ΤΑ ΕΛΑΤΗΡΙΑ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥΣ

Γεώργιος Σουλής ΤΑ ΕΛΑΤΗΡΙΑ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥΣ ΟΡΙΣΜΟΣ: Ελατήριο είναι ένας «μηχανισμός - εξάρτημα», το οποίος ΔΕΧΕΤΑΙ ΑΠΟΡΡΟΦΑ και ΑΠΟΘΗΚΕΥΕΙ μηχανική ενέργεια μέσω μίας προσωρινής παραμόρφωσης (ΣΥΣΠΕΙΡΩΣΗ) Την ενέργεια αυτή εν συνεχεία την αποδίδει είτε αυτομάτως εάν δεν παρεμποδίζεται η αποσυσπείρωσή του, είτε μετά από δική μας ενέργεια. Σε ένα όπλο υπάρχουν τα παρακάτω κύρια, αλλά και δευτερεύοντα ελατήρια: - Επανατατικό. - Σφύρας. - Επικρουστήρα. - Εξωλκέα - Εξωστήρα. - Σκανδάλης. - Αναστολέα γεμιστήρας - Γεμιστήρας Σε κάποιους τύπους όπλων η λειτουργία των ελατηρίων υποκαθίσταται από ΕΛΑΣΜΑΤΑ τα οποία εκτελούν παρόμοια δράση. Υπάρχουν και βελτιωμένα ελατήρια, ή ακόμη και διπλά ελατήρια, τα οποία ανταποκρίνονται στο έργο τους ακόμη καλλίτερα. Ας εξετάσουμε λοιπόν την λειτουργία - συμπεριφορά ενός εκάστου από αυτά κατά τους δύο χρόνους λειτουργίας των: ΕΠΑΝΑΤΑΤΙΚΟ ΕΛΑΤΗΡΙΟ: Είναι το κύριο ελατήριο ενός όπλου. Είναι υψηλής δυνάμεως και θα μπορούσε να ονομάζεται και ελατήριο κλείστρου, αφού η λειτουργία του έχει άμεση σχέση με αυτό. Επεκράτησε όμως η ορολογία αυτή επειδή κατά το δεύτερο χρόνο της λειτουργίας του επανατάσσει το κλείστρο παρέχοντας την απαραίτητη ενέργεια για τη δεύτερη φάση λειτουργίας του όπλου, «ΚΛΕΙΣΙΜΟ ΤΟΥ ΚΛΕΙΣΤΡΟΥ», όπως την είχαμε αναφέρει σε παλαιότερη παρουσίαση. 1 Ο Χρόνος Λειτουργίας (ΣΥΣΠΕΙΡΩΣΗ): Δέχεται την ενέργεια που ασκείται μέσω του ΚΛΕΙΣΤΡΟΥ από τα αέρια της πυροδότησης, επιβραδύνοντας ταυτόχρονα την κίνησή του προς τα πίσω. Όσο πιο δυνατό είναι το ελατήριο, τόσο πιο αργά θα κινηθεί το κλείστρο προς τα πίσω, το όπλο μας δηλαδή γίνεται (ΑΡΓΟ), αλλά και θα μειωθεί το λάκτισμα (ανάκρουση) από τον τερματισμό της κίνησής του. Αντιθέτως όσο πιο αδύνατο είναι το ελατήριο αυτό, τόσο πιο γρήγορα θα κινηθεί το κλείστρο προς τα πίσω δηλαδή το όπλο μας γίνεται (ΓΡΗΓΟΡΟ), αλλά το λάκτισμα, (ανάκρουση) από την 1

πρόσκρουση του κλείστρου θα είναι μεγαλύτερη και θα έχουμε (ΑΝΟΡΘΩΣΗ) του όπλου. 2 Ο Χρόνος (ΑΠΟΣΥΣΠΕΙΡΩΣΗ): Το ελατήριό μας αποδίδει (απελευθερώνει) την ενέργειά του, ωθώντας το κλείστρο προς τα εμπρός, παρέχοντας την απαραίτητη ενέργεια για τη δεύτερη φάση λειτουργίας του όπλου, «ΚΛΕΙΣΙΜΟ ΤΟΥ ΚΛΕΙΣΤΡΟΥ». Όσο πιο δυνατό είναι το ελατήριο τόσο πιο γρήγορα θα κλείσει το κλείστρο (γρήγορη λειτουργία του όπλου), αλλά και τόσο πιο δυνατά θα κτυπήσει το κλείστρο κατά τον τερματισμό της κίνησής του, οπότε έχουμε «ΓΟΝΑΤΙΣΜΑ» του όπλου. Αντιθέτως όσο πιο αδύνατο είναι το ελατήριο αυτό, τόσο πιο αργά θα κινηθεί το κλείστρο προς τα εμπρός, (ΑΡΓΟ ΟΠΛΟ), αλλά θα έχουμε και μικρότερο (ΓΟΝΑΤΙΣΜΑ) του