Εκπαιδευτικός Οργανισµός Ν. Ξυδάς 1

Εκπαιδευτικός Οργανισµός Ν. Ξυδάς 1

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1: ΟΓΚΟΣ Εισαγωγή Παρατήρησε τις δύο εικόνες. Σε τι διαφέρουν; Παρατηρείς ότι το δεύτερο αυτοκίνητο έχει περισσότερο χώρο για τις αποσκευές. Μια χαρακτηριστική ιδιότητα των υλικών σωµάτων είναι ο χώρος που καταλαµβάνουν. Ο χώρος αυτός ονοµάζεται όγκος του σώµατος. Μονάδα µέτρησης του όγκου είναι το κυβικό µέτρο (1 m 3 ), δηλαδή ο όγκος = 1 m 3 όγκος ενός κύβου µε ακµή 1 m. 1m Υποδιαίρεση του κυβικού µέτρου είναι το κυβικό εκατοστό ( 1 cm 3 ή 1 ml ). Συνηθισµένη µονάδα µέτρησης είναι το λίτρο (1 L). 1 L = 1000 ml = 1000 cm 3 π.χ. όταν στο µπουκάλι της πορτοκαλάδας γράφει 1,5 L σηµαίνει ότι το µπουκάλι χωράει υγρό όγκου 1,5 λίτρων. 2 Εκπαιδευτικός Οργανισµός Ν. Ξυδάς

Μπορούµε να υπολογίσουµε τον όγκο ενός στερεού σώµατος µε δύο τρόπους: α τρόπος Μετράµε τις διαστάσεις του σώµατος. π.χ. ο όγκος του διπλανού κύβου, ακµής 2 cm, είναι 2 2 2 = 8 cm 3 2 cm β τρόπος Με ένα ογκοµετρικό δοχείο. Βυθίζουµε το στερεό σώµα µέσα σε ογκοµετρικό δοχείο που περιέχει ορισµένο όγκο νερού. Ο όγκος του στερεού σώµατος υπολογίζεται από τη διαφορά της στάθµης του νερού στο ογκοµετρικό δοχείο πριν και µετά τη βύθιση του σώµατος. Συνηθίζεται να λέµε ότι ο όγκος του στερεού σώµατος είναι 50 cm 3 και όχι 50 ml (50 cm 3 = 50 ml). 1 ο πείραµα Σκοπός: Να µετρήσεις τον όγκο διαφόρων αντικειµένων χρησιµοποιώντας ογκοµετρικό δοχείο. Πειραµατική διαδικασία: Προσοχή: Η µονάδα µέτρησης του όγκου που αναγράφεται συνήθως στα ογκοµετρικά δοχεία είναι το ml. ηλαδή θα µετράς τον όγκο σε ml. Μην ξεχνάς να σηµειώνεις τη µονάδα µέτρησης δίπλα σε κάθε τιµή όγκου. Εκπαιδευτικός Οργανισµός Ν. Ξυδάς 3

Γέµισε µε νερό το ογκοµετρικό δοχείο περίπου µέχρι τη µέση (σχήµα 1(α)) και δες σε ποια ένδειξη αντιστοιχεί η στάθµη του νερού. Αυτός είναι ο όγκος του νερού που έβαλες (π.χ. 300 ml). Σηµείωσε τον όγκο του νερού στη στήλη όγκος νερού πριν του παρακάτω πίνακα. Βάλε µέσα στο δοχείο µε το νερό µια πέτρα. Παρατηρείς ότι η στάθµη του νερού τώρα άλλαξε (σχήµα 1(β)). Σηµείωσε στη στήλη όγκος νερού µετά του παρακάτω πίνακα την καινούργια ένδειξη (π.χ. 350 ml). Η διαφορά αυτή στον όγκο του νερού (πριν και µετά) οφείλεται στην πέτρα που έβαλες µέσα στο δοχείο. Υπολογίζεις τον όγκο της πέτρας αφαιρώντας τον όγκο του νερού πριν από τον όγκο του νερού µετά και σηµειώνεις τη διαφορά που βρίσκεις στην αντίστοιχη στήλη του πίνακα. Στο παράδειγµά µας ο όγκος της πέτρας είναι: 350 ml 300 ml = 50 ml. Επαναλαµβάνεις την ίδια διαδικασία µε τα υπόλοιπα σώµατα (πατάτα, µπαταρία, κόλλα, πλαστελίνη, σαπούνι) για να υπολογίσεις τον όγκο τους. Προσοχή: Τα σώµατα πρέπει να βυθίζονται ολόκληρα µέσα στο νερό. Σχήµα 1 Συµπληρωµένος πίνακας µε ενδεικτικές τιµές: Σώµα Όγκος νερού πριν Όγκος νερού µετά ιαφορά πέτρα 300 ml 350 ml 50 ml µπαταρία 300 ml 340 ml 40 ml πατάτα 300 ml 360 ml 60 ml κόλλα 300 ml 320 ml 20 ml πλαστελίνη 300 ml 330 ml 30 ml σαπούνι 300 ml 350 ml 50 ml 4 Εκπαιδευτικός Οργανισµός Ν. Ξυδάς

