Τόμος 1, 2015 ΚΑΤΑΧΡΗΣΤΙΚΕΣ ΡΗΤΡΕΣ ΣΤΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΒΑΣΕΙ ΤΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΔΟΤΗ ΠΑΣΧΟΥΔΗΣ ΠΑΣΧΑΛΗΣ, ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟΣ ΦΟΙΤΗΤΗΣ Β ΕΤΟΥΣ ΑΣΤΙΚΟΥ, ΑΣΤΙΚΟΥ ΔΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΚΑΙ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Η αρχή της αυτονομίας της βούλησης και της ισότητας των μερών που εισάγει ο ΑΚ κάθε άλλο παρά ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα που επικρατεί στο χώρο του εργατικού δικαίου και ειδικότερα στο πεδίο της κατάρτισης των εργασιακών συμβάσεων. Ο εργοδότης, ασκώντας το διευθυντικό του δικαίωμα, στο οποίο υπόκειται ο εργαζόμενος με σχέση εξηρτημένης εργασίας, έχει την εξουσία να συγκεκριμενοποιεί, να εξειδικεύει,δηλαδή, εκάστοτε την υποχρέωση του μισθωτού για εργασία καθορίζοντας τους όρους της παροχής της, τον τόπο, το χρόνο, εφ` όσον οι όροι αυτοί δεν έχουν προσδιορισθεί από κανόνες δικαίου ή από την εργασιακή σύμβαση. Συνιστά συνήθης πρακτική των εκάστοτε εργοδοτών να περιλαμβάνουν στα πλαίσια των ατομικών συμβάσεων εργασίας ειδικές ρήτρες με βάση τις οποίες παρέχουν στον εαυτό τους το δικαίωμα να τροποποιούν τους όρους παροχής εργασίας κατά τρόπο συμφωνημένο. ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΤΗΣ ΕΙΣΗΓΗΣΗΣ Ι) ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΙΙ) ΟΡΙΣΜΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΕΡΓΟΔΟΤΗ ΙΙΙ) ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΔΙΕΥΘΥΝΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΕΡΓΟΔΟΤΗ ΙV) ΔΙΕΥΡΥΝΣΗ ΔΔΕ ΒΑΣΕΙ ΡΗΤΡΑΣ ΣΤΗΝ ΑΤΟΜΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ V) ΚΑΤΑΛΗΚΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ VI) ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ [1]
Το παρόν έργο υπάγεται σε Άδεια Χρήσης: Creative Commons Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 4.0 Διεθνές (CC BY-NC-ND 4.0) https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.el Ι) ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Η αρχή της αυτονομίας της βούλησης και της ισότητας των μερών που εισάγει ο ΑΚ κάθε άλλο παρά ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα που επικρατεί στο χώρο του εργατικού δικαίου και ειδικότερα στο πεδίο της κατάρτισης των εργασιακών συμβάσεων. Η συγκέντρωση οικονομικής δύναμης κατόπιν απόκτησης κεφαλαίου του εργοδότη προκαλεί την ανάγκη άμεσης επέμβασης του νομοθέτη στις συναλλακτικές σχέσεις εργαζομένου - εργοδότη. Και αυτό καθίσταται πρόδηλο και πασιφανές στις