Ο Εννοιολογικός Χάρτης ως Εργαλείο ιδασκαλίας

ιδακτική της Πληροφορικής Νοέµβριος 2005 Ο Εννοιολογικός Χάρτης ως Εργαλείο ιδασκαλίας Ο Εννοιολογικός Χάρτης ως Εργαλείο ιδασκαλίας Γρηγοριάδου, Μ., Γουλή, Ε., Γόγουλου Α. 1 Εισαγωγή Ο εννοιολογικός χάρτης µπορεί να αξιοποιηθεί ως διδακτικό εργαλείο εµπλουτίζοντας τη διδακτική προσέγγιση του διδάσκοντα. Συγκεκριµένα, µπορεί να αξιοποιηθεί στη διδασκαλία (i) ως οργανόγραµµα του µαθήµατος, (ii) ως εισαγωγικός χάρτης µιας ενότητας, (iii) ως οργανωτής προώθησης (advanced organizer), και (iv) ως επαναληπτικός χάρτης (Βασιλοπούλου, 2001; Novak & Gowin, 1984; Cañas, Coffey, Carnot, Feltovich, Hoffman, Feltovich, & Novak, 2003). Σύµφωνα µε τον Novak (1998), η αξιοποίηση του εννοιολογικού χάρτη ως οργανόγραµµα του µαθήµατος δίνει τη δυνατότητα παρουσίασης της «εννοιολογικής διαφάνειας» της διδασκαλίας στους µαθητές. Συγκεκριµένα, ο εννοιολογικός χάρτης µπορεί να χρησιµοποιηθεί τόσο για την παρουσίαση ενός πλάνου του γνωστικού αντικειµένου το οποίο θα αφορά στις βασικές έννοιες/διδακτικές ενότητες του γνωστικού αντικειµένου όσο και για την παρουσίαση ενός σχεδίου µαθήµατος στο οποίο θα απεικονίζονται οι στόχοι, το περιεχόµενο, οι εκπαιδευτικές τεχνικές, το εποπτικό υλικό, ο χρονοπρογραµµατισµός της διδασκαλίας κ.λπ. Στην πρώτη περίπτωση, ο χάρτης που απεικονίζει το πλάνο του γνωστικού αντικειµένου αποτελεί ένα πρότυπο συνοπτικής σχηµατοποίησης των βασικών εννοιών/διδακτικών ενοτήτων του µαθήµατος δίνοντας τη δυνατότητα στο µαθητή να γνωρίζει εξ αρχής την έκταση του µαθήµατος, τις βασικές έννοιες/διδακτικές ενότητες καθώς και τον τρόπο σύνδεσής τους (π.χ. δίνει τη δυνατότητα στο µαθητή να γνωρίζει ποιες έννοιες είναι προαπαιτούµενες σε µια διδακτική ενότητα). Στο Σχήµα 1, παρουσιάζεται η δοµή ενός ενδεικτικού χάρτη για το πλάνο ενός γνωστικού αντικειµένου. Συνήθως, δηµιουργείται ένας γενικός χάρτης σε µακρο-επίπεδο (macro map) που αναπαριστά τις βασικές έννοιες/διδακτικές ενότητες καθώς και τον τρόπο σύνδεσής τους και επιµέρους πιο λεπτοµερείς χάρτες σε µικρο-επίπεδο (micro maps) οι οποίοι δίνουν περισσότερες λεπτοµέρειες για τη συγκεκριµένη βασική έννοια/διδακτική ενότητα. Στη δεύτερη περίπτωση, ο εννοιολογικός χάρτης που παρουσιάζει ένα σχέδιο µαθήµατος δίνει τη δυνατότητα στο διδάσκοντα να οργανώσει το µάθηµά του µε οπτικό τρόπο συνδέοντας τις βασικές συνιστώσες του π.