2 ο πείραµα Σκοπός: Να εξοικειωθείς µε τις συνηθισµένες µονάδες µέτρησης του όγκου. Πειραµατική διαδικασία: Σε πολλές χάρτινες, πλαστικές ή αλουµινένιες συσκευασίες προϊόντων καθηµερινής χρήσης αναγράφεται πάνω στην ετικέτα ο όγκος τους. Συγκέντρωσε τέτοια δοχεία και σηµείωσε τον όγκο τους στον αντίστοιχο πίνακα. Παρατηρείς ότι σε κάποια δοχεία αναγράφεται το χιλιοστόλιτρο (ml) ως µονάδα µέτρησης του όγκου ενώ σε άλλα το λίτρο (L). Συµπληρωµένος πίνακας: οχείο κουτάκι αναψυκτικού µικρό χάρτινο δοχείο από γάλα µεγάλο χάρτινο δοχείο από γάλα µικρό µπουκάλι νερού µεγάλο µπουκάλι νερού Όγκος 330 ml 500 ml 2 L 0,5 L 1,5 L Ταξινόµηση των δοχείων αρχίζοντας µε αυτό που έχει το µεγαλύτερο όγκο: µεγάλο χάρτινο δοχείο από γάλα (2 L) µεγάλο µπουκάλι νερού (1,5 L) µικρό µπουκάλι νερού (0,5 L) µικρό χάρτινο δοχείο από γάλα (500 ml) κουτάκι αναψυκτικού (330 ml) Προσοχή: Το µικρό µπουκάλι νερού και το µικρό χάρτινο δοχείο από γάλα έχουν τον ίδιο όγκο (αφού 1L = 1000 ml, τότε 0,5 L = 500 ml) Συµπέρασµα Ο όγκος είναι µια χαρακτηριστική ιδιότητα των σωµάτων. Μπορούµε να µετρήσουµε τον όγκο ενός σώµατος χρησιµοποιώντας ένα ογκοµετρικό δοχείο. Εκπαιδευτικός Οργανισµός Ν. Ξυδάς 5

Εργασίες βιβλίου 1. Παρατήρησε τις εικόνες. Μπορείς να υπολογίσεις τον όγκο του βυθισµένου σώµατος; Ο όγκος του σώµατος υπολογίζεται από τη διαφορά της στάθµης του νερού στο ογκοµετρικό δοχείο πριν και µετά τη βύθιση του σώµατος. Ο όγκος του σώµατος είναι: 450 ml 250 ml = 200 ml 2. Τι µετρά η αντλία της βενζίνης; Αν παρατηρήσεις τις αντλίες της βενζίνης σε ένα βενζινάδικο, θα δεις ότι έχουν ενδείξεις σε λίτρα και σε ευρώ. Η ένδειξη σε λίτρα αφορά τον όγκο της βενζίνης που βάζουµε, ενώ η ένδειξη σε ευρώ το χρηµατικό ποσό που πρέπει να πληρώσουµε. Η αντλία µετρά τον όγκο της βενζίνης που βάζουµε µε µονάδα µέτρησης το λίτρο. 3. Ταξινόµησε τα δοχεία σύµφωνα µε τον όγκο τους. Βάζουµε σε σειρά τα δοχεία, ξεκινώντας µε αυτό που έχει το µικρότερο όγκο. δοχείο νερού 1 L δοχείο αναψυκτικού 1,5 L δοχείο γάλακτος 2 L 6 Εκπαιδευτικός Οργανισµός Ν. Ξυδάς

