ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ Δ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΔΕΥΤΕΡΑ 21 ΜΑΪΟΥ 2012 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΕΙΜΕΝΟ Πανανθρώπινο μήνυμα τέχνης Κάθε πολιτισμός έχει τα όρια και το στίγμα του στον ιστορικό χώρο και χρόνο. Μέσα παλιννόστησης προς το ουσιώδες, δηλαδή τη δημιουργία ελευθερίας. Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ, Πολιτισμός και Ελληνισμός, Προσεγγίσεις, Αθήνα 2007, (Διασκευή) A1. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (100-120 λέξεις). Μονάδες 25 Το κείμενο επικεντρώνεται στο πανανθρώπινο μήνυμα της τέχνης. Αρχικά ο συγγραφέας επισημαίνει ότι η αρχαιοελληνική γλυπτική φανερώνει διαχρονικά την αποδέσμευση του ανθρώπου από τη φύση και την ύλη, καθώς ο καλλιτέχνης υπερβαίνει με τη δημιουργία τη μοίρα, οδηγώντας στο θείο και προσεγγίζοντας τον συνάνθρωπο. Προσθέτει ότι το άγαλμα υπενθυμίζει την ενότητα της κοινωνικής ομάδας καθορίζοντας το πλαίσιο μιας ευνομούμενης δημοκρατικής πολιτείας. Με αυτό τον τρόπο εκδηλώνεται η μετάβαση από τη φύση στην πόλη, όπως αυτή υλοποιείται μέσα από την εμπειρία της αρχαιοελληνικής τέχνης. Δημιουργώντας διαχρονικά έργα, η τέχνη οδηγεί στην αυτογνωσία, στην ανακάλυψη του ιδανικού
ανθρώπου, ο οποίος πλησιάζει προς τον θεό. Συνοψίζοντας, το μήνυμα της τέχνης χαρακτηρίζεται επίκαιρο, καθώς υπενθυμίζει την ανάγκη να αναζητηθεί το ουσιώδες και να κατακτηθεί η ελευθερία. Β1. Η αρχαία τέχνη θα μένει πάντα πρωτοποριακά επίκαιρη και ζωντανή. Να αναπτύξετε το περιεχόμενο της φράσης σε μία παράγραφο (70-90 λέξεις). Μονάδες 10 Το μυστήριο της αρχαίας τέχνης συνίσταται στη διαχρονική της ζωντάνια. Το πέρασμα των αιώνων δεν άμβλυνε τη δύναμή της. Και αυτό γιατί η αρχαία τέχνη στηρίζεται στον άνθρωπο, στις αγωνίες του και στην πρόοδό του και αυτά εκφράζει με τα έργα της. Αισθητοποιεί τους πνευματικούς αγώνες, τις αναλλοίωτες αξίες και καθιστά δυνατή την εκπλήρωση της ανάγκης να ειπωθεί το ανείπωτο. Η αρχαία τέχνη αγγίζει την ουσία της ανθρώπινης φύσης, που παραμένει πάντα η ίδια, για αυτό παραμένει πάντα επίκαιρη. Β2. α) Να βρείτε τους δύο τρόπους πειθούς που χρησιμοποιεί η συγγραφέας στην τελευταία παράγραφο και να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με μία αναφορά για κάθε τρόπο. Μονάδες 6 Η συγγραφέας στην τελευταία παράγραφο του κειμένου χρησιμοποιεί τους εξής τρόπους πειθούς: Επίκληση στο συναίσθημα με μέσο τη μεταφορική (συνυποδηλωτική) χρήση της γλώσσας με έντονα συναισθηματικά φορτισμένες λέξεις («δάμασε η ελληνική