περιπτώσεις εκείνες όπου ο εργοδότης στην προσπάθεια του να δρασκελίσει τους όποιους νομοθετικούς περιορισμούς, διευρύνει το διευθυντικό του δικαίωμα με καταχρηστικές ρήτρες επεμβαίνοντας έτσι στην ατομική σύμβαση εργασίας. ΙΙ) ΟΡΙΣΜΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΕΡΓΟΔΟΤΗ Σύμφωνα με την άποψη της θεωρίας 1 ως διευθυντικό δικαίωμα ορίζεται η ελευθερία που έχει ο εργοδότης να καθορίζει μονομερώς τους όρους εργασίας με την μορφή γενικών οδηγιών και ελέγχων,υπό μια βασική προϋπόθεση ότι από τη μια μεριά, μια τέτοια εξουσία του παρέχεται από τη σύμβαση και από την άλλη ότι οι όροι της σύμβασης δεν προσδιορίζονται από ιεραρχικά ανώτερους παράγοντες. 2 Συνάπτοντας, τη σύμβαση εξαρτημένης εργασίας ο εργοδότης αποκτά δίχως άλλη περαιτέρω συμφωνία το διευθυντικό δικαίωμα. 3 Στη συνέχεια, το διευθυντικό δικαίωμα του εργοδότη σχετίζεται με την οικονομική, οργανωτική και προσωπική δικαιοδοσία του εργοδότη μέσα στην επιχείρηση συνυφασμένο,έτσι, με την παροχή του εργαζομένου και όχι με την αντιπαροχή,δηλαδή, το μισθό. 4 1 Βλ. Ζερδελής, Ατ.Εργ.Σχ. 2013 σελ. 552, Κουκιάδης, Ατ.Εργ.Σχ. 2012 σελ. 448, Ληξουριώτης, Ατ.Εργ.Σχ. 2013 σελ. 487 2 Βλ. Ζερδελής,Καταχρηστικοί όροι εργασίας εκδ.2005 σελ. 161 3 Βλ. Λεβέντης, Η μεταβολή των όρων της συμβάσεως εργασίας ΔΕΝ 1990.83 4 Βλ. Ζερδελής, Εργ. Δικ. Ατ.Εργ.Σχ, ο.π. σημ. 1 σελ. 384 [2]
ΙΙΙ) ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΔΙΕΥΘΥΝΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΕΡΓΟΔΟΤΗ Ο εργοδότης, ασκώντας το διευθυντικό του δικαίωμα, στο οποίο υπόκειται ο εργαζόμενος με σχέση εξηρτημένης εργασίας, έχει την εξουσία να συγκεκριμενοποιεί, να εξειδικεύει,δηλαδή, εκάστοτε την υποχρέωση του μισθωτού για εργασία καθορίζοντας τους όρους της παροχής της, τον τόπο, το χρόνο, εφ` όσον οι όροι αυτοί δεν έχουν προσδιορισθεί από κανόνες δικαίου ή από την εργασιακή σύμβαση. 5 Αποτελεί,όμως, παραλλήλως το δικαίωμα αυτό και εφαρμογή στις εργασιακές σχέσεις, της εξουσίας του εργοδότη, ως διευθυντή της εκμετάλλευσης, να οργανώνει και να διευθύνει την επιχείρησή του κατά τον προσφορότερο τρόπο. Βασικός περιορισμός του διευθυντικού δικαιώματος τίθεται από τα αντικειμενικά όρια του άρθρου 281 ΑΚ, υπό την έννοια ότι ο εργοδότης δεν μπορεί να ασκεί το δικαίωμα αυτό καταχρηστικά. ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΙV) ΔΙΕΥΡΥΝΣΗ ΔΔΕ ΒΑΣΕΙ ΡΗΤΡΑΣ ΣΤΗΝ ΑΤΟΜΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ Συνιστά συνήθης πρακτική των εκάστοτε εργοδοτών να περιλαμβάνουν στα πλαίσια των ατομικών συμβάσεων εργασίας ειδικές ρήτρες με βάση τις οποίες παρέχουν στον εαυτό τους το δικαίωμα να τροποποιούν τους όρους παροχής εργασίας κατά τρόπο συμφωνημένο. Ειδικότερα, επεκτείνουν το διευθυντικό δικαίωμα τους,προκαλώντας στις πλείστες των περιπτώσεων καίρια πλήγματα στην ισορροπία των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων των συμβαλλομένων. Περαιτέρω, οι συνηθέστερες ρήτρες οι οποίες απαντώνται στην καθημερινή πρακτική αποτελούν εκείνες που αναφέρονται και συνδέονται με το είδος της παρεχόμενης εργασίας εκ μέρους του εργαζομένου. Πιο συγκεκριμένα, συναντάται όρος στη σύμβαση εργασίας σύμφωνα με τον οποίο «ο εργοδότης έχει το δικαίωμα κατά την απόλυτη του κρίση και με βάση τις ανάγκες του να μεταθέτει το μισθωτό από τη μία θέση στην άλλη και από μια υπηρεσία σε άλλη έστω και κατώτερη, δίχως όλα αυτά να συνιστούν βλαπτική μεταβολή». Επιπλέον, παρατηρήθηκε σε σύμβαση 5 Βλ. ΑΠ 875/2002 ΕλλΔνη 2003.1322, ΑΠ 405/1998 ΔΕΝ 1998. 678 [3]
εργασίας ρήτρα «με βάση την οποία ο εργοδότης επιφυλάσσει για τον εαυτό του το δικαίωμα της ανάθεσης στον εργαζόμενο οιασδήποτε άλλης εργασίας ή εργασίας περισσότερης από εκείνης που συμφωνήθηκε ή δικαίωμα μεταβολής οιουδήποτε όρου εργασίας κατά την απόλυτη του κρίση». Όταν οι όροι αυτοί έχουν καταστεί περιεχόμενο ατομικής σύμβασης εργασίας,τότε κατά την άποψη μερίδας της θεωρίας 6 τέτοιες ρήτρες λογίζονται έγκυρες με την ύπαρξη,όμως, κάποιων περιορισμών. Επεξηγηματικά, οι ρήτρες αυτές επιβάλλεται να είναι εκπεφρασμένες κατά τρόπο ορισμένο και εναργή τόσο για την αποφυγή παρανοήσεων, εκ μέρους του εργαζόμενου όσο και για την πλήρη κατανόηση και αντίληψη για το περιεχόμενο της μελλοντικής παροχής εργασίας. Κατά το άρθρο 7 παρ. 1 του ν.2112/1920 "πάσα μονομερής μεταβολή των όρων της υπαλληλικής συμβάσεως, βλάπτουσα τον υπάλληλο, θεωρείται ως καταγγελία ταύτης". Από τη διάταξη αυτή προκύπτει ότι η εφαρμογή της προϋπόθεση έχει την μονομερή εκ μέρους του εργοδότη, βλαπτική για τον υπάλληλο, μεταβολή των συμβατικών όρων της εργασίας, οπότε, σε τέτοια περίπτωση, ο μισθωτός δικαιούται να απαιτήσει τη πληρωμή της νόμιμης αποζημίωσης ή να αξιώσει την τήρηση των αρχικών όρων εργασίας. Επομένως, και σύμφωνα με τη θέση της νομολογίας 7 η προϋπόθεση αυτή δεν συντρέχει, όταν με τη σύμβαση εργασίας έχει συμφωνηθεί εκ των προτέρων ότι ο εργοδότης δικαιούται να προβεί μονομερώς στη μεταβολή ορισμένων όρων της συμβάσεως και τα όρια αυτά της μεταβολής καθορίζονται επακριβώς και μέσα στα όρια αυτά ο εργοδότης προβαίνει στην μεταβολή των όρων της συμβάσεως, έστω και σε βάρος του υπαλλήλου, διότι δεν πρόκειται για μονομερή, αλλά για συμφωνημένη μεταβολή, η οποία είναι νόμιμη, εφόσον δεν προσκρούει σε ειδική απαγορευτική διάταξη. Ωστόσο, και η άσκηση του δικαιώματος μεταβολής των όρων εργασίας που παρέχει στον εργοδότη ορισμένη συμβατική ρήτρα υπόκειται σε δικαστικό έλεγχο με βάση τη γενική ρήτρα της απαγόρευσης κατάχρησης δικαιώματος. 