χ. τους στόχους του µαθήµατος µε το περιεχόµενο και τις εκπαιδευτικές τεχνικές. Συνήθως, οι εννοιολογικοί χάρτες που χρησιµοποιούνται ως οργανόγραµµα του µαθήµατος κατασκευάζονται από τον ίδιο το διδάσκοντα. Ο εννοιολογικός χάρτης που χρησιµοποιείται ως εισαγωγικός χάρτης µιας ενότητας κατασκευάζεται συνήθως από τον ίδιο το διδάσκοντα, απεικονίζοντας τις βασικές έννοιες µιας ενότητας και παρουσιάζεται στους µαθητές. Για κάθε µια από τις βασικές έννοιες της ενότητας µπορούν να σχεδιαστούν διαφορετικοί χάρτες που θα απεικονίζουν τη συγκεκριµένη βασική έννοια µε µεγαλύτερη ανάλυση. Οι επιµέρους χάρτες µπορεί να κατασκευαστούν από το διδάσκοντα ή σε συνεργασία µαθητών και διδάσκοντα. Σύµφωνα µε τον Novak, προτείνεται να υπάρχει ένας κύριος χάρτης για κάθε ενότητα, ο οποίος θα συνοδεύεται από επιµέρους χάρτες για τις βασικές έννοιες οι οποίοι θα παρουσιάζονται σταδιακά και θα αποφεύγεται µε αυτό τον Γρηγοριάδου, Γουλή, Γόγουλου 1

τρόπο η παρουσίαση πολύπλοκων εννοιολογικών χαρτών. Στο φύλλο εργασίας 1 (ενότητα 1.1), δίνεται ένα παράδειγµα διαδοχικών εννοιολογικών χαρτών για την ενότητα «Γραφικά» στο κεφάλαιο «Τα Πολυµέσα» της Πληροφορικής της Γ Γυµνασίου. Ο πρώτος χάρτης είναι εισαγωγικός για τη συγκεκριµένη ενότητα και ακολουθεί ένας από τους επιµέρους εννοιολογικούς χάρτες που αφορά στα είδη των γραφικών (ψηφιογραφικά γραφικά και διανυσµατικά γραφικά). Σχήµα 1 Η δοµή ενός ενδεικτικού εννοιολογικού χάρτη για το πλάνο ενός γνωστικού αντικειµένου Ο εννοιολογικός χάρτης ως οργανωτής προώθησης ή προοργανωτής (Ματσαγγούρας, 2001) χρησιµοποιείται για τη διδασκαλία και εισαγωγή νέων εννοιών, απεικονίζοντας έννοιες που ήδη γνωρίζουν οι µαθητές. Στην περίπτωση αυτή, ο εννοιολογικός χάρτης λειτουργεί ως γνωστική γέφυρα, εισάγοντας σταδιακά τη νέα πληροφορία και επιτρέποντας τη δόµηση σχέσεων µεταξύ της ήδη κατακτηθείσας γνώσης µε τη νέα πληροφορία. Η αξιοποίηση του εννοιολογικού χάρτη ως οργανωτή έχει ως στόχο την προώθηση της ουσιαστικής µάθησης, δίνοντας τη δυνατότητα στο µαθητή να δοµήσει βασικές έννοιες που ήδη υπάρχουν στη γνωστική δοµή του και παρέχοντας ένα πλαίσιο γενικών εννοιών στο οποίο µπορεί ο µαθητής σταδιακά να εισαγάγει και να ενσωµατώσει τις νέες έννοιες. Οι οργανωτές προώθησης είναι πιο αποτελεσµατικοί αν απεικονίζουν έννοιες και σχέσεις µεταξύ εννοιών τις οποίες γνωρίζει ο µαθητής και παρέχουν µια δοµή στην οποία µπορούν να ενσωµατωθούν οι νέες έννοιες. Συνήθως, η αξιοποίηση του εννοιολογικού χάρτη ως οργανωτή προώθησης πραγµατοποιείται σε τέσσερις φάσεις (Βασιλοπούλου, 2001): (i) αρχικά παρουσιάζεται ο εννοιολογικός χάρτης (οργανωτής) αναπαριστώντας έννοιες οικείες στους µαθητές, (ii) στη συνέχεια, παρουσιάζονται οι νέες έννοιες και γίνεται η επεξεργασία τους, (iii) στην τρίτη φάση ενσωµατώνονται οι νέες έννοιες στον οργανωτή και συνδέονται µε τις έννοιες που ήδη αναπαρίστανται, ώστε να αποτελέσουν ένα νέο αναδοµηµένο γνωστικό σχήµα, και (iv) τέλος εφαρµόζεται ο οργανωτής σε νέες φάσεις του εκπαιδευτικού έργου ή στην ερµηνεία προβληµατικών καταστάσεων και την επίλυση