όπλου. Προστατεύει το όπλο μας από φθορές κατά την πρώτη φάση λειτουργίας, με το να μην προσκρούσει το κλείστρο δυνατά στην Πιστολοειδή λαβή. Μπορεί να δημιουργήσει εμπλοκές μη επιτρέποντας στο όπλο μας την ολοκλήρωση της πρώτης φάσης λειτουργίας (ΑΝΟΙΓΜΑ ΚΛΕΙΣΤΡΟΥ), ειδικά στην περίπτωση που το φυσίγγιο δεν είναι αρκούντως δυνατό. Δυσχεραίνει την ταχύτητα λειτουργίας του όπλου κατά το άνοιγμα του κλείστρου. Απαιτεί ισχυρότερα πυρομαχικά για την ενεργοποίησή του. Έχει την απαιτουμένη ενέργεια για να ολοκληρώσει τη φάση κλεισίματος του κλείστρου. Δυνατόν να δημιουργήσει πρόωρη φθορά στο όπλο μας, ακόμη και θραύση του κλείστρου, αφού δεν επιβραδύνει αρκούντως την κίνηση του προς τα πίσω. Καθυστερεί το κλείσιμο του κλείστρου ελλείψει δυνάμεως. Δυνατόν να μην έχει αρκετή δύναμη για να ολοκληρώσει τη φάση ΚΛΕΙΣΙΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΚΛΕΙΣΤΡΟΥ. (Συνήθης εμπλοκή). ΕΛΑΤΗΡΙΟ ΣΦΥΡΑΣ: Είναι ένα ελατήριο υψηλής δυνάμεως το οποίο με την αποσυσπείρωσή του θα ωθήσει τη σφύρα του όπλου για να γίνει η επίκρουση. Κατά τον πρώτο χρόνο λειτουργίας του ενεργοποιείται από την κίνηση του κλείστρου προς τα πίσω. 2

Ενώ με την αποσυσπείρωση του θα δώσει στη σφύρα την απαραίτητη δύναμη προκειμένου να ολοκληρώσει την επίκρουση (σκάσιμο καψυλλίου). Το ελατήριο αυτό το συναντάμε με δύο μορφές σε διάφορους τύπους όπλων: 1/ Εγκλωβισμένο στην πιστολοειδή λαβή, συμπιεζόμενο από τον άξονα της σφύρας (Όπως στο 1911, CZ, TANFOGLIO, κ.ά). 2/ Να περιβάλλει τον επικρουστήρα ( όπως στο GLOCK). Και η συσπείρωσή του γίνεται μέσω του επικρουστήρα του όπλου. Εξασφαλίζει μία δυνατή επίκρουση ικανή να ενεργοποιήσει κάθε καψύλλιο. Απαιτεί αρκετή δύναμη κλείστρου προς τα πίσω για να ενεργοποιηθεί. (Σε συνδυασμό με μεγαλύτερο μήκος επικρουστήρα) μπορεί να τρυπήσει το καψύλλιο και να μας δημιουργήσει προβλήματα. Πιέζει περισσότερο τη σχαστηρία με αποτέλεσμα να απαιτείται περισσότερη δύναμη για την αποκοπή. (Προστίθεται βάρος στη σκανδάλη). Κατά την επίκρουση, έστω και απειροελάχιστα ωθεί το όπλο προς τα εμπρός και κάτω. Θα αντιμετωπίσει πρόβλημα σε περίπτωση που το κράμα κατασκευής των καψυλλίων είναι ιδιαίτερα σκληρό. Δεν απαιτεί μεγάλη δύναμη του κλείστρου για τη συσπείρωσή του Πιέζει λιγότερο τη σχαστηρία με αποτέλεσμα να απαιτείται λιγότερη δύναμη για την αποκοπή. (Αφαιρείται βάρος από τη σκανδάλη). Κατά την επίκρουση, ουδόλως ωθεί το όπλο προς τα εμπρός και κάτω ΕΛΑΤΗΡΙΟ ΕΠΙΚΡΟΥΣΤΗΡΑ: Είναι το ελατήριο το οποίο ευρίσκεται σε ειδική θήκη εντός του κλείστρου (θήκη επικρουστήρα). Είναι χαμηλής δυνάμεως και δεν επιτρέπει στον επικρουστήρα να κινείται ελεύθερα (εμπρός - πίσω) μέσα στη θήκη του. Κατά τον πρώτο χρόνο λειτουργίας του συσπειρώνεται με την πτώση της σφύρας επί του επικρουστήρα, επιβραδύνοντας ελαφρά την κίνησή του, ενώ κατά τη δεύτερη φάση επαναφέρει τον επικρουστήρα στην αρχική του θέση μακριά από το καψύλλιο. 3