8 Παράλληλα, καλό 6 Ζερδελής, Εργ. Δικ. Ατ.Εργ.Σχ ο.π. σημ 1 σελ 624, ο ίδιος ΕΕργΔ 2003, σελ. 321, Λεβέντης, Η μεταβολή των όρων της συμβάσεως εργασίας ο.π. σελ. 88 7 Βλ. ΑΠ 1212/1990 ΕΕργΔ 1991. 457, ΑΠ 869/1984 ΕΕργΔ 1985.409, ΑΠ 435/1959 ΕΕργΔ 1959. 1247 8 Βλ. ΑΠ 1426/2004 ΔΕΝ 61.1579, ΑΠ 1222/2004 ΔΕΝ 61.361, ΑΠ 836/2004 ΔΕΝ 60.1532, ΑΠ 1455/2003, ΕΕργΔ 64.700, ΑΠ 1288/2003 ΔΕΝ 60.631, ΑΠ 1730/2002 ΕΕργΔ 63.855, ΕλΔνη 44.160, ΑΠ 1431/2002 ΕΕργΔ 62.267, ΑΠ 204/2002 ΕΕργΔ 62.913, ΑΠ 1299/2001 ΕΕργΔ 62.989, ΑΠ 1158/2001 ΕλΔνη 44.453, ΕΑ 1009/2002 ΕΕργΔ 62.855, ΕφΑθ 1376/2006 ΕλλΔνη 2007.556 «Συνεπώς υπάρχει καταχρηστική άσκηση του διευθυντικού δικαιώματος του εργοδότη όταν η μονομερής μεταβολή [4]
θα είναι η απόκλιση των εργασιών που ανατίθενται στον εργαζόμενο σύμφωνα με το περιεχόμενο μιας τέτοιας ρήτρας να κινείται μέσα σε ορισμένα και σαφή πλαίσια, για την αποφυγή τη παραβίασης του πυρήνα της εργασιακής σχέσης. 9 Οι συμβατικές αυτές ρήτρες κατά παράβαση των ανωτέρω προϋποθέσεων προφανώς και αντιτίθενται στα χρηστά ήθη κατ άρθρο 178 ΑΚ. Παράλληλα, ο Άρειος Πάγος 10 έκρινε ότι συμβατικός όρος σύμφωνα με τον οποίο «ο εργοδότης έχει το δικαίωμα κατά την απόλυτη του κρίση και με βάση τις ανάγκες του να μεταθέτει το μισθωτό από τη μία θέση στην άλλη και από μια υπηρεσία σε άλλη έστω και κατώτερη, δίχως όλα αυτά να συνιστούν βλαπτική μεταβολή» καθίσταται άκυρος,διότι εμπεριέχει συμφωνία απεριόριστης διεύρυνσης του διευθυντικού δικαιώματος του γίνεται από αυτόν σύμφωνα με τους όρους της σύμβασης, του νόμου ή του κανονισμού εργασίας αλλά καθ` υπέρβαση των ορίων που τάσσονται από την καλή πίστη ή τα χρηστά ήθη ή τον κοινωνικό ή τον οικονομικό σκοπό του δικαιώματος και η οποία (υπέρβαση) συνιστά τελικά και βλαπτική μεταβολή των όρων της σύμβασης, που σημειωτέον έχει ως αποτέλεσμα και την παράνομη προσβολή της προσωπικότητας του μισθωτού και δίδει σ` αυτόν το δικαίωμα, με την επίκληση και των διατάξεων των άρθ. 59, 914 και 932 του ΑΚ, να ζητήσει χρηματική ικανοποίηση για ηθική βλάβη». Ζερδελής,Καταχρηστικοί όροι εργασίας, ο.π. σημ. 2 σελ. 167 9 Βλ. Ζερδελής,Καταχρηστικοί όροι εργασίας, ο.