Επιπλέον εργασίες 1. Στο χάρτινο δοχείο γάλακτος αναγράφεται ο όγκος 2 L. Πώς µπορείς να επιβεβαιώσεις ότι αυτός ο όγκος είναι σωστός; Το περιεχόµενο του δοχείου των 2 L πρέπει να γεµίζει 4 φορές ένα ογκοµετρικό δοχείο των 0,5 L, αφού 4 0,5 L = 2 L. 2. Ποιο έχει µεγαλύτερο όγκο; Τα 500 ml νερό ή τα 0,5 L νερό; Τα 500 ml νερό έχουν τον ίδιο όγκο µε τα 0,5 L νερό. Εξήγηση: 1 L είναι ίσο µε 1000 ml, άρα τα 0,5 L είναι ίσα µε τα 500 ml. Εκπαιδευτικός Οργανισµός Ν. Ξυδάς 7

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2: ΜΑΖΑ Εισαγωγή Γιατί γέρνει η τραµπάλα προς τη µεριά του αγοριού; Το αγόρι έχει µεγαλύτερη µάζα. Η µάζα είναι µια χαρακτηριστική ιδιότητα ενός υλικού σώµατος και εκφράζει το ποσό της ύλης από την οποία αυτό αποτελείται. Μονάδα µέτρησης της µάζας είναι το χιλιόγραµµο ή κιλό (kg). Υποδιαίρεση του κιλού είναι το γραµµάριο (g). 1 κιλό είναι ίσο µε 1000 γραµµάρια ( 1 kg = 1000 g). Η µάζα ενός σώµατος µετριέται µε το ζυγό σύγκρισης ως εξής: Στη µία µεριά του ζυγού βάζουµε το σώµα, του οποίου τη µάζα θέλουµε να µετρήσουµε. Στην άλλη µεριά του ζυγού βάζουµε σώµατα γνωστής µάζας, που ονοµάζονται σταθµά. Βάζουµε τόσα σταθµά ώστε ο ζυγός να ισορροπήσει. Τότε η µάζα του σώµατος που µετράµε είναι ίση µε τη µάζα των σταθµών που χρησιµοποιήσαµε. π.χ. αν χρησιµοποιήσουµε δύο σταθµά του ενός κιλού, τότε το σώµα έχει µάζα δύο κιλά. Όταν ο ζυγός δεν ισορροπεί, γέρνει προς τη µεριά που είναι τοποθετηµένο το σώµα µε τη µεγαλύτερη µάζα. 8 Εκπαιδευτικός Οργανισµός Ν. Ξυδάς

1 ο πείραµα Σκοπός: Να εξοικειωθείς µε τις συνηθισµένες µονάδες µέτρησης της µάζας. Πειραµατική διαδικασία: Σε πολλές συσκευασίες προϊόντων καθηµερινής χρήσης αναγράφεται πάνω στην ετικέτα η µάζα τους. Συγκέντρωσε τέτοια προϊόντα και σηµείωσε τη µάζα τους στον αντίστοιχο πίνακα. Μην ξεχνάς να σηµειώνεις τη µονάδα µέτρησης δίπλα σε κάθε τιµή µάζας. Συµπληρωµένος πίνακας µε ενδεικτικές τιµές: Προϊόντα Μάζα 500 g ρύζι 1 kg ζάχαρη γιαούρτι 200 g σοκολάτα 100 g 100 g πατατάκια βαµβάκι 100 g Εκπαιδευτικός Οργανισµός Ν. Ξυδάς 9