ιδακτική της Πληροφορικής Νοέµβριος 2005 Ο Εννοιολογικός Χάρτης ως Εργαλείο ιδασκαλίας προβληµάτων. Στο φύλλο εργασίας 2 (ενότητα 1.2), δίνεται ένα παράδειγµα αξιοποίησης του εννοιολογικού χάρτη ως οργανωτή προώθησης για τη διδασκαλία της ενότητας «Υπολογιστές & Πληροφορική» της Πληροφορικής της Α Γυµνασίου. Προοργανωτική καλείται η στρατηγική σύµφωνα µε την οποία αρχίζει ένα µάθηµα µε την παρουσίαση µιας ανώτατης επιπέδου γενίκευσης και στη συνέχεια χρησιµοποιείται η γενίκευση ως πλαίσιο ένταξης και κατανόησης των νέων εννοιών. Η προοργανωτική στρατηγική βασίζεται στην έννοια του Ausubel που είναι γνωστή στη βιβλιογραφία ως advance organizer (Ausubel, 1968; Ausubel, Novak, & Hanesian, 1978). Σύµφωνα µε τον Ausebel και άλλους γνωστικούς ψυχολόγους, κάθε νέο γνωστικό ερέθισµα γίνεται αντιληπτό, επεξεργάζεται και αποδελτιώνεται ως νέα γνώση µε βάση τα γνωστικά σχήµατα που προϋπάρχουν. Οι νέες ιδέες και πληροφορίες εµπλουτίζουν και σε κάποιο βαθµό τροποποιούν τα υπάρχοντα γνωστικά σχήµατα, συµβάλλοντας στη γνωστική ανάπτυξη του ατόµου. Αν όµως τα στοιχεία της νέας πληροφορίας διαφέρουν σηµαντικά από τα υπάρχοντα σχήµατα, τότε δεν είναι δυνατή καµιάς µορφής συσχέτιση και οι νέες έννοιες δε γίνονται κατανοητές και δε µπορούν να ενσωµατωθούν και να συγκρατηθούν από το µαθητή, παρά µόνο να αποµνηµονευθούν για µικρό συνήθως χρονικό διάστηµα. Έργο του εκπαιδευτικού είναι να βοηθήσει το µαθητή να συσχετίσει κάθε νέα γνώση µε τα γνωστικά σχήµατα που διαθέτει (από το Ματσαγγούρας, 2001 σελ 389-393). Η αξιοποίηση του εννοιολογικού χάρτη ως επαναληπτικού χάρτη πραγµατοποιείται µετά τη διδασκαλία. Ο επαναληπτικός χάρτης προτείνεται για τη σύνοψη των βασικότερων εννοιών της ενότητας και µπορεί να κατασκευαστεί από τους ίδιους τους µαθητές είτε ατοµικά είτε οµαδικά ή κατασκευάζεται από το διδάσκοντα. Στο φύλλο εργασίας 3 (ενότητα 1.3), δίνεται ένα παράδειγµα αξιοποίησης του εννοιολογικού χάρτη ως επαναληπτικού χάρτη µετά τη διδασκαλία της ενότητας «Είδη ικτύων» της Πληροφορικής της Γ Γυµνασίου. Κρίνεται ιδιαίτερα σηµαντικό να τονίσουµε το ρόλο του διδάσκοντα κατά τη διαδικασία αξιοποίησης του εννοιολογικού χάρτη ως διδακτικού εργαλείου. Όπως κάθε µαθητοκεντρική µέθοδος, έτσι και στην περίπτωση της εννοιολογικής χαρτογράφησης, ο ρόλος του διδάσκοντα πρέπει να είναι συµµετοχικός και όχι πρωταγωνιστικός. Θα πρέπει να δίνει στους µαθητές τον κατάλληλο χρόνο να επεξεργαστούν τις έννοιες ενός χάρτη ή/και να σχεδιάσουν το χάρτη. Θα πρέπει να µην καταφεύγει σε έτοιµες απαντήσεις αλλά να