Στα πιστόλια τύπου GLOCK δεν υπάρχει. Η λειτουργία του είναι ενσωματωμένη στο (ελατήριο της σφύρας) γι αυτό και αυτός ο τύπος όπλων λέγεται ΗΜΙΟΠΛΙΣΗΣ Επιβραδύνει την κίνηση του επικρουστήρα προς τα εμπρός. Επαναφέρει γρήγορα τον επικρουστήρα στη θέση αναμονής μειώνοντας την περίπτωση «πολυβολισμού» του όπλου, από τυχόν καθυστερήσεις, ή κώλυμα του επικρουστήρα (λόγω καταλοίπων της πυρίτιδας) στη θέση επίκρουσης, οπότε θα έχουμε πολυβολισμό του όπλου. Δεν διαθέτει κατά το χρόνο αποσυσπείρωσης, αρκετή δύναμη ώστε να επαναφέρει τον επικρουστήρα στην αρχική θέση, μακριά από το καψύλλιο, με κίνδυνο το όπλο μας να κάνει «πολυβολισμό». ΕΛΑΤΗΡΙΟ ΕΞΩΛΚΕΑ: Ο Εξωλκέας είναι το εξάρτημα του όπλου, το οποίο κατά το ΚΛΕΙΣΙΜΟ ΤΟΥ ΚΛΕΙΣΤΡΟΥ «Εγκλωβίζει» το φυσίγγιο επάνω στο κλείστρο και το εισάγει στη θαλάμη και κατά το ΑΝΟΙΓΜΑ ΤΟΥ ΚΛΕΙΣΤΡΟΥ έλκει τον κάλυκα από τη θαλάμη προς τα έξω προκειμένου στη συνέχεια να απορριφθεί. Ο εξωλκέας στο σύνολο των όπλων συνοδεύεται από ένα ελατήριο το οποίο τον πιέζει προς τα μέσα και το οποίο θα αναλύσουμε. Εξαιρούνται τα πιστόλια τύπου (1911) εις τα οποία λειτουργεί ο ίδιος και ως ελατήριο και ολοκληρώνει την ενέργειά του. Συγκρατεί δυνατά τον κάλυκα κατά την εξαγωγή Υπερβολικά δυνατό ελατήριο θα δυσχεράνει την απόρριψη του φυσιγγίου κατά την πρόσκρουση στον εξωστήρα. Θα δημιουργήσει εμπλοκές αφού δεν θα δίνει στον εξωλκέα την απαραίτητη δύναμη για να έλξη τον κάλυκα εκτός θαλάμης. ΕΛΑΤΗΡΙΟ ΕΞΩΣΤΗΡΑ: Ο εξωστήρας είναι το εξάρτημα εκείνο το οποίο ωθεί και απορρίπτει τον κάλυκα έξω από το όπλο. Στο σύνολο των όπλων, ο εξωστήρας είναι σταθερός ευρίσκεται επί του κορμού του όπλου και με την απότομη πρόσκρουση του κάλυκα σε αυτόν, γίνεται η απόρριψη. Σπανίως όμως 4

συναντάμε εξωστήρα, ο οποίος ευρίσκεται μέσα στο κλείστρο και πιέζεται προς τα εμπρός από ένα ελατήριο. Στην περίπτωση αυτή, ο εξωστήρας λειτουργεί σε δύο χρόνους: 1/ Κατά τον πρώτο χρόνο όπου γίνεται η εισαγωγή του φυσιγγίου στη θαλάμη, ο εξωστήρας που έχει κυλινδρική μορφή, πιεζόμενος από το πυθμένιο του φυσιγγίου κινείται προς τα πίσω και αποκρύπτεται μέσα στο κλείστρο. 