Ταξινόµηση των προϊόντων αρχίζοντας µε αυτό που έχει τη µεγαλύτερη µάζα: ζάχαρη ρύζι γιαούρτι σοκολάτα πατατάκια βαµβάκι 1kg 500 g 200 g 100 g 100 g 100 g Θυµήσου ότι 1 kg ισούται µε 1000 g. Γι αυτό η ζάχαρη του 1 kg έχει τη µεγαλύτερη µάζα. 2 ο πείραµα Σκοπός: Να συγκρίνεις τη µάζα των προϊόντων χρησιµοποιώντας το ζυγό σύγκρισης. Πειραµατική διαδικασία: Χρησιµοποίησε τα προϊόντα του προηγούµενου πειράµατος σε τρεις συνδυασµούς, ώστε ο ζυγός σύγκρισης να ισορροπεί. Ο ζυγός ισορροπεί όταν οι µάζες των σωµάτων που συγκρίνουµε είναι ίσες. Όταν ο ζυγός δεν ισορροπεί, γέρνει προς τη µεριά που είναι τοποθετηµένο το σώµα µε τη µεγαλύτερη µάζα. 1 ος συνδυασµός Βάλε στη µια µεριά του ζυγού το ρύζι των 500 g και στην άλλη το γιαούρτι των 200 g. Παρατηρείς ότι ο ζυγός γέρνει προς τη µεριά του ρυζιού, αφού το ρύζι έχει µεγαλύτερη µάζα από το γιαούρτι. Τοποθέτησε στο ζυγό µαζί µε το γιαούρτι, τη σοκολάτα των 100 g, τα πατατάκια των 100 g και το βαµβάκι των 100 g. Παρατηρείς ότι τώρα ο ζυγός ισορροπεί, αφού στη µια µεριά του υπάρχει σώµα µάζας 500 g και στην άλλη συνολική µάζα επίσης 500 g (200 g + 100 g + 100 g +100 g = 500 g) 10 Εκπαιδευτικός Οργανισµός Ν. Ξυδάς

2 ος συνδυασµός Βάλε στη µια µεριά του ζυγού το γιαούρτι των 200 g και στην άλλη τη σοκολάτα των 100 g και τα πατατάκια των 100 g. Παρατηρείς ότι ο ζυγός ισορροπεί, αφού στη µια µεριά του υπάρχει σώµα µάζας 200 g και στην άλλη συνολική µάζα επίσης 200 g (100 g +100 g = 200 g). 3 ος συνδυασµός Βάλε στη µια µεριά του ζυγού τη ζάχαρη του 1 kg (δηλαδή 1000 g) και στην άλλη το ρύζι των 500 g, το γιαούρτι των 200 g, τη σοκολάτα των 100 g, τα πατατάκια των 100 g και το βαµβάκι των 100 g. Παρατηρείς ότι ο ζυγός ισορροπεί, αφού στη µια µεριά του υπάρχει σώµα µάζας 1000 g και στην άλλη συνολική µάζα επίσης 1000 g (500 g + 200 g + 100 g + 100 g +100 g = 1000 g). Εκπαιδευτικός Οργανισµός Ν. Ξυδάς 11

Παρατήρηση Βάζω στη µια µεριά του ζυγού το ρύζι των 500 g και στην άλλη το γιαούρτι των 200 g, τη σοκολάτα των 100 g, τα πατατάκια των 100 g και το βαµβάκι των 100 g. Βάζω στη µια µεριά του ζυγού το γιαούρτι των 200 g και στην άλλη τη σοκολάτα των 100 g και τα πατατάκια των 100 g. Βάζω στη µια µεριά του ζυγού τη ζάχαρη του 1 kg και στην άλλη το ρύζι των 500 g, το γιαούρτι των 200 g, τη σοκολάτα των 100 g, τα πατατάκια των 100 g και το βαµβάκι των 100 g. Συµπέρασµα Η µάζα είναι µια χαρακτηριστική ιδιότητα των σωµάτων. Μπορούµε να µετρήσουµε τη µάζα ενός σώµατος µε το ζυγό σύγκρισης. Όταν ο ζυγός ισορροπεί, τότε οι µάζες που µετράµε είναι ίσες. Εργασίες βιβλίου 1. Γράψε τη συνταγή ενός γλυκού ή ενός φαγητού, σηµειώνοντας δίπλα σε κάθε υλικό και τη µάζα που πρέπει να χρησιµοποιηθεί. Ταχινόπιτα Υλικά: 100 g αµύγδαλα 100 g σταφίδες 150 g ταχίνι 0,5 kg αλεύρι 200 g ζάχαρη 12 Εκπαιδευτικός Οργανισµός Ν. Ξυδάς