θέτει τα κατάλληλα ερωτήµατα ή να δίνει τις κατάλληλες υποδείξεις ώστε οι µαθητές να εντοπίσουν τις βασικές έννοιες ενός θέµατος, να διευκρινίσουν τις έννοιες καθώς και τις σχέσεις µεταξύ τους. Στόχος του διδάσκοντα θα πρέπει να είναι η διερευνητική διδασκαλία, δίνοντας στους µαθητές τη δυνατότητα να ενεργοποιήσουν την «παλιά» γνώση, να την αναδιοργανώσουν µε νέες πληροφορίες και να πραγµατοποιήσουν τις αναγκαίες συσχετίσεις. Στη συνέχεια παρουσιάζονται τρία ενδεικτικά φύλλα εργασίας που αφορούν στην αξιοποίηση του εννοιολογικού χάρτη ως εισαγωγικού χάρτη µιας ενότητας, ως οργανωτή προώθησης και ως επαναληπτικού χάρτη. 1.1 Φύλλο Εργασίας 1: Ο Εννοιολογικός Χάρτης ως Εισαγωγικός Χάρτης µιας Ενότητας Στόχος του συγκεκριµένου φύλλου εργασίας είναι να κατανοήσουν οι µαθητές την κεντρική έννοια «Γραφικά». Προσδοκώµενα Αποτελέσµατα: Οι µαθητές να µπορούν να Γρηγοριάδου, Γουλή, Γόγουλου 3

αναγνωρίζουν τα γραφικά ως βασικό χαρακτηριστικό µιας πολυµεσικής εφαρµογής, αναφέρουν παραδείγµατα γραφικών, χαρακτηρίζουν τα γραφικά ως στατικές εικόνες και να τα διακρίνουν από την κινούµενη εικόνα, περιγράφουν τον εξοπλισµό που χρειάζεται ένας υπολογιστής για την παραγωγή των γραφικών, αναφέρουν συσκευές εισόδου γραφικών στον υπολογιστή, αναφέρουν τα είδη των γραφικών και να δίνουν παραδείγµατα για κάθε είδος, και περιγράφουν τις διαφορές των ψηφιογραφικών και διανυσµατικών γραφικών. Χρονική ιάρκεια: 1 διδακτική ώρα Εκπαιδευτικές τεχνικές και Σχολιασµός: Το Φύλλο εργασίας αποτελείται από δύο δραστηριότητες. Στόχος της 1ης δραστηριότητας είναι η ενεργοποίηση των µαθητών και η διερεύνηση της πρότερης γνώσης και εµπειρίας τους. Στόχος της 2 ης δραστηριότητας είναι η παρουσίαση δύο εννοιών που απεικονίζονται στο χάρτη της 1 ης δραστηριότητας. Η 1η δραστηριότητα δοµείται σε δύο φάσεις: 1 η Φάση: οι µαθητές καλούνται, ατοµικά ή σε οµάδες, να µελετήσουν το χάρτη που τους δίνεται και να συµπληρώσουν τις έννοιες που λείπουν και οι οποίες δεν τους είναι άγνωστες. 2 η Φάση: Στη συνέχεια κάθε µαθητής ή κάθε οµάδα εργασίας παρουσιάζει µια τουλάχιστον έννοια που συµπλήρωσε, αιτιολογώντας τη συµπλήρωση της συγκεκριµένης έννοιας. Για τις έννοιες για τις οποίες οι µαθητές αντιµετωπίζουν δυσκολίες στη συµπλήρωσή τους, παρεµβαίνει ο διδάσκοντας και µε κατάλληλες ερωτήσεις βοηθά τους µαθητές προκειµένου να ξεπεράσουν τις δυσκολίες που αντιµετωπίζουν. Για παράδειγµα, πολλοί µαθητές αντιµετωπίζουν δυσκολίες στο να προσδιορίσουν ότι «τα γραφικά είναι στατικές εικόνες». Ο διδάσκοντας µπορεί να παρέµβει στη συγκεκριµένη περίπτωση αναφέροντας/ παρουσιάζοντας παραδείγµατα γραφικών και ζητώντας από τους µαθητές να αναφέρουν τη