν τη σκοπιμότητα της αποθείωσης και της κλασματικής απόσταξης αναφέρουν τα κύρια συστατικά του φυσικού αερίου και τις κυριότερες χρήσεις του συγκρίνουν το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο ως καύσιμα απαριθμούν πετροχημικά προϊόντα από την καθημερινή τους ζωή γράφουν τη χημική εξίσωση του Ασκήσεις από το βιβλίο του μαθητή Εργασίες με θέμα το πετρέλαιο,το φυσικό αέριο, τα πλαστικά τη ρύπανση και άλλα σχετικά θέματα 8
2.8. Τι είναι τα πλαστικά; 2.9. Πολυμερή - πλαστικά. 2.10. Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα των συνθετικών πολυμερών πολυμερισμού και να την παριστάνουν με προσομειώματα αναφέρουν τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα των συνθετικών πολυμερών διακρίνουν τα πλαστικά από τα πολυμερή 3. Η αιθανόλη 3.1. Ζυμώσεις Ένζυμα 3.2. Αιθανόλη ή αιθυλική αλκοόλη ή οινόπνευμα 3.3. Αλκοολική ζύμωση 3.4. H καύση της αιθανόλης 3.5. Αλκοολούχα ποτά 3.6. Η φυσιολογική δράση της αιθανόλης ορίζουν τη ζύμωση αναφέρουν γνωστές ζυμώσεις από την καθημερινή ζωή συγκρίνουν τα ένζυμα με τους καταλύτες ορίζουν τους βιοκαταλύτες γράφουν το συντακτικό τύπο της αιθανόλης και να αναφέρουν τις φυσικές της ιδιότητες γράφουν την εξίσωση τέλειας καύσης της αιθανόλης αναφέρουν παραδείγματα αλκοολούχων ποτών προσδιορίζουν πειραματικά την περιεκτικότητα αλκοολούχων ποτών σε αιθανόλη κατανοούν τις επιπτώσεις της κατάχρησης οινοπνευματοδών ποτών στον ανθρώπινο οργανισμό Εργαστηριακός οδηγός Πείραμα 10.1 Βιβλίο μαθητή Επίδειξη πειράματος 3.4 Ασκήσεις από βιβλίο μαθητή και τετράδιο εργασιών Εργασίες με θέματα σχετικά με το οινόπνευμα 9
4. Υδατάνθρακες Πρωτεΐνες Λίπη 4.1. Γενικά. 4.2. Υδατάνθρακες ή σάκχαρα 4.3. Πρωτεΐνες 4.4. Λίπη και έλαια. 4.5. Ο κύκλος του άνθρακα στη φύση ανιχνεύουν πειραματικά τον άνθρακα σε οργανικές ουσίες αναφέρουν σημαντικούς υδατάνθρακες και πρωτεΐνες αναφέρουν βρώσιμες λιπαρές ουσίες καθώς και τη βιολογική τους αξία κατανοούν τη σημασία των πρωτεϊνών των υδατανθράκων και των λιπών για τον ανθρώπινο οργανισμό κατανοούν τη σημασία του άνθρακα για τη ζώσα ύλη ανιχνεύουν πειραματικά το άμυλο Eργαστηριακός οδηγός Πείραμα 11.1και 11.2 Ασκήσεις από το βιβλίο μαθητή και το τετράδιο εργασιών Εργασίες με θέμα τις θρεπτικές ύλες 10
11