2. Παρατήρησε τις εικόνες. Ποιο σώµα έχει µεγαλύτερη µάζα σε κάθε περίπτωση; (1) (2) (3) (1) Το πλυντήριο και το ψυγείο έχουν ίσες µάζες αφού ο ζυγός ισορροπεί. (2) Το ψυγείο έχει µεγαλύτερη µάζα, αφού ο ζυγός γέρνει προς τη µεριά του. (3) Η τηλεόραση έχει µεγαλύτερη µάζα, αφού ο ζυγός γέρνει προς τη µεριά της. 3. Παρατήρησε τα προϊόντα του πίνακα. Μπορείς να προτείνεις έναν τρόπο τοποθέτησης των προϊόντων στο ζυγό, ώστε αυτός να ισορροπεί; Πρότεινε ένα συνδυασµό στον οποίο να χρησιµοποιείς όλα τα προϊόντα του πίνακα. Θυµήσου ότι 1 kg = 1000 g, άρα 0,5 kg = 500 g. Προϊόντα Μάζα φακές 500 g ζάχαρη 1 kg καφές 100 g ρύζι 0,5 kg µαρµελάδα 50 g βαµβάκι 50 g 1 ος τρόπος Βάζω στη µια µεριά του ζυγού τις φακές, το ρύζι, τη µαρµελάδα και το βαµβάκι. Στην άλλη µεριά του ζυγού βάζω τη ζάχαρη και τον καφέ. Εξήγηση: φακές 500 g ρύζι 500 g µαρµελάδα 50 g ζάχαρη 1000 g βαµβάκι 50 g καφές 100 g σύνολο 1100 g σύνολο 1100 g Εκπαιδευτικός Οργανισµός Ν. Ξυδάς 13

2 ος τρόπος Βάζω στη µια µεριά του ζυγού τις φακές, το ρύζι, και τον καφέ. Στην άλλη µεριά του ζυγού βάζω τη ζάχαρη τη µαρµελάδα και το βαµβάκι. Εξήγηση: φακές 500 g ζάχαρη 1000 g ρύζι 500 g µαρµελάδα 50 g καφές 100 g βαµβάκι 50 g σύνολο 1100 g σύνολο 1100 g Επιπλέον εργασίες 1. Ταξινόµησε τα προϊόντα σύµφωνα µε τη µάζα τους. Ξεκίνησε µε αυτό που έχει τη µικρότερη µάζα. 2 kg κρέας, 200 g ελαιόλαδο, 1,5 kg ντοµάτες, 0,5 kg ρύζι, 5 g κανέλα 5 g κανέλα, 200 g ελαιόλαδο, 0,5 kg ρύζι, 1,5 kg ντοµάτες, 2 kg κρέας 2. Πώς θα τοποθετήσεις τα παρακάτω προϊόντα στο ζυγό, ώστε αυτός να ισορροπεί; 200 g καφές, 600 g κρέας, 300 g αλεύρι, 100 g ζάχαρη Βάζω στη µια µεριά του ζυγού το κρέας και στην άλλη µεριά τον καφέ, το αλεύρι και τη ζάχαρη. Εξήγηση: καφές 200 g αλεύρι 300 g κρέας 600 g ζάχαρη 100 g σύνολο 600 g σύνολο 600 g 14 Εκπαιδευτικός Οργανισµός Ν. Ξυδάς

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 3: ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ Εισαγωγή Παρατήρησε και σύγκρινε τις δύο εικόνες. Παρατηρείς ότι το αγόρι στην πρώτη εικόνα σηκώνει ένα αντικείµενο µεγάλου όγκου, ενώ στη δεύτερη εικόνα σηκώνει ένα αντικείµενο µικρού όγκου. υσκολεύεται όµως περισσότερο να σηκώσει το µικρό αντικείµενο της δεύτερης εικόνας. Αυτό συµβαίνει γιατί το αντικείµενο της δεύτερης εικόνας, αν και είναι µικρότερου όγκου, έχει µεγαλύτερη µάζα από το αντικείµενο της πρώτης εικόνας. 1 ο πείραµα Σκοπός: Να διαπιστώσεις ότι αντικείµενα που έχουν την ίδια µάζα, µπορεί να έχουν διαφορετικό όγκο. Πειραµατική διαδικασία: ιαθέτεις τα παρακάτω προϊόντα: Αλεύρι 1 Kg Βαµβάκι 1 kg Ψωµί 1 kg Ζάχαρη 1 kg Εκπαιδευτικός Οργανισµός Ν. Ξυδάς 15