διαφορά των γραφικών από το βίντεο. Κατά τη διάρκεια της 2 ης Φάσης, ο διδάσκων µε τη βοήθεια του πίνακα ή ενός προβολικού µηχανήµατος, παρουσιάζει τις έννοιες που συµπληρώνονται στο χάρτη σε όλη την τάξη. Η 2 η δραστηριότητα δοµείται στις ακόλουθες φάσεις: 1 η Φάση: Οι µαθητές καλούνται να µελετήσουν τον εννοιολογικό χάρτη που δίνεται και να επισηµάνουν τις έννοιες/προτάσεις που γνωρίζουν καθώς και αυτές που δε γνωρίζουν. 2 η Φάση: Ο διδάσκων, µε τη βοήθεια του πίνακα, καταγράφει σε µία στήλη τις έννοιες/προτάσεις που γνωρίζουν οι µαθητές και σε µία δεύτερη στήλη τις έννοιες/προτάσεις που δε γνωρίζουν οι µαθητές. 3 η Φάση: Στη συνέχεια ο διδάσκων ζητά από τους µαθητές που γνωρίζουν κάποιες από τις άγνωστες έννοιες/προτάσεις, να τις επεξηγήσουν στην τάξη. Για παράδειγµα, συνήθως η έννοια «εικονοστοιχεία» είναι γνωστή σε κάποιους µαθητές είτε από τη χρήση των κινητών τηλεφώνων είτε από τις τηλεοράσεις. Σε όσους µαθητές γνωρίζουν τη συγκεκριµένη έννοια ζητείται να την παρουσιάσουν/επεξηγήσουν στους άλλους συµµαθητές τους. 4 η Φάση: Ο διδάσκων, χρησιµοποιώντας την εκπαιδευτική τεχνική της εισήγησης, εξηγεί στους µαθητές τις έννοιες που δε γνωρίζουν. 5 η Φάση: Προκειµένου ο διδάσκων να διερευνήσει το βαθµό κατανόησης των νέων εννοιών από τους µαθητές και οι ίδιοι οι µαθητές να εµπεδώσουν τις νέες έννοιες, ζητείται από τους µαθητές να περιγράψουν τις διαφορές των ειδών γραφικών που υπάρχουν και να δώσουν συγκεκριµένα παραδείγµατα.

ιδακτική της Πληροφορικής Νοέµβριος 2005 Ο Εννοιολογικός Χάρτης ως Εργαλείο ιδασκαλίας Φύλλο Εργασίας - Περιεχόµενο ραστηριότητα 1 Σας δίνεται ο ακόλουθος εννοιολογικός χάρτης που αφορά στην κεντρική έννοια «Γραφικά». (i) Να µελετήσετε το χάρτη και τις έννοιες που απεικονίζονται. (ii) Να συµπληρώσετε στον εννοιολογικό χάρτη τις έννοιες που παραλείπονται. Οι έννοιες που ζητείται να συµπληρώσετε είναι ήδη γνωστές είτε από την εµπειρίας σας είτε από προηγούµενες διδακτικές ενότητες. ραστηριότητα 2 Στον ακόλουθο εννοιολογικό χάρτη που αφορά στην κεντρική έννοια «Γραφικά», παρουσιάζονται τα διαφορετικά είδη των γραφικών. (i) Να µελετήσετε τον εννοιολογικό χάρτη και να σηµειώσετε µε «Χ» τις έννοιες ή τις προτάσεις που δε γνωρίζετε και µε «b» τις έννοιες ή τις προτάσεις που γνωρίζετε. (ii) Στη συνέχεια να γράψετε µια παράγραφο σχετικά µε τα είδη των γραφικών που υπάρχουν και τις διαφορές τους. (iii) Τέλος, να επεκτείνετε το χάρτη σας προσθέτοντας παραδείγµατα για κάθε είδος γραφικών. Γρηγοριάδου, Γουλή, Γόγουλου 5