τέχνη», «να αιχμαλωτίσει την τέλεια μορφή», «τέχνη πυξίδα»). Επίκληση στη λογική με μέσο τη χρήση επιχειρήματος («Να γιατί ελευθερίας») με στόχο η συγγραφέας να αποδείξει ότι η τέχνη είναι πάντοτε σύγχρονη, αποτελεί τη βάση κάθε ανανέωσης, πνευματικής «παλιννόστησης» και δημιουργεί και στηρίζει την ελευθερία. Β2. β) Να εντοπίσετε στο κείμενο τέσσερις λέξεις ή φράσεις με μεταφορική σημασία. Μονάδες 4 Παρατίθενται περισσότερες από τις ζητούμενες τέσσερις περιπτώσεις «το στίγμα του στον ιστορικό χώρο και χρόνο» «σημαδεύει την καταγωγή μιας τέχνης» «δαμάσει το πάθος και τη μοίρα με τα έργα το νου και της καρδιάς» «καθαγιάζει και αγλαΐζει τους χώρους της πόλης» «μέσα στο φως του λόγου» «η αυγή του μυστηρίου» «είναι η τέχνη πυξίδα και σταθερός προσανατολισμός» Β3. α) επίτευγμα, δαμάσει, μετάβαση, πληρότητα, ουσιώδες: Να γράψετε από ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις. Μονάδες 5
επίτευγμα = κατόρθωμα δαμάσει = τιθασεύσει μετάβαση = μεταπήδηση πληρότητα = επάρκεια ουσιώδες = σημαντικό Β3. β) έλλογη, κοντά, συνοπτικό, φυσικής, αιχμαλωτίσει: Να γράψετε από ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις. Μονάδες 5 έλλογη παράλογη κοντά μακριά συνοπτικό εκτενές φυσικής τεχνητής αιχμαλωτίσει αποδεσμεύσει
Β4. Να αναγνωρίσετε το είδος της σύνταξης στις παρακάτω φράσεις και να τις μετατρέψετε στο αντίθετο είδος: Διαγράφει ο τεχνίτης τα πλαίσια μιας πάντα ευνομούμενης και ισορροπημένης πολιτείας. Μονάδες 2 = ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΣΕ ΠΑΘΗΤΙΚΗ: Τα πλαίσια μιας πάντα ευνομούμενης και ισορροπημένης πολιτείας διαγράφονται από τον τεχνίτη. Δάμασε η ελληνική τέχνη το ζώο πριν ανακαλύψει τον τέλειο άνθρωπο. Μονάδες 3 = ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΣΕ ΠΑΘΗΤΙΚΗ: Το ζώο δαμάστηκε από την ελληνική τέχνη πριν ανακαλυφθεί ο άνθρωπος. Γ1. Σε ημερίδα του δήμου σου με θέμα «Τέχνη και Ζωή» συμμετέχεις ως εκπρόσωπος του σχολείου σου με εισήγηση 500-600 λέξεων. Στην εισήγηση αυτή αναφέρεσαι στην προσφορά της Τέχνης στους νέους σήμερα, καθώς και στους τρόπους με τους οποίους μπορεί το σχολείο να συμβάλλει στην ουσιαστική επαφή τους με αυτήν. Μονάδες 40 Γ.1. A Ζητούμενο: Η προσφορά της τέχνης στους νέους σήμερα.
Αγαπητοί συμπολίτες, Καλλιεργεί την καλαισθησία, την υγιή αντίληψη περί του ωραίου, ενώ μέσα από την αισθητική συγκίνηση που προκαλεί, εξευγενίζει τα ήθη. Προβληματίζει, ευαισθητοποιεί με τη διορατικότητα του καλλιτέχνη που με το έργο του θίγει τα κοινωνικά προβλήματα, ασκεί κριτική, αναζητά τα αίτια και επιδιώκει να κινητοποιήσει τη σκέψη των νέων κάνοντάς τους να βγουν από την ατομικότητά τους και να ενεργοποιηθούν κοινωνικά. Προβάλλει ιδανικά και αρετές που αποτελούν υγιή πρότυπα για τη διάπλαση των νέων με αποτέλεσμα να δρουν με κριτήριο το σεβασμό και την ανιδιοτέλεια. Οδηγεί στην αυτοκριτική και, κατ επέκταση, στην αυτογνωσία, καθώς μέσα από την τέχνη ο νέος αναγνωρίζει θετικά και αρνητικά στοιχεία της προσωπικότητάς του, απαλλάσσεται από πάθη και αδυναμίες και