Παρατηρείς ότι και τα τέσσερα προϊόντα έχουν την ίδια µάζα (1 κιλό). Σύγκρινε τους όγκους αυτών των προϊόντων. Παρατηρείς ότι δεν έχουν όλα τον ίδιο όγκο. π.χ. το βαµβάκι του 1 kg έχει µεγαλύτερο όγκο από τη ζάχαρη του 1 kg. Ταξινόµηση των προϊόντων σύµφωνα µε τον όγκο τους, αρχίζοντας µε αυτό που έχει το µεγαλύτερο όγκο: βαµβάκι, ψωµί, αλεύρι, ζάχαρη 2 ο πείραµα Σκοπός: Να διαπιστώσεις ότι αντικείµενα που έχουν τον ίδιο όγκο, µπορεί να έχουν διαφορετική µάζα. Πειραµατική διαδικασία: Παρακάτω βλέπεις κύβους που έχουν όλοι τον ίδιο όγκο, είναι όµως κατασκευασµένοι από διαφορετικά υλικά (αλουµίνιο, µόλυβδος, χρυσός κ.τ.λ.) και έχουν διαφορετική µάζα. 7,9g Ταξινόµηση των κύβων σύµφωνα µε τη µάζα τους, αρχίζοντας µε αυτό που έχει µεγαλύτερη µάζα: χρυσός (19,3 g) µόλυβδος (11,3 g) σίδηρος (7,9 g) αλουµίνιο (2,7 g) πάγος (0,9 g) ξύλο (0,6 g) Την ποσότητα µάζας που υπάρχει στη µονάδα του όγκου ενός σώµατος, την ονοµάζουµε πυκνότητα του σώµατος. 16 Εκπαιδευτικός Οργανισµός Ν. Ξυδάς

π.χ. ένας κύβος όγκου 1 cm 3 φτιαγµένος από σίδηρο έχει µάζα 7,8 g, ενώ ένας κύβος όγκου 1 cm 3 φτιαγµένος από ξύλο έχει µάζα 0,6 g. Αυτό σηµαίνει ότι η ύλη στο σιδερένιο κύβο είναι πιο πυκνή απ ότι στον ξύλινο, δηλαδή η πυκνότητα του σιδερένιου κύβου είναι µεγαλύτερη από του ξύλινου. Όταν ένα σώµα Α έχει µεγαλύτερη πυκνότητα από ένα σώµα Β, αυτό σηµαίνει ότι για τον ίδιο όγκο στο σώµα Α περιέχεται µεγαλύτερη µάζα (ποσότητα ύλης). Συµπέρασµα Όταν συγκρίνουµε σώµατα που έχουν τον ίδιο όγκο, τότε αυτό µε τη µεγαλύτερη µάζα έχει τη µεγαλύτερη πυκνότητα. Εργασίες βιβλίου 1. Ποιο από τα δύο σώµατα που σηκώνει το παιδί έχει µεγαλύτερη πυκνότητα; Το αγόρι στην πρώτη εικόνα σηκώνει ένα αντικείµενο µεγάλου όγκου, ενώ στη δεύτερη εικόνα σηκώνει ένα αντικείµενο µικρού όγκου. υσκολεύεται όµως περισσότερο να σηκώσει το µικρό αντικείµενο της δεύτερης εικόνας. Αυτό συµβαίνει γιατί το αντικείµενο της δεύτερης εικόνας, αν και είναι µικρότερου όγκου, έχει µεγαλύτερη µάζα από το αντικείµενο της πρώτης εικόνας. Μεγαλύτερη πυκνότητα έχει το σώµα της δεύτερης εικόνας, γιατί έχει µεγαλύτερη µάζα σε µικρότερο όγκο. Εκπαιδευτικός Οργανισµός Ν. Ξυδάς 17