π. σημ. 2 σελ. 171, 173 ΕφΑθ 6572/1998 ΕλλΔνη 1999.1752 «Εξάλλου, ο εργοδότης, ασκώντας, στα πλαίσια της διατάξεως του άρθρου 652 ΑΚ, το διευθυντικό δικαίωμα, που του παρέχει τη δυνατότητα να ρυθμίζει κάθε θέμα, που ανάγεται στην οργάνωση και την πραγματοποίηση των σκοπών της, δικαιούται να προσδιορίζει και να εξειδικεύει την υποχρέωση προς παροχή εργασίας του μισθωτού, καθορίζοντας ειδικότερα το είδος, τον τόπο, τον τρόπο και το χρόνο εργασίας. Έτσι, λοιπόν, δικαιούται, ασκώντας αυτό το δικαίωμα, να προσδιορίζει τα συγκεκριμένα καθήκοντα και τον τομέα απασχολήσεως του μισθωτού, εφόσον βεβαίως το δικαίωμα αυτό στη συγκειμένη περίπτωση δεν αποκλείεται ή δεν περιορίζεται από ειδική διάταξη νόμου ή από ατομική σύμβαση εργασίας ή η άσκηση του δεν υπερβαίνει προφανώς τα καθοριζόμενα από τη διάταξη του άρθρου 281 ΑΚ όρια» Διαφορετικά, επέρχεται βάναυση καταστρατήγηση των αναγκαστικού δικαίου διατάξεων του εργατικού δικαίου και ο εργαζόμενος μετατρέπεται σε έρμαιο στις ορέξεις του κάθε εργοδότη, αφού θα ωθείται σε αποχώρηση δίχως να δύναται να αξιώσει την προστασία που του παρέχει ο νόμος από την απόλυση παρόλο που την πρωτοβουλία για λύση της εργασιακής σχέσης την έχει ο εργοδότης. 10 Βλ ΑΠ 1248/1993 ΔΕΝ 50.405, ΑΠ 1145/1992 ΔΕΝ 49.462, ΑΠ 647/1991 ΔΕΝ 49.177, ΑΠ 212/ 1990 ΕΕΡΓΔ 50.457). Περιπτωσιολογία: Από τη νομολογία έχουν κριθεί ότι δεν ανήκουν στον ΔΔΕ του εργοδότη και αποτελούν βλαπτική μεταβολή των όρων εργασίας οι εξής μεταβολές σχετικά με το είδος της εργασίας : Βλ ΑΠ 2084/1990 ΕΕργΔ 1991.1065 Η ανάθεση σε καμαριέρα ξενοδοχείου,τα καθήκοντα της οποίας,κατά τη σύμβαση,ήταν ο καθαρισμός και η τακτοποίηση εν γένει των υπνοδωματίων και λοιπών χώρων ενός ορόφου του ξενοδοχείου,της καθαριότητας τώρα όλων των κοινοχρήστων χώρων του ξενοδοχείου, Βλ. ΑΠ 1366/1985 ΔΕΝ 1987. 872 Η υπηρεσιακή μετακίνηση,η οποία επάγεται μείωση των αποδοχών, ΑΠ 805/1995 ΔΕΝ 1995.1317 Η μετακίνηση βοηθού λογιστή και ταμία στο τμήμα παράδοσης των προϊόντων στους πελάτες, ΑΠ 593/1987 ΔΕΝ1988. 405 Η μετακίνηση υπαλλήλου που κατείχε θέση προϊσταμένου γραφείου σε θέση απλού υπαλλήλου. [5]
εργοδότη πράγμα που αποτελεί καταχρηστική άσκηση δικαιώματος κατά άρθρο 281 ΑΚ. Στη συνέχεια,εκτός από τις ρήτρες, οι οποίες αναφέρονται στο είδος της εργασίας υπάρχουν και ρήτρες,οι οποίες συνδέονται με το χρόνο της εργασίας. Σε αυτήν την περίπτωση ο εργοδότης δε δύναται να μεταβάλλει από άποψη διάρκειας το χρόνο εργασίας του εργαζομένου,επικαλούμενος το διευθυντικό του δικαίωμα. 