1.2 Φύλλο Εργασίας 2: Ο Εννοιολογικός Χάρτης ως Οργανωτής Προώθησης Στόχος του συγκεκριµένου φύλλου εργασίας είναι να κατανοήσουν οι µαθητές τις έννοιες υλικό και λογισµικό υπολογιστή. Προσδοκώµενα Αποτελέσµατα: Οι µαθητές να µπορούν να περιγράφουν τους λόγους χρήσης ενός υπολογιστή, ορίζουν την έννοια υλικό και λογισµικό υπολογιστή, περιγράφουν τι είναι πρόγραµµα, αναφέρουν συσκευές που ανήκουν στο υλικό του υπολογιστή, και αναφέρουν παραδείγµατα προγραµµάτων. Χρονική ιάρκεια: 1 διδακτική ώρα Εκπαιδευτικές τεχνικές και Σχολιασµός: Στη συγκεκριµένη δραστηριότητα ο εννοιολογικός χάρτης λειτουργεί ως οργανωτής για την προώθηση εννοιών σχετικά µε το υλικό και το λογισµικό του υπολογιστή. Η δραστηριότητα δοµείται στις ακόλουθες φάσεις: 1 η Φάση: ίνεται αρχικά ο εννοιολογικός χάρτης της δραστηριότητας, ο οποίος αναπαριστά έννοιες ήδη γνωστές στους µαθητές και ζητείται από τους µαθητές να τον µελετήσουν. 2 η Φάση: Ο διδάσκοντας για κάθε µία έννοια που θέλει να εισάγαγει στο χάρτη ζητά από τους µαθητές να γράψουν στο χαρτί τι γνωρίζουν γι αυτή την έννοια. Στη συνέχεια, καλεί τους µαθητές να εκφράσουν τις απόψεις τους για τη συγκεκριµένη έννοια µε σκοπό την ανάδειξη των πρότερων αντιλήψεων των µαθητών και τη γνωστική σύγκρουση και τέλος ο ίδιος εξηγεί στους µαθητές τη νέα έννοια. 3 η Φάση: Οι µαθητές καλούνται να ενσωµατώσουν τις νέες έννοιες στο χάρτη και να τις συνδέσουν µε τις έννοιες που ήδη αναπαρίστανται. Η συγκεκριµένη φάση µπορεί να είναι οµαδική (σε µικρές οµάδες µαθητών ή όλοι οι µαθητές) ή ατοµική. 4 η Φάση: Οι χάρτες που κατασκευάζονται από τους µαθητές παρουσιάζονται, αξιολογούνται και σχολιάζονται από το σύνολο της τάξης. Κρίνεται χρήσιµο η ανάρτηση στην τάξη ενός εννοιολογικού χάρτη για τον οποίο συµφωνεί το σύνολο των µαθητών, ως προς την ορθότητά του. Ο συγκεκριµένος χάρτης θα µπορεί να εµπλουτίζεται κάθε φορά που εξετάζεται µια συσκευή του υπολογιστή ή ένα πρόγραµµα µε τις νέες έννοιες και συνδέσεις. Φύλλο Εργασίας - Περιεχόµενο ραστηριότητα 1 Σας δίνεται ο ακόλουθος εννοιολογικός χάρτης που αφορά στην κεντρική έννοια «Ηλεκτρονικός Υπολογιστής». Να επεκτείνεται το χάρτη σας µε όσες έννοιες γνωρίζετε και είναι διαθέσιµες στην ακόλουθη λίστα εννοιών και να ορίσετε τις συνδέσεις µεταξύ τους. Λίστα Εννοιών Υλικό Λογισµικό Πρόγραµµα Οδηγίες/Εντολές Εργασία Ποντίκι Οθόνη Εκτυπωτής Επεξεργαστής κειµένου Ζωγραφική Κεντρική Μονάδα Λειτουργικό Σύστηµα