2/ Κατά το δεύτερο χρόνο που γίνεται η εξαγωγή του κάλυκα από τη θαλάμη, ο εξωστήρας πιέζει τον κάλυκα προς τα εμπρός και δεξιά και όταν αυτός φθάσει στην οπή απορρίψεως, εκτινάσσεται εκτός όπλου. Εάν το ελατήριο είναι υπερβολικά δυνατό, κατά το χρόνο της εισαγωγής του φυσιγγίου στη θαλάμη, με την πίεση που ασκεί ο εξωστήρας στο πυθμένιο, δίνει στο φυσίγγιο κλίση και δεν επιτρέπει την ευθυγράμμισή του για την εισαγωγή του στη θαλάμη. Κατά τη φάση της απόρριψης του κάλυκα, δεν έχει την απαραίτητη δύναμη για να εκτινάξει το φυσίγγιο εκτός όπλου. ΕΛΑΤΗΡΙΟ ΣΚΑΝΔΑΛΗΣ: Είναι το ελατήριο το οποίο πιέζει το μηχανισμό σκανδάλης προς τα εμπρός, επαναφέροντάς τον στην αρχική θέση μετά από κάθε πυροδότηση. Επαναφέρει γρήγορα τη σκανδάλη στην αρχική της θέση και μπορούμε να πυροβολήσουμε εκ νέου γρήγορα. Πολύ δυνατό ελατήριο προσθέτει βάρος στη σκανδάλη. Καθυστερεί να επαναφέρει τη σκανδάλη με αποτέλεσμα το όπλο να γίνεται αργό, μέχρι και σημείου εμπλοκής, λόγω ΕΛΑΤΗΡΙΟ ΑΝΑΣΤΟΛΕΑ ΓΕΜΙΣΤΗΡΑΣ: Αναστολέας γεμιστήρας είναι το εξάρτημα εκείνο, το οποίο εγκλωβίζει τον γεμιστήρα επί του όπλου. Το εξάρτημα αυτό συνδυάζεται με ένα ελατήριο, ή και έλασμα (όπως το GLOCK). Αποστολή του ελατηρίου αυτού είναι η επαναφορά του αναστολέα στην αρχική θέση μετά τον απεγκλωβισμό και απόρριψη του γεμιστήρα. 5

Πολύ δυνατό ελατήριο εξασφαλίζει τον καλό εγκλωβισμό του γεμιστήρα, αλλά δυσχεραίνει την πίεση του αναστολέα. Διευκολύνει την απόρριψη του γεμιστήρα, αλλά λόγω κραδασμών κατά τη βολή δυνατόν να επιτρέψει την ανεπιθύμητη απόρριψη του γεμιστήρα. ΕΛΑΤΗΡΙΟ ΓΕΜΙΣΤΗΡΑ: Είναι το ελατήριο που εμπεριέχεται στο γεμιστήρα και ωθεί προς τα επάνω τον ανυψωτήρα των φυσιγγίων. Με το γέμισμα των γεμιστήρων το ελατήριο αυτό συσπειρώνεται και στη συνεχεία με την ενέργεια που αποκτά πιέζει τα φυσίγγια προς τα επάνω. Πολύ δυνατό ελατήριο πιέζει υπερβολικά τα φυσίγγια προς τα επάνω με αποτέλεσμα να δυσχεραίνετε η παραλαβή από το κλείστρο νέου φυσιγγίου και εισαγωγή του στη θαλάμη. Καθυστερεί την ώθηση των φυσιγγίων προς τα επάνω με αποτέλεσμα να περάσει το κλείστρο από το γεμιστήρα και να μην προλάβει να παραλάβει φυσίγγιο. Αξιοσημείωτο είναι το εξής: Πολλές φορές ειδικά στο γεμιστήρα του λειοκάνου τυφεκίου παρά την μεγάλη πίεση που ασκεί το ελατήριο στα φυσίγγια, έχουμε εμπλοκή του προαναφερθέντος τύπου, ειδικά κατά τα πρώτα φυσίγγια. Αυτό οφείλεται στο ότι λόγω μεγάλου βάρους των φυσιγγίων δημιουργείται από την αδράνεια καθυστέρηση στην ανύψωση των φυσιγγίων, με αποτέλεσμα όταν διέρχεται το κλείστρο από τον γεμιστήρα, να μην υπάρχει φυσίγγιο έτοιμο για παραλαβή. ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ ΕΛΑΤΗΡΙΩΝ: Η λειτουργία των ελατηρίων σε πολλές περιπτώσεις παρουσιάζει μία αλληλεξάρτηση και συγκεκριμένα: 1/ Το επανατατικό ελατήριο συνδυάζεται με το ελατήριο του γεμιστήρα. Όσο πιο δυνατό (γρήγορο) είναι το επανατατικό ελατήριο, 6