11 Διαφορετικά με δεδομένο ότι η χρονική έκταση της κύριας υποχρεώσεως του εργαζομένου της παροχής δηλαδή της συμφωνημένης εργασίας καθορίζει το ύψος της αμοιβής ο εργοδότης θα μπορούσε μονομερώς να αυξομειώνει τη αμοιβή. Επομένως, το διευθυντικό του δικαίωμα δεν παρέχει στον εργοδότη την εξουσία να καθορίζει την αντιπαροχή που οφείλει και άρα να αυξάνει ή να μειώνει το μισθό, ούτε βέβαια την έκταση της κύριας υποχρέωσης του εργαζομένου, ακόμη και όταν η αμοιβή δε συναρτάται άμεσα με τη διάρκεια της απασχόλησης. Τώρα, στην εκδοχή που ο εργοδότης έχει επιφυλάξει στον εαυτό του τη δυνατότητα χρονικής μεταβολής του βάσει όρου στην ατομική σύμβαση εργασίας, τότε στην περίπτωση αυτή αρμόζει αρνητική απάντηση στην δυνατότητα αυτή του εργοδότη, αφού μια τέτοια ρήτρα θίγει τον πυρήνα της εργασιακής σχέσης, προξενώντας μια κεφαλαιώδη αλλοίωση στην υποχρέωση του εργαζομένου. Επεξηγηματικά, ο εργοδότης θα μπορούσε σε ευρεία έκταση να μετακυλύει οικονομικούς κινδύνους στον εργαζόμενο, θέτοντας τον σε αβεβαιότητα σχετικά με την έκταση των κύριων συμβατικών υποχρεώσεων του δίχως την παροχή ανάλογου αντισταθμίσματος 12. Συμπερασματικά, ο εργοδότης δε δύναται μονομερώς με επίκληση του διευθυντικού του δικαιώματος να αυξήσει ή να μειώσει το χρόνο εργασίας. 13 Η ακυρότητα των ρητρών αυτών δεν επάγεται ακυρότητα της όλης σύμβασης. Η επιβαλλόμενη από την προστασία του εργαζομένου συστολή του πεδίου 11 Βλ. Από άποψη θέσεως της εργασίας κατανομή του ωραρίου της εργασίας είτε εντός της ημέρας,είτε εντός της εβδομάδας καθίσταται εφικτή η κατανομή αυτή μέσω της άσκησης του ΔΔΕ του εργοδότη,με την προϋπόθεση ότι δεν εμποδίζεται ο εργοδότης από κάποια συλλογική σύμβαση είτε από κάποιο νόμο. Βλ. ΑΠ 162/1993 ΔΕΝ 1993. 649, ΑΠ 266/1990 ΕΕργΔ 1990.804, Ζερδελής, ο.π σημ 2, Καταχρηστικοί όροι εργασίας, ο.π. σημ.2 σελ 174, 12 Βλ. Ζερδελής, Καταχρηστικοί όροι εργασίας, ο.π. σημ. 2 σελ 176 13 Βλ. ΑΠ 162/1993 ΔΕΝ 1993. 649, ΑΠ 266/1990 ΕΕργΔ 1990.804 Έτσι, όρος σε ατομική σύμβαση εργασίας,ο οποίος ορίζει ότι «ο εβδομαδιαίος χρόνος εργασίας ανέρχεται σε κατ ελάχιστο στις 20 ώρες,ο εργοδότης,όμως διατηρεί το δικαίωμα να τον αυξάνει ανάλογα με τις ανάγκες της επιχειρήσεως του» ή «ότι ο εβδομαδιαίος χρόνος εργασίας δεν θα υπερβαίνει τις 10 ώρες,ο εργοδότης, όμως διατηρεί το δικαίωμα να καθορίζει ελεύθερα τη διάρκεια απασχόλησης από περίπτωση σε περίπτωση» είναι άκυρες. [6] του
εφαρμογής της 181 ΑΚ θα ισχύσει και εδώ. Άκυρες είναι οι ρήτρες στο μέτρο που παρέχουν στον εργοδότη δικαίωμα μονομερούς,μεταβολής του χρόνου εργασίας. Επομένως στην περίπτωση που συμφωνείται ανώτατη και ελάχιστη διάρκεια του χρόνου εργασίας ως χρόνος εργασίας θα ισχύσει η ανώτατη ή ελάχιστη διάρκεια αντίστοιχα, πράγμα που ανταποκρίνεται περισσότερο στη βούληση των μερών. 