επιδιώκει την αυτοβελτίωση. Προετοιμάζει το νέο άνθρωπο μέσα από τη φαντασία να δεχτεί καινούριες ιδέες που αντιμάχονται τις στερεοτυπικές αντιλήψεις. Προσφέρει γνήσια ψυχαγωγία, παρέχοντας στους νέους διεξόδους δημιουργικότητας, ηρεμίας και ψυχικής γαλήνης, απομακρύνοντάς τους από νοσηρούς τρόπους εκμετάλλευσης του ελεύθερου χρόνου. Διευρύνει τους πνευματικούς ορίζοντες των νέων, καθώς οξύνει την κριτική τους ικανότητα, απεγκλωβίζει από την πνευματική μονομέρεια της εποχής και λυτρώνει από κάθε μορφή πνευματικού ολοκληρωτισμού. Συνενώνει τους νέους, καθώς τους αδελφώνει με τα κοινά αισθήματα και την κοινή παγκόσμια «γλώσσα», μέσα από
την οποία όλοι οι νέοι, ανεξαρτήτως φυλής, καταγωγής, εθνικότητας μπορούν να μοιραστούν βιώματα. Αναπτύσσονται οι αρετές της συλλογικότητας και της αλληλεγγύης, γιατί η τέχνη καταργεί τις διακρίσεις, το ρατσισμό και τις προκαταλήψεις. Συμβάλλει στην καλλιέργεια της ομαδικότητας, της κοινωνικής συνείδησης και στην πρόταξη του κοινού καλού. Ενισχύει το ιδανικό της ειρήνης καταρρίπτοντας τα σύνορα του μίσους και επισημαίνοντας την κοινή μοίρα των ανθρώπων. Β Ζητούμενο: Τρόποι με τους οποίους μπορεί το σχολείο να συμβάλλει στην ουσιαστική επαφή τους με την τέχνη. Δίνει δείγματα καλλιτεχνικής έκφρασης και αγωγής. Δηλαδή οργάνωση πολιτιστικών και καλλιτεχνικών εκδηλώσεων, όπως εκθέσεις, μουσικές και θεατρικές παραστάσεις, εκπαιδευτικές επισκέψεις σε αρχαιολογικούς χώρους, μουσεία κ.α. Αλλαγή της εκπαιδευτικής αντίληψης και φιλοσοφίας. Η διδασκαλία δηλαδή των λογοτεχνικών κειμένων να μη γίνεται υπό τη στενή βαθμοθηρική, εξετασιοκεντρική οπτική. Αναβάθμιση καλλιτεχνικών μαθημάτων (ζωγραφική, μουσική) και ισότιμη αντιμετώπισή τους με τα υπόλοιπα μαθήματα. Αξιοποίηση σύγχρονων εποπτικών μέσων, όπως οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές και το διαδίκτυο με τρόπο διαδραστικό για τη διδασκαλία μαθημάτων όπως η ιστορία της τέχνης.
Πρόσκληση ανθρώπων της τέχνης και του πνεύματος στους σχολικούς χώρους για άμεσο διάλογο με τους μαθητές. Διαμόρφωση του αισθητικού κριτηρίου, της δυνατότητας δηλαδή να αποτιμά ορθά τα καλλιτεχνικά ερεθίσματα με την καθοδήγηση του δασκάλου. Καλλιεργεί την αίσθηση του ωραίου, του μέτρου, της συμμετρίας και της αρμονίας, μέσω της ενίσχυσης της καλλιτεχνικής έκφρασης και αυτενέργειας του μαθητή. Προβολή της καλλιτεχνικής δημιουργίας των μαθητών στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Διοργάνωση διεθνών εκπαιδευτικών φεστιβάλ με σκοπό τη διαπολιτιστική επαφή με τις εκάστοτε εθνικές κουλτούρες, γεγονός που υποβοηθά την άμβλυνση εθνικιστικών και ρατσιστικών τάσεων. Ενδυνάμωση των πανευρωπαϊκών προγραμμάτων ανταλλαγής μαθητών, με σκοπό την επαφή τους με διαφορετικά πολιτιστικά ήθη και έθιμα. Ευχαριστώ για την προσοχή σας.