τόσο πιο δυνατό (γρήγορο) πρέπει να είναι και το ελατήριο του γεμιστήρα, ώστε να προλαβαίνει να ανυψώνει τα φυσίγγια. 2/ Το επανατατικό ελατήριο συνδυάζεται με το ελατήριο της σφύρας. Η δύναμη του επανατατικού θα πρέπει να επιτρέπει την ολοκλήρωση της κίνησης του κλείστρου προς τα πίσω, ώστε να ολοκληρώνεται η όπλιση της σφύρας. 3/ Το ελατήριο της σφύρας με το ελατήριο του επικρουστήρα. Το ελατήριο της σφύρας θα πρέπει να έχει τόση δύναμη, ώστε να εξουδετερώνει την αντίσταση του ελατηρίου του επικρουστήρα και να κάμπτει την αντίσταση του καψυλλίου. 4/ Το επανατατικό ελατήριο με το ελατήριο του επικρουστήρα: Θα πρέπει το ελατήριο του επικρουστήρα να προλαβαίνει να αποκρύπτει τον επικρουστήρα, μέσα στο χρόνο που μεσολαβεί από τη στιγμή του ανοίγματος του κλείστρου, έως την στιγμή παραλαβής νέου φυσιγγίου από το γεμιστήρα. Διαφορετικά θα έχουμε εμπλοκή, ή ακόμη και πυροδότηση. 5/ Του εξωλκέα με το επανατατικό. Θα πρέπει ο εξωλκέας να έχει ολοκληρώσει την αποκατάστασή του, μέχρι τη στιγμή που το κλείστρο θα αρχίσει την παραλαβή νέου φυσιγγίου. ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ 1/ Η δύναμη των ελατηρίων που τοποθετεί η κατασκευάστρια εταιρεία σε κάθε όπλο και η οποία εξαρτάται από τον αριθμό των ΣΠΕΙΡΩΝ, το ΚΡΑΜΑ των μετάλλων κ.ά. δεν είναι τυχαία αλλά είναι αποτέλεσμα μελέτης, υπολογισμών και οπωσδήποτε πάμπολλων δοκιμών. 2/ Τα ελατήρια τα οποία τοποθετούνται στα όπλα έχουν σχεδιαστεί να λειτουργούν με μία μεγάλη ποικιλία πυρομαχικών και σε διάφορες θερμοκρασίες περιβάλλοντος, ώστε τα όπλα να μην παρουσιάζουν δυσλειτουργίες και εμπλοκές. 3/ Πέραν των προαναφερθέντων ελατηρίων που τοποθετούνται σε κάθε όπλο, η κατασκευάστρια εταιρεία, αλλά και άλλες εταιρείες, κατασκευάζουν και πωλούν ελατήρια εξίσου αξιόπιστα, πολλάκις και καλλίτερα, για τη βελτίωση της αποδόσεως του όπλου μας. Για να τα χρησιμοποιήσουμε όμως θα πρέπει να γνωρίζουμε τι ακριβώς ελατήρια είναι αυτά, με τι προδιαγραφές έχουν σχεδιασθεί, για τι είδος πυρομαχικών ενδείκνυνται, για ποιές θερμοκρασίες προορίζονται, αλλά και τους συνδυασμούς των ελατηρίων που προαναφέραμε, δι αυτό και προτείνουν την αντικατάσταση «ΣΕΙΡΑΣ ΕΛΑΤΗΡΙΩΝ». 4/ Εκείνο όμως που είναι ΑΠΑΡΑΔΕΚΤΟ, είναι το να αντικαθιστούμε, ή ακόμη χειρότερα να κόβουμε τα ελατήρια χωρίς τις απαραίτητες γνώσεις, ή επειδή μας το σύστησε κάποιος φίλος μας. 7

5/ Εμπλοκές προερχόμενες από ελατήρια παρουσιάστηκαν στο αντίστοιχο κεφάλαιο περί εμπλοκών.. Το παρόν άρθρο έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό SHOOTER και αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία του Γεωργίου Σουλή. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση (ολική, μερική ή περιληπτική) και η κατά παράφραση ή διασκευή ή απόδοση του περιεχομένου του άρθρου με οποιονδήποτε τρόπο, μηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό κλπ χωρίς την έγγραφη άδεια του αρθρογράφου. 8