2. Γνωρίζεις σίγουρα την έκφραση «βυθίστηκε σα µολύβι». Παρατήρησε τα κυβάκια του πειράµατος και διόρθωσε τη φράση αυτή. Μπορείς να εξηγήσεις την απάντησή σου; 7,9g Στον ίδιο όγκο, η µάζα του χρυσού είναι µεγαλύτερη από τη µάζα του µολύβδου. Άρα ο χρυσός έχει µεγαλύτερη πυκνότητα από το µόλυβδο. Ποιο σωστό θα ήταν να πούµε «βυθίστηκε σα χρυσός». Εξήγηση: ο χρυσός έχει µεγαλύτερη πυκνότητα από το µόλυβδο. Επιπλέον εργασίες 1. 100 ml οινοπνεύµατος ζυγίζουν 80 g, ενώ 100 ml νερού ζυγίζουν 100 g. Ποιο από τα δύο σώµατα έχει µεγαλύτερη πυκνότητα; Τα δύο σώµατα έχουν τον ίδιο όγκο (100 ml) αλλά διαφορετική µάζα. Μεγαλύτερη λοιπόν πυκνότητα θα έχει το σώµα µε τη µεγαλύτερη µάζα. Το νερό έχει µεγαλύτερη πυκνότητα, γιατί στον ίδιο όγκο έχει µεγαλύτερη µάζα. 2. ιαθέτεις 1 kg βαµβάκι και 1 kg αλεύρι. Ποιο από τα δύο σώµατα έχει µεγαλύτερη πυκνότητα; Τα σώµατα που εξετάζουµε έχουν την ίδια µάζα (1 kg), αλλά το αλεύρι έχει µικρότερο όγκο. Η ύλη είναι πιο πυκνή στο σώµα που έχει την ίδια µάζα σε µικρότερο όγκο. Όσο πιο πυκνή είναι η ύλη τόσο πιο µεγάλη είναι η πυκνότητα του σώµατος. Το αλεύρι έχει µεγαλύτερη πυκνότητα, γιατί έχει την ίδια µάζα σε µικρότερο όγκο. 18 Εκπαιδευτικός Οργανισµός Ν. Ξυδάς

Μια µατιά από το βιβλίο του µαθητή Υλικά σώµατα π.χ. το ατσάλι, το νερό, η ζάχαρη είναι υλικά σώµατα αποτελούνται από Μόρια αποτελούνται από Μόριο είναι το µικρότερο τµήµα ενός υλικού που διατηρεί τις ιδιότητές του. π.χ. το νερό αποτελείται από πολλά µόρια νερού. Άτοµα αποτελούνται από Άτοµο είναι το σωµατίδιο που αποτελείται από τον πυρήνα και τα ηλεκτρόνια που κινούνται γύρω από τον πυρήνα. Ο πυρήνας αποτελείται από πρωτόνια και νετρόνια. π.χ. το µόριο του νερού αποτελείται από δύο άτοµα υδρογόνου και ένα άτοµο οξυγόνου. Πρωτόνια, Νετρόνια Ηλεκτρόνια αποτελούνται από Κουάρκ Εκπαιδευτικός Οργανισµός Ν. Ξυδάς 19

Υλικά σώµατα διακρίνονται σε Μίγµατα Καθαρά σώµατα διακρίνονται σε Στοιχεία Χηµικές ενώσεις Τα στοιχεία αποτελούνται από ένα είδος ατόµων. π.χ. το οξυγόνο που αναπνέουµε είναι στοιχείο και αποτελείται µόνο από άτοµα οξυγόνου. Οι χηµικές ενώσεις αποτελούνται από διαφορετικά είδη ατόµων. π.χ. το νερό είναι χηµική ένωση και αποτελείται από άτοµα υδρογόνου και άτοµα οξυγόνου. 20 Εκπαιδευτικός Οργανισµός Ν. Ξυδάς

Βασικές ιδιότητες των υλικών σωµάτων: Όγκος : είναι ο χώρος που καταλαµβάνει ένα σώµα. Μονάδες µέτρησης του όγκου: Το κυβικό µέτρο (m 3 ), το κυβικό εκατοστό (cm 3 ), το λίτρο (L), το χιλιοστόλιτρο (ml) Μάζα: είναι το ποσό της ύλης από το οποίο αποτελείται το σώµα. Μονάδες µέτρησης της µάζας: Το χιλιόγραµµο ή κιλό (kg), το γραµµάριο (g), ο τόνος (t) Πυκνότητα : εκφράζει την ποσότητα µάζας του σώµατος στη µονάδα του όγκου. Μονάδες µέτρησης της πυκνότητας: Το χιλιόγραµµο ανά κυβικό µέτρο (kg/m 3 ), το γραµµάριο ανά κυβικό εκατοστό (g/cm 3 ) π.χ. ο σίδηρος έχει πυκνότητα 7,8 g/cm 3, δηλαδή το 1 cm 3 του σιδήρου έχει µάζα 7,8 g. Εκπαιδευτικός Οργανισµός Ν. Ξυδάς 21