14 Στη συνέχεια ορθά επισημαίνεται 15 ότι και ο τόπος της εργασίας συνιστά ουσιώδες στοιχείο της σύμβασης η μεταβολή των οποίων δεν ανήκει στο διευθυντικό δικαίωμα του εργοδότη. Αυτή πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο συμφωνίας. Ο σχετικός όρος μπορεί να είναι και σιωπηρός. 16 Αντίθετα, αν έχει συμφωνηθεί το αμετάθετο ο εργοδότης στερείται του δικαιώματος να μεταθέτει τον εργαζόμενο από πόλη σε πόλη. Ο σχετικός όρος μπορεί να είναι είτε ρητός είτε σιωπηρός 17. Επιπρόσθετα, όρια όπως προελέχθη στο ΔΔΕ δεν θέτει μόνο η ατομική σύμβαση αλλά και η γενική ρήτρα της απαγόρευσης της κατάχρησης δικαιώματος. Εάν,δηλαδή, ο εργοδότης δεν αποσκοπεί στην καλύτερη αξιοποίηση της εργασίας και την προσφορότερη οργάνωση και λειτουργία της επιχείρησης,τότε δεν έχουμε χρήση αλλά κατάχρηση του διευθυντικού δικαιώματος. 18 Από τις διατάξεις των άρθρων 281, 288, 361, 652 ΑΚ και 7 του ν. 2112/1920 προκύπτει ότι ο εργοδότης, ο οποίος διατηρεί περισσότερα καταστήματα για τις ανάγκες της επιχειρήσεώς του σε διαφόρους τόπους, έχει το δικαίωμα, εφόσον δεν εμποδίζεται από όρο της εργασιακής σύμβασης, να μεταθέσει το μισθωτό σε κατάστημα που βρίσκεται σε άλλο τόπο από εκείνο στον οποίο αυτός υπηρετεί. Αλλά για τη μετάθεση αυτή, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και τα συμφέροντα του μισθωτού και συγκεκριμένα η μακροχρόνια παραμονή του σε ορισμένο τόπο και η συνεπεία αυτής δημιουργία ορισμένων συνθηκών διαβιώσεως αυτού και της οικογένειάς του. 19 Επιπλέον, καλό είναι να συνυπολογίζονται και οι ατομικές και οικογενειακές του ανάγκες και υποχρεώσεις, στις οποίες περιλαμβάνονται και εκείνες της συζύγου 14 Βλ. Ζερδελής, Καταχρηστικοί όροι εργασίας, ο.π. σημ. 2 σελ 177 15 Βλ. Κουκιάδης, Ατ. Εργ.Δικ. ο.π.σημ.1 σελ. 535 16 Βλ. Ζερδελή, Ατ.Εργ. ο.π. σημ.1 σελ. 595 επ. για τη σπουδαιότητα αυτού του ζητήματος και τις υποστηριζόμενες εκεί απόψεις. 17 Βλ. ΑΠ 1248/1993 ΔΕΝ 1994.405, ΕφΑθ 6067/1996 ΕλλΔνη 1997. 905 18 Βλ. ΑΠ 1564/1987, ο.π. σημ. 10. Όταν, η μετάθεση υπαγορεύεται από λόγους εκδίκησης, λόγω ανάπτυξης συνδικαλιστικής δράσης του εργαζομένου ή διεκδίκησης δεδουλευμένων μισθών. 19 Αντίθετα, καλύπτεται από το ΔΔΕ η μετάθεση του εργαζομένου σε άλλη εκμετάλλευση της ίδιας πόλης ή περιοχής, διότι συνήθως δεν καθιστά δυσμενέστερες τις συνθήκες παροχής εργασίας. [7]