ιδακτική της Πληροφορικής Νοέµβριος 2005 Ο Εννοιολογικός Χάρτης ως Εργαλείο ιδασκαλίας 1.3 Φύλλο Εργασίας 3: Ο Εννοιολογικός Χάρτης ως Επαναληπτικός Χάρτης µιας Ενότητας Στόχος του συγκεκριµένου φύλλου εργασίας είναι η σύνοψη των κυριότερων εννοιών της ενότητας «Είδη ικτύων». Προσδοκώµενα Αποτελέσµατα: Οι µαθητές να µπορούν να ορίζουν την έννοια «ίκτυα Υπολογιστών», αναφέρουν τις βασικές κατηγορίες των δικτύων των υπολογιστών, περιγράφουν την έννοια του ιαδικτύου, αναφέρουν τις πιο συνηθισµένες τοπολογίες, και αναφέρουν βασικά χαρακτηριστικά της κάθε τοπολογίας. Χρονική ιάρκεια: 20 λεπτά Εκπαιδευτικές τεχνικές και Σχολιασµός: Το συγκεκριµένο φύλλο εργασίας µπορεί να δοθεί είτε ως οµαδική δραστηριότητα (σε οµάδες των 2 ή 3 µαθητών) µέσα στην τάξη είτε ως εργασία για το σπίτι. Μετά τη εκπόνηση της δραστηριότητας από τους µαθητές θεωρείται σηµαντική η παρουσίαση των εννοιολογικών χαρτών που κατασκευάστηκαν (µε τη βοήθεια προβολικού µηχανήµατος ή του πίνακα) και ο σχολιασµός τους από τους ίδιους του µαθητές της τάξης, προκειµένου να εντοπιστούν/επεξηγηθούν οι έννοιες/σχέσεις εννοιών που δεν έχουν γίνει κατανοητές ή έχουν παρανοηθεί. Θα πρέπει να σηµειώσουµε ότι εναλλακτικά θα µπορούσε να δοθεί ως επαναληπτικός χάρτης, µια δραστηριότητα αξιολόγησης/διόρθωσης ενός χάρτη. Φύλλο Εργασίας - Περιεχόµενο ραστηριότητα 1 Να κατασκευάσετε έναν εννοιολογικό χάρτη που αφορά στην κεντρική έννοια «ίκτυα Υπολογιστών». Για την κατασκευή του χάρτη, να χρησιµοποιήσετε έννοιες από την παρακάτω λίστα εννοιών και συνδέσµους της αρεσκείας σας. Να απεικονίσετε στο χάρτη όσες έννοιες γνωρίζετε και περιγράφουν τη ζητούµενη κεντρική έννοια. Λίστα Εννοιών Υπολογιστές ιαδίκτυο Τοπικό ίκτυο Τοπολογία Αστέρα Τοπολογία ιαύλου Τοπολογία ακτυλίου Σταθµός/Κόµβος ίκτυο Ευρείας περιοχής Ασύρµατα ίκτυα Φυσική Απόσταση Κεντρικός Υπολογιστής Καλώδια Καλωδιακά ίκτυα εδοµένα Βιβλιογραφία Ausubel, D. P. (1968). Educational Psychology: A Cognitive View. New York: Holt, Rinehart and Winston. Γρηγοριάδου, Γουλή, Γόγουλου 7

Ausubel, D. P., Novak, J. D. & Hanesian, H. (1978). Educational Psychology: A Cognitive View (2nd ed.). New York: Holt, Rinehart and Winston. Cañas, A., Coffey, J., Carnot, M., Feltovich, P., Hoffman, R., Feltovich, J., & Novak, J. (2003). A Summary of Literature Pertaining to the Use of Concept Mapping Techniques and Technologies for Education and Performance Support. Final report to CNET. Pensacola, FL: Institute for Human and Machine Cognition. Available online at: http://www.ihmc.us/users/acanas/publications/conceptmaplit Review/IHMC%20Literature%20Review%20on%20Concept%20Mapping.pdf (visited 2004). Novak J., & Gowin D. (1984). Learning how to learn. Cambridge University Press. Novak, J. D. (1998). Learning, creating, and using knowledge: Concept maps(r) as facilitative tools in schools and corporations. Mahweh, NJ: Lawrence Erlbaum Associates. Βασιλοπούλου, Μ. (2001). Ο χάρτης εννοιών ως εργαλείο µάθησης. Εφαρµογές στη ιδακτική της Βιολογίας και την περιβαλλοντική Εκπαίδευση. Αθήνα 2001.