του, καθώς,επίσης και η δυνατότητα μετακινήσεως νεοτέρου ως προς την ηλικία και την υπηρεσία υπαλλήλου, ο οποίος πρέπει να προτιμάται για τη μετάθεση, αν εξυπηρετούνται,μ αυτόν τον τρόπο, οι λειτουργικές ανάγκες της επιχειρήσεως, διότι αλλιώς πρόκειται για ενέργεια η οποία αντίκειται εκδήλως στην καλή πίστη. 20 Η μετάθεση που λαμβάνει χώρα κατά κατάχρηση δικαιώματος συνιστά παράνομη πράξη και άρα δημιουργεί σε βάρος του εργοδότη την υποχρέωση να αποκαταστήσει τη ζημία που υπέστη ο εργαζόμενος εξαιτίας της μετάθεσης αυτής, (άρθρο 914 ΑΚ ). 21 V) ΚΑΤΑΛΗΚΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Από τη ανάπτυξη που προηγήθηκε προκύπτει ότι η μεταβολή των όρων εργασίας,που δύναται να επιχειρήσει ο εργοδότης βάσει του διευθυντικού του δικαιώματος καθίσταται δυνατή μόνο σε περιορισμένη έκταση, διότι το διευθυντικό δικαίωμα υπηρετεί απλώς τη συγκεκριμενοποίηση της υποχρέωσης παροχής εργασίας και περιορίζεται από την ίδια την ατομική σύμβαση εργασίας. Μεταβολές των όρων της εργασίας που ρητά ή σιωπηρά έχουν αποτελέσει περιεχόμενο της ατομικής σύμβασης εργασίας δεν καλύπτονται από το διευθυντικό δικαίωμα του εργοδότη, και προαπαιτούν την συναίνεση του εργαζομένου. Ειδάλλως οδηγούμαστε σε ρήτρες καταχρηστικές που εξασφαλίζουν στον εργοδότη μεγαλύτερη ελαστικότητα της εργασιακής σχέσης, η οποία συνεπάγεται για τον εργαζόμενο κινδύνους διαμόρφωσης του περιεχομένου των όρων και της προστασίας της υπόστασης της εργασιακής σύμβασης κατά τρόπο αδιαφανή. 20 Βλ. ΑΠ 127/2007 Ε7 2008. 89, ΑΠ 181/2001 ΔΕΝ 2001. 1370, ΑΠ169/1997 ΔΕΝ 1998. 337, ΑΠ 1564/1987 ΕΕργΔ 1988. 177 21 Βλ. ΑΠ 715/1995 ΔΕΝ, 1996.672, ΑΠ 1016/1992 ΕΕργΔ 1993.1084 [8]
ΓΕΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ Ζερδελής, Ατομικές Εργασιακές Σχέσεις 2013 και 2014, ο ίδιος, Καταχρηστικοί όροι εργασίας εκδ.2005 Κουκιάδης, Ατομικές Εργασιακές Σχέσεις εκδ.2012 Λεβέντης, Η μεταβολή των όρων της συμβάσεως εργασίας, ΔΕΝ 1990 Ληξουριώτης, Ατομικές Εργασιακές Σχέσεις 2013 ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΩΝ ΑΚ Αστικός Κώδικας αντιθ. αντίθετος η -ο ΑΠ Άρειος Πάγος αριθμ. αριθμός αρθ. άρθρο Αρμ. Αρμενόπουλος (περιοδικό) βλ βλέπε Δ. Δίκη Ε7 Έψιλον επτά (περιοδικό) ΕΕΝ Εφημερίς Ελλήνων Νομικών ΕΕργΔ Επιθεώρηση Εργατικού Δικαίου ΕΠολΔ Επιθεώρηση Πολιτικής Δικονομίας ΕρμΑΚ Ερμηνεία Αστικού Κώδικα Ειρ. Ειρηνοδικείο Εκδ. Έκδοση Ελλ.Δνη Ελληνική Δικαιοσύνη ΕΣυγκΔ Επιθεώρηση Συγκοινωνιακού Δικαίου Εφ. Εφετείο Κ.Πολ.Δ. Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας κρ.γν. κρατούσα γνώμη λ.χ. λόγου χάρη [9]
Μ.Πρ ή Μον.Πρ. Μονομελές Πρωτοδικείο ν. νόμος ΝοΒ Νομικό Βήμα ΟλΑΠ Ολομέλεια Αρείου Πάγου ο.π. όπου παραπάνω Πολ.Π. ή Π.Π. Πολυμελές Πρωτοδικείο ΠειρΝ Πειραική Νομολογία Πρβλ παράβαλε Προηγ. προηγούμενη π.κ. παρακάτω π.π. παραπάνω σ. ή σελ. σελίδα Σ. Σύνταγμα σημ. σημείωση ΣτΕ Συμβούλιο της Επικρατείας [10]